Leà Luaät laø ngöôøi giaùm hoä
ñöa chuùng ta ñeán vôùi Chuùa Gieâsu
Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ: Leà Luaät laø ngöôøi giaùm hoä ñöa chuùng ta ñeán vôùi Chuùa Gieâsu.
Hoàng Thuûy
Vatican (Vatican News 18-08-2021) - Trong buoåi tieáp kieán chung saùng thöù Tö 18 thaùng 8 naêm 2021 Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ tieáp tuïc loaït baøi giaùo lyù veà thö thaùnh Phao-loâ göûi tín höõu Galaùt, vôùi ñeà taøi "Vai troø giaùm hoä cuûa Leà Luaät". Ñöùc Thaùnh Cha noùi raèng Leà Luaät laø ngöôøi giaùm hoä ñöa chuùng ta ñeán vôùi Chuùa Gieâsu. Chuùng ta neân töï hoûi xem chuùng ta coù coøn ñang soáng "döôùi söï giam caàm cuûa Leà Luaät" hay chuùng ta ñaõ hieåu raèng, khi trôû thaønh con caùi cuûa Thieân Chuùa, chuùng ta ñöôïc keâu goïi ñeå soáng trong tình yeâu thöông.
Ñöùc Thaùnh Cha nhaéc laïi giaùo huaán cuûa thaùnh Phao-loâ, ñoù laø ñöùc tin vaøo Chuùa Gieâ-su Ki-toâ mang laïi söï töï do thieâng lieâng giuùp giaûi phoùng caùc tín höõu khoûi nhöõng raøng buoäc cuûa Luaät Moâ-seâ. Ñoái vôùi thaùnh nhaân, Leà Luaät coù chöùc naêng "giaùm hoä". Nhö moät moùn quaø nhaân töø cuûa Thieân Chuùa, Leà Luaät ñoøi hoûi tuaân giöõ caùc ñieàu raên cuûa Ngöôøi, ñoàng thôøi chæ ra thöïc traïng toäi loãi vaø nhu caàu caàn ñöôïc cöùu ñoä cuûa chuùng ta. Khi Chuùa Ki-toâ ñeán vaø cuøng vôùi ôn cöùu ñoä cuûa Ngöôøi, Leà Luaät ñöôïc kieän toaøn trong söù ñieäp Tin Möøng veà söï soáng môùi vaø söï töï do trong Chuùa Thaùnh Thaàn.
Ñöùc Thaùnh Cha nhaán maïnh raèng giaùo huaán cuûa Thaùnh Phao-loâ veà giaù trò cuûa Leà Luaät "ñaùng ñöôïc xem xeùt caån thaän". Ngaøi noùi raèng chuùng ta neân töï hoûi xem chuùng ta coù coøn ñang soáng "döôùi söï giam caàm cuûa Leà Luaät" hay chuùng ta ñaõ hieåu raèng, khi trôû thaønh con caùi cuûa Thieân Chuùa, chuùng ta ñöôïc keâu goïi ñeå soáng trong tình yeâu thöông. Ngaøi môøi goïi tuaân giöõ Leà Luaät nhö laø moät söï trôï giuùp cho cuoäc gaëp gôõ vôùi Chuùa Gieâ-su Ki-toâ.
Buoåi tieáp kieán baét ñaàu vôùi ñoaïn thö thaùnh Phao-loâ göûi tín höõu Galaùt (3,23-25): Tröôùc khi ñöùc tin ñeán, chuùng ta bò Leà Luaät giam giöõ, cho tôùi khi ñöùc tin ñöôïc maëc khaûi. Nhö theá, Leà Luaät ñaõ thaønh ngöôøi quaûn giaùo daãn chuùng ta tôùi Ñöùc Ki-toâ, ñeå chuùng ta ñöôïc neân coâng chính nhôø ñöùc tin. Nhöng khi ñöùc tin ñeán, thì chuùng ta khoâng coøn ôû döôùi quyeàn giaùm hoä nöõa.
Baøi giaùo lyù cuûa Ñöùc Thaùnh Cha:
Vai troø giaùm hoä cuûa Leà Luaät
Anh chò em thaân meán, chaøo anh chò em!
Thaùnh Phao-loâ, ngöôøi ñaõ say meâ Chuùa Gieâ-su Ki-toâ vaø ñaõ hieåu roõ ôn cöùu ñoä laø gì, ñaõ daïy chuùng ta raèng "nhöõng ngöôøi sinh ra do lôøi Thieân Chuùa höùa" (Gl 4, 28), nghóa laø taát caû chuùng ta, ñaõ ñöôïc neân coâng chính nhôø Chuùa Gieâ-su Ki-toâ, khoâng coøn bò raøng buoäc bôûi Leà Luaät, nhöng ñöôïc môøi goïi theo loái soáng daán thaân trong söï töï do cuûa Tin Möøng. Tuy nhieân, Leà Luaät vaãn toàn taïi. Nhöng noù toàn taïi theo moät caùch khaùc: cuøng Leà Luaät ñoù, Möôøi Ñieàu raên, nhöng theo caùch khaùc, bôûi vì chính noù khoâng theå laøm cho neân coâng chính khi Chuùa Gieâ-su ñaõ ñeán. Vì vaäy, trong baøi giaùo lyù hoâm nay, toâi muoán giaûi thích ñieàu naøy. Vaø chuùng ta töï hoûi: theo Thö göûi tín höõu Galaùt, vai troø cuûa Leà Luaät laø gì? Trong ñoaïn thö chuùng ta ñaõ nghe, thaùnh Phao-loâ noùi raèng Leà Luaät gioáng nhö moät ngöôøi giaùm hoä. Ñoù laø moät hình aûnh ñeïp, ñaùng ñöôïc hieåu theo ñuùng nghóa cuûa noù.
Thôøi kyø cuûa Leà Luaät vaø thôøi kyø cuûa ñöùc tin vaøo Chuùa Ki-toâ
Thaùnh Toâng ñoà döôøng nhö ñeà nghò caùc Kitoâ höõu phaân chia lòch söû cöùu ñoä, vaø caû lòch söû caù nhaân cuûa ngaøi, thaønh hai giai ñoaïn. Ñoù laø hai thôøi kyø: tröôùc khi trôû thaønh ngöôøi tin vaøo Chuùa Gieâ-su Ki-toâ vaø sau khi tieáp nhaän ñöùc tin. ÔÛ trung taâm cuûa lòch söû laø söï cheát vaø soáng laïi cuûa Chuùa Gieâ-su, ñieàu maø thaùnh Phao-loâ ñaõ rao giaûng nhaèm khôi daäy nieàm tin vaøo Con Thieân Chuùa, nguoàn ôn cöùu ñoä, vaø trong Chuùa Gieâ-su Ki-toâ chuùng ta ñöôïc neân coâng chính. Chuùng ta ñöôïc neân coâng chính nhôø ôn hueä nhöng khoâng cuûa ñöùc tin vaøo Chuùa Gieâ-su Ki-toâ. Vì vaäy, baét ñaàu töø ñöùc tin vaøo Chuùa Kitoâ, coù moät thôøi ñieåm "tröôùc" vaø "sau" so vôùi chính Leà Luaät, bôûi vì coù Leà Luaät, coù Möôøi Ñieàu raên, nhöng coù moät thaùi ñoä soáng tröôùc vaø sau khi Chuùa Gieâ-su ñeán. Lòch söû tröôùc ñoù ñöôïc xaùc ñònh bôûi vieäc "bò Leà Luaät giam giöõ". Vaø ai ñi theo con ñöôøng cuûa Leà Luaät thì ñöôïc cöùu ñoä, ñöôïc coâng chính; lòch söû sau ñoù - sau khi Chuùa Gieâ-su ñeán - seõ ñöôïc soáng baèng caùch böôùc theo Chuùa Thaùnh Thaàn (x. Gl 5, 25). Ñaây laø laàn ñaàu tieân thaùnh Phao-loâ söû duïng caùch dieãn ñaït naøy: "bò Leà Luaät giam giöõ". Noù aùm chæ moät söï noâ dòch tieâu cöïc, ñieån hình cuûa caùc noâ leä: "bò giam caàm". Thaùnh Toâng ñoà neâu roõ ñieàu ñoù baèng caùch noùi raèng khi moät ngöôøi "bò Leà Luaät giam giöõ" thì gioáng nhö bò "theo doõi" vaø "bò nhoát", moät kieåu giam giöõ nhaém ngaên chaën. Thaùnh Phao-loâ noùi raèng thôøi kyø naøy ñaõ keùo daøi moät thôøi gian daøi - töø Moâ-seâ cho ñeán khi Chuùa Gieâ-su ñeán - vaø coøn keùo daøi bao laâu ngöôøi ta coøn soáng trong toäi loãi.
Leà Luaät laø ngöôøi giaùm hoä
Töông quan giöõa Leà Luaät vaø toäi loãi seõ ñöôïc thaùnh Toâng ñoà giaûi thích moät caùch coù heä thoáng hôn trong Thö göûi tín höõu Roma, ñöôïc vieát vaøi naêm sau thö göûi tín höõu Galaùt. Toùm laïi, Leà Luaät giuùp hieåu vi phaïm Leà Luaät laø gì vaø giuùp chuùng ta nhaän thöùc ñöôïc toäi loãi cuûa mình: "Baïn ñaõ laøm ñieàu naøy, do ñoù Leà Luaät - Möôøi Ñieàu Raên - noùi ñieàu naøy: baïn phaïm toäi". Hay ñuùng hôn, nhö kinh nghieäm chung ñaõ daïy, luaät leä nhaém ñaåy ñeán söï vi phaïm. Thaùnh Phao-loâ vieát trong Thö göûi tín höõu Roma, ngaøi vieát: "Vì tröôùc ñaây, khi chuùng ta coøn bò tính xaùc thòt chi phoái, thì caùc ñam meâ toäi loãi duøng Leà Luaät maø hoaït ñoäng nôi caùc chi theå chuùng ta, ñeå chuùng ta sinh hoa keát quaû ñöa tôùi caùi cheát. Nhöng nay, chuùng ta khoâng coøn bò Leà Luaät raøng buoäc nöõa, vì chuùng ta ñaõ cheát ñoái vôùi caùi vaãn giam haõm chuùng ta" (Rm 7, 5-6). Taïi sao? Bôûi vì ôn coâng chính hoaù cuûa Chuùa Gieâ-su ñaõ ñeán. Thaùnh Phao-loâ dieãn taû nhaõn quan cuûa ngaøi veà Leà Luaät: "Töû thaàn coù ñoäc laø vì toäi loãi, maø toäi loãi coù maïnh cuõng taïi coù Leà Luaät" (1Cr 15, 56).
Trong boái caûnh naøy, vieäc tham chieáu ñeán vai troø giaùm hoä cuûa luaät leä ñaït ñöôïc yù nghóa ñaày ñuû. Leà Luaät laø ngöôøi giaùm hoä ñöa baïn ñeán vôùi Chuùa Gieâ-su. Trong heä thoáng hoïc thuaät thôøi coå ñaïi, nhaø sö phaïm khoâng coù chöùc naêng nhö ngaøy nay, nghóa laø vai troø hoã trôï vieäc giaùo duïc cuûa moät beù trai hay moät beù gaùi. Traùi laïi, vaøo thôøi ñoù, hoï laø moät noâ leä coù nhieäm vuï ñi cuøng con cuûa chuû nhaân ñeán hoïc vôùi thaày giaùo vaø sau ñoù ñöa con cuûa chuû veà laïi nhaø. Baèng caùch naøy, hoï baûo veä ngöôøi ñöôïc mình giaùm hoä khoûi nguy hieåm vaø troâng chöøng ñeå ñaûm baûo ñöùa treû khoâng cö xöû xaáu. Chöùc naêng cuûa ngöôøi giaùm hoä thieân veà kyû luaät. Khi caäu beù trôû thaønh ngöôøi lôùn, ngöôøi giaùm hoä ngöøng nhieäm vuï cuûa mình.
Leà Luaät laø moät söï trôï giuùp cho cuoäc gaëp gôõ vôùi Chuùa Gieâ-su Ki-toâ
Noùi ñeán Leà Luaät baèng nhöõng thuaät ngöõ naøy giuùp thaùnh Phao-loâ laøm saùng toû vai troø cuûa Leà Luaät trong lòch söû cuûa Israel. Torah, nghóa laø Leà Luaät, laø moät haønh ñoäng cao caû cuûa Thieân Chuùa ñoái vôùi daân cuûa Ngöôøi. Sau vieäc choïn oâng AÙp-ra-ham, haønh ñoäng vó ñaïi khaùc cuûa Thieân Chuùa chính laø ban Leà Luaät: ñöa ra con ñöôøng ñeå tieán böôùc. Chaéc chaén noù coù nhöõng chöùc naêng ñeå giôùi haïn, nhöng ñoàng thôøi noù cuõng ñaõ baûo veä daân Chuùa, ñaõ giaùo duïc hoï, kyû luaät hoï vaø hoã trôï hoï khi hoï coøn yeáu ñuoái, treân heát laø baûo veä hoï khoûi theo caùc thaàn cuûa daân ngoaïi; coù nhieàu thaùi ñoä ngoaïi giaùo trong thôøi ñoù. Kinh Torah noùi: "Chæ coù moät Thieân Chuùa vaø Ngöôøi ñaõ daãn ñöôøng cho chuùng ta". Moät haønh ñoäng nhaân töø cuûa Thieân Chuùa. Vaø ñaây laø lyù do taïi sao thaùnh Toâng ñoà tieáp tuïc moâ taû giai ñoaïn cuûa tuoåi vò thaønh nieân: "Bao laâu ngöôøi thöøa keá coøn laø thieáu nieân thì khoâng khaùc gì moät noâ leä, maëc duø laø chuû moïi taøi saûn. Noù phaûi ôû döôùi quyeàn nhöõng ngöôøi giaùm hoä vaø quaûn lyù, cho ñeán khi maõn haïn ngöôøi cha ñaõ ñònh. Chuùng ta cuõng vaäy, khi coøn laø thieáu nieân, chuùng ta phaûi laøm noâ leä nhöõng yeáu toá cuûa vuõ truï" (Gl 4, 1-3).
Toùm laïi, thaùnh Toâng ñoà xaùc tín raèng chöùc naêng cuûa Leà Luaät chaéc chaén laø tích cöïc - nhö ngöôøi giaùm hoä ñeå tieán böôùc - nhöng laø chöùc naêng giôùi haïn veà thôøi gian. Noù khoâng theå keùo daøi thôøi haïn cuûa noù vöôït möùc, bôûi vì noù lieân quan ñeán söï tröôûng thaønh cuûa caùc caù nhaân vaø söï löïa choïn töï do cuûa hoï. Moät khi chuùng ta ñaõ coù ñöùc tin, Leà Luaät seõ heát giaù trò giaùm hoä cuûa noù vaø phaûi nhöôøng choã cho moät thaåm quyeàn khaùc. Ñieàu ñoù coù nghóa laø gì? Coù phaûi khi Leà Luaät keát thuùc, chuùng ta coù theå noùi: "Chuùng ta tin vaøo Chuùa Gieâ-su Ki-toâ vaø chuùng ta laøm ñieàu mình muoán? Khoâng! Caùc Ñieàu Raên coù ñoù, nhöng chuùng khoâng laøm cho chuùng ta trôû neân coâng chính. Ñaáng laøm cho chuùng ta trôû neân coâng chính laø Chuùa Gieâ-su Ki-toâ. Caùc Ñieàu Raên phaûi ñöôïc tuaân giöõ, nhöng chuùng khoâng ban cho chuùng ta söï coâng chính; cuoäc gaëp gôõ vôùi Chuùa Gieâ-su Ki-toâ cho chuùng ta ñöôïc ôn coâng chính caùch nhöng khoâng. Ôn ích cuûa ñöùc tin laø ñoùn nhaän Chuùa Gieâ-su. Chuùng ta phaûi tuaân giöõ caùc Ñieàu Raên nhöng nhö laø moät söï trôï giuùp cho cuoäc gaëp gôõ vôùi Chuùa Gieâ-su Ki-toâ.
Giaùo huaán naøy veà giaù trò cuûa Leà Luaät raát quan troïng, vaø ñaùng ñöôïc xem xeùt caån thaän, ñeå chuùng ta khoâng hieåu laàm vaø thöïc hieän caùc böôùc sai laàm. Thaät laø toát cho chuùng ta neáu töï hoûi mình xem chuùng ta coù coøn soáng trong thôøi kyø maø chuùng ta caàn ñeán Leà Luaät hay khoâng, hay ngöôïc laïi chuùng ta hoaøn toaøn yù thöùc ñöôïc mình ñaõ nhaän ñöôïc aân suûng trôû thaønh con caùi cuûa Thieân Chuùa ñeå ñöôïc soáng trong tình yeâu thöông. Toâi ñang soáng nhö theá naøo? Coù phaûi trong noãi sôï haõi raèng neáu toâi khoâng laøm ñieàu naøy, toâi seõ xuoáng hoaû nguïc? Hay toâi cuõng ñang soáng vôùi nieàm hy voïng, vôùi nieàm vui söôùng veà ôn cöùu ñoä ñöôïc ban caùch nhöng khoâng trong Chuùa Gieâ-su Ki-toâ? Vaø ñieàu thöù hai nöõa: toâi coù coi thöôøng caùc Ñieàu Raên khoâng? Khoâng. Toâi tuaân giöõ chuùng, nhöng khoâng phaûi nhö nhöõng ñieàu tuyeät ñoái, bôûi vì toâi bieát raèng chính Chuùa Gieâ-su Ki-toâ laøm cho toâi ñöôïc coâng chính.