Baøi suy nieäm thöù ba
trong kyø tónh taâm Muøa Voïng 2021
cuûa Giaùo trieàu Roâma
"Sinh laøm con moät ngöôøi phuï nöõ"
Baøi suy nieäm Muøa Voïng thöù ba cuûa Ñöùc Hoàng Y Raniero Cantalamessa, giaûng thuyeát vieân cuûa Phuû Giaùo Hoaøng trong chöông trình tónh taâm Muøa Voïng naêm 2021 cuûa Giaùo trieàu Roâma.
"Sinh laøm con moät ngöôøi phuï nöõ".
Baûn dòch Vieät Ngöõ cuûa J.B. Ñaëng Minh An
Vatican (VietCatholic News 17-12-2021) - Trong loaït baøi suy nieäm cho chöông trình tónh taâm Muøa Voïng naêm 2021 cuûa Giaùo trieàu Roâma, Ñöùc Hoàng Y Raniero Cantalamessa, giaûng thuyeát vieân cuûa Phuû Giaùo Hoaøng taäp trung vaøo vieäc ñöa ra aùnh saùng "veû huy hoaøng beân trong cuûa Giaùo Hoäi vaø cuûa ñôøi soáng Kitoâ höõu".
Naêm 2021, chöông trình tónh taâm Muøa Voïng goàm ba baøi ñöôïc trình baøy vaøo ba thöù Saùu tröôùc Leã Giaùng Sinh vôùi chuû ñeà laø "Khi ñeán thôøi vieân maõn, Thieân Chuùa ñaõ sai Con cuûa Ngöôøi ñeán", trích töø chöông 4 Thö cuûa Thaùnh Phaoloâ göûi tín höõu Galaùt trong ñoù toùm taét toaøn boä maàu nhieäm cuûa Kitoâ Giaùo.
Hoâm thöù Saùu 17 thaùng 12 naêm 2021, taïi Ñaïi Thính Ñöôøng Phaoloâ Ñeä Luïc, Ñöùc Hoàng Y ñaõ trình baøy baøi tónh taâm cuoái cuøng nhan ñeà "Sinh laøm con moät ngöôøi phuï nöõ".
Döôùi ñaây laø baûn dòch toaøn vaên sang Vieät Ngöõ:
"Khi thôøi gian tôùi hoài vieân maõn, Thieân Chuùa ñaõ sai Con mình tôùi, sinh laøm con moät ngöôøi phuï nöõ". Trong baøi suy nieäm cuoái cuøng naøy, toâi muoán taäp trung vaøo yù nghóa vaø taàm quan troïng cuûa cuïm töø cuoái cuøng naøy "Sinh laøm con moät ngöôøi phuï nöõ", ñaëc bieät laø vì noù lieân quan ñeán tính chaát troïng theå cuûa leã Giaùng Sinh maø chuùng ta ñang chuaån bò cöû möøng.
Trong Kinh Thaùnh, cuïm töø "Sinh laøm con moät ngöôøi phuï nöõ" nhaán maïnh raèng caù nhaân ñöôïc ñeà caäp ñeán thuoäc veà thaân phaän con ngöôøi bao goàm caû söï yeáu ñuoái vaø töû vong. Ñeå nhaän thöùc roõ yù nghóa cuûa nhöõng töø ñoù, caùch duy nhaát laø chuùng ta haõy thöû xoaù chuùng khoûi vaên baûn xem sao. Neáu khoâng coù nhöõng töø ñoù, Chuùa Kitoâ seõ ra sao? Thöa: chæ coøn laø moät aûo aûnh hoàn phaùch töø trôøi cao. Thieân thaàn Gabriel "ñöôïc Thieân Chuùa sai ñeán" nhöng ñaõ trôû laïi thieân ñaøng vôùi cuøng moät hình daùng y heät nhö khi töø trôøi xuoáng. Chính ngöôøi phuï nöõ, laø Ñöùc Maria, laø ngöôøi ñaõ "neo giöõ" Con Thieân Chuùa maõi maõi vôùi nhaân loaïi vaø lòch söû.
Ñoù laø caùch caùc Giaùo phuï hieåu nhöõng lôøi cuûa Thaùnh Phaoloâ khi caùc ngaøi laäp luaän choáng laïi laïc giaùo Ngoä ñaïo-AÛo nhaân thuyeát [Ngoä ñaïo - Gnosticism: Baùc boû nieàm tin cho raèng Chuùa Gieâsu laø Thieân Chuùa thaät vaø laø ngöôøi thaät. Hoï cho raèng Ñöùc Gieâsu chæ laø moät con ngöôøi; Söï keát hôïp giöõa oâng Gieâsu vaø Ñöùc Kitoâ trong pheùp röûa ôû soâng Gioñan chæ laø taïm thôøi; vaø Ñöùc Kitoâ rôøi boû oâng Gieâsu tröôùc cuoäc khoå naïn. AÛo nhaân thuyeát - Docetism: khoâng chaáp nhaän nhaân tính ñích thöïc cuûa Ñöùc Gieâsu. Hoï cho raèng thaân xaùc cuûa Ngaøi khoâng laø thaân xaùc ñích thöïc, maø laø moät loaïi thaân xaùc thieâng lieâng, coù veû beân ngoaøi laø thaân xaùc, gioáng nhö thieân thaàn. Hoï choái boû nhöõng haønh vi nhaân sinh ñöôïc coi laø baát xöùng vôùi thaàn tính, vaø do ñoù baùc boû nhöõng ñau khoå Chuùa Gieâsu phaûi chòu trong cuoäc thöông khoù. - chuù thích cuûa ngöôøi dòch]. Caùc Giaùo phuï ñaõ nhaán maïnh moät caùch chính xaùc söï song song toàn taïi giöõa cuïm töø "sinh ra bôûi moät ngöôøi phuï nöõ" vaø thaønh ngöõ Thaùnh Phaoloâ söû duïng trong thö Roâma 1: 3: "theo xaùc thòt thuoäc doøng doõi Vua Ñavít". Thaùnh Inhaxioâ thaønh Antioâkia söû duïng moät caùch dieãn ñaït ñaùng kinh ngaïc khi noùi raèng Chuùa Gieâsu "ñöôïc sinh ra bôûi Ñöùc Maria vaø Thieân Chuùa," gaàn nhö caùch chuùng ta vaãn duøng ñeå noùi raèng ai ñoù laø con cuûa oâng naøy vaø baø noï. Söï thaät laø trong toaøn theå vuõ truï, Ñöùc Maria laø ngöôøi duy nhaát coù theå xöng hoâ vôùi Chuùa Gieâsu gioáng nhö caùch maø Cha treân trôøi ñaõ laøm: "Con laø con cuûa Cha, Cha ñaõ sinh ra con".
Taùc giaû Tertullianoâ [Tertullianus: sinh naêm 155 sau Chuùa Giaùng Sinh vaø qua ñôøi naêm 220, laø moät nhaø hoä giaùo trong thôøi kyø sô khai cuûa Giaùo Hoäi - chuù thích cuûa ngöôøi dòch] chæ ra raèng Thaùnh Phaoloâ khoâng noùi "factum per mulierem," maø laø "factum ex muliere", nghóa laø ñöôïc sinh ra bôûi moät ngöôøi phuï nöõ, chöù khoâng phaûi thoâng qua moät phuï nöõ. Vieäc söû duïng töø naøy cuûa oâng xuaát phaùt töø thöïc teá laø laïc giaùo AÛo nhaân thuyeát daàn phaùt trieån vaø coù hình thöùc ít cöïc ñoan hôn. Laïc giaùo naøy tuyeân boá raèng xaùc thòt cuûa Chuùa Gieâsu coù nguoàn goác töø trôøi cao, khoâng phaûi töø traàn theá, chæ ñi qua Ñöùc Meï nhö theå qua moät keânh trung gian, laø moät vò khaùch chöù khoâng phaûi laø con cuûa Ñöùc Meï. Thaùnh Giaùo Hoaøng Leâoâ Caû ñaõ ñaët thaønh ngöõ cuûa Thaùnh Phaoloâ "sinh laøm con moät ngöôøi phuï nöõ" vaøo trung taâm cuûa tín ñieàu Kitoâ hoïc, khi vieát trong thö gôûi cho Ñöùc Cha Flavian [Giaùm Muïc thaønh Constantinople] raèng "Chuùa Kitoâ laø ngöôøi thaät bôûi vì Ngöôøi 'sinh laøm con moät ngöôøi phuï nöõ, vaø soáng döôùi Leà Luaät,'#... Sinh ra trong xaùc thòt laø baèng chöùng roõ raøng veà baûn tính loaøi ngöôøi cuûa Ngöôøi".
Cuõng lieân quan ñeán thaønh ngöõ cuûa Thaùnh Phaoloâ "Sinh laøm con moät ngöôøi phuï nöõ", chuùng ta thaáy nguyeân taéc chuù giaûi Kinh Thaùnh tuyeät vôøi ñöôïc xaây döïng bôûi Thaùnh Greâgoârioâ Caû, chaúng haïn nhö "Kinh Thaùnh phaùt trieån cuøng vôùi nhöõng ngöôøi ñoïc". Thaùnh Ireâneâ [tieáng Anh: Irenaeus] ñaõ ñoïc thö Thaùnh Phaoloâ gôûi tín höõu thaønh Galaùt 4: 2, "Sinh laøm con moät ngöôøi phuï nöõ" döôùi aùnh saùng cuûa Saùng theá kyù 3:15, "Ta seõ gaây moái thuø giöõa mi vaø ngöôøi phuï nöõ." Ñöùc Maria xuaát hieän nhö moät ngöôøi phuï nöõ laø söï keát hôïp vôùi Evaø, meï cuûa taát caû nhaân sinh! Chuùng ta khoâng noùi veà moät ñaïi dieän nhoû xuaát hieän trong moät caûnh duy nhaát vaø sau ñoù bieán maát trong laøn khoâng khí. Ñoù laø saûn phaåm cuûa truyeàn thoáng Kinh Thaùnh keùo daøi trong toaøn boä Kinh Thaùnh töø ñaàu naøy sang ñaàu kia. Noù baét ñaàu vôùi ngöôøi phuï nöõ ñöôïc goïi laø "con gaùi cuûa Sion", laø moät nhaân caùch hoùa cho toaøn theå Daân Do Thaùi vaø keát thuùc vôùi ngöôøi phuï nöõ "maëc aùo maët trôøi, chaân ñaïp maët traêng" ñaïi dieän cho Giaùo Hoäi trong Saùch Khaûi Huyeàn (Rv 12: 1).
"Baø" laø thuaät ngöõ Chuùa Gieâsu duøng ñeå goïi Meï Ngaøi caû ôû Cana vaø khi Meï ñöùng beân döôùi thaäp töï giaù. Seõ raát khoù, neáu khoâng muoán noùi laø khoâng theå, neáu ta khoâng nhìn thaáy moái lieân heä trong caùch nghó cuûa Thaùnh Gioan giöõa hai ngöôøi phuï nöõ: ngöôøi phuï nöõ töôïng tröng cho Giaùo Hoäi vaø ngöôøi phuï nöõ thöïc teá laø Ñöùc Maria. Moái lieân heä naøy khoâng chæ ñöôïc thöøa nhaän trong Hieán Cheá Lumen Gentium - AÙnh Saùng Muoân Daân - cuûa Coâng ñoàng Vatican II maø coøn giaûi thích taïi sao Ñöùc Maria ñöôïc ñeà caäp ñeán trong Hieán Cheá veà Giaùo Hoäi.
Chuùa Kitoâ phaûi ñöôïc sinh ra bôûi Giaùo Hoäi
Trong moät thôøi gian, ñaõ coù raát nhieàu cuoäc thaûo luaän lieân quan ñeán phaåm giaù cuûa phuï nöõ. Thaùnh Gioan Phaoloâ II ñaõ vieát moät Toâng thö veà chuû ñeà ñoù, laø Toâng thö Mulieris Dignitatem- Phaåm Giaù Cuûa Phuï Nöõ. Baát keå bao nhieâu phaåm giaù maø nhöõng taïo vaät phaøm traàn chuùng ta coù theå gaùn cho phuï nöõ, thì ñieàu ñoù vaãn laø voâ cuøng nhoû so vôùi nhöõng gì Thieân Chuùa ñaõ laøm khi choïn moät ngöôøi phuï nöõ laøm meï cuûa Con Ngaøi, Ñaáng hoùa thaønh nhuïc theå. "Ngay caû khi chuùng ta coù nhieàu caùi löôõi nhö nhöõng ngoïn coû."
Nhieàu vieäc ñaõ ñöôïc thöïc hieän trong thôøi gian gaàn ñaây nhaèm taêng cöôøng söï hieän dieän cuûa phuï nöõ trong tieán trình hình thaønh quyeát ñònh cuûa Giaùo Hoäi, vaø coù leõ caàn phaûi laøm nhieàu hôn theá. Chuùng ta khoâng caàn phaûi ñi saâu vaøo ñieàu ñoù ôû ñaây. Thay vaøo ñoù, chuùng ta phaûi chuyeån söï chuù yù cuûa mình sang moät lónh vöïc khaùc maø söï phaân bieät giöõa nam vaø nöõ laø môø nhaït bôûi vì ngöôøi phuï nöõ maø chuùng ta ñang noùi ñeán ñaïi dieän cho toaøn theå Giaùo Hoäi, töùc laø cho moïi ngöôøi, nam cuõng nhö nöõ.
Noùi toùm laïi, ñaây laø troïng taâm cuûa vaán ñeà: Chuùa Gieâsu ñaõ töøng ñöôïc Ñöùc Maria sinh ra veà maët theå lyù vaø theå xaùc, nay phaûi ñöôïc sinh ra veà maët taâm linh töø Giaùo Hoäi vaø töø moãi tín höõu. Coù moät truyeàn thoáng chuù giaûi maø haït nhaân ban ñaàu coù töø thôøi Origen, ñöôïc keát tinh trong caâu ngaïn ngöõ naøy: "Ñöùc Maria, hay Giaùo Hoäi, hay linh hoàn." Chuùng ta haõy laéng nghe caùch moät taùc giaû thôøi trung coå, Isaac thaønh Stella, moâ taû giaùo huaán naøy:
Döôùi aùnh saùng soi daãn cuûa Kinh Thaùnh, nhöõng gì ñöôïc noùi ñeán theo nghóa phoå quaùt veà Giaùo Hoäi, nhö moät ngöôøi meï ñoàng trinh, ñöôïc hieåu theo nghóa caù nhaân veà Ñöùc Trinh nöõ Maria; vaø nhöõng gì ñöôïc noùi theo nghóa cuï theå veà Ñöùc Maria, nhö ngöôøi meï ñoàng trinh, ñöôïc hieåu moät caùch ñuùng ñaén theo moät nghóa phoå quaùt veà Giaùo Hoäi... Theo moät nghóa naøo ñoù, moãi Kitoâ Höõu cuõng ñöôïc tin laø coâ daâu cuûa Ngoâi Lôøi Thieân Chuùa, laø meï cuûa Chuùa Kitoâ, laø con gaùi vaø em gaùi cuûa Ngaøi, ñoàng thôøi ñoàng trinh vaø sinh hoa keát quaû. Nhöõng töø naøy ñöôïc duøng theo nghóa phoå quaùt veà Giaùo Hoäi, theo nghóa ñaëc bieät veà Ñöùc Maria, vaø theo nghóa ñaëc thuø veà caù nhaân Kitoâ höõu.
Chuùng ta haõy baét ñaàu vôùi öùng duïng cho Giaùo Hoäi. Neáu theo "nghóa ñaày ñuû nhaát" (thöôøng ñöôïc goïi laø sensus plenior), ngöôøi phuï nöõ trong Kinh Thaùnh gôïi yù ñeán Giaùo Hoäi, thì lôøi khaúng ñònh raèng Chuùa Gieâsu sinh ra bôûi moät ngöôøi phuï nöõ nguï yù raèng ngaøy nay, Ngaøi phaûi ñöôïc sinh ra bôûi Giaùo Hoäi!
Coù moät böùc aûnh raát phoå bieán trong caùc Kitoâ höõu Chính thoáng giaùo ñöôïc goïi laø Panhagia, töùc laø Chí Thaùnh. Böùc aûnh moâ taû toaøn thaân Ñöùc Maria ñang ñöùng. ÔÛ giöõa ngöïc Meï, nhö theå noåi leân töø beân trong, laø moät meà ñay theå hieän Chuùa Gieâsu haøi ñoàng, ñang mang taát caû söï uy nghieâm cuûa moät ngöôøi lôùn. AÙnh maét cuûa ngöôøi suøng ñaïo bò thu huùt bôûi haøi nhi, thaäm chí tröôùc caû ngöôøi meï. Vôùi caùnh tay dang roäng, Meï thaäm chí döôøng nhö ñang môøi chuùng ta nhìn vaøo Chuùa Gieâsu vaø nhöôøng choã cho Ngöôøi. Ñoù laø caùch Giaùo Hoäi neân nhö theá. Ai nhìn thaáy Giaùo Hoäi khoâng neân döøng laïi ôû ñoù, nhöng haõy nhìn leân Chuùa Gieâsu. Ñaây laø cuoäc ñaáu tranh choáng laïi vieäc Giaùo Hoäi trôû neân töï quy chieáu veà chính mình, laø moät chuû ñeà thöôøng ñöôïc nhaán maïnh bôûi hai vò Giaùo hoaøng gaàn ñaây nhaát, laø Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI vaø Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ.
Taùc giaû Franz Kafka ñaõ keå moät caâu chuyeän mang tính bieåu töôïng toân giaùo maïnh meõ veà phöông dieän naøy. Noù coù töïa ñeà "Moät Thoâng ñieäp cuûa Quoác Vöông." Caâu chuyeän ñeà caäp ñeán moät vò vua, treân giöôøng beänh, goïi moät vieân caän thaàn ñeán beân caïnh mình vaø thì thaàm vaøo tai ngöôøi aáy moät thoâng ñieäp. Thoâng ñieäp ñoù quan troïng ñeán noãi nhaø vua baét vieân caän thaàn phaûi laëp laïi noù vaøo tai ngaøi. Sau ñoù, nhaø vua gaät ñaàu ra daáu cho ngöôøi ñöa tin khôûi haønh moät cuoäc haønh trình. Chuùng ta haõy cuøng nhau nghe tröïc tieáp phaàn coøn laïi cuûa caâu chuyeän, ñöôïc vieát theo loái mô moäng, gaàn nhö moäng mò, laø ñaëc tröng cuûa nhaø vaên naøy:
Ngöôøi ñöa tin leân ñöôøng ngay laäp töùc; moät ngöôøi ñaøn oâng maïnh meõ, khoâng meät moûi; vung tay beân naøy, vung tay beân kia, anh ta môû moät con ñöôøng qua ñaùm ñoâng; moãi khi gaëp moät trôû ngaïi naøo, anh ta laïi chæ vaøo ngöïc cuûa mình, nôi mang daáu hieäu cuûa maët trôøi; vaø anh aáy tieán veà phía tröôùc moät caùch deã daøng, khoâng gioáng ai. Nhöng ñaùm ñoâng quaù roäng lôùn; traûi daøi baát taän. Neáu ñaát nöôùc roäng môû traûi daøi tröôùc maët anh ta, anh ta seõ bay nhö theá naøo, vaø thöïc söï baïn coù theå sôùm nghe thaáy tieáng goõ maïnh meõ töø naém ñaám cuûa anh ta vaøo cöûa nhaø mình. Nhöng thay vaøo ñoù, anh ta laøm vieäc voâ ích laøm sao; anh ta vaãn ñang coá gaéng vöôït qua caùc caên phoøng beân trong cung ñieän; seõ khoâng bao giôø anh ta vöôït qua ñöôïc chuùng; vaø neáu anh ta coù thaønh coâng ñi nöõa, thì cuõng seõ khoâng thu ñöôïc gì caû: anh ta seõ phaûi chieán ñaáu theo caùch cuûa mình ñeå xuoáng caùc baäc thang; vaø neáu anh ta thaønh coâng ñi nöõa, thì cuõng seõ khoâng thu ñöôïc gì: vì anh ta seõ phaûi baêng qua vöôøn thöôïng uyeån vaø sau vöôøn laø cung ñieän thöù hai bao quanh beân ngoaøi, vaø moät laàn nöõa caàu thang vaø khu vöôøn, vaø moät laàn nöõa laø cung ñieän, v.v. qua haøng nghìn naêm; vaø neáu cuoái cuøng anh ta lao ra ñöôïc qua caùnh coång ngoaøi cuøng - laø ñieàu khoâng bao giôø coù theå, khoâng bao giôø xaûy ra - thì tröôùc ñoù khi anh ta vaãn naèm ôû thuû ñoâ hoaøng cung, trung taâm cuûa theá giôùi, caùc lôùp traàm tích ñaõ chaát cao. Khoâng ai coù theå ñi qua ñaây, keå caû vôùi moät tin nhaén töø moät ngöôøi ñaõ cheát. Tuy nhieân, baïn ñang ngoài beân cöûa soå vaø mô thaáy tin nhaén khi trôøi toái.
Ñoïc töôøng thuaät naøy, anh chò em khoâng theå khoâng nghó ñeán Chuùa Kitoâ, Ñaáng tröôùc khi töø giaõ coõi ñôøi naøy, ñaõ giao phoù cho Giaùo Hoäi moät söù ñieäp: "Haõy ñi khaép theá gian; haõy loan baùo tin möøng cho moïi loaøi thuï taïo "(Mc 16:15). Vaø anh chò em cuõng khoâng theå khoâng nghó ñeán voâ soá ngöôøi ñöùng beân cöûa soå vaø mô maøng, maø khoâng heà hay bieát, veà moät thoâng ñieäp nhö thoâng ñieäp cuûa Giaùo Hoäi.
Chuùng ta phaûi laøm moïi thöù coù theå ñeå baûo ñaûm raèng Giaùo Hoäi khoâng bao giôø trôû neân phöùc taïp vaø loän xoän nhö laâu ñaøi maø Kafka moâ taû ñeå thoâng ñieäp coù theå ñöôïc lan truyeàn moät caùch töï do vaø haân hoan nhö khi cuoäc haønh trình laàn ñaàu tieân baét ñaàu. Chuùng ta bieát "böùc töôøng ngaên caùch" coù theå haïn cheá ngöôøi ñöa tin laø gì. Tröôùc heát, chuùng bao goàm nhöõng böùc töôøng ngaên caùch caùc heä phaùi Kitoâ khaùc nhau; sau ñoù laø boä maùy quan lieâu quaù möùc, taøn tích cuûa nhöõng nghi leã voâ nghóa, bao goàm caùc leã phuïc, caùc luaät leä xa xöa, vaø nhöõng tranh chaáp maø ñeán nay khoâng coøn gì khaùc hôn laø nhöõng ñoáng ñoå naùt.
Ñieàu gì ñoù töông töï cuõng xaûy ra vôùi caùc toøa nhaø cuõ. Qua nhieàu theá kyû, ñeå thích öùng vôùi nhöõng nhu caàu môùi noåi leân, ngöôøi ta laép ñaët caùc vaùch ngaên, loái ñi caàu thang, caùc phoøng, buoàng nhoû vaø khoâng gian löu tröõ döôùi gaàm caàu thang. Ñaõ ñeán luùc anh chò em nhaän ra raèng taát caû nhöõng ñieàu chænh naøy khoâng coøn phuø hôïp vôùi nhu caàu hieän taïi, vaø ngöôïc laïi, trôû thaønh chöôùng ngaïi vaät. Ñoù laø luùc anh chò em caàn can ñaûm ñeå phaù boû chuùng vaø khoâi phuïc laïi toøa nhaø veà söï ñôn sô vaø thieát keá ban ñaàu cuûa noù, cho phuø hôïp vôùi muïc ñích ñoåi môùi cuûa noù.
Toâi ñaõ chia seû caâu chuyeän ñoù vaø öùng duïng cuûa noù vôùi Giaùo Hoäi trong baøi giaûng maø toâi ñaõ ñöa ra taïi Ñeàn Thôø Thaùnh Pheâroâ vaøo ngaøy Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh naêm 2013, trong naêm ñaàu tieân cuûa trieàu ñaïi giaùo hoaøng cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ. Neáu toâi cho pheùp mình laëp laïi nhöõng suy nghó naøy, thì ñoù chæ laø ñeå caûm ôn Chuùa vì nhöõng böôùc tieán maø Giaùo Hoäi, trong khi chôø ñôïi, ñaõ thöïc hieän theo höôùng ñoù, ñeå "vöôn tôùi nhöõng vuøng ngoaïi vi hieän sinh cuûa theá giôùi", mang laïi cho hoï thoâng ñieäp cuûa Chuùa Kitoâ.
Chuùa Kitoâ phaûi ñöôïc sinh ra bôûi töøng caù nhaân
Trong phaàn coøn laïi, chuùng ta haõy phaûi suy ngaãm veà moät ñieàu gì ñoù lieân quan ñeán taát caû chuùng ta maø khoâng coù söï phaân bieät naøo, moät ñieàu gì ñoù chaïm ñeán caù nhaân moãi chuùng ta: Chuùa Kitoâ phaûi ñöôïc sinh ra bôûi ngöôøi tin Chuùa. Thaùnh Maximoâ Hieån tu [Maximus the Confessor] ñaõ vieát:
"Chuùa Kitoâ luoân luoân ñöôïc sinh ra moät caùch thaàn bí trong caù nhaân, maëc laáy thaân xaùc töø nhöõng ngöôøi ñöôïc cöùu ñoä, laøm cho ngöôøi sinh ra Ngaøi trôû thaønh moät ngöôøi meï ñoàng trinh."
Trong Tin Möøng, Chuùa Gieâsu giaûi thích cho chuùng ta caùch trôû thaønh meï cuûa Chuùa Kitoâ, Ngaøi noùi raèng ñieàu ñoù xaûy ra baèng caùch laéng nghe Lôøi Ngöôøi vaø ñem ra thöïc haønh (xem Lc 8:21). Ñieàu quan troïng caàn löu yù laø hai ñieàu caàn phaûi dieãn ra. Ngay caû Ñöùc Maria cuõng trôû thaønh meï cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ qua hai quaù trình naøy: tröôùc heát baèng caùch thuï thai Ngaøi, vaø sau ñoù baèng caùch sinh ra Ngaøi.
Coù hai loaïi saåy thai hoaëc chaám döùt thai kyø. Ñaàu tieân, laâu ñôøi vaø kheùt tieáng, laø phaù thai. Chuyeän xaûy ra khi ai ñoù thuï thai nhöng khoâng sinh ra vì baøo thai cheát do nguyeân nhaân töï nhieân hoaëc do toäi loãi cuûa con ngöôøi. Cho ñeán gaàn ñaây ñaây ñoù laø caùc nguyeân nhaân daãn ñeán saåy thai duy nhaát ñöôïc bieát ñeán. Ngaøy nay chuùng ta bieát veà moät quaù trình thöù hai, gaàn nhö ngöôïc laïi, theo ñoù moät ngöôøi naøo ñoù sinh ra moät ñöùa treû trong khi chaúng heà thuï thai. Ñieàu naøy xaûy ra khi moät ñöùa treû ñöôïc thuï thai trong oáng nghieäm vaø sau ñoù ñöôïc ñöa vaøo töû cung cuûa moät ngöôøi phuï nöõ, hoaëc cuõng coù theå khi moät töû cung thay theá ñöôïc cho möôïn, coù leõ vôùi moät khoaûn chi phí, ñeå laøm moâi tröôøng cho moät cuoäc soáng con ngöôøi ñöôïc thuï thai ôû nôi khaùc. Trong tröôøng hôïp naøy, nhöõng gì ngöôøi phuï nöõ sinh ra khoâng ñeán töø coâ aáy; noù khoâng ñöôïc hình thaønh "tröôùc heát trong traùi tim vaø sau ñoù trong cô theå," nhö Thaùnh Augustinoâ ñaõ noùi veà Ñöùc Maria.
Thaät khoâng may, hai khaû naêng ñaùng tieác naøy cuõng toàn taïi treân bình dieän tinh thaàn. Ngöôøi thuï thai Chuùa Gieâsu maø khoâng sinh ra Ngöôøi laø ngöôøi ñoùn nhaän Lôøi Chuùa maø khoâng ñem ra thöïc haønh. Hoï lieân tuïc ñöa ra caùc quyeát taâm hoaùn caûi, nhöng sau ñoù queân ñi caùc quyeát taâm naøy moät caùch coù heä thoáng hoaëc boû dôû giöõa chöøng; ñoù laø moät kieåu phaù thai taâm linh ñang dieãn ra. Thaùnh Giacoâbeâ Toâng ñoà noùi raèng hoï gioáng nhö nhöõng ngöôøi thoaùng nhìn mình trong göông roài boû ñi maø queân maát mình troâng nhö theá naøo (xin xem Gc 1: 23-24).
Ngöôïc laïi, nhöõng ngöôøi sinh ra Chuùa Kitoâ maø khoâng thuï thai Ngaøi laø nhöõng ngöôøi laøm nhieàu vieäc - ngay caû nhöõng ñieàu toát - nhöng vieäc laøm cuûa hoï khoâng ñöôïc thöïc hieän vì loøng nhaân töø, vì loøng yeâu meán Thieân Chuùa hoaëc vôùi moät yù ñònh ñuùng ñaén. Ñuùng hôn, hoï haønh ñoäng theo thoùi quen hoaëc theo naõo traïng ñaïo ñöùc giaû, tìm kieám vinh quang hoaëc tö lôïi cho rieâng mình, hoaëc chæ ñôn giaûn laø ñeå haøi loøng khi ñaõ laøm moät ñieàu gì ñoù. Nhöõng vieäc laøm cuûa chuùng ta chæ laø "toát" neáu chuùng xuaát phaùt töø traùi tim neáu chuùng ñöôïc hình thaønh vì loøng yeâu meán Thieân Chuùa vaø trong ñöùc tin. Noùi caùch khaùc, neáu yù ñònh höôùng daãn chuùng ta laø ñuùng, hoaëc neáu chuùng ta ít nhaát coá gaéng laøm ñuùng.
Thaùnh Phanxicoâ Assisi ñaõ noùi moät ñieàu gì ñoù toùm goïn nhöõng gì toâi ñang coá gaéng laøm noåi baät. Ngaøi noùi:
Chuùng ta laø meï cuûa Chuùa Kitoâ khi, nhôø tình yeâu thöông thieâng lieâng vaø löông taâm trong saïch vaø chaân thaønh, chuùng ta cöu mang Ngaøi trong loøng vaø trong thaân theå mình; chuùng ta sinh ra Ngaøi baèng nhöõng vieäc laøm thaùnh thieän laø nhöõng gì caàn thieát ñeå laøm göông, ñeå soi saùng cho nhöõng ngöôøi khaùc.
Ñieàu naøy coù nghóa laø chuùng ta hoaøi thai Chuùa Kitoâ khi chuùng ta yeâu Ngaøi vôùi taám loøng chaân thaønh vaø löông taâm ngay thaúng; chuùng ta sinh ra Ngöôøi khi chuùng ta laøm nhöõng vieäc laønh laø maïc khaûi Ñöùc Kitoâ cho theá gian vaø toân vinh Cha treân trôøi (x. Mt 5:16). Trong moät taùc phaåm coù töïa ñeà "Naêm ngaøy leã cuûa haøi nhi Gieâsu," Thaùnh Bonaventura ñaõ phaùt trieån tö töôûng naøy cuûa Thaùnh Phanxicoâ thaønh Assisi [Ñöùc Hoàng Y duøng töø Serafico Padre - chæ Thaùnh Phanxicoâ] Ñaây laø nhöõng ngaøy leã theo Thaùnh Bonaventura: thuï thai, sinh nôû, caét bì, Hieån linh vaø Daâng Chuùa trong Ñeàn thôø. Vò thaùnh giaûi thích caùch cöû haønh moãi leã naøy moät caùch thieâng lieâng trong ñôøi soáng cuûa chính anh chò em. Toâi seõ giôùi haïn trong nhöõng gì ngaøi noùi veà hai leã ñaàu tieân: thuï thai vaø sinh nôû.
Theo Thaùnh Bonaventura, khi moät ngöôøi caûm thaáy khoâng haøi loøng vôùi cuoäc soáng maø hoï ñang soáng, ñöôïc linh höùng bôûi caûm höùng thaùnh thieän vaø buøng chaùy vôùi quyeát taâm neân thaùnh, thì cuoái cuøng hoï cuõng phaûi kieân quyeát döùt boû nhöõng thoùi quen vaø khuyeát ñieåm cuõ cuûa mình, ôû ngöôøi ñoù, theo Thaùnh Bonaventura, Chuùa Gieâsu ñöôïc thuï thai. Sau khi taâm hoàn hoï maàu môõ vôùi aân suûng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, söï thuï thai dieãn ra khi hoï quyeát taâm höôùng tôùi moät cuoäc soáng môùi.
Khi ñaõ ñöôïc thuï thai, Con Thieân Chuùa dieãm phuùc ñöôïc sinh ra trong loøng ngöôøi ñoù neáu sau khi phaân ñònh roõ raøng, caàu xin lôøi khuyeân taâm linh vaø söï giuùp ñôõ cuûa Thieân Chuùa, ngöôøi aáy kieân quyeát thöïc hieän quyeát ñònh ñaõ daáy leân trong mình moät thôøi gian, baát keå noù luoân bò daäp taét vì sôï khoâng thaønh coâng.
Tuy nhieân, chuùng ta phaûi nhaán maïnh vaøo ñieàu naøy: ñoù laø, chí höôùng hoaëc quyeát taâm höôùng tôùi moät cuoäc soáng môùi phaûi ñöôïc chuyeån ngay laäp töùc thaønh haønh ñoäng cuï theå, thaønh moät söï thay ñoåi trong caùch chuùng ta soáng vaø trong thoùi quen cuûa chuùng ta, coù theå ngay caû trong nhöõng caùch beân ngoaøi vaø nhìn thaáy ñöôïc. Neáu quyeát ñònh cuûa chuùng ta khoâng ñöôïc thöïc hieän, Chuùa Gieâsu ñöôïc thuï thai, nhöng khoâng ñöôïc sinh ra. Noù seõ laø moät trong nhieàu cuoäc phaù thai taâm linh. "Leã thöù hai" cuûa Haøi nhi Gieâsu, töùc laø Leã Giaùng Sinh, seõ khoâng bao giôø ñöôïc cöû haønh! Ñoù seõ chæ laø moät trong soá raát nhieàu söï trì hoaõn coù leõ ñaõ aûnh höôûng ñeán cuoäc soáng cuûa chuùng ta.
Moät thay ñoåi nhoû ñeå baét ñaàu coù theå laø taïo ra moät chuùt im laëng xung quanh chuùng ta vaø trong chuùng ta. Ñöùc Thaùnh Cha noùi trong buoåi tieáp kieán chung gaàn ñaây nhaát noùi raèng "Thaät toát bieát bao neáu moãi ngöôøi chuùng ta, theo göông Thaùnh Caû Giuse, coù theå phuïc hoài chieàu kích chieâm nieäm naøy cuûa cuoäc soáng, ñöôïc môû roäng ra trong söï thinh laëng". Moät baøi ca coå trong Muøa Giaùng Sinh noùi raèng Lôøi Chuùa töø trôøi giaùng sinh "dum medium silentium tenerent omnia", nghóa laø "trong khi xung quanh im laëng".
Tröôùc heát, chuùng ta haõy coá gaéng laøm im laëng nhöõng oàn aøo trong chuùng ta, nhöõng quaù trình luoân dieãn ra trong taâm trí chuùng ta, lieân quan ñeán con ngöôøi vaø caùc söï kieän, töø ñoù chuùng ta seõ luoân noåi leân nhö nhöõng ngöôøi chieán thaéng. Ñoâi khi, chuùng ta haõy töï bieán mình töø ngöôøi toá caùo thaønh ngöôøi baûo veä anh em, trong khi nghó veà bieát bao ñieàu ngöôøi khaùc coù theå ñoå loãi cho chuùng ta. Trong caùc phieân toøa giaùo luaät - ít nhaát laø trong quaù khöù - sau khi buoäc toäi, thaåm phaùn ñaõ tuyeân boá coâng thöùc: "Audiatur et altera pars": nghóa laø "Baây giôø chuùng ta haõy nghe phaàn phaûn bieän". Khi chuùng ta nhaän ra mình ñang ñaùnh giaù ai ñoù, chuùng ta haõy caån thaän laëp laïi coâng thöùc ñoù cho chính mình: Audiatur et altera pars! Haõy thöû ñaët mình vaøo vò trí cuûa ngöôøi anh em!
Chuùng ta haõy trôû laïi vôùi nhöõng suy nghó lieân quan ñeán Ñöùc Maria. Quan saùt veà ngöôøi phuï nöõ mang thai cuûa vaên haøo Tolstoy coù theå giuùp chuùng ta hieåu vaø noi göông Ñöùc Trinh Nöõ trong nhöõng ngaøy cuoái cuøng cuûa Muøa Voïng naøy. Nhaø vaên noùi raèng caùi nhìn cuûa ngöôøi phuï nöõ mong ñôïi coù moät söï ngoït ngaøo kyø laï vaø höôùng vaøo beân trong nhieàu hôn laø beân ngoaøi baûn thaân mình, bôûi vì beân trong laø thöïc teá ñeïp nhaát treân theá giôùi ñoái vôùi coâ aáy. Vì vaäy, chính aùnh maét cuûa Ñöùc Maria ñaõ nhìn thaáy Ñaáng saùng taïo ra vuõ truï khi coøn trong buïng meï. Chuùng ta haõy noi göông Meï baèng caùch ghi laïi cho mình nhöõng khoaûnh khaéc hoài töôûng chaân thöïc ñeå laøm cho Chuùa Gieâsu ñöôïc sinh ra trong taâm hoàn chuùng ta. Phaûn öùng toát nhaát ñoái vôùi noã löïc cuûa neàn vaên hoùa theá tuïc muoán xoùa boû Giaùng Sinh khoûi xaõ hoäi laø noäi dung hoùa Giaùng Sinh vaø ñöa Giaùng Sinh trôû laïi baûn chaát ñích thaät.
Naêm kyû nieäm 100 naêm ngaøy maát cuûa thi haøo Dante Alighieri saép kheùp laïi. Chuùng ta haõy keát thuùc baèng caùch bieán ñoaïn cuoái trong baøi thô Paradiso, nghóa laø "Thieân ñöôøng", cuûa oâng thaønh lôøi caàu nguyeän tuyeät vôøi cuøng Ñöùc Trinh Nöõ. Thi haøo cuõng nhö Thaùnh Phaoloâ vaø Thaùnh Gioan, chæ ñôn giaûn goïi Ñöùc Maria laø Meï, töùc laø Ngöôøi phuï nöõ:
Hôõi Ñöùc Meï ñoàng trinh - laø con gaùi
Cuûa con trai mình - cao caû, khieâm nhöôøng
Ñænh cao ñònh tröôùc cho Ngöôøi maõi maõi.
Ngöôøi ñaõ naâng cao phaåm giaù loaøi ngöôøi
Khieán cho ngöôøi thôï ñaõ taïo ra noù
Khoâng coi thöôøng saûn phaåm cuûa baøn tay.
Trong loøng ngöôøi tình yeâu laïi chaùy leân
Maø söùc noùng laøm boâng hoa naûy nôû
Trong bình yeân muoân thuôû cuûa Thieân ñöôøng.
ÔÛ ñaây, Ngöôøi laø ngoïn ñuoác tình thöông
Giöõa ban tröa vôùi ngöôøi traàn theá
Ngöôøi laø nguoàn maïch hy voïng chôø mong.
Ngöôøi quyeàn löïc vaø Ngöôøi ñaày söùc maïnh
Keû mong aân hueä maø khoâng tôùi nôi
Mong seõ bay ñöôïc duø khoâng coù caùnh.
Khoâng chæ ai caàu xin, ngöôøi ñoù ñöôïc
Vaø khoâng chæ caàu xin, maø nhieàu khi
Söï cöùu roãi cuûa Ngöôøi coøn ñeán tröôùc.
Ngöôøi laø töø bi, Ngöôøi laø aân hueä
Vaø ôû trong ngöôøi taát caû taäp trung
Nhöõng gì toát ñeïp, nhöõng gì hoaøn myõ.
Chuùc Ñöùc Thaùnh Cha, nhöõng ngöôøi Cha ñaùng kính, anh chò em moät Muøa Giaùng Sinh haïnh phuùc!
(Baûn dòch Vieät Ngöõ cuûa J.B. Ñaëng Minh An)