Nhöõng quy ñònh veà cöû haønh Thaùnh leã
töø tieàn Coâng ñoàng ñeán Töï saéc "Traditionis custodes"
Nhöõng quy ñònh veà cöû haønh Thaùnh leã töø tieàn Coâng ñoàng ñeán Töï saéc "Traditionis custodes".
Ngoïc Yeán
Vatican (Vatican News 18-07-2021) - Hoâm thöù Saùu 16 thaùng 7 naêm 2021, Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ cho coâng boá Töï saéc "Traditionis custodes - Nhöõng ngöôøi gìn giöõ truyeàn thoáng", veà vieäc söû duïng phuïng vuï Roma tröôùc naêm 1970. Nhaân dòp naøy, chuùng ta cuøng nhìn laïi nhöõng quy ñònh cuûa Giaùo hoäi veà cöû haønh Thaùnh leã töø tieàn Coâng ñoàng Vatican II ñeán nay.
Tröôùc Coâng ñoàng Vatican II
Trong thôøi gian tröôùc Coâng ñoàng Vatican II, töùc laø tröôùc naêm 1962, naêm khai maïc Coâng ñoàng, hay ñuùng hôn, tröôùc khi Coâng ñoàng coâng boá Hieán cheá veà Phuïng vuï (Sacrosanctum Concilium), ngaøy 4 thaùng 12 naêm 1963, giaùo daân tham döï vaøo vieäc cöû haønh phuïng vuï ñöôïc thöïc hieän theo nhöõng saùch phuïng vuï vaø nghi leã töø Coâng ñoàng Trentoâ (1545-1563) vaø sau ñoù laø Saùch leã Roma cuûa Thaùnh Pioâ V naêm 1570: Taát caû phuïng vuï ñöôïc cöû haønh baèng tieáng Latinh; caùc thöøa taùc vieân laø linh muïc, phoù teá, phuï phoù teá, vaø caùc chöùc nhoû nhö thaày giuùp leã, ñoïc saùch, tröø quyû vaø giöõ cöûa. Vai troø cuûa ca ñoaøn ñöôïc coi troïng vaø haùt nhöõng baøi thaùnh ca trong phuïng vuï baèng tieáng Latinh vaø ñoâi khi laø nhöõng baøi thaùnh ca nhieàu beø. Lôøi Chuùa cuõng ñöôïc coâng boá baèng tieáng Latinh.
Sau Coâng ñoàng Vatican II
Ngaøy 04 thaùng 12 naêm 1963, vaên kieän ñaàu tieân cuûa Coâng ñoàng Vatican II ñöôïc coâng boá laø Hieán cheá veà Phuïng vuï (Sacrosanctum Concilium). Vôùi Hieán cheá naøy, Coâng ñoàng ñaõ muoán ñaùnh giaù ñuùng möùc vieäc cöû haønh phuïng vuï, vì laø "choùp ñænh" moïi sinh hoaït cuûa Giaùo Hoäi vaø laø "nguoàn" moïi söùc maïnh vaø ôn thaùnh cho Giaùo Hoäi. Hieán cheá cuõng nhaán maïnh tôùi vieäc tham gia tích cöïc cuûa tín höõu vaøo buoåi cöû haønh phuïng vuï. Lôøi Chuùa cuõng laø moät öu tö lôùn cuûa Coâng ñoàng trong caùc buoåi cöû haønh phuïng vuï. Töø ñaây, sinh hoaït phuïng vuï trong Giaùo hoäi coù nhöõng ñoåi thay.
Naêm 1970, Ñöùc Giaùo hoaøng Phaoloâ VI ñaõ noã löïc thöïc hieän cuoäc canh taân phuïng vuï cuûa Coâng ñoàng Vatican II haàu coù theå giuùp daân Chuùa hieåu roõ hôn nöõa kinh nghieäm cöû haønh vaø tham döï Thaùnh leã cuõng nhö thaám nhuaàn caùch thöùc cöû haønh vaø tham döï Thaùnh leã. Saùch leã cuûa Thaùnh Giaùo hoaøng Phaoloâ VI ñaõ coù nhieàu thay ñoåi so vôùi aán baûn tröôùc, ñaùng chuù yù nhaát chính laø vieäc söû duïng ngoân ngöõ ñòa phöông thay theá cho tieáng Latinh voán laø ngoân ngöõ duy nhaát ñeå cöû haønh Thaùnh leã.
Ñöùc nguyeân Giaùo hoaøng Bieån Ñöùc XVI vôùi Töï saéc "Summorum Pontificum" naêm 2007
Ngaøy 07 thaùng 7 naêm 2007, Ñöùc nguyeân Giaùo Hoaøng Bieån Ñöùc XVI ñaõ göûi thö cho caùc Giaùm muïc Coâng giaùo treân toaøn theá giôùi ñeå giôùi thieäu Töï saéc Summorum Pontificum, veà vieäc söû duïng Saùch leã Roma do Ñöùc Pioâ V ban haønh vaø sau ñöôïc Thaùnh Giaùo hoaøng Gioan XXIII taùi coâng boá vaøo naêm 1962 tröôùc khi coù cuoäc caûi toå naêm 1970.
Töï saéc Summorum Pontificum ñöôïc ban haønh, tröôùc heát nhaèm theå hieän moái quan taâm muïc vuï cho caùc tín höõu ôû moät soá mieàn ñaõ vaø ñang gaén boù vôùi loøng yeâu meán cao ñoä nhöõng hình thöùc phuïng vuï tröôùc ñaây, voán aên saâu trong vaên hoùa vaø tinh thaàn cuûa hoï. Thöù ñeán, tuy Huynh ñoaøn Pioâ X cuûa Toång Giaùm muïc Marcel Lefevre khoâng ñöôïc nhaéc ñeán trong Töï saéc nhöng ai cuõng hieåu raèng vaên kieän naøy ñöôïc xem nhö moät trong nhöõng noã löïc ñöa Huynh ñoaøn naøy trôû veà hieäp thoâng vôùi Giaùo hoäi Coâng Giaùo Roma. Huynh ñoaøn Pioâ X do Toång Giaùm muïc Lefevre thaønh laäp naêm 1970. Huynh ñoaøn naøy maïnh meõ baûo veä Thaùnh leã Latinh truyeàn thoáng, khöôùc töø phuïng vuï naêm 1970, vaø coù nhieàu quan ñieåm ñoái laäp vôùi Giaùo hoäi Coâng giaùo, ñaëc bieät laø moät soá giaùo huaán cuûa Coâng Ñoàng Vatican II.
Nghi thöùc Thaùnh leã thoâng thöôøng vaø ngoaïi thöôøng
Vôùi Töï saéc naøy, coù söï phaân bieät giöõa Nghi thöùc ngoaïi thöôøng cuûa Saùch leã Roma naêm 1962 vaø Nghi thöùc thoâng thöôøng cuûa Saùch leã Roma naêm 1970.
Nghi thöùc ngoaïi thöôøng cuûa Saùch leã Roma naêm 1962
Nghi thöùc ngoaïi thöôøng hay coøn ñöôïc goïi laø nghi thöùc Latinh. Qua nhieàu theá kyû, Saùch leã vôùi Nghi thöùc Latinh naøy ñaõ ñöôïc tu chính nhieàu laàn cho ñeán naêm 1962.
Nghi thöùc thoâng thöôøng cuûa Saùch leã Roma naêm 1970
Sau Coâng ñoàng Vatican II, Saùch leã Roma vôùi Nghi thöùc môùi ñaõ ñöôïc Thaùnh Giaùo hoaøng Phaoloâ VI ban haønh naêm 1970 cho pheùp vieäc cöû haønh phuïng vuï Thaùnh leã baèng caùc ngoân ngöõ ñòa phöông thay vì hoaøn toaøn baèng tieáng Latinh nhö tröôùc ñaây. Nghi thöùc môùi naøy ñöôïc goïi laø hình thöùc thoâng thöôøng. Nghi thöùc môùi naøy ñaõ ñöôïc aùp duïng trong phuïng vuï cuûa Giaùo Hoäi keå töø naêm 1970 cho ñeán nay.
Khoâng coù maâu thuaãn giöõa nghi thöùc ngoaïi thöôøng vaø thoâng thöôøng
Ñöùc nguyeân Giaùo hoaøng Bieån Ñöùc XVI nhaän ñònh raèng khoâng coù maâu thuaãn giöõa hai nghi thöùc vaø lòch söû cuûa caùc saùch phuïng vuï mang tính chaát taêng tröôûng vaø tieán trieån, chöù khoâng coù tính ñoaïn tuyeät vôùi quaù khöù. Ñieàu maø caùc theá heä ñi tröôùc coi laø thaùnh thieâng thì vaãn coøn thaùnh thieâng vaø cao caû cho chuùng ta, vaø khoâng theå ñoät nhieân bò caám hoaøn toaøn hoaëc coøn bò coi laø coù haïi. Taát caû chuùng ta caàn baûo toàn nhöõng gì phong phuù ñaõ ñöôïc thaønh hình trong ñôøi soáng ñöùc tin vaø caàu nguyeän cuûa Giaùo hoäi, vaø ñaët chuùng ôû vò trí xöùng hôïp.
Trong caû hai nghi thöùc ngoaïi thöôøng vaø thoâng thöôøng cuûa Saùch leã Roma, Giaùo hoäi mong öôùc ñieàu naøy hôn caû, ñoù laø tín höõu tham gia moät caùch troïn veïn, yù thöùc vaø tích cöïc. Trong caû hai nghi thöùc, caàn baét ñaàu baèng moät söï tham gia noäi taâm vaøo hy leã cuûa Ñöùc Kitoâ, maø coäng ñoaøn tuï hoïp cuøng vôùi nhöõng kinh nguyeän vaø nghi leã phaûi quy höôùng veà.
Nghi thöùc thoâng thöôøng ñaït ñeán ñieàu naøy qua vieäc laéng nghe vaø ñaùp traû laïi nhöõng kinh nguyeän trong Thaùnh leã baèng ngoân ngöõ ñòa phöông, vaø qua vieäc tham gia vaøo haønh vi coù tính coäng ñoàng.
Nghi thöùc ngoaïi thöôøng thì ñaït ñeán ñieàu naøy phaàn lôùn laø qua vieäc nghe nhöõng kinh nguyeän baèng tieáng Latinh vaø theo doõi nhöõng lôøi noùi vaø vieäc laøm cuûa linh muïc vaø hôïp loøng vôùi "nhöõng gì linh muïc ñoïc nhaân danh Ñöùc Kitoâ vaø nhöõng gì Ñöùc Kitoâ noùi vôùi linh muïc".
Ñöùc nguyeân Giaùo hoaøng Bieån Ñöùc XVI ñaõ nhieàu laàn nhaéc laïi raèng Töï saéc Summorum Pontificum khoâng laøm giaûm nhöõng caûi caùch phuïng vuï cuûa Coâng ñoàng Vatican II.
Töï saéc "Traditionis custodes" cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ
Vaøo ngaøy 16 thaùng 7 naêm 2021, Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ ban haønh Töï saéc Traditionis custodes, quy ñònh veà vieäc cöû haønh Thaùnh leã theo nghi thöùc phuïng vuï Latinh cuõ, tieàn Coâng ñoàng hay coøn goïi laø nghi thöùc ngoaïi thöôøng.
Tröôùc khi coâng boá Töï saéc naøy, Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ coù nhöõng böôùc chuaån bò:
Vaøo thaùng 01 naêm 2019, Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ quyeát ñònh baõi boû UÛy ban Toøa Thaùnh "Ecclesia Dei - Giaùo hoäi cuûa Thieân Chuùa", lo veà Huynh ñoaøn Pioâ X vaø saùp nhaäp vaøo Boä Giaùo lyù Ñöùc tin. UÛy ban ñöôïc Thaùnh Gioan Phaoloâ II thaønh laäp naêm 1988, ñeå coäng taùc vôùi caùc Giaùm muïc vaø caùc cô quan trung öông Toøa thaùnh, haàu taïo ñieàu kieän deã daøng cho söï hieäp thoâng hoaøn toaøn cuûa caùc linh muïc, chuûng sinh, tu só nam nöõ thuoäc Huynh ñoaøn Pioâ X vôùi Giaùo hoäi.
Vaøo naêm 2020, theo yù muoán cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ, Boä Giaùo lyù Ñöùc tin ñaõ yeâu caàu caùc giaùm muïc töôøng trình cho Toøa Thaùnh thoâng qua moät baûng caâu hoûi veà vieäc aùp duïng Summorum Pontificum trong caùc giaùo phaän cuûa caùc ngaøi. Ñöùc Hoàng y Luis Francisco Ladaria Ferrer, Toång tröôûng Boä Giaùo lyù Ñöùc tin, vieát cho caùc giaùm muïc khaép nôi treân theá giôùi, yeâu caàu göûi caâu traû lôøi cuûa hoï tröôùc ngaøy 31 thaùng 7 naêm 2020 nhö sau: "Möôøi ba naêm sau khi coâng boá Töï saéc Summorum Pontificum do Ñöùc nguyeân Giaùo hoaøng Bieån Ñöùc XVI ban haønh, Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ mong muoán ñöôïc thoâng baùo veà vieäc aùp duïng hieän taïi cuûa vaên kieän noùi treân".
Moät vaøi phaûn öùng veà töï saéc Traditionis custodes
Sau khi Töï saéc Traditionis custodes ñöôïc coâng boá, ñaõ coù moät soá nhaän xeùt veà noäi dung cuûa vaên kieän:
Tröôùc heát, Ñöùc Hoàng y Joseph Zen Ze-kiun, nguyeân Giaùm muïc Hoàng Koâng, nhaän xeùt raèng: "Töï saéc Summorum Pontificum lieân keát chuùng ta vôùi anh chò em cuûa chuùng ta ôû moïi thôøi ñaïi, vôùi caùc thaùnh vaø caùc vò töû ñaïo moïi thôøi ñaïi, vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ chieán ñaáu cho ñöùc tin cuûa hoï vaø nhöõng ngöôøi ñaõ tìm thaáy trong ñoù laø moät nguoàn nuoâi döôõng tinh thaàn voâ taän".
Ñöùc Hoàng y Robert Sarah, nguyeân Toång tröôûng Boä Phuïng töï vaø Kyû luaät Bí tích, cuõng ñaõ nhaän xeùt raèng: "Tuaân theo Töï saéc Summorum Pontificum, maëc duø coù nhöõng khoù khaên vaø khaùng cöï, Giaùo hoäi ñaõ baét ñaàu con ñöôøng caûi caùch phuïng vuï vaø thieâng lieâng, tuy chaäm nhöng khoâng theå ñaûo ngöôïc".
Moät soá ngöôøi thì cho raèng, söï can thieäp cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ ñaûo ngöôïc Summorum Pontificum naêm 2007. Ñöùc Bieån Ñöùc XVI cho pheùp cöû haønh nhieàu Thaùnh leã theo nghi thöùc tröôùc Coâng ñoàng Vatican II hôn, cho pheùp cöû haønh Nghi thöùc cuõ ôû baát cöù ñaâu khi moät nhoùm tín höõu yeâu caàu. Nhöng vôùi quy ñònh môùi, linh muïc cöû haønh Nghi thöùc cuõ phaûi coù pheùp cuûa Giaùm muïc, trong khi baát kyø linh muïc naøo ñöôïc phong chöùc sau Töï saéc môùi phaûi göûi ñôn xin Giaùm muïc vaø chính Giaùm muïc tröôùc khi cho pheùp phaûi hoûi yù kieán Toøa Thaùnh. Söï can thieäp cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ laøm cho phuïng vuï Latinh trôû thaønh ngoaïi leä, thay vì laø chuaån möïc. Quyeát ñònh môùi cuûa Ñöùc Thaùnh Cha cuõng phaûn baùc laäp luaän ñaõ phaùt trieån trong moät soá Giaùo hoäi vaø nôi moät soá hoàng y cho raèng nghi thöùc cuõ, ñöôïc goïi laø "Hình thöùc ngoaïi thöôøng", coù theå cuøng toàn taïi vaø aûnh höôûng ñeán caùc cöû haønh bình thöôøng cuûa phuïng vuï.
Tuy nhieân, Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ quyeát ñònh raèng phuïng vuï xuaát hieän sau nhöõng caûi caùch cuûa Coâng ñoàng Vatican II 1962-1965 laø "caùch dieãn ñaït duy nhaát" cuûa Nghi thöùc Roma, vaø khoâng söû duïng cuïm töø "Hình thöùc ngoaïi thöôøng". Ngaøi cuõng noùi raèng moät trong nhöõng ñieàu kieän ñeå cöû haønh Thaùnh leã tröôùc Coâng ñoàng Vatican II laø "caùc nhoùm khoâng phuû nhaän tính hôïp leä vaø hôïp phaùp cuûa cuoäc caûi caùch phuïng vuï, do Coâng ñoàng Vatican II ñöa ra".
Nghi thöùc cuõ yeâu caàu caùc linh muïc phaûi ñoïc nhöõng lôøi caàu nguyeän trong Thaùnh leã Latinh, thöôøng khoâng nghe ñöôïc vaø ñoïc trong khi quay löng veà phía giaùo daân. Maëc duø nhieàu ngöôøi ñöôïc loâi cuoán bôûi caùch cöû haønh chieâm nieäm, Nghi thöùc cuõ cuõng ñaõ trôû thaønh moät ñieåm taäp hôïp cho nhöõng ngöôøi baát ñoàng quan ñieåm vôùi Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ vaø phaûn ñoái Coâng ñoàng Vatican II.
Ñöùc Thaùnh Cha giaûi thích trong moät laù thö göûi caùc Giaùm muïc cuøng vôùi Töï saéc Traditionis Custodes, laø ngaøi raát ñau buoàn, Thaùnh leã Latinh "ñöôïc ñaëc tröng bôûi söï töø choái khoâng chæ caûi caùch phuïng vuï, maø coøn cuûa chính Coâng ñoàng Vatican II, tuyeân boá khoâng coù caên cöù vaø nhöõng khaúng ñònh khoâng vöõng chaéc raèng noù phaûn boäi Truyeàn thoáng vaø 'Giaùo hoäi ñích thöïc'".
Ñöùc Thaùnh Cha noùi raèng hoà nghi Coâng ñoàng laø "nghi ngôø chính Chuùa Thaùnh Thaàn, Ñaáng höôùng daãn Giaùo hoäi". Ngaøi giaûi thích raèng phuïng vuï cuûa Giaùo hoäi ñaõ ñöôïc ñieàu chænh nhieàu laàn trong suoát nhieàu theá kyû theo nhu caàu cuûa thôøi ñaïi, khoâng chæ ñöôïc baûo toàn nhöng ñöôïc ñoåi môùi trong söï tuaân thuû söï trung thaønh vôùi Truyeàn thoáng. Thaùnh Gioan Phaoloâ II vaø Ñöùc Bieån Ñöùc XVI ñaõ tìm caùch "khoâi phuïc söï hôïp nhaát cuûa moät cô theå Giaùo hoäi vôùi nhöõng nhaïy caûm phuïng vuï ña daïng" baèng caùch ñöa ra caùc quy ñònh cho vieäc cöû haønh Nghi thöùc cuõ. Nhöng theo Ñöùc Thaùnh Cha, nhöõng noã löïc cuûa hai Giaùo hoaøng nhaèm mang laïi söï hieäp nhaát ñaõ "bò lôïi duïng ñeå nôùi roäng khoaûng caùch, cuûng coá söï khaùc bieät, vaø khuyeán khích nhöõng baát ñoàng gaây toån haïi cho Giaùo hoäi, caûn trôû con ñöôøng cuûa Giaùo hoäi vaø khieán Giaùo hoäi gaëp nguy cô chia reõ".
Maëc duø ñaõ ñöôïc döï ñoaùn tröôùc ñoù, nhöng quyeát ñònh cuûa vò Giaùo hoaøng 84 tuoåi ñaõ khieán caùc nhaø quan saùt cuûa Giaùo hoäi ngaïc nhieân vì caùch döùt khoaùt maø ngaøi ñaõ ñaûo ngöôïc quyeát ñònh töø vò tieàn nhieäm. Nhöõng ngöôøi theo truyeàn thoáng ñaõ phaûn öùng vôùi tin töùc naøy vaø moâ taû noù laø "gaây soác vaø ñaùng sôï".
Tuy nhieân, quyeát ñònh cuûa Ñöùc Thaùnh Cha veà Thaùnh leã Latinh truyeàn thoáng phuø hôïp vôùi quan ñieåm cuûa Thaùnh Phaoloâ VI, ngöôøi ñaõ höôùng daãn Coâng ñoàng Vatican II ñi ñeán keát luaän vaø tìm caùch thöïc hieän caùc caûi caùch cuûa noù. Thaùnh Phaoloâ VI, theo moät chuyeân vieân veà phuïng vuï cuûa Vatican, chæ döï tính Nghi thöùc cuõ cho caùc linh muïc haáp hoái hoaëc bò beänh.