Thoâng Ñieäp Fratelli Tutti
Taát Caû Anh Em
cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ
(Baûn dòch Vieät ngöõ cuûa Vuõ Vaên An)
Chöông 1
Ñaùm Maây Ñen Treân Moät Theá Giôùi Ñoùng Kín
9. Khoâng töï cho seõ thöïc hieän moät phaân tích toaøn dieän hoaëc nghieân cöùu moïi khía caïnh cuûa kinh nghieäm ngaøy nay cuûa chuùng ta, toâi chæ muoán xem xeùt moät soá xu höôùng trong theá giôùi cuûa chuùng ta ñang caûn trôû söï phaùt trieån cuûa tình huynh ñeä phoå quaùt.
Nhöõng Giaác Mô Tan Vôõ
10. Trong nhieàu thaäp nieân, döôøng nhö theá giôùi ñaõ hoïc ñöôïc baøi hoïc töø nhieàu cuoäc chieán tranh vaø thaûm hoïa cuûa noù, vaø ñang daàn tieán tôùi nhieàu hình thöùc hoøa nhaäp khaùc nhau. Thí duï, ñaõ coù öôùc mô veà moät chaâu AÂu thoáng nhaát, coù khaû naêng thöøa nhaän nguoàn goác chung cuûa noù vaø haân hoan tröôùc söï ña daïng phong phuù cuûa noù. Chuùng ta nghó ñeán "nieàm xaùc tín chaéc chaén cuûa nhöõng ngöôøi saùng laäp ra Lieân hieäp Chaâu AÂu, nhöõng ngöôøi ñaõ hình dung ra moät töông lai döïa treân khaû naêng laøm vieäc vôùi nhau trong vieäc baéc caàu qua caùc chia reõ vaø trong vieäc coå vuõ hoøa bình vaø hieäp thoâng giöõa moïi daân toäc cuûa luïc ñòa naøy"[7]. Cuõng ñaõ coù mong öôùc hoøa nhaäp ngaøy moät taêng ôû Chaâu Myõ Latinh vaø moät soá bieän phaùp ñaõ ñöôïc thöïc hieän theo höôùng naøy. ÔÛ moät soá quoác gia vaø khu vöïc, caùc noã löïc hoøa giaûi vaø xích laïi gaàn nhau ñaõ toû ra coù keát quaû, trong khi caùc noã löïc khaùc cho thaáy nhieàu höùa heïn.
11. Tuy nhieân, thôøi cuûa chuùng ta döôøng nhö ñang cho thaáy nhieàu daáu hieäu cuûa moät söï thoaùi traøo naøo ñoù. Caùc cuoäc xung ñoät xöa maø ngöôøi ta cho laø ñaõ bò choân vuøi töø laâu ñang buøng phaùt trôû laïi, trong khi caùc ñieån hình cuûa chuû nghóa daân toäc thieån caän, cöïc ñoan, phaãn uaát vaø hieáu chieán ñang treân ñaø gia taêng. ÔÛ moät soá quoác gia, khaùi nieäm ñoaøn keát daân toäc vaø quoác gia bò aûnh höôûng bôûi nhieàu yù thöùc heä khaùc nhau ñang taïo ra nhöõng hình thöùc ích kyû môùi vaø ñaùnh maát yù thöùc xaõ hoäi döôùi chieâu baøi baûo veä lôïi ích quoác gia. Moät laàn nöõa, chuùng ta ñöôïc nhaéc nhôû raèng "moãi theá heä môùi phaûi tieáp nhaän nhöõng cuoäc chieán ñaáu vaø thaønh töïu cuûa caùc theá heä tröôùc, trong khi ñaët taàm nhìn cuûa mình leân cao hôn. Ñoù laø ñöôøng ñi. Loøng toát, cuøng vôùi tình yeâu, coâng lyù vaø lieân ñôùi, khoâng phaûi ñaït ñöôïc moät laàn laø xong maõi maõi; chuùng phaûi ñöôïc theå hieän moãi ngaøy. Khoâng theå an phaän vôùi nhöõng gì ñaõ ñaït ñöôïc trong quaù khöù vaø töï maõn taän höôûng noù, nhö theå baèng caùch naøo ñoù, chuùng ta coù theå ñaõ coi thöôøng thöïc taïi naøy: nhieàu anh chò em cuûa chuùng ta vaãn coøn ñang phaûi chòu ñöïng nhöõng tình huoáng ñoøi chuùng ta phaûi chuù yù"[8].
12. "Môû ra vôùi theá giôùi" laø moät kieåu noùi ñaõ ñöôïc laõnh vöïc kinh teá vaø taøi chính keát naïp vaø hieän ñöôïc söû duïng ñoäc quyeàn cho vieäc côûi môû ñoái vôùi caùc lôïi ích nöôùc ngoaøi hoaëc ñeå caùc cöôøng quoác kinh teá töï do ñaàu tö maø khoâng gaëp trôû ngaïi hoaëc bieán chöùng naøo ôû moïi quoác gia. Caùc xung ñoät ñòa phöông vaø vieäc coi thöôøng lôïi ích chung bò neàn kinh teá hoaøn caàu lôïi duïng ñeå aùp ñaët moät moâ hình vaên hoùa ñôn nhaát. Neàn vaên hoùa naøy thoáng nhaát theá giôùi, nhöng chia reõ caùc daân toäc vaø quoác gia, vì "khi xaõ hoäi ngaøy caøng trôû neân hoaøn caàu hoùa, noù khieán chuùng ta trôû thaønh laùng gieàng, nhöng khoâng khieán chuùng ta trôû thaønh anh em"[9]. Chuùng ta coâ ñôn hôn bao giôø heát trong moät theá giôùi ngaøy caøng ñoâng ñaûo nhaèm coå vuõ lôïi ích caù nhaân vaø laøm suy yeáu chieàu kích coäng ñoàng cuûa söï soáng. Thaät vaäy, coù nhöõng thò tröôøng trong ñoù caùc caù nhaân trôû thaønh ngöôøi tieâu duøng ñôn thuaàn hoaëc ngöôøi baøng quan. Nhö moät quy luaät, söï tieán boä cuûa loaïi chuû nghóa hoaøn caàu naøy cuûng coá caên tính cuûa nhöõng khu vöïc maïnh hôn, nhöõng ngöôøi coù theå töï baûo veä mình, nhöng noù coù xu höôùng laøm giaûm caên tính cuûa nhöõng khu vöïc yeáu hôn vaø ngheøo hôn, khieán hoï deã bò toån thöông vaø phuï thuoäc hôn. Theo caùch naøy, ñôøi soáng chính trò ngaøy caøng trôû neân mong manh tröôùc caùc cöôøng quoác kinh teá xuyeân quoác gia hoaït ñoäng vôùi nguyeân taéc "chia ñeå trò".
Söï keát lieãu cuûa yù thöùc lòch söû
13. Keát quaû laø ngaøy caøng maát ñi caûm thöùc veà lòch söû, daãn ñeán söï chia reõ thaäm chí coøn saâu xa hôn. Moät loaïi "chuû nghóa gôõ boû caáu truùc", theo ñoù töï do cuûa con ngöôøi cho laø mình coù theå taïo ra moïi thöù töø con soá khoâng, ñang tung hoaønh trong neàn vaên hoùa ngaøy nay. Moät ñieàu ñöôïc noù ñeå laïi phía sau laø ñoäng löïc tieâu duøng voâ haïn vaø caùc bieåu hieän cuûa chuû nghóa duy caù nhaân troáng roãng. Quan taâm veà ñieàu naøy khieán toâi ñöa ra moät soá lôøi khuyeân cho ngöôøi treû. "Neáu ai ñoù baûo nhöõng ngöôøi treû laøm ngô lòch söû cuûa hoï, baùc boû kinh nghieäm cuûa nhöõng baäc cao nieân cuûa hoï, coi thöôøng quaù khöù vaø höôùng tôùi moät töông lai maø chính hoï ñang naém giöõ, thì luùc ñoù haù khoâng deã daøng loâi keùo hoï theo ñeå hoï chæ laøm nhöõng gì ngöôøi naøy noùi vôùi hoï sao? Ngöôøi naøy caàn ngöôøi treû noâng noåi, maát goác vaø thieáu tin caäy, ñeå chæ coøn bieát tin töôûng vaøo caùc höùa heïn cuûa ngöôøi naøy vaø haønh ñoäng theo keá hoaïch cuûa ngöôøi naøy maø thoâi. Ñoù laø caùch caùc yù thöùc heä khaùc nhau ñang vaän haønh: chuùng phaù huûy (hoaëc thaùo gôõ) moïi khaùc bieät ñeå chuùng coù theå thoáng trò maø khoâng bò phaûn ñoái. Tuy nhieân, ñeå laøm ñöôïc nhö vaäy, chuùng caàn nhöõng ngöôøi treû tuoåi khoâng coù ích lôïi gì cho lòch söû, nhöõng ngöôøi vöùt boû kho taøng tinh thaàn vaø nhaân baûn thöøa höôûng ñöôïc töø caùc theá heä ñi tröôùc, vaø khoâng bieát gì veà moïi ñieàu ñaõ dieãn ra tröôùc hoï"[10].
14. Ñaây laø nhöõng hình thöùc thöïc daân hoùa môùi veà vaên hoùa. Chuùng ta ñöøng queân raèng "nhöõng daân toäc töø boû truyeàn thoáng cuûa mình vaø, moät laø vì moät söï cuoàng nhieät muoán baét chöôùc ngöôøi khaùc hoaëc xuùi baåy baïo löïc, hai laø vì söï lô laø hoaëc thôø ô khoâng theå tha thöù, ñeå ngöôøi khaùc cöôùp ñi chính linh hoàn cuûa hoï, keát cuïc khoâng nhöõng ñaùnh maát baûn saéc tinh thaàn cuûa hoï maø coøn caû söï nhaát quaùn veà ñaïo ñöùc cuûa hoï vaø, cuoái cuøng, laø söï ñoäc laäp veà trí tueä, kinh teá vaø chính trò cuûa hoï"[11]. Moät caùch höõu hieäu trong vieäc laøm suy yeáu yù thöùc lòch söû, tö duy pheâ phaùn, cuoäc ñaáu tranh cho coâng lyù vaø caùc dieãn trình hoøa nhaäp laø laøm troáng roãng yù nghóa caùc haïn töø tuyeät vôøi hoaëc thao tuùng chuùng. Ngaøy nay, nhöõng han töø nhaát ñònh nhö daân chuû, töï do, coâng lyù hay thoáng nhaát thöïc söï coù nghóa gì? Chuùng ñaõ bò beû cong vaø ñònh hình ñeå phuïc vuï nhö caùc coâng cuï thoáng trò, nhö nhöõng cuïm töø voâ nghóa coù theå ñöôïc söû duïng ñeå bieän minh cho baát cöù haønh ñoäng naøo.
Thieáu Keá Hoaïch Cho Moïi Ngöôøi
15. Caùch toát nhaát ñeå thoáng trò vaø giaønh quyeàn kieåm soaùt ngöôøi ta laø gieo raéc söï tuyeät voïng vaø chaùn naûn, ngay caû döôùi chieâu baøi baûo veä nhöõng giaù trò naøo ñoù. Ngaøy nay, ôû nhieàu quoác gia, chuû nghóa cöôøng ñieäu, cöïc ñoan vaø phaân cöïc ñaõ trôû thaønh coâng cuï chính trò. Söû duïng chieán löôïc cheá gieãu, nghi ngôø vaø khoâng ngöøng chæ trích, theo nhieàu caùch khaùc nhau, ngöôøi ta phuû nhaän quyeàn hieän höõu hoaëc coù yù kieán cuûa ngöôøi khaùc. Söï chia seû cuûa hoï veà söï thaät vaø caùc giaù trò bò baùc boû vaø keát quaû laø ñôøi soáng cuûa xaõ hoäi bò laøm ngheøo ñi vaø chòu söï gieãu côït cuûa keû quyeàn theá. Ñôøi soáng chính trò khoâng coøn lieân quan chi ñeán caùc cuoäc tranh luaän laønh maïnh veà caùc keá hoaïch daøi haïn nhaèm caûi thieän cuoäc soáng cuûa ngöôøi ta vaø thuùc ñaåy lôïi ích chung, maø chæ lieân quan tôùi caùc kyõ thuaät tieáp thò kheùo leùo chuû yeáu nhaèm laøm maát uy tín cuûa ngöôøi khaùc. Trong vieäc trao ñoåi ñieân cuoàng caùc caùo buoäc vaø phaûn toá, cuoäc tranh luaän bieán thaønh traïng thaùi baát ñoàng vaø ñoái ñaàu thöôøng tröïc.
16. Giöõa cuoäc xung ñoät lôïi ích maâu thuaãn naøy, trong ñoù chieán thaéng bao goàm vieäc loaïi tröø ñoái thuû cuûa mình, laøm theá naøo chuùng ta coù theå naâng taàm nhìn ñeå nhaän ra nhöõng ngöôøi haøng xoùm cuûa chuùng ta hoaëc ñeå giuùp ñôõ nhöõng ngöôøi ñaõ vaáp ngaõ doïc ñöôøng? Moät keá hoaïch ñaët ra nhöõng muïc tieâu to lôùn cho söï phaùt trieån cuûa caû gia ñình nhaân loaïi chuùng ta ngaøy nay nghe coù veû ñieân roà. Chuùng ta ñang ngaøy caøng xa nhau hôn, trong khi cuoäc haønh trình töø töø vaø nhieàu ñoøi hoûi höôùng tôùi moät theá giôùi ngaøy caøng thoáng nhaát vaø coâng baèng hôn ñang phaûi chòu moät böôùc luøi môùi vaø ñaày bi ñaùt.
17. Quan taâm ñeán theá giôùi chuùng ta ñang soáng coù nghóa laø quan taâm ñeán chính chuùng ta. Tuy nhieân, chuùng ta ngaøy caøng caàn nghó veà baûn thaân mình nhö moät gia ñình ñôn nhaát soáng trong moät ngoâi nhaø chung. Söï quan taâm nhö vaäy khoâng gaây höùng thuù gì cho nhöõng cöôøng quoác kinh teá ñang ñoøi hoûi lôïi nhuaän nhanh choùng. Thoâng thöôøng, nhöõng tieáng noùi caát leân ñeå beânh vöïc moâi tröôøng seõ bò laøm cho caâm laëng hoaëc bò cheá gieãu, söû duïng nhöõng laäp luaän beà ngoaøi hôïp lyù chæ ñôn thuaàn laøm bình phong cho nhöõng tö lôïi ñaëc bieät. Trong neàn vaên hoùa noâng caïn, thieån caän maø chuùng ta ñaõ taïo ra, thieáu haún vieãn kieán chung naøy, "ñieàu coù theå thaáy tröôùc laø, moät khi moät soá nguoàn löïc nhaát ñònh ñaõ caïn kieät, khung caûnh seõ ñöôïc xeáp saép cho nhöõng cuoäc chieán môùi, maëc duø döôùi chieâu baøi caùc yeâu saùch cao thöôïng"[12].
Moät theá giôùi "vöùt boû"
18. Döôøng nhö moät soá thaønh phaàn trong gia ñình nhaân loaïi cuûa chuùng ta coù theå saün saøng bò hy sinh cho lôïi ích cuûa nhöõng ngöôøi khaùc ñöôïc coi laø ñaùng ñöôïc höôûng moät cuoäc soáng voâ tö. Cuoái cuøng, "con ngöôøi khoâng coøn ñöôïc coi laø coù giaù trò toái quan troïng caàn ñöôïc chaêm soùc vaø toân troïng nöõa, ñaëc bieät laø khi hoï ngheøo vaø taøn taät, 'chöa coù ích'- nhö ngöôøi chöa sinh, hoaëc 'khoâng coøn caàn thieát nöõa'- nhö ngöôøi giaø. Chuùng ta ñaõ trôû neân thôø ô vôùi moïi loaïi laõng phí, baét ñaàu vôùi vieäc laõng phí thöùc aên, moät ñieàu heát söùc ñaùng traùch"[13].
19. Söï suy giaûm sinh suaát, moät söï suy giaûm ñang daãn ñeán vieäc laõo hoùa daân soá, cuøng vôùi vieäc boû xoù ngöôøi giaø phaûi soáng moät cuoäc soáng buoàn baõ vaø coâ ñôn, laø moät caùch tinh teá ñeå noùi raèng taát caû laø vì chuùng ta, raèng moái quan taâm cuûa caù nhaân chuùng ta laø ñieàu duy nhaát quan troïng. Theo caùch naøy, "nhöõng gì bò vöùt boû khoâng phaûi chæ laø thöùc aên vaø ñoà vaät coù theå vöùt boû, maø ñoâi khi laø chính con ngöôøi"[14]. Chuùng ta ñaõ thaáy nhöõng gì ñaõ xaûy ra cho ngöôøi giaø ôû moät soá nôi trong theá giôùi cuûa chuùng ta do keát quaû cuûa coronavirus. Hoï khoâng phaûi cheát theo caùch ñoù. Tuy nhieân, moät ñieàu töông töï ñaõ xaûy ra töø laâu trong caùc ñôït noùng böùc vaø trong caùc tình huoáng khaùc: nhöõng ngöôøi lôùn tuoåi thaáy mình bò boû rôi moät caùch taøn nhaãn. Chuùng ta khoâng nhaän ra ñieàu naøy, baèng caùch coâ laäp ngöôøi cao nieân vaø ñeå hoï cho ngöôøi khaùc chaêm soùc maø khoâng coù söï gaàn guõi vaø quan taâm cuûa caùc thaønh vieân gia ñình, chuùng ta ñaõ laøm bieán daïng vaø ngheøo naøn chính gia ñình. Keát cuïc, chuùng ta cuõng seõ töôùc ñoaït cuûa ngöôøi treû söï noái keát caàn thieát vôùi coäi nguoàn cuûa hoï vaø moät söï khoân ngoan maø ngöôøi treû khoâng theå töï mình ñaït ñöôïc.
20. Caùch loaïi boû ngöôøi khaùc naøy coù theå dieãn ra döôùi nhieàu hình thöùc, chaúng haïn nhö noãi aùm aûnh veà vieäc giaûm chi phí lao ñoäng maø khoâng quan taâm chi ñeán haäu quaû nghieâm troïng cuûa noù, vì naïn thaát nghieäp maø noù tröïc tieáp taïo ra daãn ñeán söï gia taêng ngheøo ñoùi[15]. Ngoaøi ra, söï saün saøng loaïi boû ngöôøi khaùc tìm ñöôïc bieåu thöùc trong nhöõng thaùi ñoä xaáu xa maø chuùng ta töôûng laø ñaõ khuaát daïng töø laâu, chaúng haïn nhö chuû nghóa phaân bieät chuûng toäc, nhöng thöïc ra chuùng chæ ruùt xuoáng haàm truù ñeå tieáp tuïc taùi xuaát hieän. Caùc ñieån hình phaân bieät chuûng toäc tieáp tuïc khieán chuùng ta xaáu hoå, vì chuùng cho thaáy nhöõng ñieàu ñöôïc coi nhö tieán boä xaõ hoäi cuûa chuùng ta khoâng coù thöïc chaát hoaëc döùt khoaùt nhö chuùng ta nghó.
21. Moät soá quy ñònh kinh teá ñaõ toû ra höõu hieäu ñoái vôùi vieäc taêng tröôûng, nhöng khoâng höõu hieäu ñoái vôùi vieäc phaùt trieån toaøn dieän con ngöôøi[16]. Söï giaøu coù gia taêng, nhöng cuøng vôùi noù laø söï baát bình ñaúng, vôùi keát quaû laø "caùc hình thöùc ngheøo ñoùi môùi ñang xuaát hieän"[17]. Chuû tröông cho raèng theá giôùi hieän ñaïi ñaõ giaûm ñöôïc ngheøo ñoùi ñöôïc ñöa ra vôùi caùch ño löôøng söï ngheøo ñoùi baèng caùc tieâu chuaån cuûa quaù khöù khoâng coøn töông öùng vôùi caùc thöïc taïi ngaøy nay. Thí duï, vaøo nhöõng thôøi ñieåm khaùc, vieäc thieáu khaû naêng tieáp caän naêng löôïng ñieän khoâng bò coi laø daáu hieäu ngheøo ñoùi, cuõng khoâng phaûi laø nguoàn gaây khoå cöïc. Ngheøo ñoùi phaûi luoân ñöôïc hieåu vaø ñaùnh giaù trong boái caûnh caùc cô hoäi hieän coù saün trong töøng giai ñoaïn lòch söû cuï theå.
Caùc nhaân quyeàn khoâng ñuû phoå quaùt
22. Treân thöïc teá, ñieàu ñoâi khi trôû neân roõ raøng laø caùc nhaân quyeàn khoâng bình ñaúng cho moïi ngöôøi. Toân troïng nhöõng quyeàn naøy "laø ñieàu kieän sô boä ñeå moät quoác gia phaùt trieån xaõ hoäi vaø kinh teá. Khi phaåm giaù moät con ngöôøi nhaân baûn ñöôïc toân troïng, vaø caùc quyeàn lôïi cuûa hoï ñöôïc coâng nhaän vaø baûo ñaûm, thì tính saùng taïo vaø söï lieân laäp seõ phaùt trieån maïnh, vaø tính saùng taïo cuûa nhaân caùch con ngöôøi ñöôïc giaûi thoaùt qua caùc haønh ñoäng höôùng tôùi ích chung"[18]. Tuy nhieân, "khi quan saùt kyõ caùc xaõ hoäi ñöông thôøi, chuùng ta thaáy voâ soá maâu thuaãn khieán chuùng ta töï hoûi lieäu phaåm giaù bình ñaúng cuûa moïi höõu theå nhaân baûn, voán ñöôïc coâng boá long troïng caùch ñaây baûy möôi naêm, coù thöïc söï ñöôïc coâng nhaän, toân troïng, baûo veä vaø coå vuõ trong moïi tình huoáng hay khoâng. Trong theá giôùi ngaøy nay, nhieàu hình thöùc baát coâng vaãn toàn taïi, ñöôïc nuoâi döôõng bôûi nhöõng vieãn kieán nhaân hoïc coù tính giaûn löôïc vaø moâ hình kinh teá döïa treân lôïi nhuaän khoâng ngaàn ngaïi boùc loät, vöùt boû vaø thaäm chí gieát cheát con ngöôøi. Trong khi moät boä phaän nhaân loaïi soáng trong söï giaàu sang, thì moät boä phaän khaùc laïi thaáy phaåm giaù cuûa mình bò baùc boû, bò khinh mieät hoaëc bò chaø ñaïp, vaø caùc quyeàn caên baûn cuûa hoï bò loaïi boû hoaëc vi phaïm "[19]. Ñieàu naøy cho chuùng ta bieát ñieàu gì veà quyeàn bình ñaúng döïa treân phaåm giaù baåm sinh cuûa con ngöôøi?
23. Töông töï nhö vaäy, vieäc toå chöùc caùc xaõ hoäi treân toaøn theá giôùi vaãn coøn laâu môùi phaûn aûnh roõ raøng ñieàu naøy: phuï nöõ coù phaåm giaù vaø caùc quyeàn gioáng heät nam giôùi. Chuùng ta noùi moät ñieàu baèng lôøi noùi, nhöng caùc quyeát ñònh vaø thöïc taïi cuûa chuùng ta laïi noùi leân moät caâu chuyeän khaùc. Thaät vaäy, "ngheøo naøn gaáp ñoâi laø khi phuï nöõ phaûi chòu ñöïng nhöõng hoaøn caûnh bò loaïi tröø, bò ngöôïc ñaõi vaø baïo löïc, vì hoï thöôøng ít coù khaû naêng baûo veä caùc quyeàn lôïi cuûa mình"[20].
24. Chuùng ta cuõng neân coâng nhaän raèng "maëc duø coäng ñoàng quoác teá ñaõ tieáp nhaän nhieàu thoûa thuaän nhaèm keát lieãu cheá ñoä noâ leä döôùi moïi hình thöùc vaø ñaõ phaùt ñoäng nhieàu chieán löôïc khaùc nhau ñeå choáng laïi hieän töôïng naøy, nhöng haøng trieäu ngöôøi ngaøy nay - treû em, phuï nöõ vaø nam giôùi ôû moïi löùa tuoåi - bò töôùc ñoaït töï do vaø bò buoäc phaûi soáng trong nhöõng ñieàu kieän gioáng nhö cheá ñoä noâ leä# Ngaøy nay, cuõng nhö trong quaù khöù, cheá ñoä noâ leä baét nguoàn töø quan nieäm veà con ngöôøi cho pheùp hoï bò coi nhö moät ñoà vaät# Baát keå do eùp buoäc, hay löøa doái, hoaëc baèng söï cöôõng eùp veà theå lyù hoaëc taâm lyù, caùc con ngöôøi nhaân baûn, voán ñöôïc taïo döïng theo hình aûnh vaø hoïa aûnh Thieân Chuùa, ñang bò töôùc ñoaït töï do, bò baùn vaø bieán thaønh taøi saûn cuûa ngöôøi khaùc. Hoï bò coi nhö caùc phöông tieän cho moät muïc ñích... [Caùc maïng löôùi toäi aùc] coù kyõ naêng söû duïng caùc phöông tieän truyeàn thoâng hieän ñaïi nhö moät caùch ñeå ruø quyeán nam nöõ thanh nieân ôû nhieàu nôi khaùc nhau treân theá giôùi"[21]. Moät söï ñoài baïi vöôït quaù moïi giôùi haïn khi noù khuaát phuïc phuï nöõ vaø sau ñoù eùp hoï phaù thai. Moät söï gheâ tôûm quaù söùc ñeán ñoä baét coùc ngöôøi ta chæ ñeå baùn noäi taïng cuûa hoï. Vieäc buoân baùn ngöôøi vaø caùc hình thöùc noâ dòch ñöông thôøi khaùc laø moät vaán ñeà hoaøn caàu caàn ñöôïc toaøn theå nhaân loaïi xem xeùt moät caùch nghieâm tuùc: "vì caùc toå chöùc toäi aùc söû duïng caùc maïng löôùi hoaøn caàu ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu cuûa hoï, neân nhöõng noã löïc nhaèm loaïi boû hieän töôïng naøy cuõng ñoøi moät noã löïc chung vaø thöïc söï coù tính hoaøn caàu töø caùc thaønh phaàn khaùc nhau cuûa xaõ hoäi"[22].
Xung ñoät vaø sôï haõi
25. Chieán tranh, caùc cuoäc taán coâng khuûng boá, baùch haïi chuûng toäc hoaëc toân giaùo, vaø nhieàu laêng maï khaùc lieân quan ñeán phaåm giaù con ngöôøi ñöôïc phaùn keát khaùc nhau, tuøy thuoäc vaøo möùc ñoä thuaän tieän cuûa noù ñoái vôùi caùc lôïi ích naøo ñoù, chuû yeáu laø kinh teá. Ñieàu ñuùng mieãn laø noù thuaän tieän cho ngöôøi naém quyeàn seõ khoâng coøn ñuùng nöõa moät khi noù trôû neân baát tieän. Ñieàu buoàn phaûi noùi laø nhöõng tình huoáng baïo löïc naøy, "ñaõ trôû neân phoå bieán ñeán möùc taïo thaønh moät 'cuoäc theá chieán thöù ba' ñöôïc ñaùnh töøng maûng"[23].
26. Ñieàu treân khoâng coù gì ñaùng ngaïc nhieân, neáu chuùng ta nhaän ra raèng chuùng ta khoâng coøn nhöõng chaân trôøi chung hôïp nhaát chuùng ta nöõa; thaät vaäy, naïn nhaân ñaàu tieân cuûa moïi cuoäc chieán tranh laø "ôn goïi baåm sinh cuûa gia ñình nhaân loaïi böôùc vaøo tình huynh ñeä". Keát quaû laø, "moïi tình huoáng ñaày ñe doïa ñang nuoâi döôõng söï ngôø vöïc vaø daãn ngöôøi ta tôùi vieäc töï ruùt lui vaøo vuøng an toaøn cuûa mình"[24]. Theá giôùi cuûa chuùng ta bò maéc keït trong moät maâu thuaãn kyø laï: chuùng ta tin raèng chuùng ta coù theå "baûo ñaûm söï oån ñònh vaø hoøa bình qua caûm thöùc an toaøn giaû taïo ñöôïc naâng ñôõ bôûi naõo traïng sôï haõi vaø ngôø vöïc"[25].
27. Nghòch lyù thay, moät soá noãi sôï haõi do toå tieân ñeå laïi ñaõ khoâng vöôït qua ñöôïc baèng vieäc phaùt trieån kyõ thuaät; traùi laïi, chuùng ñaõ coù theå aån naáp vaø cuûng coá phía sau caùc kyõ thuaät môùi. Ngaøy nay cuõng theá, beân kia nhöõng böùc töôøng thaønh coå xöa laø vöïc thaúm, laõnh thoå cuûa nhöõng ñieàu chöa bieát, hoang ñòa. Baát cöù ñieàu gì phaùt xuaát töø ñoù ñeàu khoâng theå tin caäy, vì noù khoâng ñöôïc ai bieát ñeán, khoâng quen thuoäc, khoâng laø moät phaàn cuûa thoân laøng. Ñoù laø laõnh thoå cuûa "man rôï", maø chuùng ta phaûi töï veä choáng laïi baèng moïi giaù. Keát quaû laø, nhöõng böùc töôøng môùi ñöôïc döïng leân ñeå töï baûo toaøn, theá giôùi beân ngoaøi ngöng hieän höõu vaø chæ ñeå laïi theá giôùi "cuûa toâi", ñeán möùc nhöõng ngöôøi khaùc, khoâng coøn ñöôïc coi laø nhöõng höõu theå nhaân baûn coù phaåm giaù baát khaû chuyeån nhöôïng nöõa, ñaõ trôû thaønh "boïn chuùng" nguyeân tuyeàn. Moät laàn nöõa, chuùng ta gaëp phaûi "côn caùm doã muoán xaây döïng moät neàn vaên hoùa cuûa nhöõng böùc töôøng, döïng leân nhöõng böùc töôøng, nhöõng böùc töôøng trong traùi tim, nhöõng böùc töôøng trong laõnh thoå, ñeå ngaên caûn cuoäc gaëp gôõ vôùi caùc neàn vaên hoùa khaùc, vôùi nhöõng ngöôøi khaùc. Vaø nhöõng ngöôøi döïng caùc böùc töôøng keát cuïc seõ trôû thaønh noâ leä trong chính caùc böùc töôøng hoï ñaõ xaây döïng. Hoï bò boû rôi khoâng coøn chaân trôøi naøo, vì hoï thieáu söï trao ñoåi qua laïi kieåu naøy vôùi nhöõng ngöôøi khaùc"[26].
28. Söï coâ ñôn, sôï haõi vaø baát an cuûa nhöõng ngöôøi caûm thaáy bò heä thoáng boû rôi taïo ra moät maûnh ñaát maøu môõ cho nhieàu loaïi "mafias" khaùc nhau. Nhöõng loaïi mafias naøy phaùt trieån maïnh meõ bôûi vì chuùng töï cho mình laø ngöôøi baûo veä nhöõng ngöôøi bò laõng queân, thöôøng baèng caùch cung caáp cho hoï moät soá hình thöùc trôï giuùp khaùc nhau duø chuùng theo ñuoåi caùc lôïi ích toäi aùc cuûa chuùng. Cuõng hieän höõu moät phöông phaùp sö phaïm coù tính "mafia" moät caùch ñieån hình, baèng caùch keâu goïi moät neàn huyeàn bí coäng ñoàng giaû taïo, taïo ra nhöõng raøng buoäc phuï thuoäc vaø daï trung thaønh raát khoù maø thoaùt ra ñöôïc.
Hoaøn Caàu Hoùa Vaø Tieán Boä Maø Khoâng Coù Baûn Ñoà Chæ Ñöôøng Chung
29. Vôùi Ñaïi Imam Ahmad Al-Tayyeb, chuùng ta khoâng laøm ngô caùc tieán boä tích cöïc ñaït ñöôïc trong caùc lónh vöïc khoa hoïc, kyõ thuaät, y hoïc, kyõ ngheä vaø phuùc lôïi, nhaát laø ôû caùc nöôùc phaùt trieån. Tuy nhieân, "chuùng ta muoán nhaán maïnh raèng, cuøng vôùi caùc tieán boä lòch söû naøy, caùc tieán boä raát vó ñaïi vaø coù giaù trò, ñang coù moät söï suy thoaùi ñaïo ñöùc aûnh höôûng ñeán haønh ñoäng quoác teá vaø ñang laøm suy yeáu caùc giaù trò vaø traùch nhieäm tinh thaàn. Ñieàu naøy goùp phaàn vaøo caûm giaùc thaát voïng, coâ laäp vaø tuyeät voïng noùi chung". Chuùng ta thaáy "caêng thaúng buøng phaùt vaø tích luõy vuõ khí vaø ñaïn döôïc trong boái caûnh hoaøn caàu bò chi phoái bôûi söï baát traéc, vôõ moäng, lo sôï cho töông lai, vaø bò kieåm soaùt bôûi caùc lôïi ích kinh teá haïn heïp". Chuùng ta cuõng coù theå chæ ra "nhöõng cuoäc khuûng hoaûng chính trò lôùn, nhöõng tình huoáng baát coâng vaø thieáu söï phaân phoái coâng baèng caùc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân... Ñöùng tröôùc nhöõng cuoäc khuûng hoaûng nhö vaäy, nhöõng cuoäc khuûng hoaûng daãn ñeán caùi cheát cuûa haøng trieäu treû em - hoác haùc vì ñoùi vaø ngheøo - hieän coù söï im laëng khoâng theå naøo chaáp nhaän ñöôïc treân bình dieän quoác teá "[27]. Böùc tranh toaøn caûnh naøy, duø vôùi nhöõng tieán boä khoâng theå phuû nhaän cuûa noù, döôøng nhö khoâng daãn ñeán moät töông lai nhaân ñaïo naøo hôn.
30. Trong theá giôùi ngaøy nay, caûm thöùc thuoäc veà moät gia ñình nhaân loaïi ñôn nhaát ñang môø daàn, vaø öôùc mô laøm vieäc vôùi nhau vì coâng lyù vaø hoøa bình döôøng nhö laø moät ñieàu khoâng töôûng loãi thôøi. Thay vaøo ñoù, ñieàu ñang thoáng trò laø söï thôø ô laïnh luøng, thoaûi maùi vaø coù tính hoaøn caàu, phaùt sinh töø söï vôõ moäng saâu xa ñöôïc che giaáu phía sau moät aûo töôûng löøa doái: nghó raèng chuùng ta laø toaøn naêng, trong khi khoâng nhaän ra raèng taát caû chuùng ta ñeàu ôû treân cuøng moät con thuyeàn. AÛo töôûng naøy, khoâng quan taâm ñeán nhöõng giaù trò huynh ñeä cao caû, daãn ñeán "moät kieåu hoaøi nghi. Vì ñoù laø côn caùm doã chuùng ta phaûi ñoái ñaàu neáu chuùng ta ñi vaøo con ñöôøng chaùn naûn vaø thaát voïng# Coâ laäp vaø töï thu mình vaøo lôïi ích cuûa chính mình khoâng bao giôø laø caùch ñeå khoâi phuïc hy voïng vaø mang laïi söï ñoåi môùi. Ñuùng hôn, phaûi laø söï gaàn guõi; phaûi laø neàn vaên hoùa cuûa söï gaëp gôõ. Coâ laäp, khoâng; söï gaàn guõi, ñuùng. Xung ñoät vaên hoùa, khoâng; vaên hoùa gaëp gôõ, ñuùng"[28].
31. Trong theá giôùi chaïy ñua phía tröôùc nhöng laïi thieáu baûn ñoà chæ ñöôøng chung naøy, chuùng ta ngaøy caøng caûm thaáy raèng "hoá phaân caùch giöõa söï quan taâm ñoái vôùi phuùc lôïi baûn thaân cuûa ngöôøi ta vaø söï thònh vöôïng cuûa gia ñình nhaân loaïi lôùn hôn döôøng nhö ñang traûi daøi ñeán möùc gaây chia reõ hoaøn toaøn giöõa caùc caù nhaân vaø coäng ñoàng con ngöôøi... Caûm thaáy buoäc phaûi soáng chung laø moät ñieàu, nhöng bieát traân quí söï phong phuù vaø veû ñeïp cuûa caùc haït gioáng soáng chung ñang caàn ñöôïc tìm kieám vaø vun ñaép laïi laø moät ñieàu hoaøn toaøn khaùc haún" [29]. Kyõ thuaät khoâng ngöøng phaùt trieån, tuy nhieân "seõ tuyeät vôøi bieát bao neáu söï phaùt trieån cuûa vieäc canh taân khoa hoïc vaø kyõ thuaät coù theå xuaát hieän cuøng vôùi vieäc coù nhieàu bình ñaúng vaø hoøa nhaäp xaõ hoäi hôn. Thaät tuyeät vôøi bieát bao, khi, cuøng vôùi vieäc khaùm phaù ra nhöõng haønh tinh xa xoâi, chuùng ta taùi khaùm phaù nhu caàu cuûa nhöõng ngöôøi anh chò em ñang bao quanh chuùng ta"[30].
Caùc Ñaïi Dòch Vaø Caùc Tai Hoïa Khaùc Trong Lòch Söû
32. Quaû thöïc, moät thaûm kòch toaøn theá giôùi nhö ñaïi dòch Covid-19 trong giaây laùt ñaõ laøm soáng laïi caûm thöùc chuùng ta laø moät coäng ñoàng hoaøn caàu, taát caû cuøng chung moät con thuyeàn, trong ñoù caùc vaán ñeà cuûa moät ngöôøi laø vaán ñeà cuûa moïi ngöôøi. Moät laàn nöõa chuùng ta hieåu ra raèng khoâng ai moät mình ñöôïc cöùu vôùt; chuùng ta chæ coù theå ñöôïc cöùu vôùt cuøng vôùi nhau. Nhö toâi ñaõ noùi trong nhöõng ngaøy ñoù, "côn baõo ñaõ boùc traàn tính deã bò toån thöông cuûa chuùng ta vaø ñeå loä ra nhöõng ñieàu chaéc chaén giaû taïo vaø phuø phieám maø xung quanh chuùng, chuùng ta ñang xaây döïng lòch trình sinh hoaït haøng ngaøy, caùc döï aùn, caùc thoùi quen vaø öu tieân cuûa chuùng ta... Giöõa côn baõo taùp naøy, maët tieàn cuûa nhöõng khuoân maãu maø chuùng ta ñaõ duøng ñeå nguïy trang cho caùi toâi cuûa chuùng ta, luoân lo laéng veà veû beà ngoaøi, ñaõ rôùt xuoáng, ñeå loä moät laàn nöõa yù thöùc khoâng theå traùnh ñöôïc vaø ñaùng chuùc phuùc naøy: chuùng ta laø thaønh phaàn cuûa nhau, chuùng ta laø anh chò em cuûa nhau"[31].
33. Theá giôùi ñang khoâng ngöøng tieán tôùi moät neàn kinh teá, nhôø tieán boä kyõ thuaät, tìm caùch giaûm "phí toån nhaân baûn"; coù nhöõng ngöôøi laøm chuùng ta tin raèng tính töï do cuûa thò tröôøng ñuû ñeå giöõ cho moïi söï ñöôïc an toaøn. Tuy nhieân, ñoøn taøn baïo vaø khoâng löôøng tröôùc ñöôïc cuûa côn ñaïi dòch khoâng theå kieåm soaùt naøy ñaõ buoäc chuùng ta hoài phuïc moái quan taâm cuûa chuùng ta ñoái vôùi caùc höõu theå nhaân baûn, ñoái vôùi moïi ngöôøi, thay vì lôïi ích cuûa moät soá ít ngöôøi. Ngaøy nay chuùng ta coù theå nhaän ra raèng "chuùng ta töï nuoâi mình baèng nhöõng giaác mô loäng laãy vaø cao caû, vaø keát cuïc laø vieäc maát taäp trung, heïp hoøi ñoùng kín vaø coâ ñoäc ñaày aùm aûnh. Chuùng ta ngaáu nghieán lieân maïng vaø ñaùnh maát höông vò cuûa tình huynh ñeä. Chuùng ta tìm kieám caùc keát quaû nhanh choùng vaø an toaøn, chæ ñeå thaáy mình bò aùp ñaûo bôûi söï thieáu kieân nhaãn vaø lo laéng. Trôû thaønh tuø nhaân cho thöïc taïi aûo, chuùng ta ñaõ ñaùnh maát muøi vaø vò cuûa ñieàu thöïc söï coù thöïc"[32]. Noãi ñau, söï khoâng chaéc chaén vaø noãi sôï haõi, vaø vieäc nhaän ra caùc giôùi haïn cuûa baûn thaân, do ñaïi dòch ñem tôùi, chæ khieán vieäc chuùng ta phaûi suy nghó laïi phong caùch soáng, caùc moái lieân heä cuûa mình, caùch toå chöùc caùc xaõ hoäi vaø treân heát, yù nghóa cuûa vieäc chuùng ta hieän höõu, caøng trôû neân caáp baùch hôn.
34. Neáu moïi thöù ñöôïc noái keát vôùi nhau, thì thaät khoù maø töôûng töôïng raèng thaûm hoïa hoaøn caàu naøy khoâng lieân quan gì ñeán caùch tieáp caän thöïc taïi cuûa chuùng ta, vieäc chuùng ta cho raèng mình laø ngöôøi laøm chuû tuyeät ñoái cuoäc ñôøi cuûa chính mình vaø cuûa taát caû nhöõng gì ñang hieän höõu. Toâi khoâng muoán noùi ñeán vieäc thaàn thaùnh baùo oaùn, cuõng nhö khoâng ñuû lyù leõ ñeå noùi raèng taùc haïi chuùng ta gaây ra cho thieân nhieân chính laø hình phaït cho caùc vi phaïm cuûa chuùng ta. Theá giôùi ñang keâu la noåi loaïn. Chuùng ta ñöôïc nhaéc nhôù caâu thô noåi tieáng cuûa nhaø thô Virgil voán gôïi leân "nhöõng gioït nöôùc maét cuûa söï vaät", nhöõng baát haïnh cuûa cuoäc ñôøi vaø cuûa lòch söû[33].
35. Tuy nhieân, chuùng ta queân maát nhöõng baøi hoïc cuûa lòch söû, voán laø "ngöôøi thaày cuûa cuoäc ñôøi", moät caùch quaù nhanh choùng[34]. Moät khi cuoäc khuûng hoaûng söùc khoûe naøy qua ñi, phaûn öùng toài teä nhaát cuûa chuùng ta seõ laø lao ñaàu saâu hôn nöõa vaøo chuû nghóa tieâu duøng ñieân loaïn vaø caùc hình thöùc baûo toaøn baûn thaân vò kyû môùi. Nhôø ôn Chuùa, sau taát caû nhöõng ñieàu naøy, chuùng ta seõ khoâng coøn nghó theo chieàu "boïn chuùng" vaø "nhöõng ngöôøi aáy", maø chæ theo chieàu "chuùng ta". Öôùc chi ñieàu naøy coù theå chöùng minh khoâng nhöõng moät bi kòch khaùc cuûa lòch söû maø töø ñoù chuùng ta khoâng hoïc ñöôïc gì. Öôùc chi chuùng ta luoân ghi nhôù taát caû nhöõng ngöôøi cao nieân ñaõ cheát vì thieáu maët naï phoøng ñoäc, moät phaàn laø do vieäc phaù boû, naêm naøy qua naêm khaùc, caùc heä thoáng chaêm soùc söùc khoûe. Öôùc chi noãi buoàn meânh moâng naøy coù theå khoâng trôû neân voâ ích, nhöng giuùp chuùng ta tieán theâm moät böôùc nöõa höôùng tôùi moät phong caùch soáng môùi. Öôùc chi chuùng ta coù theå döùt khoaùt khaùm phaù laïi vieäc chuùng ta caàn ñeán nhau, vaø baèng caùch naøy, gia ñình nhaân loaïi cuûa chuùng ta coù theå traûi qua moät söï taùi sinh, vôùi moïi khuoân maët, moïi baøn tay vaø moïi gioïng noùi cuûa noù, vöôït treân caùc böùc töôøng maø chuùng ta ñaõ döïng leân.
36. Tröø khi chuùng ta khoâi phuïc ñöôïc nieàm ñam meâ chung trong vieäc taïo ra moät coäng ñoàng thoáng thuoäc vaø lieân ñôùi xöùng ñaùng vôùi thôøi ñaïi, vôùi naêng löïc vaø caùc nguoàn löïc cuûa chuùng ta, aûo töôûng hoaøn caàu töøng löøa doái chuùng ta seõ suïp ñoå vaø ñeå nhieàu ngöôøi ôû laïi trong söùc kìm keïp cuûa xao xuyeán lo laéng vaø troáng roãng. Chuùng ta cuõng khoâng neân ngaây thô baùc boû vieäc thöøa nhaän raèng "noãi aùm aûnh veà loái soáng duy tieâu thuï, nhaát laø khi ít ngöôøi coù khaû naêng duy trì noù, chæ coù theå daãn ñeán baïo löïc vaø huûy dieät laãn nhau"[35]. Khaùi nieäm "moãi ngöôøi vì chính mình" seõ nhanh choùng bieán chaát thaønh moät thöù töï do muoán laøm gì thì laøm, moät ñieàu coøn toài teä hôn baát cöù ñaïi dòch naøo.
Thieáu Nhaân Phaåm Taïi Caùc Bieân Giôùi
37. Moät soá cheá ñoä chính trò theo chuû nghóa daân tuùy, cuõng nhö moät soá phöông thöùc kinh teá töï do, chuû tröông raèng phaûi ngaên chaën doøng ngöôøi di cö baèng moïi giaù. Caùc laäp luaän cuõng ñöôïc ñöa ra beânh vöïc tính ñöùng ñaén cuûa vieäc haïn cheá vieän trôï cho caùc nöôùc ngheøo, ñeå hoï khaùnh kieät vaø thaáy mình buoäc phaûi thöïc hieän caùc bieän phaùp thaét löng buoäc buïng. Ngöôøi ta khoâng nhaän ra raèng ñaèng sau nhöõng tuyeân boá nhö vaäy, tröøu töôïng vaø khoù hoã trôï, raát nhieàu maïng soáng ñang bò ñe doïa. Nhieàu di daân ñaõ chaïy troán chieán tranh, baùch haïi vaø thaûm hoïa thieân nhieân. Nhöõng ngöôøi khaùc, raát ñuùng, "ñang tìm kieám cô hoäi cho baûn thaân vaø gia ñình hoï. Hoï mô öôùc moät töông lai toát ñeïp hôn vaø hoï muoán taïo ñieàu kieän ñeå ñaït ñöôïc ñieàu ñoù "[36].
38. Ñaùng buoàn thay, moät soá ngöôøi treân "bò thu huùt bôûi vaên hoùa phöông Taây, ñoâi khi vôùi nhöõng kyø voïng khoâng thöïc teá khieán hoï thaát voïng naëng neà. Nhöõng keû buoân ngöôøi voâ löông taâm, thöôøng coù lieân heä vôùi caùc baêng ñaûng ma tuùy hoaëc vuõ khí, ñang khai thaùc ñieåm yeáu cuûa di daân, nhöõng ngöôøi thöôøng xuyeân phaûi traûi qua baïo löïc, buoân ngöôøi, laïm duïng taâm lyù vaø theå lyù vaø nhöõng ñau khoå khoâng keå xieát treân haønh trình cuûa hoï"[37]. Nhöõng ngöôøi leân ñöôøng di cö ñeàu "kinh qua söï xa caùch vôùi nôi xuaát xöù cuûa hoï, vaø thöôøng maát caû goác reã vaên hoùa vaø toân giaùo. Söï phaân maûnh cuõng ñöôïc caûm nhaän bôûi caùc coäng ñoàng hoï ñeå laïi, nôi maát ñi caùc phaàn töû maïnh meõ vaø daùm nghó daùm laøm nhaát cuûa hoï, vaø bôûi caùc gia ñình, nhaát laø khi moät hoaëc caû hai cha meï phaûi di cö, ñeå laïi con caùi ôû queâ höông"[38]. Vì lyù do naøy, "cuõng caàn phaûi khaúng ñònh laïi quyeàn khoâng di cö, nghóa laø, quyeàn ôû laïi queâ höông cuûa ngöôøi ta"[39].
39. Cuõng theá, "ôû moät soá quoác gia chuû nhaø, di daân gaây ra noãi sôï haõi vaø baùo ñoäng, thöôøng ñöôïc thuùc ñaåy vaø khai thaùc cho caùc muïc ñích chính trò. Ñieàu naøy coù theå daãn ñeán naõo traïng baøi ngoaïi, khi ngöôøi ta töï kheùp mình vaøo chính mình, vaø ñieàu naøy caàn ñöôïc giaûi quyeát moät caùch döùt khoaùt"[40]. Caùc di daân khoâng ñöôïc coi laø coù quyeàn, nhö nhöõng ngöôøi khaùc, ñöôïc tham gia vaøo ñôøi soáng cuûa xaõ hoäi, vaø ngöôøi ta queân raèng hoï coù phaåm giaù noäi taïi nhö baát cöù ngöôøi naøo khaùc. Do ñoù, hoï phaûi laø "caùc taùc nhaân trong vieäc töï cöùu chính hoï"[41]. Khoâng ai coù theå coâng khai phuû nhaän raèng hoï laø nhöõng höõu theå nhaân baûn, nhöng treân thöïc teá, baèng quyeát ñònh cuûa chuùng ta vaø caùch chuùng ta ñoái xöû vôùi hoï, chuùng ta coù theå chöùng toû raèng chuùng ta xem hoï ít xöùng ñaùng hôn, keùm quan troïng hôn, keùm nhaân baûn hôn. Ñoái vôùi caùc Kitoâ höõu, loái suy nghó vaø haønh ñoäng naøy laø ñieàu khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc, vì noù ñaët moät soá sôû thích chính trò nhaát ñònh leân treân caùc nieàm xaùc tín saâu xa veà ñöùc tin cuûa chuùng ta: phaåm giaù baát khaû chuyeån nhöôïng cuûa moãi con ngöôøi baát keå nguoàn goác, chuûng toäc hay toân giaùo, vaø luaät toái cao cuûa tình yeâu thöông huynh ñeä.
40. "Nhöõng cuoäc di daân, hôn bao giôø heát, seõ ñoùng moät vai troø chuû choát trong töông lai cuûa theá giôùi chuùng ta"[42]. Tuy nhieân, hieän nay, vieäc di daân bò aûnh höôûng bôûi "vieäc maát caûm thöùc traùch nhieäm ñoái vôùi caùc anh chò em cuûa chuùng ta maø moïi xaõ hoäi daân söï voán döïa vaøo"[43]. Chaâu AÂu, chaúng haïn, ñang coù nguy cô nghieâm troïng ñi theo con ñöôøng naøy. Tuy nhieân, "ñöôïc hoã trôï bôûi di saûn vaên hoùa vaø toân giaùo vó ñaïi cuûa noù, noù coù caùc phöông theá ñeå baûo veä tính trung taâm cuûa con ngöôøi vaø tìm ñöôïc söï caân baèng ñuùng ñaén giöõa traùch nhieäm ñaïo ñöùc keùp cuûa mình laø baûo veä quyeàn cuûa coâng daân vaø baûo ñaûm vieäc hoã trôï vaø chaáp nhaän di daân"[44].
41. Toâi nhaän ra raèng moät soá ngöôøi coøn do döï vaø sôï haõi ñoái vôùi di daân. Toâi coi ñieàu naøy nhö moät phaàn trong baûn naêng töï veä töï nhieân cuûa chuùng ta. Tuy nhieân, ñieàu cuõng ñuùng laø moät caù nhaân vaø moät daân toäc chæ sinh hoa keát traùi vaø coù hieäu naêng neáu hoï coù khaû naêng khai trieån tính côûi môû saùng taïo vôùi ngöôøi khaùc. Toâi yeâu caàu moïi ngöôøi vöôït ra khoûi nhöõng phaûn öùng ban sô ñoù vì "coù vaán ñeà khi nhöõng nghi ngôø vaø sôï haõi ñieàu khieån caùch suy nghó vaø haønh ñoäng cuûa chuùng ta ñeán möùc khieán chuùng ta trôû neân baát khoan dung, kheùp kín vaø thaäm chí phaân bieät chuûng toäc maø mình khoâng bieát. Theo caùch naøy, noãi sôï haõi laáy maát nôi chuùng ta öôùc nguyeän vaø khaû naêng gaëp gôõ ngöôøi khaùc"[45].
AÛo Töôûng Truyeàn Thoâng
42. Thaät kyø laï, trong khi thaùi ñoä kheùp kín vaø baát khoan dung ñoái vôùi ngöôøi khaùc ñang gia taêng, thì caùc khoaûng caùch, ñaøng khaùc, laïi ñang thu heïp hoaëc bieán maát ñeán möùc quyeàn rieâng tö ít coøn hieän höõu. Moïi söï ñaõ trôû thaønh moät loaïi caûnh töôïng caàn ñöôïc khaûo saùt vaø thanh tra vaø cuoäc soáng cuûa ngöôøi ta hieän ñang bò thaùm thính khoâng ngöøng. Truyeàn thoâng kyõ thuaät soá muoán ñöa moïi söï ra thanh thieân baïch nhaät; cuoäc soáng cuûa ngöôøi ta bò bôùi moùc, loät traàn vaø baøn taùn, thöôøng laø naëc danh. Söï toân troïng ñoái vôùi ngöôøi khaùc ñang tan raõ, vaø ngay caû khi chuùng ta gaït boû, phôùt lôø hoaëc giöõ khoaûng caùch vôùi ngöôøi khaùc, chuùng ta vaãn coù theå traân traùo soi moùi töøng chi tieát cuoäc soáng cuûa hoï.
42. Veà phaàn mình, caùc chieán dòch kyõ thuaät soá nhaèm thuø haän vaø huûy dieät khoâng phaûi - nhö moät soá ngöôøi vaãn nghó - laø moät hình thöùc tích cöïc ñeå hoã trôï laãn nhau, nhöng ñôn giaûn chæ laø vieäc lieân hieäp caùc caù nhaân, hôïp nhaát nhau ñeå choáng laïi nhöõng ngöôøi bò tri nhaän laø keû thuø chung. "Caùc phöông tieän truyeàn thoâng kyõ thuaät soá cuõng coù theå khieán ngöôøi ta gaëp nguy cô nghieän ngaäp, coâ laäp vaø daàn daàn maát lieân laïc vôùi thöïc taïi cuï theå, ngaên caûn söï phaùt trieån caùc moái lieân heä lieân ngaõ chaân chính"[46]. Chuùng thieáu caùc cöû chæ theå lyù, neùt maët, khoaûnh khaéc im laëng, ngoân ngöõ thaân xaùc vaø thaäm chí caû nhöõng ñieàu nhö muøi vò, run run baøn tay, ñoû maët vaø ñoå moà hoâi vaãn ngoû lôøi vôùi chuùng ta vaø laø moät phaàn cuûa vieäc truyeàn thoâng nhaân baûn. Caùc moái lieân heä kyõ thuaät soá, vì khoâng ñoøi vieäc vun xôùi chaàm chaäm vaø töø töø caùc tình höõu nghò, vieäc töông taùc beàn vöõng hoaëc xaây döïng moät söï ñoàng thuaän tröôûng thaønh theo thôøi gian, neân beà ngoaøi coù daùng thích thaân thieän. Tuy nhieân, chuùng khoâng thöïc söï xaây döïng coäng ñoàng; thay vaøo ñoù, chuùng coù xu höôùng nguïy taïo vaø môû roäng chính chuû nghóa duy caù nhaân voán tìm ñöôïc bieåu thöùc trong thaùi ñoä baøi ngoaïi vaø khinh thöôøng nhöõng ngöôøi deã bò toån thöông. Tính noái keát kyõ thuaät soá khoâng ñuû ñeå xaây döïng nhöõng caây caàu. Noù khoâng coù khaû naêng hôïp nhaát nhaân loaïi.
Hung haêng voâ lieâm sæ
44. Ngay caû khi caùc caù nhaân duy trì söï coâ laäp duy tieâu thuï ñöôïc cho laø thoaûi maùi, hoï vaãn coù theå choïn moät hình thöùc lieân keát thöôøng xuyeân vaø cuoàng nhieät nhaèm khuyeán khích söï thuø nghòch cöïc ñoä, caùc laêng maï, laïm duïng, phæ baùng vaø baïo löïc ngoân töø ñeán möùc tieâu dieät hình aûnh ngöôøi khaùc, trong moät dieãn bieán khoâng theå coù trong tieáp xuùc theå lyù maø keát cuïc laïi khoâng tieâu dieät chính mình heát thaåy. Tính hung haêng xaõ hoäi ñaõ tìm ñöôïc choã ñöùng voâ song ñeå phaùt trieån quaù caùc maùy tính vaø thieát bò di ñoäng.
45. Ñieàu naøy hieän ñang cho pheùp caùc yù thöùc heä ñöôïc hoaøn toaøn töï do haønh ñoäng. Nhöõng ñieàu maø cho ñeán vaøi naêm tröôùc ñaây khoâng ai coù theå noùi ra neáu khoâng lieàu mình ñaùnh maát loøng toân troïng phoå quaùt thì giôø ñaây coù theå noùi maø khoâng sôï bò tröøng phaït vaø noùi moät caùch thoâ loã nhaát, ngay caû bôûi moät soá nhaân vaät chính trò. Chuùng ta cuõng khoâng neân queân raèng "coù nhöõng lôïi ích kinh teá khoång loà hoaït ñoäng trong theá giôùi kyõ thuaät soá, coù khaû naêng thöïc hieän caùc hình thöùc kieåm soaùt vöøa tinh vi vöøa xaâm laán, taïo ra caùc cô cheá ñeå thao tuùng löông taâm vaø dieãn trình daân chuû. Caùch thöùc hoaït ñoäng cuûa nhieàu nguyeân lyù laøm cô sôû cho caùc heä ñieàu haønh (platform) thöôøng keát cuïc taïo ñieàu kieän cho cuoäc gaëp gôõ giöõa nhöõng ngöôøi coù suy nghó gioáng nhau, baûo veä hoï khoûi cuoäc tranh luaän. Caùc maïch kheùp kín naøy taïo ñieàu kieän cho vieäc loan truyeàn tin töùc giaû vaø thoâng tin sai leäch, xuùi giuïc thaønh kieán vaø thuø gheùt"[47].
46. Chuùng ta cuõng neân nhìn nhaän raèng caùc hình thöùc cuoàng tín coù tính phaù hoaïi ñoâi khi ñöôïc tìm thaáy trong caùc tín ñoà toân giaùo, keå caû caùc Kitoâ höõu; hoï cuõng "coù theå bò cuoán vaøo caùc maïng löôùi baïo löïc baèng ngoân töø qua internet vaø caùc dieãn ñaøn khaùc nhau cuûa truyeàn thoâng kyõ thuaät soá. Ngay caû trong caùc phöông tieän truyeàn thoâng Coâng Giaùo, caùc giôùi haïn cuõng coù theå bò vöôït qua, vieäc phæ baùng vaø vu khoáng coù theå trôû thaønh chuyeän thoâng thöôøng, vaø taát caû caùc tieâu chuaån ñaïo ñöùc vaø toân troïng ñoái vôùi tieáng taêm cuûa ngöôøi khaùc coù theå bò boû qua" [48]. Laøm theá naøo ñieàu naøy coù theå goùp phaàn vaøo tình huynh ñeä maø Cha chung cuûa chuùng ta yeâu caàu nôi chuùng ta ñöôïc?
Thoâng tin thieáu khoân ngoan
47. Söï khoân ngoan ñích thöïc ñoøi hoûi moät cuoäc gaëp gôõ vôùi thöïc taïi. Tuy nhieân, ngaøy nay, moïi söï ñeàu coù theå ñöôïc cheá taïo, nguïy trang vaø söûa ñoåi. Do ñoù, moät cuoäc gaëp gôõ tröïc tieáp duø ôû ven rìa thöïc taïi vaãn bò coi laø khoâng theå dung thöù. Luùc ñoù, moät cô cheá löïa choïn baét ñaàu hoaït ñoäng, theo ñoù toâi coù theå laäp töùc taùch bieät ngöôøi thích khoûi ngöôøi khoâng thích, thöù toâi cho laø haáp daãn khoûi thöù toâi cho laø khoù chòu. Cuøng moät caùch nhö theá, chuùng ta coù theå choïn nhöõng ngöôøi maø chuùng ta muoán chia seû theá giôùi cuûa mình. Nhöõng ngöôøi hoaëc tình huoáng chuùng ta thaáy khoù chòu hoaëc khoâng ñoàng yù vôùi chæ ñôn giaûn bò boâi xoùa trong caùc maïng aûo ngaøy nay; moät theá giôùi aûo sau ñoù ñöôïc taïo ra, coâ laäp chuùng ta vôùi theá giôùi thöïc trong ñoù chuùng ta ñang soáng.
48. Khaû naêng ngoài xuoáng vaø laéng nghe ngöôøi khaùc, neùt ñaëc tröng cuûa nhöõng cuoäc gaëp gôõ lieân ngaõ, laø ñieån hình cuûa thaùi ñoä chaøo ñoùn ñöôïc theå hieän bôûi nhöõng ngöôøi vöôït qua loøng yeâu mình thaùi quaù vaø chaáp nhaän ngöôøi khaùc, quan taâm ñeán hoï vaø chaøo ñoùn hoï vaøo cuoäc soáng cuûa mình. Tuy nhieân, "theá giôùi ngaøy nay phaàn lôùn laø moät theá giôùi cuûa ngöôøi ñieác... Ñoâi khi, nhòp ñoä ñieân cuoàng cuûa theá giôùi hieän ñaïi ngaên caûn chuùng ta chaêm chuù laéng nghe ñieàu ngöôøi khaùc ñang noùi. Giöõa chöøng, chuùng ta ngaét lôøi hoï vaø muoán noùi ngöôïc laïi ñieàu hoï coøn chöa noùi heát. Chuùng ta khoâng ñöôïc ñaùnh maát khaû naêng laéng nghe cuûa mình". Thaùnh Phanxicoâ "ñaõ nghe tieáng Thieân Chuùa, ngaøi ñaõ nghe tieáng ngöôøi ngheøo, ngaøi ñaõ nghe tieáng ngöôøi oám yeáu vaø ngaøi ñaõ nghe tieáng thieân nhieân. Ngaøi ñaõ bieán chuùng thaønh moät loái soáng. Mong muoán cuûa toâi laø haït gioáng maø Thaùnh Phanxicoâ ñaõ gieo troàng coù theå lôùn leân trong traùi tim nhieàu ngöôøi"[49].
49. Khi söï im laëng vaø thaän troïng laéng nghe khuaát daïng, thay theá baèng söï ñieân cuoàng nhaén tin, thì caáu truùc caên baûn cuûa vieäc truyeàn thoâng khoân ngoan nhaân baûn seõ gaëp nguy hieåm. Moät loái soáng môùi ñang xuaát hieän, trong ñoù, chuùng ta chæ taïo ra nhöõng gì chuùng ta muoán vaø loaïi boû taát caû nhöõng gì chuùng ta khoâng theå kieåm soaùt hoaëc bieát ñöôïc ngay laäp töùc vaø hôøi hôït. Dieãn trình naøy, theo luaän lyù hoïc noäi taïi cuûa noù, ngaên chaën kieåu suy tö thanh thaûn coù theå daãn chuùng ta ñeán moät söï ngoân khoan chung.
50. Cuøng nhau, chuùng ta coù theå tìm kieám söï thaät trong ñoái thoaïi, trong cuoäc troø chuyeän thoaûi maùi hoaëc trong cuoäc tranh luaän soâi noåi. Laøm nhö vaäy ñoøi hoûi söï kieân trì; noù haøm nghóa seõ coù nhöõng khoaûnh khaéc im laëng vaø ñau khoå, nhöng noù coù theå kieân nhaãn ñoùn nhaän kinh nghieäm roäng lôùn hôn cuûa caùc caù nhaân vaø daân toäc. Vieäc traøn ngaäp thoâng tin trong taàm tay cuûa chuùng ta khoâng taïo ra söï khoân ngoan nhieàu hôn. Söï khoân ngoan khoâng phaùt sinh töø nhöõng tìm kieám nhanh choùng treân internet vaø cuõng khoâng phaûi laø moät khoái döõ lieäu chöa ñöôïc kieåm chöùng. Noù khoâng chín muøi ñuû ñeå trôû thaønh cuoäc gaëp gôõ vôùi söï thaät. Caùc cuoäc troø chuyeän chæ xoay quanh caùc döõ kieän môùi nhaát, chæ coù tính ngang taàm vaø choàng ñoáng ñôn thuaàn. Chuùng ta khoâng daønh söï taäp trung chuù yù vaøo ñoù, khoâng ñi saâu vaøo troïng taâm cuûa vaán ñeà vaø nhaän ra ñieàu gì thieát yeáu ñem laïi yù nghóa cho cuoäc soáng cuûa chuùng ta. Do ñoù, töï do trôû thaønh aûo töôûng ngöôøi ta rao baùn cho chuùng ta, moät aûo töôûng deã bò nhaàm laãn vôùi khaû naêng luïc loïi treân maøn aûnh. Dieãn trình xaây döïng tình huynh ñeä, duø laø ñòa phöông hay phoå quaùt, chæ coù theå ñöôïc thöïc hieän bôûi nhöõng tinh thaàn töï do vaø côûi môû chaøo ñoùn nhöõng cuoäc gaëp gôõ ñích thöïc.
Caùc Hình Thöùc Leä Thuoäc Vaø Töï Khinh Mình
51. Moät soá quoác gia thònh vöôïng veà kinh teá coù xu höôùng töï ñeà cöû mình laøm moâ hình vaên hoùa cho caùc quoác gia keùm phaùt trieån hôn; thay vaøo ñoù, moãi quoác gia ñoù caàn ñöôïc giuùp ñôõ ñeå phaùt trieån theo caùch rieâng bieät cuûa hoï vaø phaùt trieån caùc naêng löïc ñoåi môùi trong khi vaãn toân troïng caùc giaù trò cuûa neàn vaên hoùa rieâng cuûa hoï. Mong muoán baét chöôùc ngöôøi khaùc moät caùch noâng caïn vaø thaûm baïi daãn ñeán vieäc sao cheùp vaø tieâu thuï thay vì saùng taïo, vaø coå vuõ moät loøng töï troïng raát thaáp ñoái vôùi daân toäc. Trong caùc thaønh phaàn giaøu coù cuûa nhieàu nöôùc ngheøo, vaø ñoâi khi ôû nhöõng nöôùc môùi thoaùt ñöôïc caûnh ngheøo, coù söï phaûn khaùng ñoái vôùi caùch suy nghó vaø haønh ñoäng baûn ñòa, vaø coù xu höôùng coi thöôøng baûn saéc vaên hoùa cuûa mình, nhö theå noù laø nguyeân nhaân duy nhaát cuûa moïi beänh taät.
52. Tieâu dieät loøng töï troïng laø moät caùch deã daøng ñeå thoáng trò ngöôøi khaùc. Ñaèng sau nhöõng xu höôùng coù khuynh höôùng san baèng theá giôùi cuûa chuùng ta naøy, ta thaáy coù nhöõng quyeàn lôïi maïnh meõ lôïi duïng loøng töï troïng thaáp nhö theá, trong khi, nhôø caùc phöông tieän vaø maïng truyeàn thoâng, coá gaéng taïo ra moät neàn vaên hoùa môùi phuïc vuï giôùi thöôïng löu. Ñieàu naøy raäp khuoân chuû nghóa cô hoäi cuûa nhöõng keû ñaàu cô vaø cöôùp boùc taøi chính, vaø ngöôøi ngheøo luoân keát cuïc laø nhöõng ngöôøi thua cuoäc. Roài cuõng theá, vieäc phôùt lôø neàn vaên hoùa cuûa daân toäc mình ñaõ daãn nhieàu nhaø laõnh ñaïo chính trò ñeán choã heát khaû naêng saùng cheá ra moät keá hoaïch phaùt trieån höõu hieäu coù theå ñöôïc chaáp nhaän vaø duy trì moät caùch töï do theo thôøi gian.
53. Chuùng ta queân raèng "khoâng coù hình thöùc tha hoùa naøo toài teä hôn laø caûm thaáy mình bò böùng reã, khoâng thuoäc veà ai caû. Moät laõnh thoå seõ ñôm hoa keát traùi, vaø ngöôøi daân cuûa noù cuõng seõ sinh hoa keát traùi vaø ñem laïi töông lai, chæ trong chöøng möïc hoï coù theå phaùt huy caûm thöùc thuoäc veà nôi caùc thaønh vieân cuûa hoï, taïo ra caùc moái daây lieân keát hoøa nhaäp giöõa caùc theá heä vaø caùc coäng ñoàng khaùc nhau, vaø traùnh taát caû nhöõng gì khieán chuùng ta voâ caûm ñoái vôùi ngöôøi khaùc vaø daãn tôùi vieäc tha hoùa hôn nöõa"[50].
Hy Voïng
54. Baát chaáp nhöõng ñaùm maây ñen treân, nhöõng ñaùm maây ta khoâng neân laøm ngô, toâi muoán, trong nhöõng trang tieáp theo, tieáp nhaän vaø thaûo luaän nhieàu neûo ñöôøng hy voïng môùi. Vì Thieân Chuùa tieáp tuïc gieo nhieàu haït gioáng toát laønh trong gia ñình nhaân loaïi chuùng ta. Ñaïi dòch gaàn ñaây cho pheùp chuùng ta nhaän ra vaø ñaùnh giaù cao, moät laàn nöõa, taát caû nhöõng ngöôøi ôû quanh chuùng ta, giöõa côn sôï haõi, vaãn ñaõ phaûn öùng baèng caùch ñaët maïng soáng cuûa hoï leân tuyeán ñaàu. Chuùng ta baét ñaàu nhaän ra raèng cuoäc soáng cuûa chuùng ta ñöôïc ñan xen vôùi vaø duy trì bôûi nhöõng ngöôøi bình thöôøng nhöng ñaõ anh duõng leân khuoân nhieàu bieán coá coù tính quyeát ñònh trong lòch söû chung cuûa chuùng ta: caùc baùc só, y taù, döôïc só, thuû kho vaø coâng nhaân sieâu thò, nhaân vieân doïn deïp, ngöôøi chaêm soùc, coâng nhaân chuyeân chôû, nam giôùi vaø nöõ giôùi laøm vieäc ñeå cung caáp caùc dòch vuï thieát yeáu vaø an toaøn coâng coäng, caùc tình nguyeän vieân, caùc linh muïc vaø tu só... Hoï hieåu raèng khoâng ai ñöôïc cöùu vôùt moät mình[51].
55. Toâi thaân môøi moïi ngöôøi böôùc vaøo nieàm hy voïng ñoåi môùi, vì hy voïng "noùi vôùi chuùng ta veà moät ñieàu gì beùn reã saâu trong traùi tim moãi con ngöôøi, khoâng phuï thuoäc vaøo hoaøn caûnh vaø ñieàu kieän lòch söû cuûa chuùng ta. Hy voïng noùi vôùi chuùng ta veà moät côn khaùt, moät khaùt voïng, moät mong moûi coù ñöôïc moät cuoäc soáng vieân maõn, moät khaùt voïng ñaït ñöôïc nhöõng ñieàu to lôùn, nhöõng ñieàu laáp ñaày traùi tim vaø naâng cao tinh thaàn cuûa chuùng ta leân nhöõng thöïc taïi cao caû nhö chaân, thieän vaø myõ, coâng baèng vaø yeâu thöông... Hy voïng luoân coù tính maïnh baïo; noù coù theå nhìn xa hôn thuaän tieän baûn thaân, nhöõng an toaøn vaø töôûng thöôûng nhoû moïn chuyeân giôùi haïn chaân trôøi cuûa chuùng ta, vaø noù coù theå môû loøng chuùng ta ra ñoùn nhaän caùc lyù töôûng vó ñaïi voán laøm cho cuoäc soáng trôû neân töôi ñeïp vaø ñaùng giaù hôn"[52]. Vaäy chuùng ta haõy tieáp tuïc tieán böôùc treân caùc neûo ñöôøng hy voïng.
- - - - - - - - - - - - -
[7] Dieãn vaên vôùi Nghò vieän AÂu Chaâu, Strasbourg (25 Thaùng 11 2014): AAS 106 (2014), 996.
[8] Gaëp Caùc Nhaø Caàm quyeàn, Xaõ hoäi daân söï vaø Ngoaïi giao ñoaøn, Santiago, Chile (16 Thaùng 1 2018): AAS 110 (2018), 256.
[9] Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI, Thoâng ñieäp Caritas in Veritate (29 Thaùng 6 2009), 19: AAS 101 (2009), 655.
[10] Toâng huaán haäu Thöôïng Hoäi Ñoàng Christus vivit (25 Thaùng 3 2019), 181.
[11] Ñöùc Hoàng Y RAUÙL SILVA HENRÍQUEZ, Homily at the Te Deum, Santiago de Chile (18 Thaùng 9 1974).
[12] Thoâng ñieäp Laudato Si' (24 Thaùng 5 2015), 57: AAS 107 (2015), 869.
[13] Dieãn vaên vôùi Ngoaïi giao ñoaøn beân caïnh Toøa Thaùnh (11 Thaùng 1 2016): AAS 108 (2016), 120.
[14] Dieãn vaên vôùi Ngoaïi giao ñoaøn beân caïnh Toøa Thaùnh (13 Thaùng 1 2014): AAS 106 (2014), 83-84.
[15] Xem Dieãn vaên vôùi Quõy "Centesimus Annus pro Pontifice" (25 Thaùng 5 2013): Insegnamenti I, 1 (2013), 238.
[16] Xem Thaùnh Phaoloâ VI, Thoâng ñieäp Populorum Progressio (26 Thaùng 3 1967): AAS 59 (1967), 264.
[17] Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI, Thoâng ñieäp Caritas in Veritate (29 Thaùng 6 2009), 22: AAS 101 (2009), 657.
[18] Dieãn vaên vôùi nhaø Caàm quyeàn Daân söï, Tirana, Albania (21 Thaùng 9 2014): AAS 106 (2014), 773.
[19] Dieãn vaên vôùi Caùc Tham döï vieân Hoäi Nghò Quoâc Teá "Nhaân quyeàn trong Theá giôí Ngaøy nay: Caùc thaønh töïu, Boû soùt, Baùc boû" (10 Thaùng 12 2018): L'Osservatore Romano, 10-11 Thaùng 12 2018, p. 8.
[20] Toâng huaán Evangelii Gaudium (24 Thaùng 11 2013), 212: AAS 105 (2013), 1108.
[21] Thoâng ñieäp Ngaøy Hoøa Bình Theá Giôùi 2015 (8 Thaùng 12 2014), 3-4: AAS 107 (2015), 69-71.
[22] Ñaõ daãn, 5: AAS 107 (2015), 72.
[23] Thoâng ñieäp Ngaøy Hoøa Bình Theá Giôùi 2016 (8 Thaùng 12 2015), 2: AAS 108 (2016), 49.
[24] Thoâng ñieäp Ngaøy Hoøa Bình Theá Giôùi 2020 (8 Thaùng 12 2019), 1: L'Osservatore Romano, 13 Thaùng 12 2019, p. 8.
[25] Dieãn vaên veà Vuõ khí Nguyeân töû, Nagasaki, Japan (24 Thaùng 11 2019): L'Osservatore Romano, 25-26 Thaùng 11 2019, p. 6.
[26] Ñoái thoaïi vôùi caùc Hoïc sinh vaø Giaùo vieân Tröôøng San Carlo ôû Milan (6 Thaùng 4 2019): L'Osservatore Romano, 8-9 Thaùng 4 2019, p. 6.
[27] Vaên kieän Tình Huynh ñeä Nhaân baûn vì Hoøa bình Theá giôùi vaø Soáng chung, Abu Dhabi (4 Thaùng 2 2019): L'Osservatore Romano, 4-5 Thaùng 2 2019, p. 6.
[28] Dieãn vaên vôùi Theá giôùi vaên hoùa, Cagliari, Italy (22 Thaùng 9 2013): L'Osservatore Romano, 23-24 Thaùng 9 2013, p. 7.
[29] Humana Communitas. Thö göûi Chuû tòch Giaùo Hoaøng Haøn Laâm Vieän Sö Soáng dòp Kyû nieäm 25 thaønh laäp (6 Thaùng 1 2019), 2.6: L'Osservatore Romano, 16 Thaùng 1 2019, pp. 6-7.
[30] Söù ñieäp video göûi Hoäi nghò TED ôû Vancouver (26 Thaùng 4 2017): L'Osservatore Romano, 27 Thaùng 4 2017, p. 7.
[31] Buoåi Caàu Nguyeän ngoaïi thöôøng Thôøi Ñaïi dòch (27 Thaùng 3 2020): L'Osservatore Romano, 29 Thaùng 3 2020, p. 10.
[32] Baøi giaûng leã, North Macedonia (7 Thaùng 5 2019): L'Osservatore Romano, 8 Thaùng 5 2019, p. 12.
[33] Xem Aeneid 1, 462: "Sunt lacrimae rerum et mentem mortalia tangunt".
[34] "Historia magistra vitae" (CICERO, De Oratore, 2, 6).
[35] Thoâng ñieäp Laudato Si' (24 Thaùng 5 2015), 204: AAS 107 (2015), 928.
[36] Toâng huaán haäu Thöôïng Hoäi Ñoàng Christus Vivit (25 Thaùng 3 2019), 91.
[37]Ñaõ daãn, 92.
[38] Ñaõ daãn, 93.
[39] Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI, Thoâng ñieäp Ngaøy Theá giôùi Di daân vaø Ngöôøi tî naïn naêm 2013, (12 Thaùng 10 2012): AAS 104 (2012), 908.
[40] Toâng huaán haäu Thöôïng Hoäi Ñoàng Christus Vivit (25 Thaùng 3 2019), 92.
[41] Thoâng ñieäp Ngaøy Theá giôùi Di daân vaø Ngöôøi tî naïn naêm 2020 (13 Thaùng 5 2020): L'Osservatore Romano, 16 Thaùng 5 2020, p. 8.
[42] Dieãn vaên vôùi Ngoaïi giao ñoaøn beân caïnh Toøa Thaùnh (11 Thaùng 1 2016): AAS 108 (2016), 124.
[43] Dieãn vaên vôùi Ngoaïi giao ñoaøn beân caïnh Toøa Thaùnh (13 Thaùng 1 2014): AAS 106 (2014), 84.
[44] Dieãn vaên vôùi Ngoaïi giao ñoaøn beân caïnh Toøa Thaùnh (11 Thaùng 1 2016): AAS 108 (2016), 123.
[45] Thoâng ñieäp Ngaøy Theá giôùi Di daân vaø Ngöôøi tî naïn naêm 2019 (27 Thaùng 5 2019): L'Osservatore Romano, 27-28 Thaùng 5 2019, p. 8.
[46] Toâng huaán haäu Thöôïng Hoäi Ñoàng Christus Vivit (25 Thaùng 3 2019), 88.
[47] Ñaõ daãn, 89.
[48] Toâng huaán Gaudete et Exsultate (19 Thaùng 3 2018), 115.
[49] Töø cuoán phim Pope Francis: A Man of His Word, by Wim Wenders (2018).
[50] Dieãn vaên vôùi Caùc Nhaø Caàm quyeàn, Xaõ hoäi daân söï vaø Ngoaïi giao ñoaøn Tallinn, Estonia (25 Thaùng 9 2018): L'Osservatore Romano, 27 Thaùng 9 2018, p. 7.
[51] Xem Buoåi Caàu Nguyeän ngoaïi thöôøng Thôøi Ñaïi dòch (27 Thaùng 3 2020): L'Osservatore Romano, 29 Thaùng 3 2020, p. 10; Thoâng ñieäp nhaân Ngaøy Theá giôùi Ngöôøi Ngheøo (13 Thaùng 6 2020), 6: L'Osservatore Romano, 14 Thaùng 6 2020, p. 8.
[52] Chaøo möøng Ngöôøi Treû taïi Trung taâm vaên hoùa Padre Feùlix Varela, Havana, Cuba (20 Thaùng 9 2015): L'Osservatore Romano, 21-22 Thaùng 9 2015, p. 6.