An ninh khoâng ñeán töø vuõ khí
maø ñeán töø söï hôïp taùc
Ñöùc Toång Giaùm Muïc Gallagher: An ninh khoâng ñeán töø vuõ khí maø ñeán töø söï hôïp taùc.
Ngoïc Yeán
Roma (Vatican News 30-11-2020) - Hoâm thöù Hai 23 thaùng 11 naêm 2020, trong buoåi maïn ñaøm veà ngoaïi giao - khoa hoïc taïi Vieän Haøn laâm Quoác gia Lincei, YÙ, veà ñeà taøi: "Tình huynh ñeä, sinh thaùi toaøn dieän vaø Covid-19. Ñoùng goùp cuûa ngaønh ngoaïi giao vaø khoa hoïc", Ñöùc Toång Giaùm muïc Paul Richard Gallagher, Ngoaïi tröôûng Toøa Thaùnh ñaõ coù baøi tham luaän baøy toû quan ñieåm cuûa Toøa Thaùnh veà vaán ñeà naøy.
Theá giôùi phaûi ñoái maët vôùi nhieàu cuoäc khuûng hoaûng
Trong phaàn ñaàu baøi tham luaän, Ñöùc Toång Giaùm muïc Gallagher noùi ñeán nhieàu cuoäc khuûng hoaûng nhaân ñaïo maø theá giôùi ñang phaûi ñoái maët, ôû caùc khu vöïc khaùc nhau cuûa haønh tinh: "Maëc duø chuùng ta ñang chöùng kieán nhöõng tieán boä chöa töøng coù trong caùc lónh vöïc khoa hoïc, nhöng thöïc teá, chuùng ta ñang phaûi ñoái maët vôùi moät cuoäc khuûng hoaûng söùc khoûe vôùi hôn 50 trieäu ngöôøi bò nhieãm beänh do ñaïi dòch vaø hôn moät trieäu ngöôøi ñaõ thieät maïng do Covid-19".
Khuûng hoaûng söùc khoûe cuõng laø khuûng hoaûng löông thöïc vaø moâi tröôøng
Ñieàu naøy cuõng laøm gia taêng cuoäc khuûng hoaûng löông thöïc ñang dieãn ra. Theo thoâng tin trong baùo caùo veà "Tình traïng an ninh löông thöïc vaø dinh döôõng treân theá giôùi", do 5 cô quan cuûa Lieân Hieäp Quoác hoaït ñoäng trong lónh vöïc dinh döôõng (FAO, Ifad, Pam, Unicef vaø WHO) ñöa ra hoài thaùng 7 naêm 2020, thì trong naêm 2019, gaàn 690 trieäu ngöôøi bò ñoùi. Noãi aùm aûnh veà naïn ñoùi luoân rình raäp cuõng lieân quan ñeán cuoäc khuûng hoaûng moâi tröôøng do söï noùng leân toaøn caàu vaø bieán ñoåi khí haäu. Baùo caùo ñaëc bieät cuûa UÛy ban Lieân chính phuû veà Bieán ñoåi khí haäu (IPCC) cho bieát, coù ít nhaát nöûa tyû ngöôøi soáng ôû nhöõng khu vöïc ñang dieãn ra quaù trình sa maïc hoùa. Keát quaû khoâng theå traùnh khoûi laø: saûn xuaát noâng nghieäp vaø söï ñaûm baûo nguoàn cung caáp löông thöïc bò giaûm. Vaø trong tröôøng hôïp naøy, nhöõng ngöôøi ngheøo laø nhöõng ngöôøi phaûi traû giaù tröôùc tieân, hoï buoäc phaûi di chuyeån. Chính UÛy ban Lieân chính phuû veà Bieán ñoåi khí haäu vaøo thaùng 10 naêm 2018 ñaõ phaùt hieän ra raèng, neáu quyeát ñònh veà vieäc giaûm phaùt thaûi khí nhaø kính khoâng ñöôïc thöïc thi, thì vaøo naêm 2030 söï noùng leân trung bình toaøn caàu seõ coù theå vöôït 1.5C, vôùi aûnh höôûng nghieâm troïng vaø lan roäng ñeán phaàn lôùn nhaân loaïi hoâm nay vaø ngaøy mai.
Khuûng hoaûng kinh teá vaø xaõ hoäi gia taêng bôûi ñaïi dòch
Taát caû nhöõng ñieàu naøy laøm gia taêng theâm cuoäc khuûng hoaûng kinh teá vaø xaõ hoäi, maø ñaïi dòch ñang gaây ra. Thöïc teá chæ ra raèng: "Ngöôøi ngheøo, tröôùc heát laø nhöõng ngöôøi laøm vieäc trong caùc khu vöïc khoâng chính thöùc, laø nhöõng ngöôøi ñaàu tieân thaáy phöông tieän soáng coøn cuûa mình bò bieán maát. Soáng beân leà cuûa neàn kinh teá chính thöùc, ngöôøi ngheøo khoâng ñöôïc tieáp caän vôùi maïng löôùi an ninh xaõ hoäi, bao goàm baûo hieåm thaát nghieäp vaø baûo hieåm chaêm soùc söùc khoûe. Hoï phaûi ñi tìm kieám caùc hình thöùc thu nhaäp khaùc, vaø haäu quaû laø naïn boùc loät söùc lao ñoäng, cöôõng böùc lao ñoäng, naïn maõi daâm vaø buoân ngöôøi gia taêng.
Toùm laïi, theo Ngoaïi tröôûng Toøa Thaùnh, nhöõng cuoäc khuûng hoaûng naøy coù moái lieân heä chaët cheõ vôùi nhau ñeán möùc ngöôøi ta coù theå noùi ñaây "chæ laø moät cuoäc khuûng hoaûng phöùc taïp veà moâi tröôøng-söùc khoeû-xaõ hoäi".
Thôøi gian thöû thaùch trôû thaønh thôøi gian löïa choïn
Nhöng cuõng vì ñieàu naøy maø tai öông cuûa ñaïi dòch "coù theå ñöôïc xem nhö moät söï ñònh hình laïi xaõ hoäi, nhö moät thôøi ñieåm hôïp nhaát bao haøm vieäc nhaän thöùc veà lôïi ích chung". Vaø nhö Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ nhaéc laïi trong buoåi caàu nguyeän ñaëc bieät cho ñaïi dòch vaøo ngaøy 27/3 naêm nay, chuùng ta phaûi "coi thôøi gian thöû thaùch naøy nhö moät thôøi ñieåm ñeå löïa choïn".
Söï löïa choïn laø: bieán ñoåi hoaëc thoaùi lui
Ñöùc Toång Giaùm muïc Gallagher nhaán maïnh raèng: "Thöïc teá, ñaïi dòch Covid-19 coù theå ñöôïc coi laø moät thôøi ñieåm hoaùn caûi thöïc söï, khoâng chæ theo nghóa tinh thaàn, moät cô hoäi thöïc söï ñeå bieán ñoåi; maø ngöôïc laïi, noù cuõng coù theå trôû thaønh moät yeáu toá cuûa söï xuyeân taïc, thoaùi lui vaø khai thaùc. Do ñoù, taùi khôûi ñoäng coù theå ñöôïc hieåu laø moät thaùch ñoá cuûa neàn vaên minh uûng hoä coâng ích vaø moät söï thay ñoåi quan ñieåm, voán phaûi ñaët phaåm giaù con ngöôøi vaøo trung taâm cuûa moïi haønh ñoäng cuûa chuùng ta. Nhöng ñieàu naøy ñoøi hoûi moät taàm nhìn roõ raøng veà loaïi xaõ hoäi vaø neàn kinh teá maø chuùng ta muoán, thuùc ñaåy chuùng ta suy tö chính xaùc yù nghóa cuûa neàn kinh teá vaø muïc ñích cuûa noù".
An ninh khoâng ñeán töø vuõ khí maø ñeán töø söï hôïp taùc
Cuoái cuøng, ñeå ñaûm baûo an ninh toaøn veïn cuûa caùc quoác gia vaø daân toäc, khoâng ñöôïc taêng chi phí vaøo quaân söï, nhöng caàn phaûi taêng cöôøng hôïp taùc toaøn caàu, cuûng coá chuû nghóa ña phöông, nhaán maïnh vaøo cam keát giaûi tröø vuõ khí vaø kieåm soaùt vuõ khí, chöù khoâng phaûi ñeå töï noù chaám döùt. Muïc tieâu ñoùng goùp vaøo an ninh vaø hoøa bình chung, khoâng ñöôïc hieåu laø khoâng coù chieán tranh, maø laø khoâng coù söï sôï haõi, vaø do ñoù thuùc ñaåy phuùc lôïi xaõ hoäi vì coâng ích.
Nhö vaäy, caàn hoäi tuï caùc naêng löïc ñeå xaây döïng ñoái thoaïi, caùc saùng kieán ngoaïi giao, chính saùch an ninh chung. Coäng ñoàng quoác teá ñöôïc keâu goïi aùp duïng caùc chieán löôïc xa, höôùng tôùi töông lai ñeå thuùc ñaåy muïc tieâu hoøa bình vaø oån ñònh, traùnh caùc caùch tieáp caän thieån caän ñoái vôùi caùc vaán ñeà an ninh quoác gia vaø quoác teá.
Moïi thöù ñeàu ñöôïc keát noái: taàm nhìn ña dieän veà sinh thaùi toaøn dieän
Khaùi nieäm veà tình huynh ñeä môû roäng vaø ñaày ñuû theo caùi nhìn cuûa thoâng ñieäp Laudato si', vôùi quan ñieåm cuûa sinh thaùi hoïc toaøn dieän. Trích lôøi Ñöùc Thaùnh Cha: "Moïi thöù ñeàu ñöôïc keát noái", Ñöùc Toång Giaùm muïc nhaán maïnh raèng "vieäc baûo veä caùc heä sinh thaùi, baûo toàn ña daïng sinh hoïc, quaûn lyù chung toaøn caàu seõ khoâng bao giôø hieäu quaû neáu taùch rôøi khoûi caùc vaán ñeà nhö chính trò vaø kinh teá, di cö vaø caùc moái quan heä xaõ hoäi". Ñöùc Toång Giaùm muïc Gallagher nhaéc laïi: "Vaøo naêm 2006, Ñöùc nguyeân Giaùo hoaøng Bieån Ñöùc XVI ñaõ yeâu caàu ñieàu naøy: "Chuùng ta caàn chuyeån ñoåi moâ hình phaùt trieån toaøn caàu". Nghóa laø, "chuùng ta caàn aùp duïng moät taàm nhìn môùi veà theá giôùi, gaén lieàn vôùi khaùi nieäm sinh thaùi hoïc toaøn dieän, qua ñoù, chuùng ta coù yù ñònh thuùc ñaåy suy tö veà ngoâi nhaø chung cuûa chuùng ta, vöôït ra ngoaøi nhöõng chieàu kích ñôn thuaàn cuûa khoa hoïc, moâi tröôøng, kinh teá hoaëc ñaïo ñöùc, ñeå môû ra moät caùi nhìn toaøn dieän veà cuoäc soáng nhaèm xaây döïng toát hôn caùc chính saùch, chæ soá, quy trình nghieân cöùu vaø ñaàu tö, tieâu chí ñaùnh giaù, traùnh moïi quan nieäm sai leäch veà phaùt trieån hoaëc taêng tröôûng. ÔÛ ñaây, raát hieäu quaû khi söû duïng hình aûnh "khoái ña dieän coù nhieàu maët, nhieàu khía caïnh nhöng ñeàu taïo neân moät theå thoáng nhaát giaøu saéc thaùi, nhôø coù ñöôïc neùt öu vieät cuûa boä phaän".
Con ngöôøi ôû trung taâm: Vaên hoùa chaêm soùc, chieán thaéng vaên hoaù loaïi boû
Ñieåm maáu choát vaãn laø "vò trí trung taâm cuûa con ngöôøi, do ñoù caàn phaûi thuùc ñaåy vaên hoùa quan taâm", traùi ngöôïc vôùi "vaên hoùa loaïi boû" ñang phoå bieán, khoâng chæ veà haøng hoùa maø coøn lieân quan ñeán con ngöôøi. Nhö Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ noùi trong Laudato si' raèng "neáu söï phaùt trieån kinh teá vaø coâng ngheä khoâng mang laïi moät theá giôùi toát ñeïp hôn vaø chaát löôïng cuoäc soáng hoaøn toaøn troãi vöôït, thì ñoù khoâng theå ñöôïc coi laø söï tieán boä".
Söùc maïnh bieán ñoåi cuûa giaùo duïc vaø lieân ñôùi
Ngoaïi tröôûng Toøa Thaùnh ñeà nghò, ñeå baét ñaàu quaù trình chuyeån ñoåi, haõy "taän duïng söùc maïnh chuyeån ñoåi cuûa giaùo duïc" vaø tình lieân ñôùi. Ñieàu ñaàu tieân, veà laâu daøi, coù theå hình thaønh trong caùc theá heä môùi "moät neàn kinh teá vaø chính trò beàn vöõng thöïc söï vì chaát löôïng cuoäc soáng, ñem laïi ích lôïi cho taát caû caùc daân toäc treân traùi ñaát vaø ñaëc bieät laø nhöõng ngöôøi ñang ôû trong nhöõng hoaøn caûnh thieät thoøi nhaát vaø nhieàu ruûi ro nhaát".
Haønh ñoäng ñôn ñoäc, nhaø nöôùc khoâng theå ñaûm baûo coâng ích
Ñaïi dòch laøm loä ra nhöõng yeáu ñuoái cuûa chuùng ta, cho thaáy "söï caàn thieát phaûi coù moät tình lieân ñôùi môùi". Bôûi vì chæ coù "hieäp nhaát" chuùng ta môùi coù theå ñoái maët vôùi nhöõng tình huoáng khaån caáp khuûng khieáp nhaát. Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ vieát ñieàu naøy trong Fratelli Tutti: "Ngaøy nay, khoâng moät quoác gia, daân toäc naøo coù theå moät mình ñaûm baûo lôïi ích chung cuûa moïi ngöôøi".
Moät xaõ hoäi huynh ñeä, khoâng boû queân ai
Trong phaàn keát luaän, Ñöùc Toång Giaùm muïc Gallagher nhaéc laïi raèng "caàn phaûi taïo ra moät xaõ hoäi huynh ñeä thuùc ñaåy giaùo duïc ñoái thoaïi vaø cho pheùp moïi ngöôøi coáng hieán heát söùc mình. Lôøi keâu goïi khoâng boû rôi baát kyø ai phaûi laø moät lôøi caûnh baùo ñeå ñaûm baûo raèng phaåm giaù con ngöôøi khoâng bao giôø bò boû queân vaø khoâng ai bò phuû nhaän hy voïng coù theå xaây döïng moät töông lai toát ñeïp hôn".
Ngoaïi tröôûng Toøa Thaùnh noùi: "Toâi muoán keát thuùc baøi tham luaän vôùi nhöõng lôøi cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ taïi khoùa hoïp thöù 75 cuûa Ñaïi Hoäi ñoàng Lieân Hieäp Quoác: Chuùng ta ra khoûi cuoäc khuûng hoaûng khoâng gioáng nhau: chuùng ta ñi ra hoaëc toát hôn hoaëc teä hôn. Vì vaäy, vaøo thôøi ñieåm quan troïng naøy, nhieäm vuï cuûa chuùng ta laø phaûi suy nghó laïi veà töông lai cuûa ngoâi nhaø chung vaø döï aùn chung cuûa chuùng ta. Ñaây laø moät nhieäm vuï phöùc taïp, ñoøi hoûi söï trung thöïc vaø nhaát quaùn trong ñoái thoaïi, nhaèm naâng cao tinh thaàn ña phöông vaø hôïp taùc giöõa caùc quoác gia. Ñaïi dòch ñaõ cho chuùng ta thaáy raèng hoaëc chuùng ta khoâng theå soáng thieáu nhau, hoaëc trôû neân teä hôn: choáng laïi nhau. Lieân Hieäp Quoác ra ñôøi nhaèm lieân keát caùc quoác gia, xích laïi gaàn nhau hôn, nhö moät caàu noái giöõa caùc daân toäc; chuùng ta haõy söû duïng noù ñeå bieán thaùch ñoá maø chuùng ta ñang ñoái maët thaønh cô hoäi, ñeå moät laàn nöõa cuøng nhau xaây döïng töông lai maø chuùng ta mong ñôïi".