Vaán ñeà boå nhieäm caùc Giaùm Muïc trôû neân thôøi söï
Vaán ñeà boå nhieäm caùc Giaùm Muïc trôû neân thôøi söï.
G. Traàn Ñöùc Anh, OP
Vatican (Vatican News 29-11-2020) - Trong thôøi gian gaàn ñaây, dö luaän vaø baùo giôùi noùi ñeán nhöõng cuoäc boå nhieäm khaùc thöôøng, vaø ñoù ñaây ngöôøi ta leân tieáng ñeà nghò caûi toå thuû tuïc tuyeån choïn vaø boå nhieäm Giaùm Muïc trong Giaùo Hoäi.
Tröôøng hôïp Trung Quoác: töï thoâng baùo tröôùc
Ví duï ngaøy 23 thaùng 11 naêm 2020, trang maïng cuûa Hoäi Coâng Giaùo yeâu nöôùc Trung Quoác (chinacatholic.cn) ñöa tin cha Toâma Traàn Thieân Haïo (Chen Tienhao), 58 tuoåi, ñaõ thuï phong Giaùm Muïc ban saùng cuøng ngaøy 23 thaùng 11 naêm 2020 taïi Nhaø Thôø chính toøa thaùnh Micae cuûa giaùo phaän Thanh Ñaûo (Qingdao), tænh Sôn Ñoâng (Shandong). Taân Giaùm Muïc laø Chuû tòch Hoäi Coâng Giaùo yeâu nöôùc ôû ñòa phöông, vaø Giaùm Muïc chuû phong Phoøng Tinh Dieäu (Fang Xingyao), laø Chuû tòch Hoäi Coâng Giaùo yeâu nöôùc Trung Quoác, hai Giaùm Muïc Phuï phong laø Giuse Döông Vónh Cöôøng (Yang Yonggiang), Giaùm muïc giaùo phaän Chu Thoâng (Zhoucun), Phoù Chuû tòch Hoäi Coâng Giaùo yeâu nöôùc, vaø Ñöùc Cha Tröông Hieán Vöôïng (Zhang Xianwang), Giaùm Muïc giaùo phaän Teå Nam (Jinan), Phoù Chuû tòch Löôõng Hoäi, laø cô quan bao goàm Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc vaø Hoäi Yeâu Coâng Giaùo nöôùc.
Phoøng baùo chí Toøa Thaùnh xaùc nhaän sau
Khoâng coù tin gì cuûa Toøa Thaùnh veà vieäc boå nhieäm Giaùm Muïc naøy, khieán giôùi baùo chí caïnh Toøa Thaùnh phaûi gaën hoûi. Vì theá ngaøy hoâm sau, 24/11/2020, Giaùm ñoác Phoøng baùo chí Toøa Thaùnh, oâng Matteo Bruni xaùc nhaän tin Cha Toâma Traàn Thieân Haïo (Chen Tienhao) ñaõ ñöôïc boå nhieäm laøm Giaùm Muïc giaùo phaän Thanh Ñaûo (Qingdao). OÂng cho bieát ñaây laø Giaùm Muïc thöù ba ñöôïc boå nhieäm vaø truyeàn chöùc trong khuoân khoå Hieäp ñònh taïm thôøi giöõa Toøa Thaùnh vaø Trung Quoác, ñoàng thôøi noùi: "Toâi coù theå theâm raèng chaéc chaén trong töông lai seõ coù theâm nhöõng vuï truyeàn chöùc vì hieän ñang coù tieán trình boå nhieäm caùc Giaùm Muïc môùi."
Bieän minh söï khaùc thöôøng
Nguyeân nhöõng chi tieát treân ñaây cuõng cho thaáy ñoù laø moät cuoäc boå nhieäm vaø truyeàn chöùc Giaùm Muïc khaùc thöôøng. Ñòa phöông baàu vaø Ñöùc Thaùnh Cha pheâ chuaån, cho hieäp thoâng vôùi ngaøi vaø qua ñoù vôùi Giaùo Hoäi Coâng Giaùo hoaøn vuõ. Vatican News, thuoäc Boä truyeàn thoâng cuûa Toøa Thaùnh, truyeàn ñi cuõng ngaøy 24 thaùng 11 naêm 2020 nhaéc laïi muïc ñích Hieäp ñònh Taïm Thôøi giöõa Toøa Thaùnh vaø Trung Quoác luoân luoân coù tính chaát muïc vuï ñích thöïc: nghóa laø ñeå caùc tín höõu Coâng Giaùo coù nhöõng Giaùm Muïc hoaøn toaøn hieäp thoâng vôùi Ñaáng Keá Vò Thaùnh Pheâroâ vaø ñoàng thôøi ñöôïc chính quyeàn Coäng hoøa nhaân daân Trung Quoác coâng nhaän.
Tröôøng hôïp Thuïy Só
Moät bieán coá khaùc thöôøng khaùc xaûy ra taïi Thuïy Só. Ngaøy 23 thaùng 11 naêm 2020, 22 vò kinh só nhaø thôø chính toøa giaùo phaän Coira (Chur) aâm thaàm hoïp nhau ñeå choïn Giaùm Muïc trong danh saùch 3 öùng vieân do Toøa Thaùnh ñeà nghò. Nhöng sau cuoäc baàu, kinh só ñoaøn khoâng chaáp nhaän vò naøo trong soá 3 öùng vieân aáy, hoï göûi traû laïi Ñöùc Thaùnh Cha vaø xin ngaøi ñeà cöû caùc öùng vieân khaùc. Ngöôøi ta chöa bieát roõ lyù do chính thöùc, coù kinh só thì noùi vôùi baùo chí raèng 3 öùng vieân aáy "chöa ñuû Coâng Giaùo". Vaø danh taùnh 3 vò aáy bò tieát loä ra ngoaøi, ñoù laø cha Mauro Lepori, ngöôøi Thuïy Só tieáng YÙ, hieän laø Vieän phuï Toång quyeàn doøng Xitoâ, tieáp ñeán laø cha Vigeli Monn, Vieän Phuï cuûa ñan vieän Bieån Ñöùc ôû Disentis, vaø cha Joseph Bonnemain, thuoäc Giaùm haït toøng nhaân Opus Dei, thaønh vieân toøa aùn giaùo phaän, vò naøy ñaõ 72 tuoåi.
Baây giôø "traùi banh" ôû trong tay Ñöùc Thaùnh Cha: ngaøi coù theå cho laøm danh saùch öùng vieân môùi, hoaëc tröïc tieáp boå nhieäm Giaùm Muïc cho giaùo phaän Coira, vì caùc kinh só khoâng duøng ñaëc aân baàu cöû cuûa mình, neân keå nhö maát.
Coira, moät giaùo phaän khoù khaên
Giaùo Phaän Coira coù 700 ngaøn tín höõu Coâng Giaùo vaø töø maáy chuïc naêm nay ôû trong tình traïng phaân hoùa giöõa phe caáp tieán, nhö nhieàu giaùo phaän ôû Ñöùc, nhöng cuõng coù phe truyeàn thoáng, trung thaønh vôùi luaät leä vaø ñaïo lyù cuûa Giaùo Hoäi. Coira vaø 2 giaùo phaän khaùc laø Basilea vaø San Gallo ôû Thuïy Só ñöôïc ñaëc aân töø laâu ñôøi laø ñöôïc quyeàn baàu Giaùm Muïc, tuy raèng theo caùc theå thöùc khaùc nhau: hoaëc choïn Giaùm Muïc trong soá caùc öùng vieân do Toøa Thaùnh ñeà nghò hoaëc töï choïn öùng vieân vaø ñeä leân Ñöùc Thaùnh Cha ñeå ngaøi boå nhieäm.
Ñeà nghò cuûa Chuû tòch Hoäi ñoàng Giaùm Muïc Thuïy Só
Nhaân nhöõng vuï naøy, Chuû tòch Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Thuïy Só, Ñöùc Cha Felix Gmuer, Giaùm Muïc giaùo phaän Basilea, laø giaùo phaän lôùn nhaát Thuïy Só vôùi hôn 1 trieäu 100 ngaøn tín höõu Coâng Giaùo vaø goàm 11 tieåu bang, ñaõ vieát moät baøi baùo ñeà nghò caûi toå vieäc boå nhieäm Giaùm Muïc. Ñöùc Cha cho raèng caùc Linh Muïc, phoù teá, vaø caùc nhaân vieân khaùc cuûa Giaùo Hoäi, cuõng nhö caùc giaùo daân phaûi coù tieáng noùi trong coâng hoäi baàu caùc Giaùm Muïc. Caàn tìm ra nhöõng cô caáu, hôïp vôùi nhöõng nhaïy caûm vaên hoùa cuûa moãi ñòa phöông, ñeå baûo ñaûm "tính caùch ñaïi dieän cuûa toaøn theå daân Chuùa trong giaùo phaän". Tuy nhieân ñaây khoâng phaûi laø moät thuû tuïc tranh cöû, nhöng laø moät tieán trình phaân ñònh tinh thaàn, ñöa tôùi moät quuyeát ñònh ñoàng thuaän bao nhieâu coù theå. Vieäc choïn löïa naøy cuõng phaûi bao goàm caû caùc giaùo phaän laân caän vaø Ñöùc Giaùo Hoaøng pheâ chuaån vieäc baàu cöû Giaùm Muïc. Ñöùc Cha Gmuer nhaéc laïi nguyeân taéc cuûa thaùnh Leo Caû Giaùo Hoaøng: "Baát kyø ai phaûi chuû trì taát caû thì cuõng phaûi ñöôïc taát caû baàu leân".
Vuï cöïu Hoàng Y McCarrick
Khoâng bieát yù kieán cuûa Ñöùc Giaùm Muïc giaùo phaän Basilea khaû thi ñeán möùc ñoä naøo trong thôøi ñaïi ngaøy nay, nhöng trong thôøi gian qua, cuõng coù moät soá thaàn hoïc gia ñeà nghò thay ñoåi caùch thöùc boå nhieäm Giaùm Muïc hieän thôøi, nhaát laø sau vuï xì caêng ñan cöïu Hoàng Y McCarrick ôû Myõ, ñöôïc trình baøy trong phuùc trình daøi 450 trang cuûa Phuû Quoác Vuï Khanh, coâng boá ngaøy 10 thaùng 11 naêm 2020. Ngöôøi ta ñaët caâu hoûi: taïi sao moät ngöôøi coù ñôøi soáng luaân lyù sa ñoïa nhö McCarrick laïi coù theå leo leân ñeán caùc chöùc vuï Giaùm Muïc Metuchen, roài Toång Giaùm Muïc giaùo phaän Newark, sau ñoù laøm Toång Giaùm Muïc thuû ñoâ Washington, roài laøm Hoàng Y nöõa. Chaéc chaén trong tieán trình boå nhieäm ñöông söï coù nhöõng thieáu soùt caàn caûi tieán.
Giaùo luaät hieän haønh
Ñieàu chaéc chaén laø vieäc boå nhieäm Giaùm Muïc trong Giaùo Hoäi ñaõ traûi qua 2 ngaøn naêm lòch söû, vôùi bao nhieâu thaêng traàm, khuyeát ñieåm caàn caûi tieán, tieâu chuaån môùi maø moãi vò Giaùo Hoaøng ñeà ra nhö öu tieân trong vieäc choïn caùc öùng vieân. Giaùo luaät hieän haønh, khoaûn soá 377, trieät 1, qui ñònh raèng: "Ñöùc Giaùo Hoaøng töï do boå nhieäm caùc Giaùm Muïc hoaëc laø pheâ chuaån caùc Giaùm Muïc ñaõ ñöôïc baàu leân moät caùch hôïp phaùp".
Vieäc Ñöùc Thaùnh Cha tröïc tieáp boå nhieäm laø ñieàu hieän ñöôïc aùp duïng haàu heát trong hôn 2,600 giaùo phaän treân theá giôùi. Nhöng trong Giaùo Hoäi Coâng Giaùo nghi leã ñoâng phöông, thì Hoäi ñoàng Thöôïng Phuï hoaëc Toång Giaùm Muïc tröôûng baàu Giaùm Muïc cho laõnh thoå thuoäc quyeàn vaø xin Ñöùc Thaùnh Cha pheâ chuaån. Vaø khoâng keå moät soá tröôøng hôïp ñaëc aân nhö taïi Thuïy Só hay beân Ñöùc.
Trieät hai cuûa Giaùo luaät 377, quy ñònh theâm raèng: "Ít laø ba naêm moät laàn, caùc giaùm muïc cuûa moät giaùo tænh, hoaëc caùc Giaùm Muïc trong Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc, phaûi thoûa thuaän vôùi nhau vaø vôùi tính caùch bí maät, thieát laäp moät danh saùch caùc linh muïc, keå caû caùc linh muïc doøng, xem ai coù tö caùch laøm giaùm muïc, vaø göûi baûn danh saùch ñoù cho Toøa thaùnh; tuy nhieân, moãi giaùm muïc vaãn ñöôïc quyeàn thoâng tri cho Toøa thaùnh moät caùch rieâng reõ danh taùnh nhöõng linh muïc ñöôïc ngaøi xeùt thaáy xöùng ñaùng vaø coù tö caùch ñeå laõnh nhaän nhieäm vuï giaùm muïc".
Taïi toøa thaùnh coù 3 cô quan coù thaåm quyeàn cöùu xeùt vaø chuaån bò vieäc boå nhieäm giaùm muïc. Tröôùc tieân laø boä giaùm muïc, coù thaåm quyeàn ñoái vôùi haàu heát caùc giaùo phaän taïi caùc nöôùc AÂu, Myõ, UÙc vaø Philippines; töùc laø nhöõng nöôùc khoâng thuoäc boä truyeàn giaùo. Tieáp ñeán laø boä truyeàn giaùo, töùc laø cô quan ñaïi dieän Ñöùc Thaùnh Cha ñieàu hôïp caùc hoaït ñoäng taïi caùc xöù truyeàn giaùo vôùi khoaûng 1,100 giaùo phaän trong ñoù coù Vieät Nam. Sau cuøng laø Boä caùc Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Ñoâng phöông phuï traùch khoaûng 100 giaùo phaän thuoäc caùc Giaùo Hoäi naøy.
Ñöùc tính öùng vieân Giaùm Muïc phaûi coù
Giaùo luaät soá 378 quy ñònh raèng: "Ñeå xöùng ñaùng ñöôïc tieán cöû leân chöùc giaùm muïc, ñöông söï caàn phaûi:
1. Troãi vöôït veà ñöùc tin vöõng vaøng, tính neát toát, ñaïo ñöùc, nhieät taâm vôùi caùc linh hoàn, thoâng thaùi, khoân ngoan vaø coù nhöõng nhaân ñöùc nhaân baûn khaùc, coù nhöõng ñöùc tính giuùp cho ñöông söï ñuû khaû naêng chu toaøn chöùc vuï.
2. Phaûi coù danh thôm tieáng toát;
3. Ñaõ troïn 35 tuoåi; ñaõ chòu chöùc linh muïc ít laø 5 naêm; coù vaên baèng tieán só, hoaëc ít ra coù Cöû nhaân veà thaùnh kinh, Thaàn hoïc hoaëc giaùo luaät ôû moät cao ñaúng hoïc vieän ñöôïc toøa thaùnh coâng nhaän hoaëc ít ra thöïc söï chuyeân moân veà nhöõng moân ñoù.
Xeùt cho cuøng, caùc phöông thöùc choïn löïa vaø boå nhieäm Giaùm Muïc ñeàu coù theå coù nhöõng thieáu soùt, vaø keát quaû söï choïn löïa khoâng nhaát thieát 100% laø tuyeät haûo. Caùch ñaây hôn 25 naêm, coù 1 vò ñöôïc ñaïi dieän cuûa 11 tieåu bang baàu laøm Giaùm Muïc ôû Thuïy Só, nhöng chæ 1 naêm röôõi sau ñoù ñaõ sa ngaõ vaø phaûi töø chöùc, gaây xì caêng ñan lôùn. Trong soá 12 toâng ñoà do Chuùa Gieâsu choïn cuõng coù Giuda keû phaûn boäi.