Ñöùc Thaùnh cha gaëp gôõ caùc thoå daân Canada
taïi Maskwacis vaø long troïng xin loãi hoï
Ñöùc Thaùnh cha gaëp gôõ caùc thoå daân Canada taïi Maskwacis vaø long troïng xin loãi hoï.
G. Traàn Ñöùc Anh, O.P.
Edmonton (RVA News 26-07-2022) - Ñöùc Thaùnh cha Phanxicoâ ñaõ daønh hoaït ñoäng chính thöùc ñaàu tieân taïi Canada, saùng thöù Hai 25 thaùng Baûy naêm 2022, ñeå gaëp gôõ haøng ngaøn ñaïi dieän caùc thoå daân ôû mieàn taây nöôùc naøy vaø ngaøi long troïng xin loãi hoï vì nhöõng ngöôøi con cuûa Giaùo hoäi ñaõ coäng taùc vôùi chính saùch ñoàng hoùa thoå daân do caùc chính quyeàn thuoäc ñòa taïi ñaây ñeà ra vaø taøi trôï.
Thöù Hai, 25 thaùng Baûy naêm 2022, Ñöùc Thaùnh cha ñaõ coù hai sinh hoaït ñaàu tieân trong cuoäc vieáng thaêm taïi Canada: gaëp gôõ thoå daân vaøo ban saùng vaø vieáng thaêm giaùo xöù thoå daân vaøo ban chieàu taïi thaønh phoá Edmonton, bang Alberta.
Ban saùng, ngaøi ñaõ cöû haønh thaùnh leã rieâng luùc 6 giôø 30 taïi nhaø nguyeän Ñaïi chuûng vieän Edmonton, nôi ngaøi qua ñeâm. Sau ñoù luùc gaàn 9 giôø, ngaøi ñaõ duøng xe ñi tôùi khu vöïc thoå daân teân laø Maskwacis, nghóa laø "ñoài gaáu", caùch Edmonton 100 caây soá. Ñaây laø khu vöïc daønh rieâng cho boán nhoùm boä laïc thuoäc khoái "Caùc daân toäc ñaàu tieân" (First Nations).
Gaëp gôõ taïi Maskwacis
Ñeán ñaây vaøo khoaûng 10 giôø, töùc laø luùc 11 giôø ñeâm ngaøy 25 thaùng Baûy naêm 2022 theo giôø Vieät Nam, Ñöùc Thaùnh cha ñöôïc cha sôû vaø caùc ñaïi dieän caùc thoå daân trong vuøng, cuøng vôùi ñaïi dieän caùc nhoùm nhöõng ngöôøi lai vaø ngöôøi Inuit ñoùn tieáp tröôùc nhaø thôø kính Ñöùc Meï Baûy Söï. Sau ñoù phaùi ñoaøn tieán qua moät nghóa trang caùc thoå daân, trong ñoù coù caû caùc hoïc sinh caùc tröôøng noäi truù.
Taïi ñaây, Ñöùc Thaùnh cha ñaõ döøng laïi ñeå caàu nguyeän trong thinh laëng tröôùc khi ñi tôùi khu coâng vieân, nôi dieãn ra cuoäc gaëp gôõ vôùi moät phaùi ñoaøn caùc thuû laõnh thoå daân ñeán töø caùc nôi trong nöôùc.
Caùc coäng ñoaøn thoå daân Canada
Trong soá 38 trieäu daân Canada hieän nay, chæ coù 4% laø thoå daân baûn xöù. Theo luaät, coù ba danh xöng chính thöùc ñöôïc duøng ñeå chæ caùc coäng ñoaøn thoå daân, goàm "caùc daân toäc ñaàu tieân", tieáp ñeán laø nhöõng ngöôøi lai, vaø sau cuøng laø nhöõng ngöôøi Inuit.
"Caùc daân toäc ñaàu tieân", First Nations trong tieáng Anh, vaø Premieøres Nations, trong tieáng Phaùp. Töø naøy ñöôïc phoå bieán trong thaäp nieân 1970 ñeå thay theá cho töø "Indiens" maø moät soá ngöôøi coi laø coù tính chaát xuùc phaïm.
Trong soá hôn moät trieäu thoå daân ôû Canada hieän thôøi coù 64% laø caùc "daân toäc ñaàu tieân" thuoäc 50 boä toäc hoaëc nhoùm ngoân ngöõ vaø coù toång coäng 617 coäng ñoaøn. 54% nhöõng ngöôøi thuoäc "caùc daân toäc ñaàu tieân" hieän soáng trong caùc khu vöïc thaønh thò, chöù khoâng coøn taïi caùc khu vöïc baûo toàn thoå daân nhö tröôùc kia.
Thöù hai laø nhöõng ngöôøi lai (Meùtis) laø nhöõng con chaùu cuûa nhöõng ngöôøi AÂu vaø ngöôøi thuoäc "caùc daân toäc ñaàu tieân". Thoaït ñaàu töø "nhöõng ngöôøi lai" ôû Canada chæ nhöõng ngöôøi con sinh bôûi nhöõng baø meï thoå daân vaø cha laø ngöôøi Anh, hoaëc Phaùp taïi nöôùc naøy. Ngöôøi ta öôùc löôïng coù töø 300,000 ñeán 700,000 ngöôøi lai ôû Canada. Ñöùng ñaàu laø tænh Alberta coù hôn 65,000, tieáp ñeán laø tænh Manitoba gaàn 57,000, vaø tænh Ontario 48,000 ngöôøi lai.
Sau cuøng laø nhöõng ngöôøi Inuit. Trong tieáng ñòa phöông, töø naøy coù nghóa laø "con ngöôøi", soáng ôû vuøng baéc cöïc. Töø naøy ñöôïc duøng ñeå thay theá cho töø Eskimo, coù nghóa laø "ngöôøi laøm ngheà cheá taïo giaøy tröôït tuyeát, nhöng cuõng ñöôïc dòch laø "nhöõng ngöôøi aên thòt soáng". Hoï maëc aùo da thuù vaø chuyeân veà ngheà saên baén. Töø naøy bò boû vì coù tính chaát "coi reû". Taïi Canada hieän coù khoaûng hôn 50,000 ngöôøi Inuit. Trong khi taïi Myõ vaø ñaûo Goenland thuoäc Ñan Maïch, moãi nöôùc hôn keùm coù khoaûng 50,000 ngöôøi Inuit. (wikipedia.org)
Ñöùc Thaùnh cha ñaõ ñöôïc tieáp ñoùn theo nghi thöùc truyeàn thoáng cuûa caùc thoå daân vôùi caùc vò tuø tröôûng, giöõa ñieäu troáng ñôn sô. Nhieàu ngöôøi ñoäi caùc muõ truyeàn thoáng baèng loâng chim, vaø caùc y phuïc coå truyeàn.
Hieän dieän taïi buoåi gaëp gôõ nôi saân vaän ñoäng, cuõng coù baø Toaøn quyeàn Canada, Mary May Simon vaø Thuû töôùng Justin Trudeau, haøng ngaøn ñaïi dieän caùc thoå daân mieàn taây Canada. Hoï ñöôïc chính phuû trôï giuùp phöông tieän ñeå ñeán tham döï, cuøng vôùi daân chuùng ñòa phöông, ña soá laø caùc thoå daân trong y phuïc maøu saéc saëc sôõ cuûa hoï.
Chaøo möøng cuûa tuø tröôûng Wilton Littlechild
Trong lôøi chaøo möøng Ñöùc Thaùnh cha, nhaân danh moïi ngöôøi, tuø tröôûng Wilton Littlechild cho bieát trong soá caùc thoå daân hieän dieän taïi ñaây coù nhöõng ngöôøi soáng soùt töø caùc tröôøng noäi truù thoå daân, caùc thuû laõnh, nhöõng ngöôøi cao nieân, ngöôøi baûo toàn kieán thöùc vaø caû nhöõng ngöôøi treû thuoäc coäng ñoaøn "caùc daân toäc ñaàu tieân", ngöôøi lai vaø ngöôøi Inuit ñeán töø caùc nôi ôû Canada.
OÂng cho bieát trong tö caùch laø cöïu UÛy vieân cuûa UÛy ban söï thaät vaø hoøa giaûi, oâng ñaõ laéng nghe gaàn 7,000 chöùng töø cuûa caùc cöïu hoïc sinh caùc tröôøng noäi truù thoå daân taïi Canada. Bao nhieâu laïm duïng vaø ñau khoå, nhö Ñöùc Thaùnh cha ñaõ nghe keå trong cuoäc vieáng thaêm cuûa caùc phaùi ñoaøn thoå daân taïi Vatican. "Vaø nay ngaøi ñeán ñaây, ñaùp laïi lôøi môøi cuûa chuùng toâi nhö ñaõ höùa... Chuùng toâi vui möøng ñoùn tieáp ngaøi ñeå hieäp vôùi chuùng toâi trong cuoäc vieáng thaêm. Nhö ngaøi ñaõ nhìn nhaän trong dieãn vaên taïi Roma, caùc thoå daân chuùng toâi coá gaéng cöùu xeùt aûnh höôûng cuûa caùc bieán coá vaø nhöõng quyeát ñònh hieän nay veà caùc theá heä töông lai. Trong cuøng tinh thaàn ñoù, chuùng toâi chaân thaønh hy voïng cuoäc gaëp gôõ saùng nay cuûa chuùng ta vaø nhöõng lôøi ngaøi chia seû vôùi chuùng toâi, seõ ñaït ñöôïc moät söï chöõa laønh thöc söï vaø moät hy voïng ñích thöïc ñoái vôùi caùc theá heä töông lai".
Dieãn vaên cuûa Ñöùc Thaùnh cha
Veà phaàn Ñöùc Thaùnh cha, leân tieáng trong dòp naøy, ngaøi baøy toû ñau buoàn vì nhöõng ñau khoå maø caùc thoå daân Canada ñaõ phaûi chòu trong chính saùch ñoàng hoùa cuûa chính quyeàn thöïc daân, ñaëc bieät qua caùc tröôøng noäi truù thoå daân.
Ñöùc Thaùnh cha noùi baèng tieáng Taây Ban Nha, vaø coù ngöôøi thoâng dòch sang tieáng Anh. vaø ñoàng thôøi cuõng ñöôïc caùc thoâng ngoân dòch vaø truyeàn ñi qua Internet baèng möôøi hai ngoân ngöõ cuûa caùc nhoùm thoå daân.
Ñöùc Thaùnh cha noùi: "Toâi ñeán queâ höông cuûa anh chò em, ñeå ñích thaân noùi vôùi anh chò em raèng toâi ñau ñôùn, khaån xin Chuùa ban ôn tha thöù, chöõa laønh vaø hoøa giaûi, ñeå bieåu loä vôùi anh chò em söï gaàn guõi cuûa toâi, ñeå caàu nguyeän vôùi anh chò em vaø cho anh chò em".
Nhaéc laïi cuoäc gaëp gôõ taïi Roma caùch ñaây boán thaùng vôùi caùc phaùi ñoaøn ñaïi dieän thoå daân, Ñöùc Thaùnh cha noùi raèng: "Luùc aáy anh chò em ñaõ trao cho toâi ñoâi giaøy, daáu chæ söï ñau khoå maø caùc treû em thoå daân ñaõ chòu, ñaëc bieät laø caùc em khoâng trôû veà nhaø nöõa, töø caùc tröôøng noäi truù. Toâi ñöôïc yeâu caàu traû laïi ñoâi giaøy aáy khi ñeán Canada; toâi seõ laøm ñieàu naøy vaøo cuoái dieãn vaên naøy. Toâi muoán khôûi haønh töø bieåu töôïng ñoâi giaøy aáy, noù gôïi laïi trong toâi trong nhöõng thaùng qua, noãi ñau khoå, phaãn noä vaø xaáu hoå. Söï nhôù laïi caùc treû em aáy ñoå ñaày saàu khoå vaø khuyeân nhuû haõy haønh ñoäng ñeå moãi treû em ñöôïc ñoái xöû trong tình yeâu thöông, danh döï vaø toân troïng. Nhöng ñoâi giaøy aáy cuõng noùi vôùi chuùng ta veà moät con ñöôøng, moät haønh trình, maø chuùng ta muoán cuøng nhau thöïc hieän. Cuøng nhau böôùc ñi, cuøng nhau caàu nguyeän, coäng taùc vôùi nhau, ñeå nhöõng ñau khoå quaù khöù nhöôøng choã cho moät töông lai coâng baèng, chöõa laønh vaø hoøa giaûi".
Nhöõng baøi hoïc töø cuoäc soáng cuûa caùc thoå daân
Ñöùc Thaùnh cha nhaéc laïi lòch söû laâu daøi cuûa caùc coäng ñoaøn thoå daân taïi caùc phaàn ñaát naøy vôùi bao nhieâu truyeàn thoáng toát laønh. Ngaøi noùi: "Anh chò em ñaõ coi ñaây laø moät hoàng aân cuûa Ñaáng Taïo Hoùa, caàn chia seû vôùi nhöõng ngöôøi khaùc, yeâu thöông trong söï hoøa hôïp vôùi taát caû nhöõng gì hieän höõu, trong söï lieân heä sinh ñoäng giöõa moïi sinh vaät. Anh chò em cuõng hoïc caùch nuoâi döôõng yù thöùc gia ñình vaø coäng ñoaøn, phaùt trieån caùc lieân heä beàn vöõng giöõa caùc theá heä, toân troïng ngöôøi giaø, chaêm soùc nhöõng ngöôøi beù nhoû. Bao nhieâu phong tuïc toát vaø nhöõng giaùo huaán, qui troïng taâm vaøo vieäc quan taâm ñeán tha nhaân, yeâu meán ñoái vôùi söï thaät, loøng can ñaûm, söï toân troïng, khieâm toán vaø löông thieän, veà söï khoân ngoan cuûa cuoäc soáng!"
Ñau buoàn vì nhöõng gì ñaõ xaûy ra
"Nhöng chuùng ta cuõng ñau buoàn nhôù ñeán nhöõng gì xaûy ra sau ñoù. "Nôi chuùng ta ñang ôû ñaây laøm vang leân moät tieáng keâu ñau ñôùn, moät tieáng theùt bò boùp ngheït, maø toâi caûm thaáy trong nhöõng thaùng qua. Toâi nghó laïi thaûm traïng bao nhieâu ngöôøi trong anh chò em, gia ñình, vaø coäng ñoaøn cuûa anh chò em ñaõ chòu; theâm vaøo ñoù anh chò em ñaõ chia seû vôùi toâi nhöõng nhöõng ñau khoå ñaõ traûi qua trong caùc tröôøng noäi truù thoå daân. Moät caùch naøo ñoù, ñoù laø nhöõng chaán thöông taùi xuaát hieän moãi laàn ñöôïc nhaéc tôùi vaø toâi thaáy raèng caû cuoäc gaëp gôõ cuûa chuùng ta hoâm nay cuõng coù theå khôi laïi nhöõng kyù öùc vaø veát thöông, vaø nhieàu ngöôøi trong anh chò em coù theå caûm thaáy khoù khaên khi toâi noùi. Nhöng nhôù laïi nhö theá laø ñieàu ñuùng, vì söï queân laõng ñöa tôùi söï döûng döng, vaø nhö ñaõ noùi, "Ngöôïc vôùi tình thöông khoâng phaûi laø oaùn gheùt, nhöng laø söï döûng döng, ñoái nghòch vôùi söï soáng khoâng phaûi laø söï cheát, nhöng laø söï döûng döng ñoái vôùi söï soáng vaø söï cheát" (E. Wiesel). Nhôù laïi nhöõng kinh nghieäm taøn haïi xaûy ra taïi caùc tröôøng noäi truù laø ñieàu gaây chaán ñoäng, phaãn noä, vaø ñau khoå, nhöng ñoù laø ñieàu caàn thieát".
Leân aùn chính saùch ñoàng hoùa thoå daân
Ñöùc Thaùnh cha nhaéc ñeán nhöõng ñau khoå vaø tai haïi do chính saùch ñoàng hoùa gaây ra vaø noùi: "Caàn nhôù raèng nhöõng chính saùch ñoàng hoùa vaø giaûi phoùng, trong ñoù coù caû heä thoáng caùc tröôøng noäi truù, ñaõ vaø ñang taøn phaù ngöôøi daân ôû nhöõng vuøng ñaát naøy. Khi nhöõng thöïc daân AÂu chaâu ñeán ñaây laàn ñaàu tieân coù moät cô hoäi lôùn ñeå phaùt trieån moät cuoäc gaëp gôõ giöõa caùc neàn vaên hoùa, caùc truyeàn thoáng vaø linh ñaïo, nhöng phaàn lôùn nhöõng ñieàu aáy ñaõ khoâng ñöôïc thöïc hieän. Toâi nhôù laïi ñieàu anh chò em ñaõ keå: nhöõng chính saùch ñoàng hoùa aáy roát cuoäc nhaát loaït gaït ra ngoaøi leà caùc thoå daân; keå caû qua heä thoáng caùc tröôøng noäi truù, caùc ngoân ngöõ vaø vaên hoùa cuûa anh chò em bò vu khoáng vaø loaïi boû; caùc treû em bò laïm duïng veà theå lyù vaø lôøi noùi, taâm lyù vaø tinh thaàn; caùc em bò ñöa ra khoûi gia ñình khi coøn nhoû vaø ñieàu naøy ñaõ aûnh höôûng khoâng theå xoùa nhoøa töông quan giöõa cha meï vaø con caùi, oâng baø vaø caùc chaùu."
"Toâi caùm ôn anh chò em ñaõ laøm cho toâi ñi vaøo troïng taâm taát caû nhöõng ñieàu ñoù, keâu keùo ra ngoaøi nhöõng gaùnh naëng anh chò em mang trong taâm hoàn, ñeå chia seû vôùi toâi kyù öùc röôùm maùu naøy. Ngaøy hoâm nay, toâi ôû ñaây, treân phaàn ñaát coøn giöõ nhöõng veát tích cuûa nhöõng veát thöông coøn môû toang, cuøng vôùi kyù öùc xöa kia. Toâi ñeán ñaây vì böôùc ñaàu tieân trong cuoäc haønh höông thoáng hoái naøy giöõa anh chò em laø laäp laïi lôøi xin loãi vaø thaønh taâm noùi vôùi anh chò em raèng toâi heát söùc ñau buoàn: toâi xin loãi vì nhöõng caùch thöùc maø raát tieác laø nhieàu Kitoâ höõu ñaõ uûng hoä naõo traïng thöïc daân cuûa caùc cöôøng quoác ñaõ aùp böùc caùc thoå daân. Toâi ñau khoå. Toâi ñaëc bieät xin loãi vì nhöõng caùch thöùc maø nhieàu thaønh phaàn cuûa Giaùo hoäi vaø caùc coäng ñoaøn doøng tu ñaõ coäng taùc, keå caû qua söï döûng döng, vôùi nhöõng döï aùn taøn phaù vaên hoùa vaø cöôõng baùch ñoàng hoùa cuûa caùc chính phuû thôøi aáy, vôùi toät ñænh laø heä thoáng caùc tröôøng noäi truù thoå daân".
Thieáu baùc aùi Kitoâ chaân thöïc
Ñöùc Thaùnh cha noùi theâm raèng: "Giaû söû ñöùc baùc aùi Kitoâ hieän dieän, - vaø khoâng thieáu nhöõng tröôøng hôïp göông maãu taän tuïy ñoái vôùi caùc treû em, - thì nhöõng haäu quaû noùi chung cuûa nhöõng chính saùch lieân quan ñeán caùc tröôøng noäi truù khoâng theâ thaûm nhö theá. Ñieàu maø ñöùc tin Kitoâ noùi vôùi chuùng ta laø, ñoù laø moät sai laàm taøn haïi, khoâng theå dung hôïp vôùi Tin möøng cuûa Chuùa Kitoâ. Ñau khoå khi bieát raèng phaàn ñaát aáy ñaày nhöõng giaù trò, ngoân ngöõ vaø vaên hoùa, ñaõ mang laïi cho caùc thoå daân anh chò em moät caûm thöùc chaân thöïc veà caên tính, ñaõ bò hao moøn, vaø anh chò em tieáp tuïc phaûi traû nhöõng haäu quaû. Ñöùng tröôùc söï aùc gaây phaãn noä aáy, Giaùo Hoäi quyø goái tröôùc Thieân Chuùa vaø khaån caàu ôn tha thöù vì toäi loãi cuûa caùc con caùi mình (Xc Thaùnh Gioan Phaoloâ 2, Toâng saéc Incarnationis mysterium, 29-11-1998), 11: AAS 91, 1999, 140). Toâi muoán taùi khaúng ñònh ñieàu ñoù, vôùi loøng tuûi hoå vaø minh baïch: toâi khieâm toán xin loãi vì söï aùc maø bao nhieâu Kitoâ höõu ñaõ phaïm choáng laïi caùc thoå daân".
Ñöùc Thaùnh cha xaùc quyeát vieäc xin loãi nhö theá chæ laø böôùc ñaàu tieân, laø ñieåm khôûi haønh. Vaø nguyeân ñieàu ñoù khoâng ñuû. Ngaøi caàu nguyeän vaø hy voïng caùc Kitoâ höõu vaø xaõ hoäi ôû ñaây gia taêng khaû naêng ñoùn nhaän vaø toân troïng caên tính cuõng nhö kinh nghieäm cuûa caùc thoå daân. "Toâi bieát ñieàu ñoù ñoøi thôøi gian vaø kieân nhaãn: ñaây laø nhöõng tieán trình phaûi ñi vaøo trong caùc taâm hoàn, vaø söï hieän dieän cuûa toâi nôi ñaây cuõng nhö söï quyeát taâm cuûa caùc giaùm muïc Canada laø baèng chöùng veà yù chí tieán böôùc treân con ñöôøng naøy".
Sau dieãn vaên cuûa Ñöùc Thaùnh cha, caùc thoå daân ñaõ trình dieãn moät baøi ca, tröôùc khi Ñöùc Thaùnh cha vaø moïi ngöôøi ñoïc kinh Laïy Cha vaø ngaøi ban pheùp laønh cho moïi ngöôøi.
Ñöùc Thaùnh cha chaøo thaêm moät soá vò thuû laõnh thoå daân tröôùc khi giaõ töø ñeå trôû veà Ñaïi chuûng vieän Edmonton luùc khoaûng moät giôø, duøng böõa tröa vaø nghæ ngôi.