Töï do xuaát phaùt töø tình yeâu Thieân Chuùa
vaø lôùn leân trong tình baùc aùi
Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ: Töï do xuaát phaùt töø tình yeâu Thieân Chuùa vaø lôùn leân trong tình baùc aùi.
Hoàng Thuûy
Vatican (Vatican News 20-10-2021) - Trong baøi giaùo lyù taïi buoåi tieáp kieán chung saùng thöù Tö 20 thaùng 10 naêm 2021 Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ suy tö veà töï do maø caùc Kitoâ höõu ñöôïc môøi goïi soáng trong Chuùa Kitoâ, nhö thaùnh Phaoloâ trình baøy trong thö göûi tín höõu Galaùt. Ñöùc Thaùnh Cha nhaéc raèng töï do khoâng phaûi laø soáng phoùng tuùng töï do theo nhöõng ham muoán caù nhaân vaø nhöõng thoâi thuùc ích kyû cuûa baûn thaân, maø laø ñeå phuïc vuï laãn nhau: "chuùng ta ñöôïc töï do phuïc vuï". Töï do cuûa chuùng ta ñöôïc Thieân Chuùa ban vaø ñöôïc taêng tröôûng trong loøng baùc aùi.
Vôùi thö göûi tín höõu Galaùt, thaùnh toâng ñoà Phaoloâ daàn daàn giôùi thieäu cho chuùng ta söï môùi meû tuyeät vôøi cuûa ñöùc tin. Ñoù thöïc söï laø moät ñieàu môùi laï tuyeät vôøi, bôûi vì noù khoâng chæ ñoåi môùi moät soá khía caïnh cuûa cuoäc soáng, maø coøn ñöa chuùng ta vaøo "cuoäc soáng môùi" maø chuùng ta ñaõ laõnh nhaän nhôø Bí tích Röûa toäi. Trong Bí tích Röûa toäi, moùn quaø lôùn nhaát ñaõ ñöôïc tuoân ñoå treân chuùng ta, ñoù laø ñöôïc laøm con caùi cuûa Thieân Chuùa. Ñöôïc taùi sinh trong Ñöùc Kitoâ, chuùng ta ñaõ chuyeån töø moät toân giaùo ñöôïc taïo thaønh töø caùc giôùi luaät sang toân giaùo hình thaønh töø ñöùc tin soáng ñoäng, vôùi troïng taâm laø söï hieäp thoâng vôùi Thieân Chuùa vaø vôùi anh em trong tình baùc aùi. Chuùng ta ñaõ ñi töø noâ leä cuûa sôï haõi vaø toäi loãi ñeán söï töï do cuûa con caùi Chuùa.
Töï do trong phuïc vuï
Hoâm nay chuùng ta tìm caùch hieåu roõ hôn ñaâu laø coát loõi cuûa söï töï do naøy, theo thaùnh Toâng ñoà. Thaùnh Phaoloâ khaúng ñònh raèng ñoù laø baát cöù ñieàu gì ngoaïi tröø "tính xaùc thòt" (Gl 5,13): töï do khoâng coù nghóa laø moät cuoäc soáng phoùng tuùng, theo xaùc thòt hay theo baûn naêng, nhöõng ham muoán caù nhaân vaø söï ích kyû cuûa chính mình; traùi laïi, thaùnh Toâng ñoà vieát, söï töï do cuûa Chuùa Gieâsu khieán chuùng ta "phuïc vuï laãn nhau" (sñd). Nhöng ñaây coù phaûi laø söï noâ leä khoâng? Coù, töï do trong Ñöùc Kitoâ coù moät soá raøng buoäc, moät soá chieàu kích ñöa chuùng ta ñeán vieäc phuïc vuï, soáng vì ngöôøi khaùc. Noùi caùch khaùc, töï do ñích thöïc ñöôïc theå hieän troïn veïn trong loøng baùc aùi. Moät laàn nöõa chuùng ta phaûi ñoái maët vôùi nghòch lyù cuûa Tin Möøng: chuùng ta töï do trong phuïc vuï, khoâng phaûi laø laøm nhöõng gì chuùng ta muoán. Chuùng ta ñöôïc töï do trong phuïc vuï, vaø töø phuïc vuï chuùng ta ñöôïc töï do; chuùng ta sôû höõu söï soáng neáu chuùng ta cho ñi (x. Mc 8,35). Ñaây laø ñieàu hoaøn toaøn theo Tin Möøng.
Khoâng coù töï do neáu khoâng coù tình yeâu
Nhöng laøm sao giaûi thích ñöôïc nghòch lyù naøy? Caâu traû lôøi cuûa Thaùnh Toâng ñoà ñôn giaûn nhö noù ñang ñoøi hoûi: "nhôø tình yeâu thöông" (Gl 5,13). Khoâng coù töï do neáu khoâng coù tình yeâu. Töï do ích kyû laøm nhöõng gì mình muoán khoâng phaûi laø töï do, bôûi vì noù quy veà chính mình, noù khoâng coù keát quaû. Nhôø tình yeâu: chính tình yeâu cuûa Chuùa Kitoâ ñaõ giaûi thoaùt chuùng ta vaø vaãn laø tình yeâu giaûi thoaùt chuùng ta khoûi aùch noâ leä toài teä nhaát, aùch noâ leä cuûa caùi toâi cuûa chuùng ta; do ñoù töï do phaùt trieån cuøng vôùi tình yeâu. Nhöng haõy caån thaän: khoâng phaûi vôùi tình yeâu thaân maät, vôùi tình yeâu nhö trong caùc chöông trình "soap opera", khoâng phaûi vôùi söï ñam meâ chæ tìm kieám nhöõng gì thoaû maõn chuùng ta muoán vaø chuùng ta thích: khoâng phaûi vôùi ñieàu ñoù, nhöng vôùi tình yeâu maø chuùng ta thaáy trong Chuùa Kitoâ, ñoù laø loøng baùc aùi: ñieàu naøy laø tình yeâu thöïc söï töï do vaø giaûi phoùng. Ñoù laø tình yeâu toûa saùng trong vieäc phuïc vuï nhöng khoâng, theo khuoân maãu cuûa Chuùa Gieâsu, Ñaáng röûa chaân cho caùc moân ñeä vaø noùi: "Thaày laøm göông cho anh em ñeå anh em cuõng laøm nhö Thaày ñaõ laøm cho anh em" (Ga 13,15). Phuïc vuï laãn nhau.
Töï do khoâng phaûi laø laøm nhöõng gì chuùng ta muoán vaø thích
Vì vaäy, ñoái vôùi thaùnh Phaoloâ, töï do khoâng phaûi laø "laøm nhöõng gì chuùng ta muoán vaø thích". Loaïi töï do naøy, khoâng coù muïc ñích vaø khoâng coù tham chieáu, seõ laø moät thöù töï do troáng roãng, moät thöù töï do trong raïp xieác: noù khoâng toát. Vaø treân thöïc teá, noù ñeå laïi khoaûng troáng trong taâm hoàn: bao nhieâu laàn, sau khi chæ laøm theo baûn naêng, chuùng ta nhaän ra mình chæ coù moät söï troáng vaéng voâ cuøng vaø chuùng ta ñaõ söû duïng sai kho taøng töï do cuûa mình, veû ñeïp cuûa vieäc coù theå löïa choïn ñieàu thöïc söï toát cho chuùng ta vaø cho nhöõng ngöôøi khaùc. Töï do ñích thöïc luoân giaûi phoùng chuùng ta, trong khi neáu chuùng ta söû duïng töï do ñoù cho nhöõng gì mình thích vaø khoâng thích, cuoái cuøng chuùng ta vaãn caûm thaáy troáng roãng. Chæ coù söï töï do naøy môùi hoaøn toaøn, ñích thöïc vaø ñöa chuùng ta vaøo cuoäc soáng thöïc cuûa moãi ngaøy.
Trong moät Thö khaùc, Thö thöù nhaát göûi tín höõu Coârintoâ, thaùnh Toâng ñoà traû lôøi cho nhöõng ngöôøi uûng hoä moät yù töôûng khoâng ñuùng veà töï do. "'Ñöôïc pheùp laøm moïi söï'; nhöng khoâng phaûi moïi söï ñeàu coù ích. 'Ñöôïc pheùp laøm moïi söï'; nhöng khoâng phaûi moïi söï ñeàu coù tính caùch xaây döïng". Ngaøi noùi theâm: "Ñöøng ai tìm ích lôïi cho rieâng mình, nhöng haõy tìm ích lôïi cho ngöôøi khaùc" (1Cr 10,23-24). Ñaây laø quy taéc ñeå vaïch traàn baát kyø kieåu töï do ích kyû naøo. Ngoaøi ra, ñoái vôùi nhöõng ngöôøi bò caùm doã muoán giaûm bôùt töï do chæ theo sôû thích cuûa mình, thaùnh Phaoloâ ñaët tröôùc hoï ñoøi hoûi cuûa tình yeâu.
Töï do höôùng ñeán ngöôøi ngheøo
Töï do ñöôïc höôùng daãn bôûi tình yeâu laø thöù tình yeâu duy nhaát giuùp cho ngöôøi khaùc vaø chính chuùng ta ñöôïc töï do, bieát laéng nghe maø khoâng aùp ñaët, bieát yeâu thöông maø khoâng eùp buoäc, bieát xaây döïng vaø khoâng phaù huûy, khoâng boùc loät ngöôøi khaùc vì lôïi ích cuûa mình vaø laøm ñieàu toát maø khoâng tìm kieám lôïi ích cuûa rieâng mình. Noùi toùm laïi, neáu töï do khoâng phuïc vuï - ñaây laø caùch kieåm tra - neáu töï do khoâng phuïc vuï lôïi ích, noù coù nguy cô bò caèn coãi vaø khoâng sinh hoa keát quaû. Neáu töï do khoâng phuïc vuï ñieàu thieän, noù khoâng sinh hoa keát quaû. Maët khaùc, töï do ñöôïc tình yeâu soi daãn höôùng ñeán ngöôøi ngheøo, nhaän ra khuoân maët cuûa Chuùa Kitoâ nôi khuoân maët cuûa hoï. Do ñoù, vieäc phuïc vuï laãn nhau naøy cho pheùp thaùnh Phao-loâ, khi vieát cho tín höõu Galaùt, nhaán maïnh moät ñieàu khoâng phaûi laø thöù yeáu: baèng caùch naøy, khi noùi veà söï töï do maø caùc Toâng ñoà khaùc ñaõ ban cho ngaøi ñeå loan baùo Tin Möøng, ngaøi nhaán maïnh raèng hoï chæ khuyeán nghò moät ñieàu: nhôù ñeán ngöôøi ngheøo (x. Gl 2,10). Thaät laø thuù vò, sau cuoäc chieán yù thöùc heä giöõa caùc Toâng ñoà vôùi thaùnh Phaoloâ, hoï ñaõ ñoàng yù vôùi nhau: "Haõy tieán leân, haõy tieán leân vaø ñöøng queân nhöõng ngöôøi ngheøo khoù", coù nghóa laø, söï töï do cuûa baïn vôùi tö caùch laø moät nhaø thuyeát giaùo laø moät söï töï do ñeå phuïc vuï ngöôøi khaùc, khoâng phaûi cho chính mình, khoâng ñeå laøm theo yù baïn.
Chieàu kích coäng ñoàng cuûa töï do
Tuy nhieân chuùng ta bieát raèng moät trong nhöõng quan nieäm hieän ñaïi phoå bieán nhaát veà töï do laø: "Töï do cuûa toâi keát thuùc ôû nôi töï do cuûa baïn baét ñaàu". Nhöng ôû ñaây thieáu vaéng moái quan heä! Ñoù laø moät caùi nhìn theo chuû nghóa caù nhaân. Maët khaùc, nhöõng ngöôøi ñaõ nhaän ñöôïc moùn quaø töï do ñöôïc Chuùa Gieâsu mang laïi khoâng theå nghó raèng töï do bao goàm vieäc traùnh xa nhöõng ngöôøi khaùc, caûm thaáy hoï laø söï phieàn toaùi; con ngöôøi khoâng theå ñöôïc xem nhö nhöõng thaønh trì ñoùng kín trong chính mình, nhöng luoân luoân laø thaønh phaàn cuûa moät coäng ñoàng. Chieàu kích xaõ hoäi laø neàn taûng ñoái vôùi Kitoâ höõu vaø cho pheùp hoï höôùng ñeán lôïi ích chung chöù khoâng quan taâm ñeán lôïi ích caù nhaân.
Ñaëc bieät trong thôøi ñieåm lòch söû naøy, chuùng ta caàn khaùm phaù laïi chieàu kích coäng ñoàng, khoâng phaûi chuû nghóa caù nhaân, chieàu kích cuûa töï do: ñaïi dòch ñaõ daïy chuùng ta raèng chuùng ta caàn nhau, nhöng bieát nhö vaäy laø chöa ñuû, chuùng ta caàn phaûi löïa choïn noù moät caùch cuï theå moãi ngaøy. Chuùng ta haõy noùi vaø tin raèng nhöõng ngöôøi khaùc khoâng phaûi laø trôû ngaïi cho söï töï do cuûa toâi, nhöng hoï laø cô hoäi ñeå nhaän thöùc ñaày ñuû ñieàu ñoù. Bôûi vì töï do cuûa chuùng ta ñöôïc sinh ra töø tình yeâu cuûa Thieân Chuùa vaø lôùn leân trong loøng baùc aùi.