Nhöõng chieác "papamobile"
xe mui traàn cuûa caùc Giaùo hoaøng
Nhöõng chieác "papamobile" - xe mui traàn cuûa caùc Giaùo hoaøng.
Hoàng Thuyû
Vatican (Vatican News 24-09-2021) - Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ vöøa keát thuùc chuyeán toâng du Budapest vaø Slovakia trong 4 ngaøy, töø ngaøy 12 ñeán 15 thaùng 9 naêm 2021. Trong nhöõng laàn xuaát hieän tröôùc ñaùm ñoâng daân chuùng, Ñöùc Thaùnh Cha thöôøng duøng moät chieác xe mui traàn ñeå deã daøng ñeán gaàn daân chuùng cuõng nhö ñeå cho hoï coù theå nhìn thaáy ngaøi deã daøng. Ñöùc Thaùnh Cha thöôøng ñöùng, duø raèng xe coù gheá daønh cho ngaøi, ñeå vaãy chaøo vaø chuùc laønh cho daân chuùng ôû hai beân ñöôøng.
Hình aûnh Ñöùc Thaùnh Cha ñöùng treân xe mui traàn xuaát hieän giöõa coâng chuùng coù theå ñaõ trôû thaønh quen thuoäc trong nhöõng buoåi tieáp kieán hay caùc Thaùnh leã taïi quaûng tröôøng thaùnh Pheâ-roâ, trong caùc chuyeán thaêm vieáng taïi nöôùc YÙ hay caùc chuyeán toâng du nöôùc ngoaøi. Nhöng thaät ra ñoù laø moät quaù trình daøi, qua gaàn traêm naêm, töø khi chieác xe coù ñoäng cô ñaàu tieân ñöôïc taëng cho moät Giaùo hoaøng cho ñeán chieác xe mui traàn nhö ngaøy nay.
Nhöõng chieác papamobile trong Baûo taøng Vatican
Caùc du khaùch ñeán Vatican, sau khi tham quan haøng giôø trong caùc phoøng tröng baøy loäng laãy cuûa Baûo taøng Vatican, hoaëc ñi daïo döôùi nhöõng taøng caây xanh toát cuûa Vöôøn Vatican, coù theå tieáp tuïc chuyeán thaêm quan taïi moät khu vöïc naèm beân döôùi khu vöôøn Vatican, nôi coù nhöõng boä söu taäp lòch söû cuûa baûo taøng vieän Vatican. Taïi ñaây coù moät khu vöïc tröng baøy moät boä söu taäp caùc phöông tieän ñöôïc söû duïng bôûi caùc Ñöùc Giaùo hoaøng, ñöôïc Ñöùc Phaoloâ VI khaùnh thaønh vaøo thaùng 4 naêm 1973.
Doïc theo moät con ñöôøng daøi 125 meùt, du khaùch coù theå nhìn thaáy nhöõng chieác kieäu ñöôïc thieát keá nhö moät caên phoøng vôùi ngai vaøng, chôû caùc Giaùo hoaøng trong caùc nghi leã keùo daøi hoaëc ñöa caùc ngaøi ñi qua nhöõng khoâng gian roäng lôùn cuûa Dinh Toâng toøa ñeå caùc ngaøi khoâng bò meät, ñeán nhöõng coå xe ngöïa, nhöõng chieác ngai coù theå di chuyeån, thaäm chí laø nhöõng moâ hình xe löûa vaø maùy bay.
Chieác xe hôi coù ñoäng cô ñaàu tieân taïi Vatican: Itala 20/30
Chieác xe hôi coù ñoäng cô ñaàu tieân ñöôïc ñöa vaøo Vatican laø vaøo naêm 1909, khi Ñöùc toång giaùm muïc John Farley cuûa New York taëng cho Ñöùc Pio X moät chieác Itala 20/30, ñöôïc saûn xuaát bôûi moät coâng ty môùi thaønh laäp cuûa YÙ; coâng ty naøy ñaõ phaù saûn vaøo naêm 1934. Nhöng Ñöùc Pio X khoâng duøng chieác xe naøy. ÔÛ tuoåi 74, ngaøi thích ñi daïo qua caùc khu vöôøn cuûa Vatican baèng moät chieác xe ngöïa thoaûi maùi vaø yeân tónh hôn.
Trong soá caùc xe ngöïa ñöôïc ngaøi söû duïng coù coã xe ñöôïc caùc thôï thuû coâng Roma laøm trong theá kyû tröôùc. Coã xe ñaõ ñöôïc söû duïng cho ñeán trieàu ñaïi Ñöùc Giaùo hoaøng Bieån Ñöùc XV (1914-1922), huy hieäu cuûa ngaøi vaãn coøn treân caû hai cöûa. Ñaëc bieät laø Ñöùc Pioâ IX (1846-1878) ñaõ söû duïng noù trong chuyeán thaêm mieàn Romagna ôû phía baéc cuûa vöông quoác Giaùo hoaøng vaøo naêm 1857. Theo Vieän baûo taøng Vatican, chuyeán ñi naøy ñöôïc cho laø "chuyeán thaêm cuoái cuøng cuûa moät vò Giaùo hoaøng - Vua".
Neáu Ñöùc Pioâ X khoâng quan taâm ñeán chieác Itala 20/30 ñöôïc taëng, coù leõ cuõng vì hoaøn caûnh cuûa ngaøi khi ñoù. Keå töø naêm 1870 vaø khi quaân YÙ chieám thaønh Roma, caùc Giaùo hoaøng ñaõ tuyeân boá mình laø tuø nhaân ôû Vatican. Caùc ngaøi khoâng coâng nhaän nhaø nöôùc môùi cuûa YÙ, töø choái ra ngoaøi, thaäm chí chæ ñi vaøi caây soá ñeå ñeán ñeàn thôø Gioan Laterano - nhaø thôø chính toøa cuûa caùc ngaøi.
Trong boái caûnh naøy, vaø trong moät khoâng gian chæ coøn vaøi maãu vuoâng cuûa Vatican, vieäc söû duïng xe cuûa caùc Giaùo hoaøng döôøng nhö raát ít ñöôïc quan taâm. Tuy nhieân, vaøo naêm 1896, boä phim ñaàu tieân trong lòch söû ñaõ chieáu moät vò giaùo hoaøng, ngöôøi ta vaãn coù theå thaáy Ñöùc Leo XIII treân moät chieác xe ngöïa di chuyeån qua Vöôøn Vatican.
Chieác Graham Paige 837
Nhaø saûn xuaát Bianchi cuûa YÙ coù theå taëng cho Ñöùc Bieån Ñöùc XV moät chieác xe hôi vaøo naêm 1922 vaø moät chieác khaùc 4 naêm sau ñoù, nhöng ngaøi ñaõ khoâng söû duïng chuùng. Ñaây laø lyù do nhöõng chieác xe coù ñoäng cô ñaàu tieân cuûa caùc Giaùo hoaøng vaãn thöïc söï baát ñoäng. Tình traïng naøy seõ keùo daøi cho ñeán ngaøy 22 thaùng 12 naêm 1929, moät ngaøy lòch söû khi Ñöùc Pioâ XI böôùc leân chieác Graham Paige maøu ñen loaïi 837 ñeå ñi ñeán ñeàn thôø Gioan Laterano cöû haønh leã kyû nieäm 50 naêm linh muïc cuûa ngaøi.
Chieác xe ñöôïc anh em nhaø Graham taëng cho Ñöùc Pio XI ngaøy 10 thaùng 11 naêm 1929 ñeå kyû nieäm vieäc Ñöùc Giaùo hoaøng kyù keát hieäp öôùc Laterano vôùi nhaø nöôùc YÙ. Hieäp öôùc "hoøa giaûi" naøy chaám döùt gaàn 60 naêm "baêng giaù" giöõa YÙ vaø nhöõng ngöôøi keá vò thaùnh Pheâ-roâ.
Vì vaäy, vaøo ngaøy 22 thaùng 12 naêm 1929, Ñöùc Giaùo hoaøng Pio XI ñaõ böôùc leân chieác Graham Paige ñeå ñeàn thôø Gioan Laterano, caùch ñeàn thôø thaùnh Pheâ-roâ 5 caây soá. Chieác xe mui traàn giaùo hoaøng böôùc vaøo lòch söû. Ñaây laø laàn ñaàu tieân moät Giaùo hoaøng rôøi Vatican keå töø sau khi Roma thaát thuû vaøo ngaøy 20 thaùng 9 naêm 1870. 10 naêm sau, chính chieác xe naøy seõ chôû Ñöùc Pioâ XII ñeán Cung ñieän Quirinale ñeå thaêm chính thöùc Vua vaø Hoaøng haäu YÙ.
Chieác Citroen Lictoria C6
Vieäc kyù keát caùc Hieäp ñònh Laterano laø cô hoäi ñeå moät soá nhaø saûn xuaát xe hôi taëng Ñöùc Giaùo hoaøng nhöõng chieác xe loäng laãy vôùi huy hieäu cuûa Giaùo hoaøng. Chieác ñeïp nhaát trong soá ñoù ñöôïc cho laø chieác Citroen Lictoria C6. Caùch baøi trí beân trong raát ngoaïn muïc, cabin nhö laø "moät phoøng nhoû ñöôïc trang trí raát tinh teá theo phong caùch Venezia theá kyû 18, noåi baät vôùi ngai Giaùo hoaøng baèng gaám ñoû thaãm vaø bôûi nhöõng taám goã daùt vaøng trang nhaõ ñeå ñaäy nhöõng ñoà duøng höõu ích trong chuyeán ñi. Vì quaù sang troïng, chieác xe hôi 4 choã cuûa Phaùp khoâng bao giôø ñöôïc söû duïng.
Naêm 1943, chieác xe Graham Paige ñôn giaûn hôn, moät laàn nöõa laïi laø trung taâm cuûa caùc söï kieän lôùn cuûa Roma. Vaøo ngaøy 19 thaùng 7 naêm 1943, thuû ñoâ cuûa YÙ bò ngöôøi Myõ neùm bom. Khu vöïc San Lorenzo, ôû phía ñoâng thaønh phoá, bò taøn phaù naëng neà. Coù gaàn 3,000 ngöôøi cheát vaø 11,000 ngöôøi bò thöông. Khi nghe tin, Ñöùc Pio XII ñaõ muoán leân chieác xe Mercedes 230 ñeå ñeán hieän tröôøng thaûm kòch nhaèm an uûi ngöôøi daân Roma. Nhöng chieác xe Mercedes cuûa Ñöùc bò hö neân chieác Graham Paige 837 ñaõ chôû vò Giaùm muïc thaønh Roma.
Toyota Land Cruiser
Naêm 1975, nhaân dòp Naêm Thaùnh thu huùt haøng ngaøn tín höõu ñeán Roma, ñeå coù theå ñi voøng quanh quaûng tröôøng thaùnh Pheâ-roâ nhieàu laàn vaø ñeå chaøo nhieàu khaùch haønh höông, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI ñaõ ra leänh mua moät maãu xe vôùi noùc xe coù theå môû. Maãu xe ñaàu tieân ñöôïc choïn, Toyota Land Cruiser, ñaùp öùng hoaøn haûo caùc thoâng soá kyõ thuaät: cho pheùp nhieàu ngöôøi nhìn thaáy Ñöùc Giaùo hoaøng.
Neáu nhö Ñöùc Gioan Phaoloâ I khoâng coù thôøi gian ñeå söû duïng noù, thì ngöôøi keá vò cuûa ngaøi, Ñöùc Gioan Phaoloâ II, ñaõ söû duïng loaïi xe mui traàn naøy vaø khoâng bao giôø coøn duøng ñeán loaïi kieäu ñöôïc nhöõng ngöôøi ñaøn oâng khieâng nöõa.
Chieác Campagnola vaø Fiat 1107
Sau ñoù, vaøo naêm 1980, chieác Campagnola maøu traéng do Fiat taëng cho Ñöùc Giaùo hoaøng Gioan Phaoloâ II, ñaõ thay theá chieác Toyota. Hieän nay xe Toyota naøy ñöôïc baûo quaûn ôû Saân trong cuûa dinh thöï Castel Gandolfo.
Neáu chieác Fiat 1107 ñöôïc bieát ñeán nhieàu nhaát trong soá caùc xe mui traàn cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng laø vì noù gaén lieàn vôùi moät trong nhöõng söï kieän bi thaûm nhaát cuûa trieàu ñaïi giaùo hoaøng trong theá kyû XX. Vaøo ngaøy 13 thaùng 5 naêm 1981, Ñöùc Gioan Phaoloâ II di chuyeån treân chieác xe naøy giöõa ñaùm ñoâng taïi quaûng tröôøng thaùnh Pheâ-roâ thì ngaøi bò Ali Agca baén. Ñöùc Giaùo hoaøng guïc ñaàu vaøo cha Dziwisz, nay laø Hoàng y, thö kyù rieâng cuûa ngaøi.
Trong côn hoaûng loaïn bao truøm hoaøn toaøn quaûng tröôøng, chieác xe mui traàn maøu traéng lao ñi. Ñöùc Giaùo hoaøng, bò thöông naëng ôû buïng, khuyûu tay phaûi vaø tay traùi, ñöôïc chuyeån leân xe caáp cöùu chôû ñeán beänh vieän Gemelli. Giaùm muïc cuûa Roma ñaõ thoaùt cheát caùch kyø dieäu. Nhöng vuï aùm saùt naøy ñaùnh daáu moät böôùc ngoaët trong lòch söû xe hôi cuûa caùc Giaùo hoaøng.
Ñöôïc goïi laø "papamobile" - xe cuûa Giaùo hoaøng - chieác Fiat gaàn nhö coù theå ñöôïc coi laø moät thaùnh tích khi noù chöùng kieán vuï aùm saùt, sau ñoù noù ñöôïc caát giöõ theo bí maät cuûa Giaùo hoaøng.
Naâng caáp caùc tieâu chuaån an toaøn
Sau vuï taán coâng naêm 1981, Vatican ñaõ naâng caùc tieâu chuaån an toaøn raát nhieàu. Ngay caû chieác Mercedes maø Ñöùc Gioan Phaoloâ II thöøa keá töø Ñöùc Phaoloâ VI, ñöôïc söû duïng trong suoát 26 naêm laøm Giaùo hoaøng cuûa ngaøi, ñaõ ñöôïc söûa ñoåi vaøi laàn. Thaân xe ñöôïc boïc theùp vaø laép kieáng choáng ñaïn 3 cm. Hai chieác 'papamobile' boïc theùp cuõng ñöôïc tröng baøy trong khu vöïc söu taäp caùc xe cuûa caùc Giaùo hoaøng. Caû hai ñeàu ñöôïc Ñöùc Gioan Phaoloâ II söû duïng vaø ñöôïc mua cho caùc chuyeán toâng du quoác teá cuûa ngaøi. Ngoaøi ra coøn coù moät chieác Bug ñöôïc saûn xuaát treân daây chuyeàn laép raùp cuûa haõng Volkswagen ôû Mexico, moät moùn quaø chöa bao giôø ñöôïc Ñöùc Giaùo hoaøng söû duïng. Cuoái cuøng, coù moät nguyeân maãu, moâ hình duy nhaát toàn taïi treân theá giôùi, chieác Lancia Thesis Giubileo, moät moùn quaø luaät sö Gianni Agnelli taëng Ñöùc Gioan Phaoloâ II.
Chieác Lancia Thesis Giubileo ñöôïc thieát keá ñeå ñaùp öùng nhöõng vaán ñeà veà söùc khoûe vaø di chuyeån ngaøy caøng khoù khaên cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II. Yeân xe di chuyeån ra ngoaøi ñeå taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc leân xe; cöûa môû ôû goùc vuoâng; truïc beân trong khoâng ñöôïc naâng leân. Vì taát caû nhöõng ñieàu naøy, chieác xe khoâng di chuyeån nhanh. Do ñoù, noù thoaûi maùi, nhöng khoâng ñaùng tin caäy trong tröôøng hôïp khaån caáp.
Vì lyù do naøy, Ñöùc Giaùo hoaøng Bieån Ñöùc XVI, ngöôøi coù huy hieäu ñöôïc daùn treân cöûa, chæ söû duïng noù taïm thôøi. Ñöôïc trieån laõm trong boä söu taäp laø chieác Mercedes ñöôïc söû duïng bôûi Ñöùc Ratzinger vaø hai "maãu xe" cuûa cuøng moät chieác xe ñöôïc söû duïng bôûi Boä tröôûng Ngoaïi giao Myõ ñeå ñöa ñoùn nhöõng vò khaùch quan troïng.
Ñöùc Bieån Ñöùc XVI ñöôïc meänh danh laø "phi coâng cuûa Ki-toâ giaùo" trong nghi thöùc taëng quaø vaøo thaùng 12 naêm 2005, trong ñoù Chuû tòch Ferrari, Luca Cordero di Montezemolo, ñaõ taëng voâ-laêng chieác xe Coâng thöùc 1 naêm 2003 cuûa Michael Schumacher. Khi nhaän voâ-laêng, Ñöùc Bieån Ñöùc XVI ñaõ so saùnh coâng ngheä phöùc taïp cuûa noù vôùi "söï phöùc taïp cuûa vieäc laõnh ñaïo Giaùo hoäi".
Chieác papamobile gaén vôùi caùc hoaït ñoäng baùc aùi
Chæ vaøi thaùng tröôùc ñoù, oâng Cordero ñaõ taëng Ñöùc Gioan Phaoloâ II moät phieân baûn giôùi haïn ñaëc bieät cuûa 400 chieác 'Ferrari Enzo' vaø sau ñoù Ñöùc Giaùo hoaøng ñaõ quyeát ñònh baùn ñaáu giaù. Tieàn baùn ñöôïc ñaõ ñöôïc chuyeån ñeán caùc naïn nhaân cuûa traän soùng thaàn ôû Ñoâng Nam AÙ.
Keát thuùc cuoäc tröng baøy laø chieác Renault 4 cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ. Xe ñöôïc ñaêng kyù vaøo naêm 1984, vaø coù moät lòch söû töø thieän daøi 300,000 km. Tröôùc ñaây noù thuoäc veà cha Renzo Zocca, moät linh muïc soáng ôû ngoaïi oâ Verona. Vaøo naêm 2013, cha quyeát ñònh tu söûa noù vaø taëng noù cho Ñöùc Thaùnh Cha.
Caùc töôïng baùn thaân cuûa caùc Giaùo hoaøng xen keõ khaép khu vöïc tröng baøy cuøng vôùi caùc phöông tieän vaø ñoà duøng khoù queân khaùc laøm soáng laïi lòch söû di chuyeån cuûa caùc Giaùo hoaøng: maãu maùy bay Alitalia ñaõ ñöa Ñöùc Giaùo hoaøng Phaoloâ VI ñeán Ñaát Thaùnh vaøo thaùng 1 naêm 1964, chuyeán toâng du quoác teá ñaàu tieân; hoaëc chuyeán taøu ñaàu tieân ñeán ga trong quaù trình chaïy thöû nghieäm taïi ga xe löûa Vatican.