Quan taâm cuûa Ñöùc Thaùnh Cha
veà mieàn Capo Delgado, Mozambique
Quan taâm cuûa Ñöùc Thaùnh Cha veà mieàn Capo Delgado, Mozambique.
Giuse Traàn Ñöùc Anh OP
Capo Delgado (Vatican News 18-04-2021) - Quyeát ñònh cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ thuyeân chuyeån Ñöùc Cha Luis Fernando Lisboa, Giaùm Muïc giaùo phaän Pemba, moät ngöôøi töø 4 naêm nay vaãn leân tieáng beânh vöïc daân chuùng ñòa phöông, veà laøm Giaùm Muïc taïi queâ höông Brazil, khieán nhieàu ngöôøi ngaïc nhieân. Nhöng thöïc ra söï thuyeân chuyeån naøy cuûa Ñöùc Thaùnh Cha laø ñeå cöùu Ñöùc Cha Lisboa vaø cuõng giaùn tieáp giuùp daân taïi Mozambique höõu hieäu hôn.
Töø vaøi thaùng nay, tình hình ôû mieàn baéc nöôùc Mozambique, trôû thaønh moät ñieåm noùng trong thôøi söï quoác teá, vôùi caùc cuoäc taán coâng cuûa caùc nhoùm khuûng boá Hoài giaùo, laøm cho hôn 2 ngaøn ngöôøi cheát vaø 700 ngaøn ngöôøi phaûi di taûn. Trong cuoäc phoûng vaán daønh cho baùo La Repubblica soá ra ngaøy 11 thaùng 4 naêm 2021 ôû YÙ, Ñöùc Cha Lisboa giaûi thích veà tình hình taïi Mozambique
Giaùm muïc giaùo phaän Pemba
Ñöùc Cha Lisboa naêm nay 66 tuoåi (1955), thuoäc doøng Thöông Khoù, hoaït ñoäng töø hôn 20 naêm nay taïi tænh Capo Delgado vaø töø naêm 2013 laøm Giaùm Muïc giaùo phaän Pemba. Töø naêm 2018 ngaøi cuõng laø Toång thö kyù Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Mozambique kieâm ñieàu hôïp vieân UÛy ban xaõ hoäi. Giaùo phaän Pemba, bao truøm toaøn tænh Capo Delgado, vaø coù 706 ngaøn tín höõu Coâng Giaùo treân toång soá 2 trieäu 236 ngaøn daân cö. Taïi ñaây chæ coù 24 giaùo xöù, 18 linh muïc giaùo phaän vaø 9 linh muïc doøng, hôn 60 nöõ tu vaø 18 tu huynh.
Mozambique thuoäc vaøo soá 10 nöôùc ngheøo nhaát theá giôùi vaø Capo Delgado laø tænh ngheøo nhaát nöôùc, haàu nhö bò queân laõng. Tình hình tænh naøy baét ñaàu trôû neân baát an vôùi cuoäc taán coâng lôùn ñaàu tieân vaøo naêm 2017, do caùc thaønh phaàn cöïc ñoan ngöôøi Mozambique. Xaùo troän naøy xaûy ra nhaát laø sau khi ngöôøi ta tìm ñöôïc caùc moû daàu khí quan troïng ôû ngoaøi khôi tænh naøy.
Chính phuû muoán eùm nheïm
Ñöùc Cha Lisboa giaûi thích: "Ngay töø ñaàu chính phuû Mozambique luoân phuû nhaän coù chieán tranh taïi nöôùc naøy. Khi cuoäc xung ñoät vaø nguy hieåm trôû thaønh ñieàu hieån nhieân, chính phuû ngaên caûn khoâng cho caùc kyù giaû thi haønh coâng vieäc cuûa hoï. Töø thaùng 4 naêm 2020, moät kyù giaû bò maát tích. Nhaø baùo naøy laøm vieäc cho moät ñaøi phaùt thanh coäng ñoàng vaø ñaõ noùi veà chieán tranh. Trong tin nhaén cuoái cuøng, oâng cho bieát mình bò caûnh saùt bao vaây.
"Giaùo Hoäi laø ngöôøi duy nhaát noùi veà tình hình, vaø chính phuû khoâng chaáp nhaän ñeå nhöõng tin töùc tieâu cöïc loït ra khoûi nöôùc, vì söï haõnh dieän quoác gia, vaø vì nhöõng lyù do kinh teá. 1 naêm tröôùc ñaây, khi Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Mozambique leân aùn nhöõng gì ñang xaûy ra ôû tænh Capo Delgado, vaø khuyeân chính phuû thænh caàu quoác teá giuùp ñôõ (ñeå choáng khuûng boá quoác teá), vì moät mình, Mozambique seõ khoâng thaønh coâng, nhö chuùng ta ñang thaáy hieän nay. Lôøi keâu goïi cuûa caùc Giaùm Muïc tôùi caû nghò vieän AÂu Chaâu, vaø coù 2 uûy ban cuûa nghò vieän yeâu caàu toâi trình baøy tình hình. Sau vuï naøy chính phuû Mozambique phaûn öùng maïnh vaø baét ñaàu boâi nhoï toâi".
Quan taâm cuûa Ñöùc Thaùnh Cha
Trong cuoäc phoûng vaán, Ñöùc Cha Lisboa cho bieát Ñöùc Thaùnh Cha ñaëc bieät quan taâm tôùi tình hình mieàn baéc Mozambique sau cuoäc vieáng thaêm taïi nöôùc naøy töø chieàu ngaøy 4 thaùng 9 ñeán saùng ngaøy 6 thaùng 9 naêm 2019, tuy ngaøi chæ döøng laïi ôû vuøng thuû ñoâ Maputo, vaø trong cuoäc vieáng thaêm, ngaøi khoâng ñaû ñoäng gì tôùi tình traïng baát an ôû mieàn baéc Mozambique.
Ñöùc Cha keå: "Hoài thaùng 8 naêm 2020, Ñöùc Thaùnh Cha ñieän thoaïi ñeå noùi vôùi toâi raèng ngaøi raát gaàn guõi toâi, caàu nguyeän cho chuùng toâi vaø muoán chuùc laønh cho chuùng toâi. Nhôø söï can thieäp cuûa Ñöùc Thaùnh Cha, cuoäc chieán taïi baéc Mozambique ñöôïc quoác teá chuù yù tôùi. Sau nhöõng lôøi keâu goïi cuûa ngaøi, dö luaän theá giôùi baét ñaàu quan taâm ñeán chieám tranh taïi Mozambique. Hoài thaùng 12 naêm 2020, ngaøi ñaõ taëng 100 ngaøn Euro ñeå kieán thieát nhaø thöông vaø giuùp ñôõ nhöõng ngöôøi di taûn ôû tænh Capo Delgado".
Ñöùc Cha Lisboa keå theâm raèng "ngaøy 18/12/2020, toâi ñöôïc gaëp Ñöùc Thaùnh Cha taïi Vatican. Ngaøi muoán bieát tình hình ôû Mozambique vaø ñaëc bieät taïi Capo Delgado nhö theá naøo. Hieån nhieân laø ngaøi coù nhieàu thoâng tin hôn toâi. Ngaøi bieát toâi gaëp ruûi ro nguy hieåm neân ñaõ ñeà nghò thuyeân chuyeån toâi veà Brazil."
Quyeát ñònh cuûa Ñöùc Thaùnh Cha ñöôïc Phoøng baùo chí Toøa Thaùnh coâng boá ngaøy 11 thaùng 2 naêm 2021, theo ñoù Ñöùc Cha Lisboa ñöôïc Ñöùc Thaùnh Cha boå nhieäm laøm Giaùm Muïc giaùo phaän Cachoeiro de Itapemirim thuoäc bang Santo Spirito ôû mieàn Ñoâng nam Brazil, vaø phong ngaøi töôùc hieäu Toång Giaùm Muïc, duø raèng ñaây khoâng phaûi laø moät toång giaùo phaän.
Tình hình tænh Capo Delgado
Ñöùc Cha Lisboa cho bieát "hieän nay taïi tænh Capo Delgado coù caùc taøi nguyeân, caùc coâng ty lieân quoác vaø chieán tranh. 3 ñieàu ñoù cuøng hieän höõu. Tình traïng trôû neân toài teä mau leï. Toâi vaãn coù nhieàu tieáp xuùc vôùi daân chuùng thuoäc giaùo phaän Pemba vaø Palma, laø nôi ñaõ xaûy ra vu taán coâng ngaøy 24 thaùng 3 naêm 2021. Nhieàu ngöôøi vaãn coøn aån troán trong röøng. Coù nhöõng ngöôøi ñi tôùi ñöôïc thaønh phoá Nangade. Coù bao nhieàu ngöôøi giaø, treû em, vaø daân chuùng khoâng bieát laøm sao ñeå soáng coøn. Hoï noùi vôùi toâi raèng caùc maùy bay tröïc thaêng cuûa caùc chuû thaàu ñaõ neùm bom choáng nhöõng keû khuûng boá, nhöng caû caùc thöôøng daân nöõa."
Nhöõng nguyeân nhaân saâu xa
Ñöùc Cha Lisboa nhaän xeùt raèng: "Trong naêm qua, toâi thaáy coù söï ñaûo loän chính trò: Nhaø nöôùc khoâng coøn quan taâm veà söùc khoûe vaø giaùo duïc cuûa daân chuùng nöõa. Daân ngheøo khoâng coù vieäc laøm, beänh taät vaø muø chuõ. Ngöôøi treû khoâng coù töông lai vì khoâng theå hoïc haønh: khoâng coù tröôøng trung hoïc ôû tænh naøy. Moät tænh ngheøo vaø bò boû rôi, cho duø giaøu taøi nguyeân. Tình traïng lyù töôûng gaây ra chieán tranh laø ngheøo, nhieàu taøi nguyeân, vaán ñeà boä toäc. Taát caû nhöõng yeáu toá quan troïng cho moät cuoäc xung ñoät."
Ñöùc Cha Lisboa cho bieát: "Töø nhieàu naêm nay caùc Giaùm Muïc chuùng toâi caûnh giaùc chính quyeàn ñòa phöông vaø trung öông Mozambique raèng coù nhöõng nhoùm thieáu toân troïng caùc thuû laõnh Hoài giaùo ñòa phöông. Nhöng chính phuû khoâng quan taâm phaûi pheùp. Nhöõng ngöôøi Hoài giaùo aáy lôùn leân trôû thaønh maïnh meõ hôn, cho ñeán cuoäc noåi loaïn naêm 2017. Nhöõng ngöôøi cöïc ñoan duøng danh nghóa 'Nhaø nöôùc Hoài giaùo', nhöng ñaây khoâng phaûi laø moät cuoäc chieán tranh toân giaùo. Neáu nhö theá thì hoï ñaõ taán coâng chuùng toâi roài. Nhöng caùc nhoùm ñoù taán coâng taát caû moïi ngöôøi, phaù huûy caû nhaø thôø Coâng Giaùo cuõng nhö Ñeàn thôø Hoài giaùo. Ñaây laø moät cuoäc chieán tranh kinh teá, ñeå chieám taøi nguyeân thieân nhieân: khí loûng, vaøng, ngoïc ñoû, ñaù quí."
Chaø ñaïp caùc quyeàn con ngöôøi
"Coù söï hoaøn toaøn thieáu toân troïng caùc quyeàn con ngöôøi, töø phía nhöõng keû khuûng boá laãn phía chính quyeàn. Daân chuùng sôï caû hai beân. Nhöõng ngöôøi cöïc ñoan ñaõ chieám caùc quaân phuïc vaø voõ khí cuûa quaân ñoäi cuøng löông thöïc. Hoï aên maëc nhö caùc binh só. Ñoái vôùi daân, ñoù laø moät tình traïng kinh khuûng. Hoï thaáy quaân ñoäi vaø ñoái vôùi hoï ñoù laø nhöõng teân khuûng boá. Quaân ñoäi, moät caùch naøo ñoù, laïm duïng daân chuùng. nhöng caû caùc binh só cuõng laø naïn nhaân vì hoï phaûi chieán ñaáu trong moät cuoäc chieán maø hoï khoâng muoán."
Töông quan khoâng ñeïp vôùi daân ñòa phöông
"Môùi ñaây ngöôøi ta khaùm phaù thaáy nhöõng moû khí loûng. Ñaõ coù nhöõng cuoäc ñaàu tö haøng tyû myõ kim vaøo Capo Delgado. Coù ngöôøi Phaùp, Myõ, vaø YÙ."
"Töông quan giöõa caùc coâng ty lieân quoác vaø vuøng ñòa phöông khoâng toát, xeùt vì caùc xí nghieäp lôùn cö xöû khoâng toát. Coù nhöõng luaät leä noùi phaûi laøm töøng giai ñoaïn nhö tham khaûo daân chuùng, tham gia thaûo luaän, nhöng caùc coâng ty aáy khoâng laøm. Daân chuùng phaûi boû ñaát ñai cuûa hoï, vaø tình traïng ñoù gaây baát maõn."
Trôû thaønh chöùng nhaân
Tuy veà laïi Brazil vaø ñaõ chính thöùc nhaän giaùo phaän môùi, nhöng Ñöùc Cha Lisboa cho bieát vaãn nhôù Mozambique vaø hoûi thaêm tin töùc haèng ngaøy qua caùc baïn vaø caùc thöøa sai vaø tìm caùch giuùp ñôõ. Ñöùc cha keå raèng: "Sau 20 naêm laøm thöøa sai ôû Capo Delgado, ñieàu ñeïp nhaát toâi nhìn thaáy laø ñöôïc chöùng kieán daân ngheøo ñoùn tieáp daân ngheøo taïi nhaø hoï. Hoï tieáp ñoùn caû hai ba gia ñình, duø hoï haàu nhö khoâng coù gì, duø chaúng coù ñuû choã taïm truù vaø löông thöïc, ñieàu naøy toâi khoâng bao giôø queân ñöôïc, ñoù laø taám göông veà söï chia seû."
Chính phuû Mozambique muoán bòt mieäng moät Giaùm Muïc ñeå "giöõ thanh danh" cho ñaát nöôùc vaø cheá ñoä, nhöng hieän nay ra khoûi nöôùc naøy, Ñöùc Cha Lisboa caøng ñöôïc töï do hôn ñeå noùi thay cho nhöõng ngöôøi khoâng coù tieáng noùi.