Dieãn töø cuûa Ñöùc Phanxicoâ
taïi Buoåi Ñoïc Tuyeân boá Sau cuøng
vaø Keát thuùc Ñaïi hoäi Caùc Nhaø Laõnh ñaïo
Caùc Toân giaùo Theá giôùi vaø Truyeàn thoáng
Toâng du Kazakhstan: Dieãn töø cuûa Ñöùc Phanxicoâ taïi Buoåi Ñoïc Tuyeân boá Sau cuøng vaø Keát thuùc Ñaïi hoäi Caùc Nhaø Laõnh ñaïo Caùc Toân giaùo Theá giôùi vaø Truyeàn thoáng.
Vuõ Vaên An
Nur Sultan (VietCatholic News 15-09-2022) - Theo VaticanNews, trong nhaän ñònh keát thuùc taïi Ñaïi hoäi Laàn thöù baåy Caùc Nhaø Laõnh ñaïo Caùc Toân giaùo Theá giôùi vaø Truyeàn thoáng ngaøy 15 thaùng 9 naêm 2022, taïi Dinh Ñoäc Laäp ôû Nur-Sultan, Kazakhstan, Ñöùc Phanxicoâ ñaõ thuùc giuïc moïi toân giaùo vaø xaõ hoäi môøi goïi phuï nöõ vaø ngöôøi treû tham döï coâng trình möu caàu hoaø bình cho theá giôùi.
Sau ñaây laø baûn dòch Vieät ngöõ toaøn vaên baøi nhaän ñònh cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ, döïa theo baûn tieáng Anh cuûa Toøa Thaùnh:
Anh chò em thaân meán!
Chuùng ta ñaõ cuøng nhau ñi treân con ñöôøng naøy, vaø toâi caûm ôn anh chò em ñaõ ñeán töø raát nhieàu nôi khaùc nhau treân theá giôùi vaø mang theo söï phong phuù veà tín ngöôõng vaø vaên hoùa cuûa anh chò em. Caûm ôn anh chò em ñaõ tham gia raát maïnh meõ trong nhöõng ngaøy laøm vieäc, cam keát vaø chia seû ñeå phuïc vuï cho cuoäc ñoái thoaïi. Ñieàu naøy coù giaù trò hôn bao giôø heát trong nhöõng thôøi ñieåm ñaày thöû thaùch nhö thôøi ñieåm cuûa chuùng ta, khi caùc vaán ñeà cuûa ñaïi dòch ñaõ bò coäng höôûng bôûi söï ñieân roà hoaøn toaøn cuûa chieán tranh. Coù quaù nhieàu tröôøng hôïp thuø haän vaø chia reõ, quaù ít ñoái thoaïi vaø noã löïc ñeå hieåu ngöôøi khaùc. Trong theá giôùi hoaøn caàu hoùa cuûa chuùng ta, ñieàu naøy caøng nguy hieåm vaø gaây tai tieáng. Gia ñình nhaân loaïi cuûa chuùng ta khoâng theå tieán leân neáu ñoaøn keát vaø chia reõ cuøng moät luùc, lieân keát qua laïi vôùi nhau vaø bò chia caét bôûi söï baát bình ñaúng lôùn lao. Vì vaäy, xin caûm ôn anh chò em vì nhöõng noã löïc xaây döïng hoøa bình vaø ñoaøn keát. Lôøi caûm ôn cuûa chuùng toâi cuõng göûi ñeán chính quyeàn ñòa phöông, nhöõng ngöôøi ñaõ ñoùn tieáp chuùng toâi vaø toå chöùc Ñaïi hoäi moät caùch chu ñaùo, cuõng nhö nhöõng ngöôøi daân Kazakhstan hieáu khaùch vaø duõng caûm, coù khaû naêng tieáp thu caùc neàn vaên hoùa khaùc, ñoàng thôøi baûo toàn lòch söû cao quyù vaø truyeàn thoáng quyù baùu cuûa hoï. Kiop raqmet! Bolshoe spaibo! Caùm ôn raát nhieàu!
Khaåu hieäu chuyeán thaêm cuûa toâi, baây giôø ñaõ keát thuùc, laø "Caùc Söù giaû cuûa Hoøa bình vaø Ñoaøn keát". Noù coá yù ñeå ôû soá nhieàu, vì taát caû chuùng ta ñang treân moät haønh trình chung. Ñaïi hoäi laàn thöù baûy naøy, trong ñoù chuùng ta ñöôïc tham gia nhôø aân suûng cuûa Ñaáng Toaøn naêng, ñaõ ñaùnh daáu moät böôùc quan troïng trong haønh trình chung naøy. Keå töø khi baét ñaàu vaøo naêm 2003, bieán coá naøy ñaõ laáy laøm moâ hình Ngaøy Caàu nguyeän cho Hoøa bình treân Theá giôùi, ñöôïc Ñöùc Gioan-Phaoloâ II trieäu taäp vaøo naêm 2002 taïi Assisi nhaèm taùi khaúng ñònh söï ñoùng goùp tích cöïc cuûa caùc truyeàn thoáng toân giaùo ñoái vôùi ñoái thoaïi vaø hoøa hôïp giöõa caùc daân toäc. Sau bieán coá ngaøy 11 thaùng 9 naêm 2001, caàn phaûi ñaùp öùng taäp theå ñoái vôùi baàu khoâng khí gaây baïo ñoäng bò baïo löïc khuûng boá tìm caùch xuùi giuïc, vaø ñieàu naøy ñe doïa bieán toân giaùo thaønh cô sôû cho xung ñoät. Chuû nghóa khuûng boá toân giaùo giaû hieäu, chuû nghóa quaù khích, chuû nghóa cöïc ñoan, vaø chuû nghóa daân toäc, ñoäi loát toân giaùo, tieáp tuïc gaây ra noãi sôï haõi vaø lo ngaïi veà toân giaùo. Do ñoù, trong nhöõng ngaøy naøy, ñieàu quan troïng laø chuùng ta coù theå ñeán vôùi nhau moät laàn nöõa, ñeå khaúng ñònh laïi baûn chaát ñích thöïc vaø baát khaû chuyeån nhöôïng cuûa toân giaùo.
Veà phöông dieän treân, Tuyeân boá cuûa Ñaïi hoäi laàn thöù baûy naøy tuyeân boá raèng chuû nghóa quaù khích, chuû nghóa cöïc ñoan, chuû nghóa khuûng boá vaø moïi ñoäng cô khaùc gaây ra haän thuø, thuø ñòch, baïo löïc vaø chieán tranh, baát keå ñoäng löïc hoaëc muïc tieâu cuûa chuùng, khoâng lieân quan gì ñeán tinh thaàn toân giaùo ñích thöïc vaø phaûi bò baùc boû baèng nhöõng thuaät ngöõ quyeát ñònh nhaát coù theå (xem soá 5). Hôn nöõa, vì Ñaáng Toaøn Naêng ñaõ taïo neân moïi ngöôøi bình ñaúng, baát keå nguoàn goác toân giaùo, daân toäc hay xaõ hoäi cuûa hoï, chuùng ta ñoàng yù raèng söï toân troïng vaø hieåu bieát laãn nhau phaûi ñöôïc coi laø ñieàu caàn thieát vaø khoâng theå thieáu trong giaùo huaán toân giaùo (xem soá 13).
Kazakhstan, naèm ôû trung taâm cuûa luïc ñòa chaâu AÙ lôùn lao vaø quan troïng, laø nôi töï nhieân ñeå chuùng ta gaëp nhau. Laù côø cuûa noù nhaéc nhôû chuùng ta veà söï caàn thieát phaûi duy trì moái quan heä laønh maïnh giöõa chính trò vaø toân giaùo. Thaät vaäy, neáu con ñaïi baøng vaøng ñöôïc hieån thò treân laù côø ñoù noùi leân uy quyeàn traàn theá vaø caùc ñeá cheá coå ñaïi, thì neàn xanh lam gôïi leân maøu saéc cuûa baàu trôøi vaø do ñoù sieâu vieät. Do ñoù, coù moät moái lieân heä laønh maïnh giöõa chính trò vaø tính sieâu vieät, moät hình thöùc chung soáng hôïp lyù giuùp giöõ cho caùc lónh vöïc cuûa chuùng trôû neân khaùc bieät. Khaùc bieät, nhöng khoâng nhaàm laãn hoaëc taùch bieät. Chuùng ta haõy noùi "khoâng" vôùi söï nhaàm laãn giöõa chuùng, vì lôïi ích cuûa taát caû moïi ngöôøi, voán caàn moät baàu trôøi töï do ñeå bay gioáng nhö chim ñaïi baøng, moät khoâng gian töï do môû cöûa ñi vaøo voâ haïn vaø khoâng bò goø boù bôûi quyeàn löïc traàn gian. Veà phaàn mình, tính sieâu vieät khoâng ñöôïc nhöôïng boä tröôùc côn caùm doã muoán bieán thaønh quyeàn löïc, keûo trôøi saäp xuoáng ñaát, ñieàu vónh cöûu "beân kia" bò xieàng xích vaøo hieän taïi traàn theá, vaø tình yeâu thöông ngöôøi laân caän trôû thaønh moài cho nhöõng quyeát ñònh ñaûng phaùi. Do ñoù, noùi "Khoâng" vôùi söï nhaàm laãn giöõa chính trò vaø sieâu vieät, nhöng cuõng noùi "khoâng" vôùi söï taùch bieät giöõa chuùng, vì nhöõng khaùt voïng cao nhaát cuûa con ngöôøi khoâng theå bò loaïi tröø khoûi cuoäc soáng coâng coäng vaø chæ ñöôïc xeáp vaøo lónh vöïc rieâng tö. Thaønh thöû, nhöõng ngöôøi muoán noùi leân nieàm tin cuûa hoï moät caùch hôïp phaùp phaûi ñöôïc baûo veä, luoân luoân vaø ôû moïi nôi. Tuy nhieân, bieát bao ngöôøi hieän nay thaäm chí vaãn coøn bò baét bôù vaø kyø thò vì ñöùc tin cuûa hoï! Chuùng ta ñaõ kieân quyeát keâu goïi caùc chính phuû vaø caùc toå chöùc quoác teá coù lieân quan hoã trôï caùc nhoùm toân giaùo vaø coäng ñoàng saéc toäc maø caùc quyeàn con ngöôøi vaø caùc quyeàn töï do caên baûn cuûa hoï ñang bò vi phaïm hoaëc bò khoáng cheá bôûi baïo löïc cuûa nhöõng keû cöïc ñoan vaø khuûng boá, cuõng do haäu quaû cuûa chieán tranh vaø xung ñoät quaân söï (x. Soá 6). Treân heát, chuùng ta phaûi baûo ñaûm raèng töï do toân giaùo seõ khoâng bao giôø chæ laø moät quyeàn tröøu töôïng maø laø moät quyeàn cuï theå. Chuùng ta baûo veä cho moïi ngöôøi 'quyeàn toân giaùo, quyeàn hy voïng, quyeàn höôûng veû ñeïp: quyeàn leân Thieân ñaøng. Theo lôøi baøi quoác ca cuûa mình, Kazakhstan laø "baàu trôøi cuûa maët trôøi vaøng", vaø ñieàu naøy cuõng ñuùng vôùi moãi con ngöôøi. Trong tính ñoäc ñaùo tuyeät ñoái cuûa hoï, neáu hoï tieáp xuùc vôùi thaàn linh, moïi ngöôøi ñaøn oâng vaø ñaøn baø coù theå toûa saùng ñaëc bieät trong theá giôùi cuûa chuùng ta.
Vì lyù do naøy, Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, voán khoâng meät moûi coâng boá phaåm giaù baát khaû xaâm phaïm cuûa moãi ngöôøi, ñöôïc taïo döïng "theo hình aûnh Thieân Chuùa" (x. St 1,26), cuõng tin töôûng vaøo söï hieäp nhaát cuûa gia ñình nhaân loaïi. Giaùo hoäi tin raèng taát caû "nhaân loaïi taïo neân chæ moät coäng ñoàng. Sôû dó nhö vaäy vì taát caû ñeàu baét nguoàn töø moät nguoàn goác duy nhaát ñöôïc Thieân Chuùa taïo döïng cho con ngöôøi treân toaøn traùi ñaát, vaø vì taát caû ñeàu coù chung moät soá phaän, ñoù laø Thieân Chuùa. Söï quan phoøng cuûa Ngöôøi, söï toát laønh hieån nhieân vaø nhöõng thieát keá cöùu roãi ñöôïc môû roäng cho taát caû nhaân loaïi" (Coâng ñoàng Vatican II, Tuyeân ngoân Nostra Aetate, 1). Do ñoù, ngay töø ñaàu cuûa Ñaïi hoäi naøy, Toøa thaùnh, ñaëc bieät thoâng qua Thaùnh Boä Ñoái thoaïi Lieân toân, ñaõ tham gia tích cöïc vaøo vieäc naøy. Toøa Thaùnh mong muoán tieáp tuïc laøm nhö vaäy, vì con ñöôøng ñoái thoaïi lieân toân laø con ñöôøng chung daãn ñeán hoøa bình vaø vì hoøa bình; trong tö caùch aáy, noù laø ñieàu caàn thieát vaø khoâng theå thu hoài. Ñoái thoaïi lieân toân khoâng coøn ñôn thuaàn laø moät ñieàu gì ñoù thieát thöïc nöõa: noù laø moät söï phuïc vuï caáp baùch vaø voâ saùnh ñoái vôùi nhaân loaïi, ñoái vôùi vieäc ngôïi khen vaø vinh quang cuûa Ñaáng Döïng neân taát caû.
Thöa anh chò em, khi nghó ñeán con ñöôøng chung naøy, toâi ñaõ töï hoûi mình: Ñieåm hoäi tuï cuûa chuùng ta laø gì? Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II, ngöôøi ñaõ ñeán thaêm Kazakhstan 21 naêm tröôùc ngay trong thaùng naøy, ñaõ tuyeân boá raèng "ñoái vôùi Giaùo hoäi, moïi con ñöôøng ñeàu daãn ñeán con ngöôøi" vaø con ngöôøi laø "con ñöôøng ñoái vôùi Giaùo hoäi" (Redemptor Hominis, 14). Toâi muoán noùi raèng con ngöôøi ngaøy nay cuõng laø con ñöôøng cho taát caû caùc toân giaùo. Vaâng, con ngöôøi, ñaøn oâng vaø ñaøn baø, nhöõng con ngöôøi cuï theå, bò suy yeáu bôûi ñaïi dòch, bò hao moøn bôûi chieán tranh, bò thöông bôûi söï thôø ô! Con ngöôøi, nhöõng taïo vaät yeáu ñuoái vaø kyø dieäu, nhöõng taïo vaät "moät khi Thieân Chuùa bò laõng queân, seõ bò boû laïi trong boùng toái" (Coâng ñoàng Vatican II, Hieán cheá Muïc vuï Gaudium et Spes, 36) vaø ngoaøi nhöõng ngöôøi khaùc thì khoâng theå soáng soùt! Thieän ích cuûa con ngöôøi caàn ñöôïc xem xeùt tröôùc caùc muïc tieâu chieán löôïc vaø kinh teá, lôïi ích quoác gia, naêng löôïng vaø quaân söï, vaø tröôùc caùc quyeát ñònh chuû yeáu. Ñeå ñöa ra nhöõng quyeát ñònh thöïc söï lôùn lao, chuùng ta neân nhìn vaøo treû em, nhöõng ngöôøi treû tuoåi vaø töông lai cuûa hoï, nhöõng ngöôøi giaø vaø tuùi khoân cuûa hoï, nhöõng ngöôøi bình thöôøng vaø nhöõng nhu caàu thöïc söï cuûa hoï. Chuùng ta ñaõ leân tieáng vaø nhaán maïnh raèng con ngöôøi khoâng theå bò giaûn löôïc vaøo nhöõng gì hoï saûn xuaát vaø kieám ñöôïc; con ngöôøi phaûi ñöôïc chaáp nhaän vaø khoâng bao giôø bò loaïi boû; Gia ñình, moät töø trong tieáng Kazakh coù nghóa laø "toå aám cuûa taâm hoàn vaø tình yeâu", laø thöïc taïi töï nhieân vaø khoâng theå thay theá, caàn ñöôïc baûo veä vaø phaùt huy, ñeå nhöõng ngöôøi ñaøn oâng vaø ñaøn baø ngaøy mai coù theå lôùn leân vaø tröôûng thaønh.
Ñoái vôùi moïi höõu theå nhaân baûn, caùc truyeàn thoáng toân giaùo vaø khoân ngoan vó ñaïi ñöôïc keâu goïi laøm chöùng ngoân cho söï hieän höõu cuûa moät di saûn thieâng lieâng vaø ñaïo ñöùc chung, döïa treân hai nguyeân taéc: sieâu vieät vaø tình huynh ñeä. Sieâu vieät, Beân kia, thôø phöôïng. Ñieàu aán töôïng laø moãi ngaøy coù haøng trieäu trieäu ngöôøi ñaøn oâng vaø ñaøn baø, thuoäc caùc löùa tuoåi, neàn vaên hoùa vaø ñieàu kieän xaõ hoäi khaùc nhau, cuøng nhau caàu nguyeän ôû voâ soá nôi thôø phöôïng. Ñaây laø löïc löôïng tieàm aån laøm theá giôùi cuûa chuùng ta tieán leân. Vaø sau ñoù laø tình huynh ñeä, ngöôøi khaùc, söï gaàn guõi. Vì ngöôøi ta khoâng theå tuyeân xöng loøng trung thaønh thöïc söï vôùi Ñaáng Taïo Hoùa maø khoâng baøy toû tình yeâu thöông ñoái vôùi caùc taïo vaät cuûa Ngöôøi. Ñoù laø tinh thaàn xuyeân suoát Tuyeân ngoân cuûa Ñaïi hoäi chuùng ta. Trong phaàn keát luaän, toâi muoán nhaán maïnh ba haïn töø ñöôïc noù chöùa ñöïng.
Haïn töø ñaàu tieân laø söï toång hôïp cuûa taát caû moïi ñieàu, noùi leân moät lôøi caàu xin chaân thaønh, laø öôùc mô vaø muïc tieâu cuûa cuoäc haønh trình cuûa chuùng ta: hoøa bình! Beybit#ilik, mir, hoøa bình! Ngöôøi ta caáp thieát caàn coù hoøa bình, vì trong thôøi ñaïi cuûa chuùng ta, moïi cuoäc xung ñoät quaân söï hoaëc ñieåm noùng caêng thaúng vaø ñoái ñaàu nhaát thieát seõ gaây ra "hieäu öùng domino" vaø gaây toån haïi nghieâm troïng ñeán heä thoáng lieân heä quoác teá (xem soá 4). Maët khaùc, hoøa bình "khoâng nhöõng chæ laø khoâng coù chieán tranh: noù khoâng theå bò giaûn löôïc vaøo vieäc duy trì caùn caân quyeàn löïc giöõa caùc löïc löôïng ñoái laäp cuõng nhö khoâng phaùt sinh töø söï thoáng trò chuyeân quyeàn, nhöng noù ñöôïc goïi moät caùch thích hôïp laø 'hieäu öùng cuûa chính tröïc'."(Gaudium et Spes, 78). Hoøa bình phaùt sinh töø tình huynh ñeä; noù phaùt trieån thoâng qua cuoäc ñaáu tranh choáng laïi baát coâng vaø baát bình ñaúng; noù ñöôïc xaây döïng baèng caùch ñöa tay ra cho ngöôøi khaùc. Chuùng ta, nhöõng ngöôøi tin töôûng vaøo Ñaáng Döïng neân taát caû, phaûi ñi ñaàu trong vieäc coå vuõ söï phaùt trieån cuûa vieäc chung soáng hoøa bình. Chuùng ta phaûi laøm chöùng cho hoøa bình, rao giaûng hoøa bình, caàu xin cho coù hoøa bình. Do ñoù, Tuyeân ngoân khuyeán khích caùc nhaø laõnh ñaïo theá giôùi chaám döùt xung ñoät vaø ñoå maùu ôû khaép moïi nôi, vaø töø boû nhöõng luaän ñieäu hung haêng vaø phaù hoaïi (xem soá 7). Chuùng toâi khaån khoaûn xin anh chò em, nhaân danh Thieân Chuùa vaø vì lôïi ích cuûa nhaân loaïi: haõy laøm vieäc cho hoøa bình, khoâng phaûi cho vuõ khí! Chæ baèng caùch phuïc vuï cho söï nghieäp hoøa bình, anh chò em môùi ghi ñöôïc teân mình vaøo bieân nieân söû cuûa lòch söû.
Thieáu hoøa bình, laø vì thieáu söï quan taâm, yeâu thöông dòu daøng, khaû naêng taïo ra söï soáng. Vieäc möu caàu hoøa bình cuûa chuùng ta, vì theá, ngaøy caøng phaûi môøi goïi söï tham gia - vaø ñaây laø haïn töø thöù hai - cuûa phuï nöõ. Bôûi vì phuï nöõ cung öùng söï chaêm soùc vaø söï soáng cho theá giôùi: hoï laø chính con ñöôøng höôùng tôùi hoøa bình. Vì lyù do naøy, chuùng ta taùn thaønh söï caàn thieát phaûi baûo veä phaåm giaù cuûa hoï vaø caûi thieän ñòa vò xaõ hoäi cuûa hoï vôùi tö caùch laø nhöõng thaønh vieân bình ñaúng trong gia ñình vaø xaõ hoäi (xem soá 23). Phuï nöõ cuõng phaûi ñöôïc giao phoù nhöõng vò trí vaø traùch nhieäm lôùn hôn. Bieát bao quyeát ñònh tai haïi ñaõ coù theå traùnh ñöôïc neáu ngöôøi phuï nöõ tröïc tieáp tham gia vaøo vieäc ra quyeát ñònh! Chuùng ta cam keát baûo ñaûm raèng phuï nöõ ngaøy caøng ñöôïc toân troïng, thöøa nhaän vaø tham gia!
Cuoái cuøng, haïn töø thöù ba: ngöôøi treû. Giôùi treû laø söù giaû cuûa hoøa bình vaø thoáng nhaát, trong hieän taïi vaø trong töông lai. Chính hoï hôn ai heát keâu goïi hoøa bình vaø toân troïng ngoâi nhaø chung cuûa saùng theá. Thaùi ñoä thoáng trò vaø boùc loät thaâm caên coá ñeá, tích tröõ taøi nguyeân, chuû nghóa daân toäc, chieán tranh vaø ñuïc khoeùt caùc phaïm vi aûnh höôûng voán leân khuoân theá giôùi cuõ; theá giôùi naøy ñang bò giôùi treû baùc boû: vì ñoù laø moät theá giôùi khoâng coù choã cho hy voïng vaø öôùc mô cuûa hoï. Cuõng vaäy, caùc hình thöùc toân giaùo haø khaéc vaø ñaøn aùp khoâng thuoäc veà töông lai maø thuoäc veà quaù khöù. Löu yù ñeán caùc theá heä töông lai, chuùng ta ñaõ nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa giaùo duïc, ñieàu naøy giuùp cuûng coá söï chaáp nhaän laãn nhau vaø söï chung soáng toân troïng giöõa caùc toân giaùo vaø neàn vaên hoùa khaùc nhau (xem soá 21). Chuùng ta haõy ñaët vaøo tay ngöôøi treû cô hoäi giaùo duïc, chöù khoâng phaûi vuõ khí huûy dieät! Vaø chuùng ta haõy laéng nghe hoï, maø khoâng sôï bò thaùch thöùc bôûi nhöõng caâu hoûi cuûa hoï. Treân heát, chuùng ta haõy löu taâm ñeán vieäc xaây döïng theá giôùi vôùi hoï!
Thöa anh chò em, nhaân daân Kazakhstan, côûi môû vôùi ngaøy mai nhöng vaãn löu taâm ñeán nhöõng ñau khoå cuûa ngaøy hoâm qua, höôùng taâm trí chuùng ta veà töông lai baèng söï phong phuù phi thöôøng cuûa caùc toân giaùo vaø neàn vaên hoùa cuûa hoï. Hoï khuyeán khích chuùng ta taïo ra töông lai maø khoâng queân tính sieâu vieät vaø tình huynh ñeä, toân thôø Ñaáng Toái Cao vaø chaáp nhaän anh chò em cuûa chuùng ta. Chuùng ta tieán leân treân con ñöôøng naøy, cuøng nhau böôùc ñi treân traùi ñaát nhö nhöõng ñöùa con cuûa thieân ñaøng, nhöõng ngöôøi deät hy voïng vaø nhöõng ngheä nhaân cuûa söï hoøa hôïp, nhöõng söù giaû cuûa hoøa bình vaø thoáng nhaát!