Ñöùc Thöôïng Phuï
vaø doøng Phanxicoâ taïi Thaùnh Ñòa
Ñöùc Thöôïng Phuï vaø doøng Phanxicoâ taïi Thaùnh Ñòa.
Giuse Traàn Ñöùc Anh O.P
Jerusalem (Vatican News 4-04-2021) - Trong nhöõng ngaøy Tuaàn Thaùnh vaø Phuïc Sinh, taâm hoàn cuûa caùc tín höõu Kitoâ ôû caùc nôi khoâng theå khoâng höôùng veà Thaùnh Ñòa, nôi Chuùa Gieâsu ñaõ sinh ra, chòu cheát vaø soáng laïi ñeå cöùu chuoäc nhaân loaïi. Nhaân dòp naøy chuùng toâi xin göûi ñeán quí vò vaøi neùt veà hai coät truï chính cuûa Giaùo Hoäi ñòa phöông, ñoù laø Ñöùc Thöôïng Phuï vaø coäng ñoaøn Doøng Phanxicoâ hieän dieän töø hôn 800 naêm nay taïi ñaây.
Ñöùc Thöôïng Phuï
Vò Chuû Chaên hieän nay cuûa coäng ñoaøn Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi Thaùnh Ñòa laø Ñöùc Thöôïng Phuï Pierbattista Pizzaballa, ngöôøi YÙ, naêm nay 56 tuoåi, töø 31 naêm nay sinh soáng vaø hoaït ñoäng taïi Thaùnh Ñòa. Ngaøi sinh taïi giaùo phaän Bergamo, baéc YÙ, gia nhaäp doøng Phanxicoâ vaø thuï phong linh muïc naêm 1990 khi ñöôïc 25 tuoåi, sau ñoù ñöôïc beà treân göûi ñeán Thaùnh Ñòa, hoïc theâm 3 naêm veà Kinh Thaùnh taïi hoïc vieän cuûa doøng ôû Gieârusalem, roài laøm giaùo sö daïy tieáng Do thaùi Kinh Thaùnh taïi phaân khoa cuûa doøng cuõng taïi Gieârusalem.
Cha Pizzaballa chính thöùc phuïc vuï trong doøng Phanxicoâ taïi Thaùnh Ñòa töø thaùng 7 naêm 1999; 2 naêm sau, cha ñöôïc boå nhieäm laøm Beà treân tu vieän thaùnh Simeon vaø Anna taïi Gieârusalem. Cha daán thaân trong vieäc muïc vuï caùc tín höõu Coâng Giaùo noùi tieáng Do thaùi vaø ñöôïc boå nhieäm laøm Ñaïi dieän Ñöùc Thöôïng Phuï trong 3 naêm, töø 2005 ñeán 2008. Thaùng 5 naêm 2004, Hoäi ñoàng Toång coá vaán cuûa doøng Phanxicoâ choïn cha Pizzaballa laøm Beà treân Doøng Phanxicoâ taïi Thaùnh Ñòa ñoàng thôøi laøm Beà treân tu vieän Nuùi Sion. Ngaøy 24/6/2016, sau khi maõn 2 nhieäm kyø beà treân doøng, toång coäng 12 naêm, cha ñöôïc Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ boå nhieäm laøm Toång Giaùm Muïc Giaùm quaûn Toâng Toøa toøa Thöôïng Phuï Coâng Giaùo Latinh, thay theá Ñöùc Thöôïng Phuï Fouad Twal, ngöôøi Jordan, töø chöùc vì lyù do tuoåi taùc.
Giaùm quaûn Toâng Toøa
Trong nhieäm vuï môùi, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Pizzaballa thay maët Ñöùc Thaùnh Cha cai quaûn Giaùo phaän Thöôïng Phuï Gieârusalem cuûa Coâng Giaùo Latinh, coù 320 ngaøn tín höõu - ña soá noùi tieáng Araäp - thuoäc 71 giaùo xöù, chia laøm 6 giaùo haït ôû Israel, Palestine, Jordan vaø ñaûo Síp. Theâm vaøo ñoù coù caùc coäng ñoaøn tín höõu thuoäc caùc ngoân ngöõ nhö Do thaùi vaø caùc tieáng khaùc, trong ñoù coù ñoâng ñaûo tín höõu Philippines nhaäp cö. Trong giaùo phaän cuûa Ñöùc Toång Giaùm Muïc Pizzaballa coù 95 linh muïc trieàu, 385 linh muïc doøng, hôn 1 ngaøn nöõ tu, 572 tu huynh, vaø khoaûng 40 cô sôû giaùo duïc Coâng Giaùo.
Thaêng Thöôïng Phuï
Sau 4 naêm laøm giaùm quaûn, ngaøy 24 thaùng 10 naêm 2020, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Pizzaballa ñöôïc Ñöùc Thaùnh Cha boå nhieäm laøm Thöôïng Phuï Coâng Giaùo Latinh Gieârusalem. Khaùc vôùi Coâng giaùo nghi leã Ñoâng phöông, trong Coâng giaùo Latinh, Thöôïng Phuï laø moät töôùc hieäu danh döï, vaø thöïc teá ngaøi trôû thaønh Toång Giaùm Muïc chính toøa cuûa giaùo phaän coâng giaùo Latinh ôû Thaùnh Ñòa. 4 ngaøy sau ñoù, nhaân dòp gheù Roma, ngaøi ñaõ ñöôïc Ñöùc Thaùnh Cha trao giaây Pallium trong moät nghi thöùc ñôn sô taïi nguyeän ñöôøng nhaø troï thaùnh Marta ôû Vatican. Giaây Pallium bieåu töôïng chöùc vuï chuû chaên taïi Giaùo Hoäi ñòa phöông vaø söï hieäp thoâng vôùi toøa Thaùnh Pheâroâ. Ñöùc Thöôïng Phuï ñaõ chính thöùc nhaäm chöùc ngaøy 4 thaùng 12 naêm 2020 sau ñoù trong moät buoåi leã troïng theå nhöng soá ngöôøi tham döï bò giôùi haïn, khoaûng 50 ngöôøi, vì ñaïi dòch Covid-19.
Hai vò tieàn nhieäm cuûa Ñöùc Toång Giaùm Muïc Pizzaballa ñeàu laø ngöôøi Araäp baûn xöù, vì theá söï kieän Ñöùc taân Thöôïng Phuï laø ngöôøi YÙ, khoâng noùi tieáng Araäp, gaây xì xeøo nôi moät soá giaùo só vaø giaùo daân ñòa phöông ngöôøi Araäp.
Vaán ñeà cuûa Giaùo Phaän Thaùnh Ñòa
Thaät ra, khi Ñöùc Thöôïng Phuï Fouad Twal töø chöùc, ngaøi ñeå laïi moät giaùo phaän ôû trong tình traïng khoù khaên veà haønh chaùnh vaø taøi chaùnh, do vieäc xaây caát vaø khôûi söï Ñaïi hoïc Hoa kyø ôû Madaba, ñöôïc khaùnh thaùnh ngaøy 30/5/2013 tröôùc söï hieän dieän cuûa quoác vöông Giordani. Trong vuï naøy coù nhieàu sai laàm khieán toøa Thöôïng Phuï maéc nôï gaàn 100 trieäu Myõ kim.
Trong 4 naêm laøm Giaùm quaûn, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Pizzaballa ñaõ trang traûi ñöôïc 60% moùn nôï vaø caûi tieán coâng vieäc quaûn trò kinh teá taøi chaùnh, ñoàng thôøi ñaõ thieát laäp vaø coâng boá "Qui cheá ñieàu haønh" ñôøi soáng noäi boä cuûa Giaùo Hoäi ñòa phöông. Vaên kieän ñöôïc Ñöùc Toång Giaùm Muïc Pizzaballa kyù ngaøy 4/6/2020, nhaém muïc ñích hoøa hôïp caùc qui luaät ñieàu haønh hoaït ñoäng cuûa caùc toå chöùc khaùc nhau thuoäc Toøa Thöôïng Phuï, chieáu theo giaùo luaät vaø caùc qui ñònh gaàn ñaây cuûa Toøa Thaùnh. Vôùi keát quaû ñoù, vieäc boå nhieäm Ñöùc Toång Giaùm Muïc Pizzaballa laøm Thöôïng Phuï ñaõ ñöôïc haøng giaùo só vaø caùc thaønh phaàn khaùc trong giaùo phaän chaáp nhaän deã daøng.
Hai coät truï cuûa Giaùo Phaän
Trong cuoäc phoûng vaán hoâm 31 thaùng 3 naêm 2021 daønh cho baùo La Stampa ôû YÙ, Ñöùc Thöôïng Phuï Pizzaballa noùi: "Doøng Phanxicoâ taïi Thaùnh Ñòa vaø Toøa Thöôïng Phuï Coâng Giaùo Latinh laø hai cô cheá Coâng Giaùo quan troïng taïi Thaùnh Ñòa, ñaõ laøm neân lòch söû coå kính vaø gaàn ñaây cuûa Coäng ñoaøn Kitoâ vaø Coâng Giaùo taïi ñaây.
"Doøng Phanxicoâ taïi Thaùnh Ñòa, töø hôn 800 naêm nay, ñaõ ñöôïc caùc vò Giaùo Hoaøng trao traùch vuï quan troïng laø gìn giöõ caùc Nôi Cöùu Chuoäc, nghóa laø caùc Nôi Thaùnh, nhaân danh toaøn theå Giaùo Hoäi. Nhöng trong thôøi gian daøi, sau thôøi kyø Ñaïo binh Thaùnh giaù, taïi Thaùnh Ñòa khoâng theå ñaët caùc Giaùm Muïc cho ñôøi soáng bình thöôøng cuûa Giaùo Hoäi, vì nhöõng giôùi haïn do nhaø caàm quyeàn thôøi ñoù aùp ñaët. Vì theá, trong nhieàu theá kyû, caùc tu só Doøng Phanxicoâ ñaûm traùch bao nhieâu coù theå coâng vieäc muïc vuï ñöôïc pheùp. Tình theá thay ñoåi töø naêm 1847, khi Giaùo Hoäi ñöôïc pheùp taùi laäp Toøa Thöôïng Phuï Coâng Giaùo Latinh, nghóa laø taùi laäp taïi Thaùnh Ñòa moät Giaùm Muïc vaø caùc cô cheá Giaùo Hoäi cuûa moät giaùo phaän bình thöôøng. Töø ñoù, söï phaân bieät giöõa hai thöïc theå ñöôïc duy trì, nghóa laø Doøng Phanxicoâ chaêm soùc caùc nôi Thaùnh vaø Toøa Thöôïng Phuï ñaûm traùch ñôøi soáng muïc vuï. Nhöng coù moät soá hoaït ñoäng muïc vuï ñaõ coù tröôùc naêm 1847, nhö moät soá giaùo xöù vaãn coøn ôû döôùi söï chaêm soùc cuûa caùc tu só Phanxicoâ vaø ñöôïc Ñöùc Thöôïng Phuï höôùng daãn veà muïc vuï. Ñöùc Thöôïng Phuï laø muïc töû cuûa Giaùo Hoäi taïi Thaùnh Ñòa, trong ñoù Doøng Phanxicoâ taïi ñaây laø moät phaàn quan troïng, moät phaàn caáu thaønh".
Nhìn laïi lòch söû: Tænh doøng Thaùnh Ñòa
Caùc tu só Phanxicoâ ñaàu tieân ñoå boä leân Thaùnh Ñòa vaøo naêm 1217, naêm dieãn ra Toång tu nghò ñaàu tieân cuûa doøng taïi Santa Maria degli Angeli (Ñöùc Meï caùc Thieân Thaàn), gaàn Assisi, döôùi quyeàn chuû toïa cuûa Thaùnh Phanxicoâ. Thaùnh nhaân ñaõ quyeát ñònh göûi caùc tu só ñi caùc nöôùc treân theá giôùi vaø töø ñoù Doøng ñöôïc chia thaønh caùc tænh. Trong soá 11 tænh doøng ñaàu tieân coù Tænh Doøng Phanxicoâ Thaùnh Ñòa. Tænh doøng naøy raát roäng lôùn vaø ñöôïc coi laø tænh quan troïng nhaát cuûa Doøng, bao goàm caû Constantinople beân Thoå nhó kyø, Hy Laïp vaø caùc ñaûo, Tieåu AÙ, Antiokia, Siria, Palestine, ñaûo Síp, Ai Caäp vaø toaøn Ñoâng Phöông. Naêm 1219, chính thaùnh Phanxicoâ vieáng thaêm tænh doøng Thaùnh Ñòa.
Thu heïp Tænh Doøng
Döôùi thôøi thaùnh Bonaventura laøm Beà treân Toång quyeàn (1257-1974), Doøng Phanxicoâ quyeát ñònh thu heïp Tænh Doøng Thaùnh Ñòa chæ bao goàm ñaûo Síp, Siria, Li-baêng, Palestine, vaø chia thaønh caùc Custodia (Phoù tænh doøng), trong ñoù coù "Custodia Thaùnh Ñòa" bao goàm 6 tu vieän, trong ñoù coù Gieârusalem. Sau khi ngöôøi Hoài giaùo chieám Thaùnh Ñòa naêm 1291, caùc tu só Phanxicoâ bò truïc xuaát vaø phaûi di taûn veà ñaûo Síp. Vaø ñeán theá kyû 14 môùi daàn daàn trôû laïi Thaùnh Ñòa.
Tænh doøng hieän nay
Hieän nay Doøng Phanxicoâ taïi Thaùnh Ñòa, vaãn ñöôïc goïi baèng teân hieäu lòch söû chính thöùc laø "Custodia di Terra Santa" (Phoù Tænh Doøng Thaùnh ñòa), nhöng thöïc ra coù cô caáu gioáng nhö moät tænh doøng, vôùi nhieàu ñaëc tính rieâng, vaø coù 56 tu vieän taïi 12 quoác gia laø Israel, Palestine, Jordan, Li-baêng, Siria, Ai Caäp, Síp, Hy Laïp, Argentina, YÙ, Taây Ban Nha vaø Hoa Kyø, cuøng vôùi 66 "Commissariati" (nhaø UÛy vieân) vaø 31 phoù uûy vieân Thaùnh ñòa taïi 51 quoác gia. Caùc toå chöùc naøy coù nhieäm vuï phoå bieán caùc sinh hoaït cuûa Doøng Phanxicoâ, quyeân goùp taøi trôï cho caùc hoaït ñoäng cuûa doøng taïi Thaùnh Ñòa. Tænh doøng naøy coù ñaëc tính quoác teá, hieän nay goàm khoaûng 320 tu só ñeán töø caùc tænh doøng khaùc.
Beà treân doøng Phanxicoâ taïi Thaùnh Ñòa hieän nay laø Cha Francesco Patton, 58 tuoåi, goác tænh doøng Thaùnh Antoân ôû YÙ, toát nghieäp cao hoïc veà truyeàn thoâng vaø töøng laøm Beà treân tænh doøng thaùnh Vigilio ôû baéc YÙ. Cha ñöôïc Hoäi ñoàng Toång coá vaán doøng choïn laøm Beà treân cuûa Doøng Phanxicoâ taïi Thaùnh ñòa hoài naêm 2016, vaø ñöôïc Toøa Thaùnh pheâ chuaån sau ñoù.