Thaùch ñoá Giaùo Hoäi vaø xaõ hoäi
Nam Sudan ñang phaûi ñöông ñaàu
Thaùch ñoá Giaùo Hoäi vaø xaõ hoäi Nam Sudan ñang phaûi ñöông ñaàu.
Giuse Traàn Ñöùc Anh OP
Rumbek (Vatican News 2-05-2021) - Trong nhöõng ngaøy qua, tình hình Nam Sudan laïi ñöôïc dö luaän baùo chí theá giôùi noùi ñeán, vôùi vuï Ñöùc cha Christian Carlassare, Giaùm Muïc taân cöû cuûa giaùo phaän Rumbek bò baén, vaø ñaùng noùi hôn nöõa laø trong soá nhöõng ngöôøi can döï vaøo vuï naøy coù 3 Linh Muïc giöõ nhöõng chöùc vuï quan troïng trong giaùo phaän. Nhöõng chi tieát ñoù cho thaáy Giaùo Hoäi cuõng nhö xaõ hoäi Nam Sudan tieáp tuïc ñöùng tröôùc nhöõng thaùch ñoá lôùn caàn vöôït qua, nhaát laø söï xung ñoät boä toäc.
Moät tình traïng khaùc thöôøng
Thöïc vaäy, vieäc boå nhieäm Cha Christian Carlassare laøm Giaùm Muïc giaùo phaän Rumbek laø moät ñieàu khaùc thöôøng: maõi 10 naêm sau khi giaùo phaän Rumbeck troáng toøa, Toøa Thaùnh môùi boå nhieäm ñöôïc moät chuû chaên môùi cho giaùo phaän, vaø ñoù khoâng phaûi laø moät Giaùm Muïc baûn xöù nhö taïi 6 giaùo phaän khaùc.
Giaùo phaän Rumbek coù 200 ngaøn tín höõu Coâng Giaùo, treân toång soá 1 trieäu 800 ngaøn daân cö, ña soá thuoäc boä toäc Dinka, cuõng laø boä toäc chieám ña soá taïi Nam Sudan, Giaùo phaän chæ coù 13 giaùo xöù, 170 nhaø thôø, 11 linh muïc giaùo phaän vaø 20 linh muïc doøng, 40 nöõ tu. Taïi mieàn naøy coù 800 ngaøn tín höõu Tin Laønh vaø Anh giaùo.
Ñöùc Cha Carlassare 43 tuoåi, ngöôøi YÙ, thuoäc doøng thaùnh Comboni, ñöôïc Ñöùc Thaùnh Cha boå nhieäm laøm Giaùm Muïc giaùo phaän Rumbek hoâm 8 thaùng 3 naêm 2021, vaø döï kieán seõ thuï phong Giaùm Muïc vaøo ngaøy 23 thaùng 5 naêm 2021. Giaùo phaän naøy bò troáng toøa töø naêm 2011 sau khi Ñöùc Cha thöøa sai Cesare Mazzolari ñoät ngoät qua ñôøi.
Caùch ñaây hôn 2 tuaàn, ngaøy 16 thaùng 4 naêm 2021, daân chuùng ñaõ ñoùn tieáp Ñöùc Cha Carlassare, nhöng coù leõ cuõng coù nhöõng ngöôøi khoâng chaáp nhaän moät Giaùm Muïc treû töø nôi xa tôùi vaø ñaõ töøng laøm vieäc 15 naêm vôùi moät saéc daân khaùc laø boä toäc Nuer.
Möu saùt hay haêm doïa
Cha Andrea Osman, thuoäc giaùo phaän Rumbek, nguû gaàn phoøng cuûa Ñöùc Cha, keå laïi: ñeâm 27 thaùng 4 naêm 2021, coù 2 teân mang vuõ khí tôùi. Cha ra gaëp vaø hoûi hoï, nhöng cha bò hoï baén doïa vaø yeâu caàu traùnh sang moät beân. Roài hoï vaøo phoøng Ñöùc Cha vaø yeâu caàu ngaøi phaûi ñi theo hoï. Tröôùc söï töø choái cuûa Ñöùc Cha, hoï baén 4 phaùt ñaïn vaøo hai chaân ngaøi tröôùc khi taåu thoaùt. Ñöùc Cha ñöôïc toå chöùc y teá Cuamm trôï giuùp Phi chaâu chôû tôùi Nairobi, thuû ñoâ Kenya, ñeå cöùu caáp. Raát may, 4 phaùt ñaïn khoâng truùng vaøo xöông oáng chaân hoaëc thaàn kinh, nhöng ngaøi bò maát nhieàu maùu.
Haõng tin Coâng Giaùo ACI Phi chaâu cho bieát 1 trong 2 keû baén Ñöùc Cha ñaõ laøm rôi ñieän thoaïi di ñoäng vaø Ñöùc Cha ngaõ treân ñieän thoaïi aáy. Caùc nhaân vieân an ninh ñieàu tra ñaõ döïa vaøo ñoù vaø truy taàm nhöõng keû dính líu trong vuï naøy. Nhaø chöùc traùch ñieàu tra ñaõ baét giöõ 12 nghi can coù dính líu tôùi vuï baén Ñöùc Giaùm Muïc, trong ñoù coù 3 linh muïc, ñöùng ñaàu laø Cha John Mathiang, ñieàu hôïp vieân cuûa giaùo phaän Rumbek.
Phaûn öùng cuûa Ñöùc Cha Carlassare
Taïi beänh vieän, Ñöùc Cha ñaõ lieân laïc vôùi thaân nhaân vaø caùc beà treân doøng thaùnh Comboni ôû YÙ vaø noùi raèng: "Xin haõy caàu nguyeän nhieàu, khoâng phaûi cho toâi, nhöng cho daân chuùng taïi Rumbek laø nhöõng ngöôøi chòu ñau khoå nhieàu hôn toâi."
Roài trong cuoäc phoûng vaán ngaén baèng ñieän thoaïi daønh cho baùo "Ngöôøi ñöa tin chieàu" (Corriere della sera) ôû YÙ, soá ra ngaøy 28 thaùng 4 naêm 2021, Ñöùc Cha keå laïi: "Luùc ñoù toâi chaéc chaén laø seõ bò gieát, toâi chæ nghó: Amen, toâi saün saøng".
Ñöùc cha cuõng noùi raèng: "Toâi laø moät ngöôøi YÙ - Nam Sudan, chòu cuøng caûnh baïo löïc nhö caùc naïn nhaân khaùc töø nhöõng thaäp nieân qua. Neáu hoï muoán haêm doïa toâi, thì hoï ñaõ nhaän haäu quaû ngöôïc laïi".
Tuyeân boá trong cuøng ngaøy 28 thaùng 4 naêm 2021 vôùi ñaøi truyeàn hình TV-2000 cuûa Hoäi ñoàng Giaùm Muïc YÙ, Ñöùc Cha Carlassare cho bieát ngaøi seõ tieáp tuïc coâng vieäc thöøa sai nhö cho ñeán nay, vaø tha thöù cho nhöõng keû gaây haïi cho ngaøi. Ñöùc Cha noùi: "Söù ñieäp tha thöù laø ñieàu duy nhaát trong tình traïng naøy coù theå mang laïi coâng lyù ñích thöïc. Ngöôøi ta luoân tìm kieám chaân lyù, nhöng luoân queân loøng thöông xoùt. Trong luùc naøy, chuùng ta hy voïng söï thaät seõ ñöôïc laøm saùng toû ñeå nhöõng bieán coá nhö theá naøy seõ khoâng bao giôø xaûy ra nöõa. Chuùng ta bieát raèng töø söï tha thöù coù theå xaûy sinh moät söï bieán ñoåi".
Ñöùc Cha Carlassare cuõng noùi raèng: "Toâi keâu goïi chính phuû vaø coäng ñoaøn giaùo phaän, cuõng nhö moïi ngöôøi daân taïi Rumbek haõy tha thöù: tha thöù cho nhöõng ngöôøi ñaõ phaïm nhöõng haønh ñoäng nhö vaäy, söï tha thöù naøy khoâng phaûi laø thô ngaây hoaëc boû sang moät beân nhöõng sai laàm, nhöng laø söûa chöõa caùc sai laàm khoâng phaûi baèng baïo löïc, nhöng baèng ñoái thoaïi vaø tha thöù. Toâi caûm thaáy raèng Coäng ñoaøn giaùo phaän Rumbeck raát caàn söï tha thöù ñeå coù theå ñoái thoaïi vaø tieán böôùc vôùi nhau".
Hieåm hoïa xung ñoät boä toäc
Nhöõng chi tieát quanh vuï ñaû thöông Ñöùc taân Giaùm Muïc Rumbek gôïi laïi bieán coá dieät chuûng keùo daøi 100 ngaøy hoài naêm 1994 taïi Ruanda vôùi cuoäc xung ñoät giöõa boä toäc Hutu vaø Tutsi. Ngöôøi Tutsi thieåu soá nhöng naém giöõ quaân ñoäi vaø caùc chöùc vuï quan troïng, trong khi ngöôøi Hutu ñoâng nhöng bò cai trò. Sau khi toång thoáng ngöôøi Hutu bò baén cheát, ngöôøi Hutu ñaõ buøng leân vaø luøng gieát ngöôøi Tutsi, taïo neân cuoäc thaûm saùt toaøn quoác laøm cho 800 ngaøn ngöôøi cheát, trong ñoù coù 4 Giaùm Muïc vaø haøng traêm Linh Muïc ngöôøi Tutsi bò gieát. Tham gia vaøo cuoäc dieät chuûng aáy coù caû caû linh muïc.
Trong cuoäc tieáp kieán toång thoáng Kagame cuûa Ruanda ngaøy 20 thaùng 3 naêm 2017, Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ xin Chuùa tha thöù vì coù nhöõng Linh Muïc Coâng Giaùo ñaõ can döï vaøo cuoäc dieät chuûng thaûm khoác ñoù taïi nöôùc naøy.
Hieåm hoïa taùi dieãn xung ñoät taïi Nam Sudan
Thaùch ñoá maø Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi Nam Sudan phaûi ñöông ñaàu caàn ñöôïc hieåu trong boái caûnh xung ñoät boä toäc ñang taøn phaù Nam Sudan. Quoác gia naøy ñöôïc khai sinh sau cuoäc chieán daøi 22 naêm, töø naêm 1983 ñeán 2005, giöõa chính quyeàn Sudan ôû mieàn baéc theo ñuoåi chính saùch Hoài giaùo hoùa vaø Araäp hoùa caû mieàn nam, goàm ña soá daân theo Kitoâ giaùo vaø ñaïo thôø vaät linh, vaø choáng laïi chuû tröông cuûa chính quyeàn trung öông. Cuoäc tröng caàu daân yù sau ñoù ñaõ ñöa tôùi vieäc chính thöùc thaønh laäp nöôùc Nam Sudan töø ngaøy 9 thaùng 7 naêm 2011 vôùi daân cö laø 11 trieäu ngöôøi.
Nhöng chæ gaàn 2 naêm sau ñoù, thaùng 12 naêm 1983, xaûy ra noäi chieán giöõa phe cuûa toång thoáng Salva Kiir thuoäc boä ñoäc Dinka vaø phe cuûa Phoù toång thoáng Machar thuoäc boä toäc Nuer, khoâng keå nhieàu nhoùm boä toäc khaùc.
Phuùc trình cuûa Lieân hieäp Quoác
Ngaøy 26 thaùng 4 naêm 2021, caùc chuyeân gia cuûa Lieân Hieäp Quoác ñaõ coâng boá moät phuùc trình daøi 81 trang baùo ñoäng raèng nhöõng chia reõ veà chính trò, quaân söï vaø boä toäc taïi Nam Sudan ngaøy caøng saâu roäng hôn, ñöa tôùi nhieàu vuï baïo löïc giöõa caùc phe ñaõ kyù hieäp ñònh ngöng baén hoài naêm ngoaùi, vaø chieán tranh coù theå taùi dieãn, trong khi gaàn 100 ngaøn ngöôøi Nam Sudan ñang bò naïn ñoùi ñe doïa.
Tranh giaønh giöõa caùc phe
Phuùc trình cho bieát böôùc tieán chaäm chaïp trong cuoäc caûi toå cuûa chính phuû do Toång thoáng Salva Kiir ñieàu khieån vaø tranh luaän töø hôn 1 naêm nay veà chính trò vaø nhöõng baát ñoàng veà caùch thöùc thi haønh hieäp ñònh ngöng baén kyù hoài thaùng 2 naêm ngoaùi vaø hieäp ñònh hoøa bình kyù naêm 2018 ñaõ daãn tôùi nhöõng töông quan raïn nöùt giöõa toång thoáng Salva Kiir vaø ñeä nhaát phoù toång thoáng Riek Machar.
Caùc tin maät töø phe toång thoáng Kiir cho bieát nhöõng chia reõ vöøa noùi lieân quan ñeán söï phaân chia caùc chöùc vuï trong chính phuû. Tieáp ñeán laø toan tính cuûa toång thoáng leøo laùi nhöõng caêng thaúng noäi boä giöõa nhöõng ngöôøi uûng hoä oâng ñaõ khoâng thaønh coâng vaø keát quaû laø ñaõ xaûy ra nhöõng ñuïng ñoä veà an ninh ôû ngoaøi thuû ñoâ.
Veà phaàn Phoù toång thoáng Machar, phuùc trình cuûa Lieân Hieäp Quoác cho bieát söï vieäc oâng khoâng coù khaû naêng aûnh höôûng tôùi nhöõng quyeát ñònh quan troïng cuûa chính phuû hoaëc khoâng thuùc ñaåy ñöôïc vieäc thi haønh hieäp ñònh ngöng baén ñaõ khieán cho Phong traøo giaûi phoùng nhaân daân Sudan do oâng thaønh laäp vaø laõnh ñaïo baét ñaàu tan raõ. Moät soá ngöôøi laõnh ñaïo trong phe cuûa oâng Machar ñaõ phaûn ñoái oâng vaø moät soá só quan nhaûy sang phe cuûa chính phuû.
Khi ñöôïc thaønh laäp naêm 2011, Nam Sudan voán coù nhieàu daàu hoûa vaø coù trieån voïng toát, nhöng roài chieán tranh buøng noå töø thaùng 12 naêm 2013 khi caùc löïc löôïng trung thaønh vôùi toång thoáng Kiir baét ñaàu chieán ñaáu choáng nhöõng ngöôøi theo phe cuûa Machar, nhoùm naøy thuoäc boä toäc Nuer. Noäi chieán ñaõ laøm cho gaàn 400 ngaøn ngöôøi cheát vaø haøng trieäu ngöôøi phaûi di taûn. Vaø tuy ñaõ coù nhieàu hieäp ñònh ñöôïc kyù keát, nhöng vieãn töôïng hoøa bình thöïc söï vaãn coøn xa vôøi.
Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ nhieàu laàn höùa seõ vieáng thaêm Nam Sudan khi hoøa bình ñöôïc vaõn hoài, nhöng chaéc ngaøi coøn phaûi chôø ñôïi laâu.