Tónh taâm Muøa Voïng cuøng Giaùo trieàu Roâma
Baøi thöù 2: Cöûa Ñöùc Caäy - Nieàm hy voïng ñôøi ñôøi
Tónh taâm Muøa Voïng cuøng Giaùo trieàu Roâma - Baøi thöù 2: Cöûa Ñöùc Caäy - Nieàm hy voïng ñôøi ñôøi.
Baûn dòch Vieät Ngöõ cuûa J.B. Ñaëng Minh An
Vatican (VietCatholic News 09-12-2022) - Luùc 9 giôø saùng thöù Saùu 9 thaùng 12 naêm 2022, Ñöùc Hoàng Y Raniero Cantalamessa ñaõ trình baøy baøi thuyeát giaûng tónh taâm thöù hai cho Muøa Voïng 2022 tröôùc Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ vaø Giaùo trieàu Roâma.
Trong baøi thuyeát giaûng coù chuû ñeà: "Cöûa Ñöùc Caäy - Nieàm hy voïng ñôøi ñôøi", Ñöùc Hoàng Y ñaõ nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa nieàm hy voïng Kitoâ giaùo, vaø khuyeán khích Giaùo hoäi mang ñeán cho theá giôùi moùn quaø hy voïng naøy coù chaân trôøi laø söï soáng vónh cöûu, vaø coù ngöôøi baûo laõnh, laø Chuùa Gieâsu Kitoâ vaø söï phuïc sinh cuûa Ngaøi.
Ngaøi löu yù raèng Ñeàn Thôø Gieârusalem coù moät caùnh cöûa ñöôïc goïi laø "Cöûa Ñeïp" (Cv 3:2) vaø ñeàn thôø cuûa Thieân Chuùa, laø traùi tim cuûa chuùng ta, cuõng coù moät "cöûa ñeïp" laø caùnh cöûa cuûa hy voïng - caùnh cöûa cuûa chuùng ta môû ra chaøo ñoùn Chuùa Kitoâ ñeán.
Döôùi ñaây laø baûn dòch toaøn vaên sang Vieät Ngöõ:
Hôõi cöûa ñeàn, haõy caát cao leân,
cao leân nöõa, hôõi cöûa ñeàn coå kính,
ñeå Ñöùc Vua vinh hieån ngöï vaøo (Tv 24:7)
Chuùng ta ñaõ laáy caâu thaùnh vònh naøy laøm kim chæ nam cho caùc baøi suy nieäm Muøa Voïng, nghóa laø nhö nhöõng caùnh cöûa môû ra caùc nhaân ñöùc ñoái thaàn: tin, caäy, meán. Ñeàn thôø Gieârusalem - chuùng ta ñoïc trong saùch Coâng Vuï Toâng Ñoà - coù moät caùnh cöûa goïi laø "Cöûa Ñeïp" (Cv 3:2). Ñeàn thôø cuûa Thieân Chuùa laø traùi tim cuûa chuùng ta cuõng coù moät "cöûa ñeïp", vaø ñoù laø caùnh cöûa cuûa nieàm hy voïng. Ñaây laø caùnh cöûa maø hoâm nay chuùng ta muoán coá gaéng môû ra ñeå ñoùn Chuùa Kitoâ, Ñaáng ñang ngöï ñeán.
Chôø ñôïi nieàm hy voïng hoàng phuùc
Ñaâu laø ñoái töôïng thích hôïp cuûa "nieàm hy voïng hoàng phuùc", maø chuùng ta tuyeân boá laø "ñang troâng ñôïi" trong moãi Thaùnh Leã? Ñeå nhaän ra söï môùi laï tuyeät ñoái do Chuùa Kitoâ mang laïi trong lónh vöïc naøy, chuùng ta caàn ñaët söï maëc khaûi cuûa Phuùc aâm treân neàn taûng cuûa nieàm tin coå xöa veà ñôøi sau.
Veà ñieåm naøy, ngay caû Cöïu Öôùc cuõng khoâng coù caâu traû lôøi. Ai cuõng bieát raèng chæ ôû phaàn cuoái cuûa Cöïu Öôùc, ta môùi coù theå tìm thaáy moät soá tuyeân boá roõ raøng veà cuoäc soáng sau khi cheát. Tröôùc ñoù, nieàm tin cuûa Israel khoâng khaùc vôùi nieàm tin cuûa caùc daân toäc laùng gieàng bao nhieâu, ñaëc bieät laø nieàm tin cuûa ngöôøi Löôõng Haø (Mesopotamia). Caùi cheát keát thuùc cuoäc soáng maõi maõi; taát caû chuùng ta, duø toát hay xaáu, ñeàu keát thuùc trong moät loaïi "ngoâi moä chung" aûm ñaïm maø ôû nhöõng nôi khaùc ngöôøi ta goïi laø Arallu vaø trong Kinh thaùnh laø Sheol. Khoâng coù gì khaùc bieät laø nieàm tin thoáng trò trong theá giôùi Hy Laïp-Roâma trong thôøi Taân Öôùc. Ngöôøi ta goïi nôi boùng toái buoàn baõ ñoù laø Inferi, hay Hades, nghóa laø a tì ñòa phuû.
Ñieàu tuyeät vôøi phaân bieät Israel vôùi taát caû caùc daân toäc khaùc laø, baát chaáp moïi thöù, hoï vaãn tieáp tuïc tin vaøo loøng nhaân haäu vaø tình yeâu cuûa Thieân Chuùa. Ngöôøi Babylon cho raèng caùi cheát laø do söï ghen tò cuûa caùc thaàn minh chæ muoán daønh söï baát töû cho rieâng mình, daân Israel khoâng nghó nhö theá nhöng quy caùi cheát laø laø toäi loãi cuûa con ngöôøi (St 3), hoaëc ñôn giaûn laø do baûn chaát coù sinh coù töû cuûa con ngöôøi. Ñuùng laø ñoâi khi, con ngöôøi Kinh Thaùnh ñaõ khoâng giöõ im laëng tröôùc moät soá phaän döôøng nhö khoâng phaân bieät giöõa ngöôøi coâng chính vaø keû toäi loãi. Tuy nhieân, daân Israel chöa bao giôø noåi loaïn. Trong moät soá lôøi caàu nguyeän theo Kinh thaùnh, döôøng nhö daân Israel ñaõ ñi xa ñeán möùc öôùc muoán vaø thoaùng thaáy khaû naêng coù moät moái quan heä vôùi Thieân Chuùa sau caùi cheát: moät höõu theå "ñöôïc loâi ra khoûi ñòa nguïc" (Tv 49:16), "ñöôïc ôû beân Thieân Chuùa luoân maõi" (Tv 73, 23 ) vaø "thoûa loøng haân hoan tröôùc maët Ngöôøi" (Tv 16, 11).
Vaøo cuoái Cöïu Öôùc, khi kyø voïng naøy, ñaõ chín muoài trong loøng ñaát cuûa linh hoàn Kinh thaùnh, cuoái cuøng ñöôïc ñöa ra aùnh saùng, thì noù khoâng dieãn ñaït mình, theo caùch cuûa caùc trieát gia Hy Laïp, nhö laø söï soáng coøn cuûa moät linh hoàn baát töû, maø, khi thoaùt khoûi theå xaùc, thì quay trôû veà vôùi theá giôùi sieâu phaøm cuûa mình. Phuø hôïp vôùi quan nieäm Kinh Thaùnh veà con ngöôøi, nhö moät theå thoáng nhaát khoâng theå taùch rôøi giöõa linh hoàn vaø theå xaùc, söï soáng coøn bao goàm trong söï soáng laïi cuûa caû thaân xaùc vaø linh hoàn töø trong coõi cheát (Dn 12: 2-3; 2 Mac 7: 9).
Chuùa Gieâsu ñoät nhieân ñöa xaùc tín naøy ñeán möùc toû töôøng nhaát vaø - ñieàu quan troïng nhaát laø - Ngaøi ñöa ra baèng chöùng khoâng theå choái caõi baèng caùch soáng laïi töø trong coõi cheát. Sau Ngaøi, ñoái vôùi moät tín höõu, caùi cheát khoâng coøn laø moät cuoäc haï caùnh, maø laø moät cuoäc caát caùnh!
Moùn quaø ñeïp nhaát vaø di saûn quyù giaù nhaát maø Nöõ hoaøng Elizabeth Ñeä Nhò cuûa Anh Quoác ñeå laïi cho quoác gia vaø theá giôùi sau 70 naêm trò vì, laø nieàm hy voïng Kitoâ giaùo cuûa baø vaøo söï soáng laïi cuûa ngöôøi cheát. Trong nghi thöùc tang leã, ñöôïc theo doõi tröïc tieáp bôûi haàu heát nhöõng ngöôøi coù quyeàn löïc treân traùi ñaát vaø qua truyeàn hình, bôûi haøng traêm trieäu ngöôøi, trong baøi ñoïc ñaàu tieân, nhöõng lôøi sau ñaây cuûa Thaùnh Phaoloâ ñaõ ñöôïc coâng boá, theo yù muoán roõ raøng cuûa baø:
Töû thaàn ñaõ bò choân vuøi.
Ñaây giôø chieán thaéng! Hôõi töû thaàn, ñaâu laø chieán thaéng cuûa ngöôi?
Hôõi töû thaàn, ñaâu laø noïc ñoäc cuûa ngöôi?
Töû thaàn coù ñoäc laø vì toäi loãi, maø toäi loãi coù maïnh cuõng taïi coù Leà Luaät.
Nhöng taï ôn Thieân Chuùa, vì Ngöôøi ñaõ cho chuùng ta chieán thaéng nhôø Ñöùc Gieâsu Kitoâ, Chuùa chuùng ta. (1Cr 15: 54-57).
Vaø trong baøi Tin Möøng, vaãn theo di nguyeän cuûa baø, nhöõng lôøi sau cuûa Chuùa Gieâsu ñaõ ñöôïc caát leân:
Trong nhaø Cha Thaày, coù nhieàu choã ôû.. Neáu Thaày ñi doïn choã cho anh em, thì Thaày laïi ñeán vaø ñem anh em veà vôùi Thaày, ñeå Thaày ôû ñaâu, anh em cuõng ôû ñoù (Ga 14:2-3).
Ñöùc Caäy, moät nhaân ñöùc tích cöïc
Chính vì chuùng ta vaãn coøn ñaém chìm trong thôøi gian vaø khoâng gian, neân chuùng ta thieáu nhöõng phaïm truø caàn thieát ñeå trình baøy cho chính chuùng ta veà nhöõng gì bao goàm trong "cuoäc soáng vónh cöûu" vôùi Thieân Chuùa. Noù gioáng nhö coá gaéng giaûi thích aùnh saùng laø gì cho moät ngöôøi muø baåm sinh. Thaùnh Phaoloâ chæ noùi ñôn giaûn:
Gieo xuoáng thì heøn haï, maø troãi daäy thì vinh quang.
Gieo xuoáng thì yeáu ñuoái, maø troãi daäy thì maïnh meõ
Gieo xuoáng laø thaân theå coù sinh khí, maø troãi daäy laø thaân theå coù thaàn khí. (1 Cr 15,43-44).
Moät soá nhaø thaàn bí, ngay trong cuoäc soáng ñôøi naøy, ñaõ ñöôïc ban cho caûm nghieäm vaøi gioït trong ñaïi döông haân hoan voâ taän maø Thieân Chuùa ñaõ chuaån bò saün cho daân Ngöôøi, nhöng taát caû ñeàu nhaát trí khaúng ñònh raèng khoâng lôøi naøo coù theå dieãn ñaït ñöôïc ñieàu ñoù baèng lôøi noùi cuûa con ngöôøi. Ngöôøi ñaàu tieân trong soá hoï laø Toâng ñoà Phaoloâ. Thaùnh nhaân taâm söï vôùi caùc tín höõu thaønh Coârintoâ raèng, möôøi boán naêm tröôùc, ngaøi ñaõ ñöôïc ñöa ñeán "thieân ñöôøng thöù ba", treân trôøi cao, vaø ñaõ nghe "nhöõng lôøi khoâng theå dieãn taû ñöôïc maø khoâng ai ñöôïc pheùp noùi laïi". (2 Cr 12: 2-4). Kyù öùc maø traûi nghieäm ñoù ñeå laïi trong ngaøi coù theå caûm nhaän ñöôïc trong nhöõng gì ngaøi vieát vaøo moät dòp khaùc:
Ñieàu maét chaúng heà thaáy, tai chaúng heà nghe, loøng ngöôøi khoâng heà nghó tôùi, ñoù laïi laø ñieàu Thieân Chuùa ñaõ doïn saün cho nhöõng ai meán yeâu Ngöôøi. (1 Cr 2:9).
Nhöng haõy boû qua nhöõng gì seõ xaûy ra ôû theá giôùi beân kia (laø ñieàu maø chuùng ta coù theå noùi raát ít) maø thay vaøo ñoù haõy ñeán vôùi cuoäc soáng hieän taïi cuûa chuùng ta. Suy tö veà nieàm hy voïng Kitoâ giaùo coù nghóa laø suy tö veà yù nghóa toái haäu cuûa söï hieän höõu cuûa chuùng ta. Veà vaán ñeà naøy, coù moät ñieåm chung cho taát caû moïi ngöôøi: ñoù laø nieàm khao khaùt ñöôïc soáng "toát", ñöôïc "haïnh phuùc". Tuy nhieân, ngay khi baïn coá gaéng hieåu töø "toát" nghóa laø gì, thì laäp töùc naûy sinh hai haïng ngöôøi: haïng ngöôøi thöù nhaát laø nhöõng ngöôøi chæ nghó ñeán lôïi ích vaät chaát vaø caù nhaân; vaø haïng ngöôøi thöù hai laø nhöõng ngöôøi cuõng nghó ñeán lôïi ích ñaïo ñöùc cuûa taát caû moïi ngöôøi, ñeán ñieàu ñöôïc goïi laø "thieän ích chung".
Ñoái vôùi haïng ngöôøi thöù nhaát, theá giôùi ñaõ khoâng thay ñoåi bao nhieâu keå töø thôøi tieân tri Isaia vaø thôøi cuûa Thaùnh Phaoloâ. Caû hai ñeàu ñöa ra caâu noùi ñaõ töøng thònh haønh vaøo thôøi cuûa caùc ngaøi: "Chuùng ta haõy aên uoáng vì ngaøy mai chuùng ta seõ cheát" (Is 22, 13; 1 Cr 15, 32). Thuù vò hôn laø haõy coá gaéng hieåu nhöõng ngöôøi ñeà xuaát - ít nhaát nhö moät lyù töôûng - ñeå "soáng toát" khoâng chæ veà vaät chaát vaø caù nhaân, maø coøn veà maët ñaïo ñöùc vaø cuøng vôùi nhöõng ngöôøi khaùc. Coù nhöõng trang web treân internet phoûng vaán nhöõng ngöôøi cao tuoåi veà vieäc hoï ñaùnh giaù cuoäc soáng maø hoï ñaõ soáng khi ñeán thôøi xeá boùng nhö theá naøo. Noùi chung, hoï laø nhöõng ngöôøi ñaøn oâng vaø phuï nöõ ñaõ soáng moät cuoäc soáng giaøu coù vaø ñaøng hoaøng, phuïc vuï gia ñình, vaên hoùa vaø xaõ hoäi, nhöng khoâng coù baát kyø lieân quan naøo ñeán toân giaùo. Thaät thaûm haïi khi thaáy hoï coá gaéng khieán moïi ngöôøi tin raèng moät ngöôøi haïnh phuùc khi ñöôïc soáng nhö vaäy. Noãi buoàn vì ñaõ soáng - vaø chaúng bao laâu nöõa khoâng coøn soáng nöõa! - bò che giaáu bôûi lôøi noùi cuûa hoï, ñaõ heùt leân töø ñoâi maét cuûa hoï.
Thaùnh Augustinoâ ñaõ dieãn taû coát loõi cuûa vaán ñeà: "Soáng toát coù ích gì, neáu khoâng ñöôïc soáng luoân maõi?". Tröôùc ngaøi, Chuùa Gieâsu ñaõ noùi: "Ngöôøi naøo ñöôïc caû thieân haï maø maát maïng soáng, thì coù ích gì?". (Lc 9:25). Ñaây laø lôøi ñaùp thích ñaùng cho nieàm hy voïng thaàn hoïc - vaø noù khaùc bieát bao. Lôøi ñaùp naøy baûo ñaûm vôùi chuùng ta raèng Thieân Chuùa taïo döïng chuùng ta ñeå soáng chöù khoâng phaûi ñeå cheát; raèng Chuùa Gieâsu ñeán ñeå baøy toû söï soáng ñôøi ñôøi cho chuùng ta vaø ñeå baûo ñaûm vôùi chuùng ta qua söï soáng laïi cuûa Ngaøi.
Caàn phaûi nhaán maïnh moät ñieàu ñeå khoâng rôi vaøo moät söï hieåu laàm nguy hieåm. Soáng khoâng "luoân luoân" ñoái laäp vôùi soáng "toát". Hy voïng veà cuoäc soáng vónh cöûu laø ñieàu laøm cho cuoäc soáng hieän taïi trôû neân töôi ñeïp, hoaëc ít nhaát laø coù theå chaáp nhaän ñöôïc. Moïi ngöôøi trong cuoäc ñôøi naøy ñeàu coù phaàn cuûa mình treân thaäp töï giaù, keå caû caùc tín höõu laãn nhöõng ngöôøi khoâng tin. Nhöng ñau khoå maø khoâng bieát vì muïc ñích gì laø moät chuyeän, coøn ñau khoå vì bieát raèng "nhöõng ñau khoå hieän taïi chaúng saùnh ñöôïc vôùi vinh quang mai sau seõ toû ra nôi chuùng ta" (Rm 8:18) laïi laø moät chuyeän khaùc.
Nieàm hy voïng thaàn hoïc coù moät vai troø quan troïng lieân quan ñeán vieäc phuùc aâm hoùa. Moät trong nhöõng yeáu toá quyeát ñònh söï lan truyeàn nhanh choùng cuûa ñöùc tin, trong nhöõng ngaøy ñaàu cuûa Kitoâ giaùo, laø lôøi loan baùo veà moät cuoäc soáng mai haäu sau khi cheát voâ cuøng vieân maõn vaø haân hoan hôn cuoäc soáng traàn gian.
Hoaøng ñeá Hadrian ñaõ xaây döïng nhöõng bieät thöï ngoaïn muïc cho mình ôû nhieàu nôi treân theá giôùi vaø ñaõ chuaån bò khu vöïc ngaøy nay laø Castel Sant'Angelo hay Laâu ñaøi Thieân Thaàn, caùch ñaây khoâng xa, ñeå laøm laêng moä cuûa oâng. Gaàn cheát, oâng ñaõ vieát moät loaïi vaên bia cho ngoâi moä cuûa mình. Noùi vôùi linh hoàn cuûa mình, oâng aáy khuyeân noù haõy nhìn laïi laàn cuoái nhöõng veû ñeïp vaø thuù vui cuûa theá giôùi naøy, bôûi vì - oâng aáy noùi - baïn saép ñi xuoáng "nhöõng nôi khoâng maøu, gian khoå vaø traàn truïi". Hades - A tì ñòa phuû! Trong moät baàu khoâng khí nhö theá, ngöôøi ta coù theå töôûng töôïng cuù soác tinh thaàn chaéc haún ñaõ gaây ra bôûi lôøi höùa veà moät cuoäc soáng vieân maõn vaø töôi saùng hôn nhieàu so vôùi cuoäc soáng bò boû laïi bôûi caùi cheát. Ñieàu naøy giaûi thích taïi sao yù töôûng vaø bieåu töôïng veà cuoäc soáng vónh cöûu laïi xuaát hieän thöôøng xuyeân trong caùc leã choân caát cuûa caùc tín höõu Kitoâ trong haàm moä.
Trong Thö Thöù Nhaát cuûa Thaùnh Pheâroâ, hoaït ñoäng beà ngoaøi cuûa Giaùo Hoäi, nghóa laø truyeàn baù Tin Möøng, ñöôïc trình baøy nhö laø "vieäc mang laïi lyù do cho nieàm hy voïng": "Haõy luoân luoân saün saøng traû lôøi cho baát cöù ai chaát vaán veà nieàm hy voïng cuûa anh em. Nhöng phaûi traû lôøi caùch hieàn hoøa vaø vôùi söï kính troïng." (1Pr 3:15-16). Ñoïc nhöõng gì ñaõ xaûy ra sau leã Phuïc sinh, ngöôøi ta coù caûm töôûng roõ raøng raèng Giaùo hoäi ñöôïc sinh ra töø söï traøo daâng "moät nieàm hy voïng soáng ñoäng" (1Pr 1:3) vaø vôùi nieàm hy voïng naøy, caùc Toâng ñoà leân ñöôøng chinh phuïc theá giôùi. Ngay caû ngaøy nay chuùng ta caàn taùi sinh nieàm hy voïng neáu chuùng ta muoán thöïc hieän moät cuoäc taân phuùc aâm hoùa. Khoâng coù gì ñöôïc thöïc hieän maø khoâng coù hy voïng. Con ngöôøi ñi ñeán nhöõng nôi coù khoâng khí hy voïng vaø troán chaïy khoûi nhöõng nôi hoï khoâng caûm thaáy söï hieän dieän cuûa noù. Hy voïng laø ñieàu mang laïi cho nhöõng ngöôøi treû can ñaûm ñeå laäp gia ñình hoaëc theo ôn goïi tu trì vaø linh muïc, laø ñieàu giuùp hoï traùnh xa ma tuùy vaø nhöõng thöù töông töï khaùc ñaàu haøng tröôùc söï tuyeät voïng.
Thö göûi tín höõu Do Thaùi so saùnh nieàm hy voïng vôùi moät caùi moû neo: "Chuùng ta coù nieàm hy voïng ñoù cuõng töïa nhö caùi neo chaéc chaén vaø beàn vöõng cuûa taâm hoàn" (Dt 6: 18-19). Chaéc chaén vaø vöõng chaéc vì ñöôïc neùm vaøo coõi vónh haèng. Nhöng chuùng ta coù moät hình aûnh khaùc cuûa hy voïng, theo moät nghóa naøo ñoù ngöôïc laïi: ñoù laø caùnh buoàm. Neáu moû neo laø thöù mang laïi cho con thuyeàn söï an toaøn vaø giöõ cho con thuyeàn vöõng vaøng giöõa soùng bieån daäp deành thì caùnh buoàm laø thöù ñöa con thuyeàn ra ñi vaø tieán treân bieån caû. Hy voïng vôùi con thuyeàn Giaùo Hoäi lieân quan ñeán caû hai hình aûnh naøy.
So vôùi quaù khöù, ngaøy nay chuùng ta ôû trong moät hoaøn caûnh toát hôn veà maët hy voïng. Chuùng ta khoâng coøn phaûi maát thì giôø baûo veä nieàm hy voïng Kitoâ giaùo khoûi caùc cuoäc taán coâng töø beân ngoaøi; do ñoù, chuùng ta coù theå laøm ñieàu höõu ích vaø hieäu quaû nhaát, ñoù laø coâng boá nieàm hy voïng cuûa chuùng ta, coáng hieán noù vaø chieáu toûa noù treân theá giôùi. Khoâng ñöa ra nhieàu lôøi hoä giaùo cho baèng caùc dieãn töø veà nieàm hy voïng.
Chuùng ta haõy xem ñieàu gì ñaõ xaûy ra lieân quan ñeán nieàm hy voïng cuûa Kitoâ höõu trong hôn moät theá kyû nay. Luùc ñaàu, coù cuoäc taán coâng tröïc dieän vaøo nieàm hy voïng Kitoâ bôûi nhöõng ngöôøi nhö Feuerbach, Marx, Nietzsche. Trong nhieàu tröôøng hôïp, nieàm hy voïng cuûa Kitoâ giaùo laø muïc tieâu tröïc tieáp cho söï chæ trích cuûa hoï. Cuoäc soáng vónh cöûu, mai haäu, thieân ñöôøng: taát caû nhöõng ñieàu naøy ñöôïc coi laø söï phoùng chieáu haõo huyeàn cuûa nhöõng mong muoán vaø nhu caàu khoâng ñöôïc thoûa maõn cuûa con ngöôøi treân theá giôùi naøy, nhö moät söï "laõng phí nhöõng kho baùu treân trôøi daønh cho traùi ñaát". Caùc tín höõu ñaõ phaûi coá gaéng baûo veä noäi dung cuûa nieàm hy voïng Kitoâ, thöôøng vôùi söï khoù chòu khoâng che giaáu ñöôïc. Nieàm hy voïng Kitoâ giaùo laø "thieåu soá". Cuoäc soáng vónh cöûu hieám khi ñöôïc noùi ñeán vaø rao giaûng.
Tuy nhieân, sau khi phaù huûy nieàm hy voïng Kitoâ giaùo, neàn vaên hoùa Maùc-xít ñaõ khoâng chaäm treã nhaän ra raèng con ngöôøi khoâng theå soáng noåi neáu khoâng coù hy voïng. Vaø hoï ñaõ phaùt minh ra "Nguyeân taéc Hy voïng". Vôùi noù, neàn vaên hoùa Maùc-xít khoâng tuyeân boá ñaõ phaù huûy nieàm hy voïng cuûa Kitoâ giaùo, maø teä hôn, noù cho raèng ñaõ vöôït ra ngoaøi nieàm hy voïng Kitoâ vaø trôû thaønh ngöôøi thöøa keá hôïp phaùp cuûa nieàm hy voïng aáy. Ñoái vôùi taùc giaû cuûa "Nguyeân taéc hy voïng" (xin löu yù caùc baïn nguyeân taéc chöù khoâng phaûi nhaân ñöùc) thì chaéc chaén raèng hy voïng raát quan troïng ñoái vôùi con ngöôøi. Noù coù thaät vaø coù moät loái thoaùt laø "söï xuaát hieän cuûa con ngöôøi aån giaáu", töùc laø nhöõng khaû naêng vaãn coøn tieàm aån cuûa con ngöôøi. Bieåu hieän cuûa Con Ngöôøi, laø Chuùa Kitoâ, ñöôïc thay theá baèng bieåu hieän cuûa con ngöôøi aån giaáu, parousia hay söï quang laâm laàn thöù hai cuûa Chuùa Kitoâ ñöôïc thay theá baèng utopia, moät xaõ hoäi hoaøn chænh khoâng töôûng.
Toâi nhôù, trong vaøi thaäp kyû, ñaõ coù raát nhieàu cuoäc noùi chuyeän veà chuû ñeà naøy trong caùc tröôøng ñaïi hoïc vaø ñoái vôùi nhieàu nhaø tö töôûng Kitoâ giaùo, ñieàu xem ra raát ñaùng khích leä laø coù nhöõng ngöôøi naøo ñoù ôû phía beân kia ñaõ chaáp nhaän coi troïng hy voïng vaø thieát laäp moät cuoäc ñoái thoaïi veà ñieàu ñoù. Ñaëc bieät laø vì söï ñaûo ngöôïc quaù tinh teá vaø ngoân ngöõ thöôøng gioáng nhau. Queâ höông treân trôøi trôû thaønh "queâ höông cuûa baûn saéc"; khoâng phaûi laø nôi maø cuoái cuøng con ngöôøi nhìn thaáy Chuùa, maët ñoái maët, maø laø nôi anh ta nhìn thaáy con ngöôøi thöïc, nôi coù söï ñoàng nhaát hoaøn haûo giöõa nhöõng gì con ngöôøi coù theå trôû thaønh vaø nhöõng gì con ngöôøi ñaït ñöôïc. Caùi goïi laø "thaàn hoïc veà hy voïng" ñaõ ra ñôøi ñeå ñaùp laïi thaùch thöùc naøy, nhöng thaät khoâng may, ñoâi khi laïi chaáp nhaän ñöôøng loái cuûa coäng saûn. Ñieàu ít ñöôïc nhaän thaáy nhaát trong taát caû caùc baøi vieát naøy chính laø ñieàu maø Thaùnh Pheâroâ goïi laø "nieàm hy voïng soáng ñoäng" (1 Pt 1:3), söï haøo höùng cuûa nieàm hy voïng, nghóa laø cuoäc soáng chöù khoâng phaûi yù thöùc heä.
Baây giôø, toâi ñaõ noùi, tình hình ñaõ thay ñoåi moät phaàn. Nhieäm vuï maø chuùng ta coù tröôùc maét, lieân quan ñeán nieàm hy voïng, khoâng coøn laø baûo veä noù vaø bieän minh cho noù veà maët trieát hoïc vaø thaàn hoïc, maø laø loan baùo noù, baøy toû noù vaø trao noù cho moät theá giôùi ñaõ ñaùnh maát nieàm hy voïng vaø ñang ngaøy caøng chìm saâu vaøo chuû nghóa bi quan vaø chuû nghóa hö voâ, vaøo "hoá ñen" thöïc söï cuûa vuõ truï.
Hieán Cheá Muïc Vuï veà Giaùo Hoäi trong Theá Giôùi Ngaøy Nay (Gaudium Et Spes)
Moät caùch laøm cho nieàm hy voïng trôû neân soáng ñoäng vaø lan toûa laø caùch ñöôïc Thaùnh Phaoloâ trình baøy khi ngaøi noùi raèng "ñöùc aùi hy voïng taát caû" (1Cr 13:7). Ñieàu naøy khoâng chæ ñuùng vôùi caù nhaân, maø coøn ñuùng vôùi toaøn theå Giaùo hoäi. Giaùo Hoäi hy voïng moïi söï, tin töôûng moïi söï, chòu ñöïng moïi söï. Giaùo Hoäi khoâng theå töï giôùi haïn trong vieäc toá caùo nhöõng khaû naêng cuûa caùi aùc ñang toàn taïi trong theá giôùi vaø trong xaõ hoäi. Chaéc chaén chuùng ta khoâng ñöôïc boû qua noãi sôï bò tröøng phaït vaø ñòa nguïc; vaø chuùng ta cuõng khoâng ñöôïc ngöøng caûnh baùo moïi ngöôøi veà khaû naêng gaây haïi maø moät haønh ñoäng hoaëc moät tình huoáng coù theå gaây ra, chaúng haïn nhö nhöõng veát thöông gaây ra cho moâi tröôøng. Tuy nhieân, kinh nghieäm cho thaáy raèng chuùng ta ñaït ñöôïc nhieàu hôn moät caùch tích cöïc, khi nhaán maïnh vaøo nhöõng khaû naêng toát ñeïp; theo thuaät ngöõ Phuùc AÂm, baèng caùch rao giaûng loøng thöông xoùt. Coù leõ theá giôùi hieän ñaïi chöa bao giôø toû ra thieän caûm vôùi Giaùo hoäi vaø quan taâm ñeán söù ñieäp cuûa Giaùo hoäi nhö trong nhöõng naêm cuûa Coâng ñoàng Vatican. Vaø lyù do chính laø Coâng ñoàng ñaõ trao ban hy voïng.
Moät soá ngöôøi seõ noùi raèng nhöng laøm theo caùch naøy haù chaúng phaûi chuùng ta töï ñöa mình ñeán choã thaát voïng vaø toû ra ngaây thô hay sao? Ñaây laø caùm doã lôùn lao choáng laïi nieàm hy voïng, do söï thaän troïng cuûa con ngöôøi gôïi ra, hoaëc do sôï bò chöùng minh laø sai bôûi caùc söï kieän vaø ñoù laø ñieàu ñang xaûy ra moät phaàn ñoái vôùi Coâng ñoàng. Daùm noùi veà "nieàm vui vaø hy voïng" (gaudium et spes) ñöôïc xem laø moät söï ngaây thô maø chuùng ta thaäm chí phaûi hôi xaáu hoå veà ñieàu ñoù. Ñaây laø ñieàu maø nhieàu ngöôøi ñaõ nghó veà Ñöùc Gioan 23 khi ngaøi coâng boá Coâng ñoàng.
Chuùng ta phaûi khôûi ñoäng laïi phong traøo hy voïng do Coâng ñoàng khôûi xöôùng. Söï soáng ñôøi ñôøi laø moät chieàu kích raát lôùn; noù cho pheùp chuùng ta hy voïng vaøo taát caû moïi ngöôøi, khoâng boû rôi baát cöù ai trong voâ voïng. Toâng ñoà Phaoloâ ñaõ ra leänh cho caùc Kitoâ höõu ôû Roâma phaûi traøn ñaày hy voïng. Ngaøi vieát: "Xin Thieân Chuùa laø nguoàn hy voïng, ban cho anh em ñöôïc chan chöùa nieàm vui vaø bình an nhôø ñöùc tin, ñeå nhôø quyeàn naêng cuûa Thaùnh Thaàn, anh em ñöôïc traøn treà hy voïng" (Rm 15:13).
Giaùo hoäi khoâng theå trao taëng cho theá giôùi moät moùn quaø naøo toát hôn laø mang laïi cho noù nieàm hy voïng; khoâng phaûi laø nhöõng hy voïng theá tuïc, phuø du, kinh teá hay chính trò, maø Giaùo hoäi khoâng coù naêng löïc cuï theå, nhöng laø nieàm hy voïng thuaàn khieát vaø ñôn sô, nieàm hy voïng maø duø khoâng bieát ñi chaêng nöõa, vaãn coù vónh cöûu laø chaân trôøi vaø coù ngöôøi baûo ñaûm cho nieàm hy voïng aáy laø Chuùa Gieâsu Kitoâ vaø söï phuïc sinh cuûa Ngöôøi. Sau ñoù, chính nieàm hy voïng thaàn hoïc naøy seõ hoã trôï taát caû nhöõng hy voïng chính ñaùng khaùc cuûa con ngöôøi. Baát cöù ai ñaõ töøng gaëp baùc só thaêm moät ngöôøi beänh naëng ñeàu bieát raèng caùch hoã trôï lôùn nhaát maø baùc só coù theå cung caáp, toát nhaát hôn taát caû caùc loaïi thuoác, laø noùi vôùi anh ta: "Baùc só tin töôûng traøn treà; baùc só coù nhöõng hy voïng toát cho anh!".
Hy voïng, ñöôïc hieåu theo caùch naøy, bieán ñoåi moïi thöù maø noù tieáp xuùc. Hieäu quaû cuûa noù ñöôïc moâ taû raát hay trong ñoaïn vaên naøy töø tieân tri Isaia:
Thanh nieân thì meät moûi, nhoïc nhaèn,
trai traùng cuõng ngaû nghieâng, laûo ñaûo.
Nhöng nhöõng ngöôøi caäy troâng Thieân Chuùa
thì ñöôïc theâm söùc maïnh.
Nhö theå chim baèng, hoï tung caùnh.
Hoï chaïy hoaøi maø khoâng moûi meät,
vaø ñi maõi maø chaúng chuøn chaân. (Is 40:30-31)
Thieân Chuùa khoâng höùa loaïi boû nhöõng lyù do khieán chuùng ta meät moûi vaø kieät söùc, nhöng Ngaøi ban cho chuùng ta nieàm hy voïng. Hoaøn caûnh töï noù vaãn nhö cuõ, nhöng nieàm hy voïng mang laïi söùc maïnh ñeå vöôït leân treân noù. Trong Saùch Khaûi Huyeàn chuùng ta ñoïc thaáy raèng
Khi con Maõng Xaø thaáy mình ñaõ bò toáng xuoáng ñaát, noù lieàn ñuoåi baét ngöôøi Phuï Nöõ ñaõ sinh con trai. Baø ñöôïc ban cho ñoâi caùnh ñaïi baøng, ñeå bay vaøo sa maïc, vaøo nôi daønh cho baø (Kh 12:13-14).
Hình aûnh ñoâi caùnh cuûa ñaïi baøng roõ raøng ñöôïc laáy caûm höùng töø baûn vaên cuûa ngoân söù Isaia. Do ñoù, ngöôøi ta noùi raèng toaøn theå Giaùo hoäi ñaõ ñöôïc ban cho nhöõng ñoâi caùnh hy voïng to lôùn, ñeå nhôø ñoù, Giaùo hoäi luoân luoân coù theå thoaùt khoûi nhöõng taán coâng cuûa söï döõ, vöôït qua nhöõng khoù khaên moät caùch haêng haùi.
"Haõy ñöùng daäy vaø böôùc ñi!"
Caùnh cöûa cuûa ngoâi ñeàn ñöôïc goïi laø "Coång Ñeïp" ñöôïc bieát ñeán vôùi pheùp laï xaûy ra gaàn ñoù. Moät ngöôøi queø naèm tröôùc coång ñeå xin boá thí. Moät ngaøy noï, Thaùnh Pheâroâ vaø Thaùnh Gioan ñi ngang qua vaø chuùng ta bieát chuyeän gì ñaõ xaûy ra. Ngöôøi queø, ñöôïc chöõa laønh, nhaûy döïng leân vaø cuoái cuøng, sau nhieàu naêm naèm ñoù bò boû rôi, anh ta cuõng ñi qua cöûa ñoù vaø vaøo ñeàn thôø "nhaûy muùa vaø ngôïi khen Thieân Chuùa" (Cv 3:1-9).
Ñieàu gì ñoù töông töï cuõng coù theå xaûy ra vôùi chuùng ta ñoái vôùi nieàm hy voïng. Veà maët thieâng lieâng, chuùng ta cuõng thöôøng thaáy mình ôû vò trí cuûa moät ngöôøi queø quaët tröôùc ngöôõng cöûa ñeàn thôø: baát ñoäng, thôø ô, nhö theå bò teâ lieät tröôùc nhöõng khoù khaên. Nhöng ôû ñaây, nieàm hy voïng thieâng lieâng löôùt qua chuùng ta, ñöôïc Lôøi Chuùa mang ñeán, vaø cuõng noùi vôùi chuùng ta, gioáng nhö Thaùnh Pheâroâ noùi vôùi ngöôøi queø: "Haõy ñöùng daäy vaø böôùc ñi!" Vaø chuùng ta ñöùng daäy vaø cuoái cuøng böôùc vaøo trung taâm cuûa Giaùo hoäi, saün saøng ñaûm nhaän, moät laàn nöõa vaø vui veû, caùc nhieäm vuï vaø traùch nhieäm. Chuùng laø nhöõng pheùp laï haèng ngaøy phaùt sinh töø ñöùc caäy. Ñöùc caäy thöïc söï laø moät ngöôøi laøm pheùp laï tuyeät vôøi; ñöùc caäy ñaõ giuùp haøng ngaøn ngöôøi taøn taät ñöùng daäy haøng ngaøn laàn.
Ngoaøi vieäc rao giaûng Tin Möøng, ñöùc caäy giuùp chuùng ta treân haønh trình neân thaùnh caù nhaân. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi thöïc haønh ñöùc caäy, noù trôû thaønh nguyeân taéc cuûa söï tieán boä taâm linh. Ñöùc caäy cho pheùp baïn luoân khaùm phaù ra "nhöõng khaû naêng toát ñeïp" môùi, luoân laø ñieàu coù theå laøm ñöôïc. Ñöùc caäy khoâng ñeå chuùng ta an nhaøn trong söï thôø ô vaø laïnh nhaït. Khi baïn muoán noùi vôùi chính mình: "Khoâng coøn gì ñeå laøm nöõa", ñöùc caäy seõ ñeán vaø noùi vôùi baïn: "Haõy caàu nguyeän!". Baïn traû lôøi: "Nhöng toâi ñaõ caàu nguyeän roài!" vaø ñöùc caäy noùi: "Haõy caàu nguyeän moät laàn nöõa!". Vaø ngay caû khi hoaøn caûnh trôû neân cöïc kyø khoù khaên vaø döôøng nhö khoâng theå laøm gì hôn nöõa, thì ñöùc caäy vaãn chæ cho baïn moät nhieäm vuï: haõy kieân trì cho ñeán cuøng vaø ñöøng maát kieân nhaãn, haõy keát hôïp baûn thaân vôùi Chuùa Kitoâ treân thaäp giaù. Nhö chuùng ta ñaõ nghe, vò Toâng ñoà khuyeán khích "haõy traøn ñaày hy voïng", nhöng ngaøi ngay laäp töùc theâm vaøo caùch thöùc ñieàu naøy coù theå thöïc hieän ñöôïc: "nhôø Chuùa Thaùnh Thaàn". Khoâng phaûi bôûi nhöõng noã löïc cuûa chuùng ta.
Giaùng Sinh coù theå laø dòp cho moät böôùc nhaûy voït cuûa hy voïng. Nhaø thô vó ñaïi ñöông thôøi vôùi chuùng ta veà caùc nhaân ñöùc thaàn hoïc, Charles Peùguy, ñaõ vieát raèng Ñöùc tin, Ñöùc caäy vaø Ñöùc aùi laø ba chò em, hai ngöôøi lôùn vaø moät beù gaùi. Hoï naém tay nhau ñi xuoáng phoá: hai coâ lôùn Ñöùc tin vaø Ñöùc aùi ôû hai beân vaø coâ beù Ñöùc caäy ôû giöõa. Moïi ngöôøi khi nhìn thaáy hoï ñeàu nghó raèng chính hai coâ lôùn ñang keùo coâ beù ôû giöõa. Hoï sai! Chính coâ aáy laø ngöôøi keùo theo moïi thöù. Bôûi vì neáu hy voïng khoâng thaønh, moïi thöù seõ döøng laïi.
Muoán ñaët moät caùi teân ñaøng hoaøng cho coâ gaùi beù nhoû naøy, chuùng ta chæ coù theå goïi coâ laø Maria, moät ngöôøi döôùi theá naøy - Dante Alighieri, moät nhaø thô vó ñaïi veà caùc nhaân ñöùc thaàn hoïc khaùc ñaõ noùi - "ñoái vôùi loaøi ngöôøi traàn theá nguoàn hy voïng laø nguoàn soáng".
- - - - - - - - - -
1. Augustine, On the Gospel of John, 45, 2 (Quid prodest bene vivere si non datur semper vivere?).
2. Cit. in Marguerite Yourcenar, Memoirs of Hadrian.
3. Ernst Bloch, Das Prinzip Hoffnung, 3 vol. Berlin 1954-1959.
4. Ch. Peùguy, Le porche de la deuxieøme vertu.
5. Paradise, XXXIII.
(Source: cantalamessa.orgLa Porta Della Speranza - Seconda Predica di Avvento 2022)