Dieãn töø cuûa Ñöùc Phanxicoâ vôùi caùc nhaø caàm quyeàn,
xaõ hoäi daân söï vaø ngoaïi giao ñoaøn taïi Kazakhstan
Toâng du Kazakhstan, Dieãn töø cuûa Ñöùc Phanxicoâ vôùi caùc nhaø caàm quyeàn, xaõ hoäi daân söï vaø ngoaïi giao ñoaøn taïi Kazakhstan.
Vuõ Vaên An
Nur Sultan (VietCatholic News 14-09-2022) - Theo tin Toøa Thaùnh, taïi "Phoøng hoøa nhaïc Qazaq" trong dinh Toång thoáng Kazakhstan, khi gaëp gôõ caùc nhaø caàm quyeàn, caùc xaõ hoäi daân söï vaø ngoaïi giao ñoaøn Thöù ba, ngaøy 13 thaùng 9 naêm 2022, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaõ ñoïc baøi dieãn vaên sau ñaây (baûn dòch Vieät ngöõ cuûa Vuõ Vaên An):
Thöa Toång thoáng Coäng hoøa,
Thöa quùy thaønh vieân trong Chính phuû vaø ngoaïi giao ñoaøn,
Thöa quùy thaåm quyeàn toân giaùo vaø daân söï,
Thöa quùy ñaïi dieän Xaõ hoäi Daân söï vaø Theá giôùi Vaên hoùa,
Thöa quyù baø vaø quùy oâng!
Toâi xin göûi tôùi Quyù vò lôøi chaøo thaân aùi vaø toâi caûm ôn Toång thoáng ñaõ coù nhöõng lôøi toát ñeïp. Toâi raát vinh döï ñöôïc ôû ñaây vôùi quùy vò, treân laõnh thoå vöøa roäng lôùn vöøa coå kính naøy. Toâi ñeán ñaây nhö moät ngöôøi haønh höông cuûa hoøa bình, tìm kieám ñoái thoaïi vaø hieäp nhaát. Theá giôùi cuûa chuùng ta khaån caáp caàn hoøa bình: noù caàn khoâi phuïc söï hoøa hôïp. Moät söï hoøa hôïp maø ôû ñaây, ôû ñaát nöôùc naøy, coù theå ñöôïc minh hoïa baèng nhöõng gì toâi ñaõ hoïc ñöôïc trong moät nhaïc cuï truyeàn thoáng cuûa noù: chieác ñaøn dombra. Dombra laø moät daáu aán cuûa neàn vaên hoùa cuûa quùy vò vaø laø moät trong nhöõng bieåu töôïng quan troïng nhaát cuûa Kazakhstan, ñeán noãi gaàn ñaây moät ngaøy chuyeân bieät ñaõ ñöôïc daønh ñeå toân vinh noù. Toâi muoán söû duïng chieác dombra laøm ñieåm khôûi ñaàu cho nhöõng gì toâi muoán chia seû vôùi quùy vò hoâm nay.
Ñeå chuaån bò cho cuoäc haønh trình naøy, toâi cuõng bieát ñöôïc raèng moät soá phieân baûn cuûa chieác dombra ñaõ ñöôïc söû duïng trong thôøi Trung coå vaø traûi qua nhieàu theá kyû, noù ñi keøm vôùi vieäc ñoïc truyeän nhaân gian vaø ngaâm thô, lieân keát quaù khöù vôùi hieän taïi. Laø bieåu töôïng cuûa tính lieân tuïc trong ña daïng, nhòp ñieäu cuûa noù ñi keøm vôùi kyù öùc cuûa ñaát nöôùc quùy vò; do ñoù, noù nhö moät lôøi nhaéc nhôû veà taàm quan troïng cuûa vieäc ñöøng boû qua nhöõng sôïi daây lieân keát chuùng ta vôùi cuoäc soáng cuûa nhöõng ngöôøi ñaõ ñi tröôùc chuùng ta, trong boái caûnh nhöõng thay ñoåi nhanh choùng veà kinh teá vaø xaõ hoäi ngaøy nay. Toâi ñaëc bieät nghó ñeán nhöõng truyeàn thoáng giuùp chuùng ta traân troïng quaù khöù vaø quyù troïng taøi saûn keá thöøa maø chuùng ta ñaõ nhaän ñöôïc. Thí duï, ôû ñaây toâi nghó tôùi truyeàn thoáng phoå bieán toát ñeïp cuûa quùy vò laø naáu baûy oå baùnh vaøo saùng thöù Saùu ñeå toû loøng thaønh kính vôùi toå tieân cuûa quùy vò.
Kyù öùc veà ñaát nöôùc cuûa quùy vò, nôi maø Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II, khi haønh höông ñeán Kazakhstan, ñaõ xaùc ñònh laø "vuøng ñaát cuûa caùc vò töû ñaïo vaø cuûa caùc tín höõu, vuøng ñaát cuûa nhöõng ngöôøi bò truïc xuaát vaø cuûa caùc anh huøng, vuøng ñaát cuûa trí thöùc vaø ngheä só" (Dieãn vaên taïi Leã Chaøo möøng, ngaøy 22 thaùng 9, 2001), bao truøm moät lòch söû huy hoaøng cuûa vaên hoùa, nhaân tính vaø ñau khoå. Laøm theá naøo chuùng ta coù theå khoâng nhôù laïi moät caùch ñaëc bieät caùc traïi tuø vaø caùc vuï truïc xuaát haøng loaït ñaõ chöùng kieán söï aùp böùc cuûa raát nhieàu daân toäc, trong caùc thaønh phoá vaø thaûo nguyeân voâ bieân cuûa nhöõng vuøng naøy? Tuy nhieân, ngöôøi Kazakhstan ñaõ khoâng ñeå mình trôû thaønh tuø nhaân cuûa nhöõng baát coâng naøy: kyù öùc veà söï heûo laùnh cuûa quùy vò ñaõ daãn ñeán moái quan taâm saâu saéc veà vieäc hoøa nhaäp. Taïi maûnh ñaát naøy, nôi, töø thôøi xa xöa, ñaõ coù nhöõng cuoäc di cö lôùn cuûa caùc daân toäc, öôùc mong sao kyù öùc veà nhöõng ñau khoå vaø thöû thaùch maø quùy vò phaûi chòu ñöïng laø moät phaàn khoâng theå thieáu trong haønh trình höôùng tôùi töông lai, truyeàn caûm höùng cho quùy vò daønh öu tieân tuyeät ñoái cho phaåm giaù con ngöôøi, phaåm giaù cuûa moãi ngöôøi ñaøn oâng vaø ñaøn baø, vaø cuûa moïi nhoùm daân toäc, xaõ hoäi vaø toân giaùo.
Xin trôû laïi vôùi caây ñaøn dombra: noù ñöôïc chôi baèng caùch tuoát hai daây cuûa noù. Kazakhstan ñöôïc bieát ñeán vôùi khaû naêng taïo ra söï hoøa hôïp giöõa "hai daây song song": nhieät ñoä laïnh giaù vaøo muøa ñoâng vaø noùng nhö thieâu nhö ñoát vaøo muøa heø; vaø giöõa truyeàn thoáng vaø tieán boä, nhö ñöôïc töôïng tröng baèng cuoäc gaëp gôõ giöõa caùc thaønh phoá lòch söû vaø thaønh phoá hieän ñaïi nhö thuû ñoâ naøy. Treân heát, ôû ñaát nöôùc naøy, chuùng ta coù theå nghe thaáy "nhöõng noát nhaïc" cuûa hai linh hoàn AÙ vaø AÂu, mang ñeán cho noù moät "söù meänh lieân keát hai luïc ñòa" vónh vieãn (ID., Dieãn vaên vôùi Ngöôøi Treû, 23 thaùng 9 naêm 2001); trôû thaønh "caàu noái giöõa Chaâu AÂu vaø Chaâu AÙ", vaø laø "ñieåm noái giöõa Ñoâng vaø Taây" (ID., Leã Tieãn ñöa, ngaøy 25 thaùng 9 naêm 2001). Caùc daây cuûa chieác dombra thöôøng ñöôïc nghe cuøng vôùi caùc nhaïc cuï daây khaùc voán ñieån hình ôû nhöõng nôi naøy: laø lôøi nhaéc nhôû raèng söï hoøa hôïp lôùn leân vaø tröôûng thaønh trong vieäc cuøng soáng vôùi nhau, trong söï thoáng nhaát hôïp xöôùng daãn ñeán moät ñôøi soáng xaõ hoäi "giao höôûng". Moät caâu tuïc ngöõ ñòa phöông hay noùi raèng, "ñoaøn keát laø nguoàn goác cuûa thaønh coâng". Neáu ñieàu ñoù ñuùng ôû moïi nôi, thì ôû ñaây noù ñuùng moät caùch raát ñaëc thuø. 550 daân toäc vaø hôn 80 ngoân ngöõ coù maët treân ñaát nöôùc, vôùi lòch söû ña daïng vaø truyeàn thoáng vaên hoùa vaø toân giaùo cuûa hoï, ñaïi dieän cho moät "buoåi hoøa nhaïc" phi thöôøng; chuùng laøm cho Kazakhstan trôû thaønh moät phoøng thí nghieäm ña saéc toäc, ña vaên hoùa vaø ña toân giaùo ñoäc ñaùo vaø tieát loä ôn goïi ñaëc bieät cuûa mình, ñoù laø moät ñaát nöôùc cuûa gaëp gôõ.
Toâi ñeán ñaây ñeå nhaán maïnh taàm quan troïng vaø tính caáp thieát cuûa khía caïnh gaëp gôõ naøy, maø caùc toân giaùo ñöôïc keâu goïi ñaëc bieät ñoùng goùp. Toâi seõ coù vinh döï ñöôïc tham gia Ñaïi hoäi laàn thöù baûy caùc nhaø laõnh ñaïo cuûa caùc toân giaùo theá giôùi vaø truyeàn thoáng. Thaät phuø hôïp, Hieán phaùp cuûa Kazakhstan, khi xaùc ñònh mình laø moät quoác gia theá tuïc, ñaõ quy ñònh quyeàn töï do toân giaùo vaø tín ngöôõng. Moät tính theá tuïc laønh maïnh, tính theá tuïc thöøa nhaän vai troø quan troïng vaø khoâng theå thieáu cuûa toân giaùo vaø choáng laïi caùc hình thöùc cöïc ñoan laøm bieán chaát noù, noùi leân moät ñieàu kieän thieát yeáu cho vieäc ñoái xöû bình ñaúng moïi ngöôøi daân, ñoàng thôøi phaùt huy yù thöùc trung thaønh vôùi ñaát nöôùc cuûa taát caû caùc nhoùm daân toäc, ngoân ngöõ, vaên hoùa vaø toân giaùo cuûa noù. Trong khi thöïc hieän vai troø khoâng theå thay theá cuûa mình laø tìm kieám vaø laøm chöùng cho Ñaáng Tuyeät ñoái, caùc toân giaùo ñoøi quyeàn töï do phaùt bieåu. Töï do toân giaùo ñaïi dieän cho maùng chuyeån toát nhaát cuûa söï chung soáng daân söï.
Yeâu caàu naøy ñöôïc chính caùi teân cuûa daân toäc quùy vò gôïi leân, vì haïn töø "Kazakh" chæ vieäc böôùc ñi trong töï do vaø ñoäc laäp. Baûo veä töï do, moät khaùt voïng voán ñöôïc khaéc saâu trong traùi tim cuûa moãi ngöôøi, ñieàu kieän duy nhaát ñeå coù moät cuoäc gaëp gôõ chaân chính giöõa caùc caù nhaân vaø caùc nhoùm, ñöôïc phaùt bieåu chuû yeáu trong xaõ hoäi daân söï baèng vieäc thöøa nhaän caùc quyeàn, ñi keøm vôùi caùc nghóa vuï. Veà phöông dieän naøy, toâi muoán baøy toû vieäc traân troïng ñoái vôùi vieäc khaúng ñònh giaù trò cuûa söï soáng con ngöôøi ñöôïc theå hieän qua vieäc xoùa boû aùn töû hình nhaân danh quyeàn hy voïng cuûa moãi con ngöôøi. Cuøng vôùi vieäc ñoù, ñieàu quan troïng laø baûo ñaûm quyeàn töï do tö töôûng, töï do löông taâm vaø ngoân luaän, giuùp cho moãi caù nhaân thöïc hieän vai troø ñoäc ñaùo vaø bình ñaúng cuûa mình trong vieäc phuïc vuï toaøn xaõ hoäi.
ÔÛ ñaây cuõng vaäy, chieác dombra coù theå hoã trôï cho suy tö cuûa chuùng ta. Phaàn lôùn, noù laø moät loaïi nhaïc cuï phoå bieán vaø nhö vaäy, noù noùi leân veû ñeïp cuûa vieäc baûo toàn thieân taøi vaø tinh thaàn cuûa moät daân toäc. Tröôùc heát, ñaây laø nhieäm vuï cuûa caùc cô quan daân söï, nhöõng ngöôøi chòu traùch nhieäm chính vì söï tieán boä cuûa coâng ích, vaø tìm ñöôïc bieåu thöùc tröôùc heát trong vieäc uûng hoä daân chuû, voán taïo neân hình thöùc phuø hôïp nhaát ñeå chuyeån quyeàn löïc thaønh vieäc phuïc vuï toaøn daân chöù khoâng phaûi chæ moät soá ít ngöôøi. Ñaëc bieät trong nhöõng thaùng gaàn ñaây, toâi bieát raèng moät quaù trình daân chuû hoùa ñaõ ñöôïc khôûi xöôùng, vôùi muïc ñích taêng cöôøng naêng löïc cuûa nghò vieän vaø chính quyeàn ñòa phöông vaø noùi chung laø söï phaân boå quyeàn löïc roäng raõi hôn. Ñaây laø moät quaù trình ñoøi hoûi nhieàu coâng söùc vaø chaéc chaén khoâng phaûi laø moät quaù trình ngaén haïn, ñoøi hoûi söï kieân trì höôùng tôùi muïc tieâu maø khoâng quay ñaàu trôû laïi. Thaät vaäy, loøng tin vaøo nhöõng ngöôøi caàm quyeàn taêng leân khi nhöõng lôøi höùa khoâng phaûi chæ laø moät phöông tieän tieán tôùi cöùu caùnh, maø coøn ñöôïc thöïc hieän moät caùch höõu hieäu.
Daân chuû vaø hieän ñaïi hoùa ôû moïi nôi khoâng chæ laø nhöõng myõ töø; chuùng phaûi ñöôïc hieän thaân trong vieäc phuïc vuï con ngöôøi cuï theå: moät "neàn chính trò toát", phaùt sinh ra töø vieäc laéng nghe moïi ngöôøi vaø ñaùp öùng caùc nhu caàu chính ñaùng cuûa hoï, thöôøng xuyeân noái keát vôùi xaõ hoäi daân söï vaø caùc toå chöùc phi chính phuû vaø nhaân ñaïo, vaø ñaëc bieät quan taâm ñeán ngöôøi lao ñoäng, thanh nieân vaø caùc thaønh phaàn deã bò toån thöông nhaát cuûa xaõ hoäi. Töông töï nhö vaäy, moïi quoác gia treân theá giôùi ñeàu caàn coù caùc bieän phaùp choáng tham nhuõng. "Phong caùch" chính trò thöïc söï daân chuû naøy laø ñaùp öùng höõu hieäu nhaát ñoái vôùi caùc tröôøng hôïp chuû nghóa cöïc ñoan, chuû nghóa caù nhaân vaø chuû nghóa daân tuùy voán ñe doïa söï oån ñònh vaø phuùc lôïi cuûa caùc daân toäc. Toâi cuõng nghó ñeán nhu caàu veà an ninh kinh teá, ñieàu maø ôû ñaây vaøo ñaàu naêm ñaõ ñöôïc keâu goïi ôû nhöõng khu vöïc, maëc duø coù caùc nguoàn naêng löôïng quan troïng, nhöng ñang gaëp nhieàu khoù khaên. Ñaây laø moät thaùch thöùc lieân quan ñeán Kazakhstan cuõng nhö toaøn theá giôùi, trong ñoù söï phaùt trieån toaøn dieän ñang bò giöõ laøm con tin bôûi söï baát coâng phoå bieán, theo ñoù caùc nguoàn löïc ñöôïc phaân boå khoâng ñoàng ñeàu. Nhieäm vuï cuûa Nhaø nöôùc, cuõng nhö cuûa khu vöïc tö nhaân, laø ñoái xöû coâng baèng vôùi taát caû caùc nhoùm trong xaõ hoäi, bình ñaúng veà quyeàn lôïi vaø nghóa vuï, vaø thuùc ñaåy phaùt trieån kinh teá khoâng döïa treân lôïi nhuaän cuûa moät soá ít, maø laø phaåm giaù cuûa moãi ngöôøi lao ñoäng.
Chuùng ta haõy quay trôû laïi vôùi caây ñaøn dombra - ngöôøi ta daùm noùi raèng vò Giaùo hoaøng naøy laø moät nhaïc só! Dombra ñoaøn keát Kazakhstan vôùi caùc laùng gieàng cuûa noù ôû caùc nöôùc xung quanh vaø giuùp truyeàn baù vaên hoùa cuûa noù treân theá giôùi. Toâi baøy toû nieàm hy voïng raèng teân cuûa ñaát nöôùc vó ñaïi naøy coù theå tieáp tuïc laø moät haïn töø ñoàng nghóa cuûa hoøa hôïp vaø hoøa bình. Kazakhstan ñaïi dieän cho moät ngaõ tö ñòa chính trò quan troïng, vaø vì vaäy noù coù moät vai troø neàn taûng trong vieäc giaûm thieåu caùc tröôøng hôïp xung ñoät. Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II ñaõ ñeán ñaây ñeå gieo maàm hy voïng ngay laäp töùc sau caùc cuoäc taán coâng bi thaûm naêm 2001. Toâi ñeán thaêm quùy vò trong quaù trình dieãn ra cuoäc chieán voâ nghóa vaø bi thaûm noå ra vôùi cuoäc xaâm löôïc Ukraine, ngay trong luùc caùc cuoäc xung ñoät vaø moái ñe doïa xung ñoät khaùc vaãn tieáp tuïc ñem nguy cô laïi cho thôøi ñaïi cuûa chuùng ta. Toâi ñeán ñeå laëp laïi lôøi caàu xin cuûa taát caû nhöõng ai keâu goïi hoøa bình, voán laø con ñöôøng thieát yeáu ñeå theá giôùi hoaøn caàu hoùa cuûa chuùng ta phaùt trieån. Vaø ñaây laø hoøa bình: moät con ñöôøng phaùt trieån toaøn dieän cho theá giôùi hoaøn caàu hoùa cuûa chuùng ta.
Do ñoù, nhu caàu môû roäng caùc noã löïc ngoaïi giao ñeå coå vuõ ñoái thoaïi vaø gaëp gôõ caøng trôû neân caáp baùch hôn, vì ngaøy nay vaán ñeà cuûa moät ngöôøi laø vaán ñeà cuûa taát caû moïi ngöôøi, vaø nhöõng ngöôøi naém quyeàn löïc lôùn hôn treân theá giôùi coù traùch nhieäm lôùn hôn ñoái vôùi nhöõng ngöôøi khaùc, ñaëc bieät laø nhöõng quoác gia deã xaûy ra baát oån vaø xung ñoät nhaát. Ñieàu naøy neân laø moái quan taâm cuûa chuùng ta, chöù khoâng phaûi chæ laø lôïi ích caù nhaân cuûa chuùng ta. Baây giôø laø luùc ñeå ngöøng gia taêng thuø nghòch vaø cuûng coá caùc khoái ñoái laäp. Chuùng ta caàn nhöõng nhaø laõnh ñaïo, ôû bình dieän quoác teá, coù theå giuùp caùc daân toäc phaùt trieån trong söï hieåu bieát vaø ñoái thoaïi laãn nhau, vaø do ñoù taïo ra moät "tinh thaàn Helsinki" môùi, quyeát taâm taêng cöôøng chuû nghóa ña phöông, xaây döïng moät theá giôùi hoøa bình vaø oån ñònh hôn, löu yù ñeán caùc theá heä töông lai. Ñeå ñieàu naøy xaûy ra, ñieàu caàn thieát laø hieåu nhau, kieân nhaãn vaø ñoái thoaïi vôùi moïi ngöôøi. Toâi xin nhaéc laïi: vôùi moïi ngöôøi.
Ñaëc bieät nghó tôùi cam keát hoaøn caàu ñoái vôùi hoøa bình, toâi baøy toû söï ñaùnh giaù cao ñoái vôùi vieäc döùt khoaùt töø boû vuõ khí haït nhaân cuûa ñaát nöôùc naøy vaø noã löïc phaùt trieån caùc chính saùch naêng löôïng vaø moâi tröôøng taäp trung vaøo vieäc giaûm söï phuï thuoäc vaøo nhieân lieäu carbon vaø ñaàu tö vaøo caùc nguoàn naêng löôïng saïch, maø taàm quan troïng cuûa noù ñaõ ñöôïc nhaán maïnh bôûi cuoäc Trieån laõm Quoác teá ñöôïc toå chöùc taïi ñaây caùch ñaây 5 naêm. Cuøng vôùi cam keát ñoái thoaïi lieân toân, ñaây laø nhöõng haït gioáng hy voïng cuï theå ñöôïc gieo vaøo maûnh ñaát chung cuûa nhaân loaïi; tuøy thuoäc vaøo chuùng ta gieo troàng nhöõng haït gioáng ñoù vì lôïi ích cuûa theá heä mai sau, cho nhöõng ngöôøi treû tuoåi, nhöõng ngöôøi maø mong muoán cuûa hoï phaûi ñöôïc xem xeùt moät caùch nghieâm tuùc khi chuùng ta ñöa ra caùc quyeát ñònh aûnh höôûng ñeán hieän taïi vaø töông lai. Toøa thaùnh luoân ôû beân caïnh quùy vò trong vieäc theo ñuoåi naøy: ngay sau khi ñaát nöôùc ñoäc laäp caùch ñaây 30 naêm, quan heä ngoaïi giao ñaõ ñöôïc thieát laäp vaø baây giôø, khi ngaøy kyû nieäm naøy ñeán gaàn, toâi raát vui ñöôïc ñeán thaêm ñaát nöôùc naøy. Toâi baûo ñaûm vôùi quùy vò veà loøng mong muoán cuûa ngöôøi Coâng Giaùo, nhöõng ngöôøi ñaõ coù maët ôû Trung AÙ töø xa xöa, tieáp tuïc laøm chöùng cho tinh thaàn côûi môû vaø ñoái thoaïi toân troïng voán laøm noåi baät vuøng ñaát naøy. Vaø hoï laøm nhö vaäy khoâng phaûi trong naõo traïng caûi ñaïo.
Thöa Toång thoáng, caùc baïn thaân meán, toâi caûm ôn vì söï ñoùn tieáp aân caàn cuûa caùc quùy vò, voán chöùng toû loøng hieáu khaùch noåi tieáng cuûa quùy vò, cuõng nhö vì cô hoäi daønh nhöõng ngaøy naøy ñeå ñoái thoaïi huynh ñeä vôùi caùc nhaø laõnh ñaïo cuûa nhieàu toân giaùo. Caàu xin Ñaáng Toái cao chuùc phuùc cho ôn goïi hoøa bình vaø thoáng nhaát thích hôïp vôùi Kazakhstan, ñaát nöôùc cuûa söï gaëp gôõ. Ñoái vôùi quùy vò, nhöõng ngöôøi coù traùch nhieäm haøng ñaàu ñoái vôùi ích chung, vaø vôùi taát caû moïi ngöôøi daân cuûa quoác gia, toâi baøy toû nieàm vui khi coù maët ôû ñaây vaø söï saün saøng ñoàng haønh baèng lôøi caàu nguyeän vaø gaàn guõi moïi noã löïc ñang ñöôïc thöïc hieän ñeå baûo ñaûm töông lai thònh vöôïng vaø hoøa hôïp cuûa ñaát nöôùc vó ñaïi naøy. Raqmeùt [Caûm ôn quùy vò]! Xin Thieân Chuùa chuùc phuùc cho Kazakhstan!