Baøi Giaûng cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ
trong leã kyû nieäm 60 naêm
khai maïc Coâng ñoàng chung Vatican II
Baøi Giaûng cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ trong leã kyû nieäm 60 naêm khai maïc Coâng ñoàng chung Vatican II.
Baûn dòch Vieät Ngöõ cuûa J.B. Ñaëng Minh An
Vatican (VietCatholic News 12-10-2022) - Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ chuû söï thaùnh leã taïi Ñeàn thôø thaùnh Pheâroâ, nhaân leã kính thaùnh Giaùo Hoaøng Gioan 23 vaø kyû nieäm 60 naêm khai maïc Coâng ñoàng chung Vatican II. Ñoàng teá vôùi Ñöùc Thaùnh Cha, coù gaàn 100 Hoàng Y vaø giaùm muïc, hôn 300 linh muïc, tröôùc söï tham döï cuûa 5,000 tín höõu.
Do nhöõng khoù khaên trong vieäc ñi ñöùng cuûa Ñöùc Thaùnh Cha, Ñöùc Hoàng Y Pietro Parolin, Quoác vuï khanh Toøa Thaùnh ñaõ giuùp ngaøi cöû haønh thaùnh leã.
Trong baøi giaûng thaùnh leã, Ñöùc Thaùnh Cha quaûng dieãn lôøi Chuùa Gieâsu noùi vôùi thaùnh Pheâroâ toâng ñoà: "Con coù yeâu meán Thaày khoâng? Haõy chaên daét caùc chieân cuûa Thaày".
"Con coù yeâu meán Thaày khoâng?" Ñaây laø nhöõng lôøi ñaàu tieân Chuùa Gieâsu noùi vôùi Pheâroâ trong baøi Tin Möøng maø chuùng ta vöøa nghe (Ga 21:15). Nhöõng lôøi cuoái cuøng cuûa Ngaøi laø: "Haõy chaêm soùc caùc chieân cuûa Thaày" (caâu 17). Vaøo ngaøy kyû nieäm khai maïc Coâng Ñoàng Vatican II, chuùng ta coù theå caûm nhaän raèng chính nhöõng lôøi ñoù cuûa Chuùa cuõng ñöôïc göûi ñeán chuùng ta, ngoû vôùi chuùng ta vôùi tö caùch laø Giaùo Hoäi: Con coù yeâu meán Thaày khoâng? Haõy chaêm soùc caùc chieân cuûa Thaày.
Thöù nhaát: Con coù yeâu meán Thaày khoâng? Ñoù laø moät caâu hoûi, vì phong caùch cuûa Chuùa Gieâsu khoâng chuù troïng ñöa ra caâu traû lôøi cho baèng ñaët ra nhöõng caâu hoûi, nhöõng caâu hoûi thaùch thöùc cuoäc soáng cuûa chuùng ta. Chuùa, Ñaáng "töø tình yeâu vieân maõn cuûa Ngaøi, coi nhöõng ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ laø baïn cuûa mình vaø soáng giöõa hoï" (Dei Verbum, 2), tieáp tuïc hoûi Giaùo Hoäi, Hieàn Theâ cuûa Ngaøi: "Con coù yeâu meán Thaày khoâng?" Coâng ñoàng Vatican II laø moät trong nhöõng caâu traû lôøi tuyeät vôøi cho caâu hoûi naøy. Ñeå khôi daäy tình yeâu cuûa mình ñoái vôùi Chuùa, laàn ñaàu tieân trong lòch söû, Giaùo Hoäi ñaõ daønh ra moät Coâng Ñoàng ñeå kieåm tra baûn thaân vaø suy ngaãm veà baûn chaát vaø söù meänh cuûa mình. Giaùo Hoäi thaáy mình moät laàn nöõa nhö moät maàu nhieäm cuûa aân suûng ñöôïc taïo ra bôûi tình yeâu; moät laàn nöõa Giaùo Hoäi thaáy mình laø Daân Thieân Chuùa, Thaân theå Chuùa Kitoâ, ñeàn thôø soáng ñoäng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn!
Caùch ñaàu tieân ñeå nhìn vaøo Giaùo Hoäi laø töø treân cao. Thaät vaäy, tröôùc heát, Giaùo Hoäi caàn ñöôïc nhìn töø treân cao, vôùi ñoâi maét cuûa Thieân Chuùa, ñoâi maét ñaày tình yeâu thöông. Chuùng ta haõy töï hoûi xem lieäu chuùng ta, trong Hoäi Thaùnh, coù baét ñaàu vôùi Thieân Chuùa vaø aùnh maét yeâu thöông cuûa Ngöôøi daønh cho chuùng ta hay khoâng. Chuùng ta luoân bò caùm doã ñeå baét ñaàu töø chính chuùng ta hôn laø töø Thieân Chuùa, ñaët caùc chöông trình nghò söï cuûa chuùng ta tröôùc Tin Möøng, ñeå baûn thaân bò cuoán theo nhöõng luoàng gioù cuûa theá gian, chaïy theo nhöõng traøo löu nhaát thôøi hoaëc quay löng laïi vôùi thôøi gian maø Chuùa Quan Phoøng ñaõ ban cho chuùng ta, ñeå laàn ngöôïc trôû laïi caùc böôùc chaân cuûa mình. Tuy nhieân, chuùng ta haõy caån thaän: caû "chuû nghóa caáp tieán" chaïy theo ñuoâi theá gian laãn "chuû nghóa truyeàn thoáng" - hay "nhìn ngöôïc laïi" - khao khaùt veà moät theá giôùi ñaõ qua khoâng phaûi laø baèng chöùng cuûa tình yeâu, maø laø cuûa söï baát trung. Chuùng laø nhöõng hình thöùc ích kyû cuûa ngöôøi theo thuyeát Peâlagioâ ñaët sôû thích vaø keá hoaïch cuûa chuùng ta leân treân tình yeâu ñeïp loøng Thieân Chuùa, tình yeâu ñôn sô, khieâm toán vaø trung thaønh maø Chuùa Gieâsu yeâu caàu nôi Thaùnh Pheâroâ.
Con coù yeâu meán Thaày khoâng? Chuùng ta haõy taùi khaùm phaù Coâng ñoàng ñeå khoâi phuïc quyeàn öu tieân ñoái vôùi Thieân Chuùa, ñoái vôùi nhöõng ñieàu coát yeáu: ñoái vôùi moät Giaùo Hoäi yeâu meán Chuùa cuûa mình moät caùch ñieân cuoàng vaø vôùi taát caû nhöõng ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ maø mình yeâu meán; öu tieân ñoái vôùi moät Hoäi Thaùnh giaøu coù veà Chuùa Gieâsu vaø ngheøo veà taøi saûn; moät Giaùo Hoäi töï do vaø giaûi phoùng. Ñaây laø con ñöôøng maø Coâng ñoàng ñaõ vaïch ra cho Giaùo Hoäi. Con ñöôøng aáy ñaõ daãn Giaùo Hoäi trôû laïi, gioáng nhö Thaùnh Pheâroâ trong Phuùc aâm, khi ngaøi quay veà Galileâ, veà vôùi coäi nguoàn cuûa tình yeâu ñaàu tieân cuûa mình; ñeå taùi khaùm phaù söï thaùnh khieát cuûa Thieân Chuùa trong söï ngheøo khoù cuûa chính mình (xem Lumen Gentium, 8c; chöông 5). Moãi ngöôøi trong chuùng ta cuõng coù Galileâ cuûa rieâng mình, Galileâ cuûa tình yeâu ñaàu tieân cuûa chuùng ta, vaø chaéc chaén ngaøy nay taát caû chuùng ta ñeàu ñöôïc môøi goïi trôû veà vôùi chính Galileâ cuûa mình ñeå nghe tieáng Chuùa: "Haõy theo Thaày". Vaø ôû ñoù, chuùng ta tìm thaáy moät laàn nöõa trong aùnh maét cuûa Chuùa bò ñoùng ñinh vaø phuïc sinh, moät nieàm vui ñaõ phai môø; ñeå chuùng ta coù theå taäp trung vaøo Chuùa Gieâsu, vaø taùi khaùm phaù nieàm vui cuûa chuùng ta, cho moät Giaùo Hoäi ñaõ ñaùnh maát ñi nieàm vui, vaø tình yeâu cuûa mình. Veà cuoái ñôøi, Thaùnh Giaùo Hoaøng Gioan ñaõ vieát: "Cuoäc ñôøi naøy cuûa toâi, giôø ñaõ gaàn hoaøng hoân, khoâng theå tìm thaáy keát cuïc naøo toát ñeïp hôn cho baèng taäp trung moïi suy nghó cuûa toâi vaøo Chuùa Gieâsu, Con cuûa Meï Maria# moät tình baïn tuyeät vôøi vaø beàn vöõng vôùi Chuùa Gieâsu, ñöôïc chieâm ngöôõng nhö moät Haøi Nhi vaø treân Thaäp giaù, vaø ñöôïc toân thôø trong Thaùnh Theå "(Nhaät kyù cuûa moät taâm hoàn). Ñaây laø caùi nhìn cuûa chuùng ta töø treân cao; ñaây laø nguoàn soáng maõi cuûa chuùng ta: Chuùa Gieâsu, Galileâ cuûa tình yeâu, Chuùa Gieâsu goïi chuùng ta, Chuùa Gieâsu hoûi chuùng ta: "Con coù yeâu meán Thaày khoâng?".
Thöa anh chò em, chuùng ta haõy trôû veà vôùi nguoàn tình yeâu trong saùng cuûa Coâng ñoàng. Chuùng ta haõy khaùm phaù laïi nieàm ñam meâ cuûa Coâng Ñoàng vaø laøm môùi laïi nieàm ñam meâ cuûa chính chuùng ta ñoái vôùi Coâng Ñoàng! Haõy ñaém mình trong maàu nhieäm cuûa Giaùo Hoäi, Meï vaø Hieàn Theâ, chuùng ta cuõng haõy noùi vôùi Thaùnh Gioan 23: Gaudet Mater Ecclesia! (Dieãn vaên Khai maïc Coâng ñoàng, ngaøy 11 thaùng 10 naêm 1962). Caàu xin cho Hoäi Thaùnh traøn ngaäp nieàm vui. Neáu khoâng vui möøng, Giaùo Hoäi seõ phuû nhaän chính baûn thaân mình, vì Giaùo Hoäi seõ queân ñi tình yeâu ñaõ sinh ra mình. Tuy nhieân, coù bao nhieâu ngöôøi trong chuùng ta khoâng theå soáng ñöùc tin moät caùch vui veû, khoâng coù nhöõng phaøn naøn vaø chæ trích? Moät Hoäi Thaùnh yeâu meán Chuùa Gieâsu khoâng coù thôøi gian cho nhöõng cuoäc caõi vaõ, buoân chuyeän vaø tranh chaáp. Xin Chuùa giaûi thoaùt chuùng ta khoûi söï chæ trích vaø baát khoan dung, khaéc nghieät vaø töùc giaän! Ñaây khoâng phaûi laø vaán ñeà cuûa phong caùch maø laø tình yeâu. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi yeâu thöông, nhö Toâng ñoà Phaoloâ daïy, haõy laøm moïi vieäc maø ñöøng caøm raøm (xem Philíp 2:14). Laïy Chuùa, xin daïy chuùng con caùi nhìn cao caû cuûa chính Ngaøi; xin daïy chuùng con nhìn Giaùo Hoäi nhö Chuùa nhìn Giaùo Hoäi. Vaø khi chuùng ta bò chæ trích vaø baát bình, chuùng ta haõy nhôù raèng trôû thaønh Giaùo Hoäi coù nghóa laø laøm chöùng cho veû ñeïp cuûa tình yeâu, soáng cuoäc ñôøi cuûa chuùng ta nhö moät caâu traû lôøi cho caâu hoûi cuûa Chuùa: Con coù yeâu meán Thaày khoâng? Chöù khoâng phaûi haønh ñoäng nhö theå chuùng ta ñang canh thöùc trong moät ñaùm tang.
Con coù yeâu meán Thaày khoâng? Haõy chaêm soùc caùc chieân cuûa Thaày. Vôùi ñoäng töø thöù hai, haõy chaêm soùc, Chuùa Gieâsu baøy toû tình yeâu thöông maø Ngaøi mong muoán töø Thaùnh Pheâroâ. Vì vaäy, baây giôø chuùng ta haõy suy ngaãm veà Thaùnh Pheâroâ. Ngaøi laø moät ngöôøi ñaùnh caù maø Chuùa Gieâsu ñaõ bieán thaønh moät Toâng ñoà chaøi löôùi ngöôøi (x. Lc 5,10). Chuùa Gieâsu giao cho ngaøi moät vai troø môùi, ñoù laø moät ngöôøi muïc töû, moät vieäc hoaøn toaøn môùi ñoái vôùi ngaøi. Thöïc teá ñaây laø moät böôùc ngoaët trong cuoäc ñôøi cuûa Thaùnh Pheâroâ, vì trong khi nhöõng ngöôøi ñaùnh caù lo ñaùnh baét cho mình thì nhöõng ngöôøi chaên chieân laïi quan taâm ñeán ngöôøi khaùc vaø cho ngöôøi khaùc aên. Nhöõng ngöôøi chaên chieân soáng vôùi baày chieân cuûa hoï; hoï cho chieân aên vaø yeâu thöông chuùng. Ngöôøi chaên chieân khoâng ôû "treân" löôùi - gioáng nhö ngöôøi ñaùnh caù - maø laø "ôû giöõa" baày chieân cuûa mình. Ngöôøi chaên ñöùng tröôùc maët daân chuùng ñeå vaïch ñöôøng, ñöùng giöõa daân chuùng nhö moät ngöôøi trong soá hoï, vaø ñöùng sau daân chuùng ñeå gaàn guõi vôùi nhöõng ngöôøi ñi laïc. Moät ngöôøi chaên chieân khoâng ôû treân, gioáng nhö moät ngöôøi ñaùnh caù, nhöng ôû giöõa.
Ñaây laø caùch nhìn thöù hai veà Giaùo Hoäi maø chuùng ta hoïc ñöôïc töø Coâng ñoàng: nhìn xung quanh. Noùi caùch khaùc, ôû trong theá giôùi vôùi ngöôøi khaùc maø khoâng bao giôø caûm thaáy mình vöôït troäi hôn ngöôøi khaùc, laø toâi tôù cuûa thöïc taïi cao hôn laø Nöôùc Thieân Chuùa (xem Lumen Gentium, 5); ñöa tin möøng cuûa Phuùc aâm vaøo ñôøi soáng vaø ngoân ngöõ cuûa moïi ngöôøi (xem Sacrosanctum Concilium, 36), chia seû nieàm vui vaø hy voïng cuûa hoï (xem Gaudium et Spes, 1). ÔÛ giöõa daân chuùng, khoâng ñöùng treân moïi ngöôøi, vì ñöùng treân moïi ngöôøi laø toäi loãi toài teä cuûa chuû nghóa giaùo só gieát caùc con chieân hôn laø höôùng daãn chuùng hoaëc giuùp chuùng phaùt trieån. Coâng ñoàng kòp thôøi laøm sao! Coâng ñoàng giuùp chuùng ta töø choái caùm doã nhoát mình trong giôùi haïn cuûa nhöõng tieän nghi vaø nieàm tin cuûa chính chuùng ta. Coâng ñoàng giuùp chuùng ta baét chöôùc ñöôøng loái cuûa Thieân Chuùa, maø tieân tri EÂdeâkien ñaõ moâ taû cho chuùng ta ngaøy nay: "con naøo ñi laïc, Ta seõ ñöa veà; con naøo bò thöông, Ta seõ baêng boù; con naøo beänh taät, Ta seõ laøm cho maïnh" (xem Ed 34:16).
Haõy chaêm soùc: Giaùo Hoäi khoâng toå chöùc Coâng ñoàng ñeå töï ngöôõng moä mình, nhöng ñeå hieán thaân cho ngöôøi khaùc. Thaät vaäy, Meï Giaùo Hoäi thaùnh khieát vaø cao troïng cuûa chuùng ta, phaùt xuaát töø traùi tim cuûa Thieân Chuùa Ba Ngoâi, hieän höõu vì thieän ích cuûa tình yeâu. Giaùo Hoäi laø moät daân toäc tö teá (xem Lumen Gentium, 10ff.), nghóa laø khoâng phaûi ñeå noåi baät trong maét theá giôùi, nhöng ñeå phuïc vuï theá giôùi. Chuùng ta ñöøng queân raèng Daân Thieân Chuùa ñöôïc sinh ra ñeå "höôùng ngoaïi" vaø ñoåi môùi tuoåi treû cuûa mình baèng caùch töï hieán, vì ñoù laø bí tích tình yeâu, "daáu chæ vaø khí cuï hieäp thoâng vôùi Thieân Chuùa vaø hieäp nhaát toaøn theå nhaân loaïi" (Lumen Gentium, 1). Anh chò em thaân meán, chuùng ta haõy quay trôû laïi Coâng ñoàng, nôi ñaõ khaùm phaù laïi doøng soâng soáng ñoäng cuûa Truyeàn thoáng maø khoâng sa laày trong caùc truyeàn thoáng. Coâng ñoàng ñaõ khaùm phaù laïi coäi nguoàn cuûa tình yeâu, khoâng phaûi ôû treân nhöõng ñænh nuùi cao, nhöng ñeå ñoå xuoáng nhö moät keânh thöông xoùt cho taát caû moïi ngöôøi. Chuùng ta haõy quay trôû laïi Coâng ñoàng vaø vöôït leân treân chính mình, choáng laïi caùm doã töï haáp thuï, laø moät caùch soáng cuûa theá gian. Moät laàn nöõa, Chuùa noùi vôùi Giaùo Hoäi cuûa Ngaøi: haõy chaêm soùc! Vaø khi chaêm soùc, Giaùo Hoäi boû laïi sau löng nhöõng hoaøi nieäm veà quaù khöù, boû laïi nhöõng nuoái tieác veà söï qua ñi cuûa aûnh höôûng cuõ vaø nhöõng gaén boù vôùi quyeàn löïc. Vì anh chò em, Daân thaùnh cuûa Thieân Chuùa, laø moät daân muïc vuï. Anh chò em ôû ñaây khoâng phaûi ñeå chaên daét chính mình, hay leo leân cao, maø laø ñeå chaên daét nhöõng ngöôøi khaùc - taát caû nhöõng ngöôøi khaùc - vôùi tình yeâu thöông. Vaø neáu caàn theå hieän moät moái quan taâm ñaëc bieät, thì quan taâm aáy neân daønh cho nhöõng ngöôøi maø Thieân Chuùa yeâu thöông nhaát: laø ngöôøi ngheøo vaø ngöôøi bò ruoàng boû (xem Lumen Gentium, 8; Gaudium et Spes, 1). Giaùo Hoäi coù nghóa laø, nhö Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan ñaõ noùi, "Giaùo Hoäi cuûa taát caû moïi ngöôøi, vaø ñaëc bieät laø Giaùo Hoäi cuûa ngöôøi ngheøo " (Thoâng ñieäp phaùt thanh göûi caùc tín höõu treân toaøn theá giôùi moät thaùng tröôùc Coâng ñoàng chung Vatican II, ngaøy 11 thaùng 9 naêm 1962).
Con coù yeâu meán Thaày khoâng? Sau ñoù, Chuùa noùi: "Haõy chaêm soùc chieân cuûa Thaày". Ngaøi khoâng coù yù chæ moät soá con chieân, nhöng taát caû ñaøn chieân, vì Ngaøi yeâu taát caû, trìu meán goïi hoï laø "cuûa Thaày". Vò Muïc Töû Nhaân Laønh nhìn ra vaø muoán ñaøn chieân cuûa mình ñöôïc ñoaøn keát, döôùi söï höôùng daãn cuûa caùc Muïc Töû maø Ngaøi ñaõ ban cho hoï. Ngaøi muoán chuùng ta - vaø ñaây laø caùch thöù ba ñeå nhìn vaøo Giaùo Hoäi - nhìn thaáy toaøn theå, taát caû chuùng ta cuøng nhau. Coâng ñoàng nhaéc nhôû chuùng ta raèng Giaùo Hoäi laø söï hieäp thoâng theo hình aûnh cuûa Thieân Chuùa Ba Ngoâi (x. Lumen Gentium, 4,13). Traùi laïi, ma quyû muoán gieo raéc söï chia reõ. Chuùng ta ñöøng nhöôïng boä tröôùc nhöõng lôøi duï doã cuûa ma quyû hoaëc tröôùc söï caùm doã cuûa söï phaân cöïc. Quaù thöôøng laø khi ñeà caäp ñeán Coâng ñoàng, caùc Kitoâ höõu thích choïn ñöùng veà moät phe trong Giaùo Hoäi, maø khoâng nhaän ra raèng hoï ñang laøm tan naùt traùi tim Meï cuûa hoï! Ñaõ bao nhieâu laàn hoï thích coå vuõ cho phe phaùi cuûa mình hôn laø trôû thaønh ñaày tôù cuûa taát caû moïi ngöôøi? Thích laø tieán boä hay baûo thuû hôn laø anh chò em vôùi nhau? ÔÛ beân "phaûi" hay "beân traùi", thay vì ôû vôùi Chuùa Gieâsu? Töï theå hieän mình laø "ngöôøi baûo veä söï thaät" hay "ngöôøi tieân phong ñoåi môùi" thay vì coi mình laø nhöõng ñöùa con khieâm toán vaø bieát ôn cuûa Meï Hoäi Thaùnh. Taát caû chuùng ta laø con caùi cuûa Thieân Chuùa, taát caû laø anh chò em trong Hoäi Thaùnh, taát caû chuùng ta taïo neân Hoäi Thaùnh, taát caû chuùng ta. Ñoù laø caùch Chuùa muoán chuùng ta trôû thaønh. Chuùng ta laø chieân cuûa Ngaøi, laø ñaøn chieân cuûa Ngaøi, vaø chuùng ta chæ coù theå ôû beân nhau vaø neân moät. Chuùng ta haõy vöôït qua moïi phaân cöïc vaø giöõ gìn söï hieäp thoâng cuûa chuùng ta. Xin cho taát caû chuùng ta ngaøy caøng "neân moät", nhö Chuùa Gieâsu ñaõ caàu nguyeän tröôùc khi hy sinh maïng soáng vì chuùng ta (x. Ga 17:21). Vaø xin Meï Maria, Meï cuûa Giaùo Hoäi, giuùp chuùng ta trong vieäc naøy. Xin cho loøng khao khaùt hieäp nhaát lôùn leân trong chuùng ta, öôùc muoán daán thaân ñeå hieäp thoâng troïn veïn giöõa taát caû nhöõng ai tin vaøo Chuùa Kitoâ. Chuùng ta haõy boû qua moät beân nhöõng "chuû nghóa", vì daân cuûa Thieân Chuùa khoâng thích söï phaân cöïc. daân Chuùa laø nhöõng ngöôøi trung thaønh thaùnh thieän cuûa Chuùa: ñoù laø Hoäi thaùnh. Thaät toát laø hoâm nay, cuõng nhö trong thôøi gian dieãn ra Coâng ñoàng, caùc ñaïi dieän cuûa caùc coäng ñoàng Kitoâ khaùc cuõng coù maët vôùi chuùng ta. Caûm ôn caùc baïn! Caûm ôn caùc baïn ñaõ ôû ñaây, caûm ôn söï hieän dieän cuûa caùc baïn!
Chuùng con caûm taï Chuùa veà moùn quaø cuûa Coâng ñoàng. Nhöõng ngöôøi yeâu meán chuùng ta, haõy giaûi thoaùt chuùng ta khoûi söï töï phuï vaø tinh thaàn chæ trích theá gian. Xin Chuùa ngaên chuùng con loaïi tröø chính mình khoûi söï hieäp nhaát. Chuùa, Ñaáng yeâu thöông nuoâi döôõng chuùng con, xin daãn chuùng con ra khoûi boùng toái cuûa söï töï haáp thuï. Laïy Chuùa, Ñaáng mong muoán chuùng con laø moät ñaøn chieân hieäp nhaát, xin haõy cöùu chuùng con khoûi nhöõng hình thöùc phaân cöïc vaø "chuû nghóa" laø coâng vieäc cuûa ma quyû. Vaø chuùng con, Hoäi Thaùnh cuûa Chuùa, cuøng vôùi Thaùnh Pheâroâ vaø cuõng nhö Thaùnh Pheâroâ, giôø ñaây thöa vôùi Chuùa: "Laïy Chuùa, Chuùa bieát moïi ñieàu; Chuùa bieát chuùng con yeâu meán Chuùa" (x. Ga 21:17).
(Source: Dicastero per la Comunicazione - Libreria Editrice VaticanaHOMILY OF HIS HOLINESS POPE FRANCIS Saint Peter's Basilica Tuesday, 11 October 2022)