Muïc ñích ngoaïi giao cuûa Toøa Thaùnh
nhaèm taïo hoøa bình giöõa caùc daân toäc
Ñöùc Toång Giaùm Muïc Paul Richard: Muïc ñích ngoaïi giao cuûa Toøa Thaùnh nhaèm taïo hoøa bình giöõa caùc daân toäc.
Ngoïc Yeán
Vatican (Vatican News 16-11-2020) - Nhaân dòp kyû nieäm 40 naêm ngaøy kyù Hieäp ñònh giöõa Toøa Thaùnh vaø Peru, taïi Lima, vaøo ngaøy 19 thaùng 7 naêm 1980, Ñöùc Toång Giaùm muïc Paul Richard Gallagher, Ngoaïi tröôûng Toøa Thaùnh ñaõ coù baøi phaùt bieåu taùi khaúng ñònh muïc ñích, ñöôøng loái vaø hoaït ñoäng ngoaïi giao cuûa Toøa Thaùnh: Toøa Thaùnh ñöôïc keâu goïi haønh ñoäng ñeå taïo ñieàu kieän cho söï chung soáng giöõa caùc quoác gia khaùc nhau, ñeå thuùc ñaåy tình huynh ñeä giöõa caùc daân toäc, nôi thuaät ngöõ tình huynh ñeä ñoàng nghóa vôùi söï coäng taùc hieäu quaû, hôïp taùc thöïc söï, hoøa hôïp vaø coù traät töï, vôùi tình lieân ñôùi ñöôïc thieát laäp vì lôïi ích cuûa taäp theå vaø cuûa caù nhaân.
Moät neàn ngoaïi giao uûng hoä hoøa bình döïa treân coâng lyù
Tröôùc heát, Ñöùc Toång Giaùm muïc ñeà caäp ñeán baøi phaùt bieåu cuûa Ñöùc Thaùnh Cha lieân quan ñeán lónh vöïc ngoaïi giao trong chuyeán toâng du ñeán Haøn Quoác naêm 2014. Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ ñònh nghóa: "Ngoaïi giao laø moät ngheä thuaät cuûa nhöõng ñieàu coù theå, döïa treân nieàm tin chaéc chaén vaø kieân trì raèng hoøa bình coù theå ñaït ñöôïc qua ñoái thoaïi vaø laéng nghe caån thaän vaø thaän troïng, thay vì ñaû kích, chæ trích voâ ích vaø theå hieän söùc maïnh cuûa caùc beân".
Ngoaïi tröôûng Toøa Thaùnh noùi tieáp: "Vaø theo caùi nhìn cuûa Kitoâ giaùo, hoøa bình laø moät 'hoàng aân quyù giaù cuûa Thieân Chuùa' vaø 'traùch nhieäm cuûa moãi ngöôøi vaø cuûa xaõ hoäi laø phaûi tìm kieám hoøa bình moät caùch taän tình vaø tích cöïc'. Vaø neáu hoøa bình laø hoàng aân nhöng khoâng cuûa Ñaáng Saùng Taïo, thì con ngöôøi phaûi coù traùch nhieäm ñoái vôùi hoàng aân naøy. Nhö nhöõng ngöôøi nam vaø nhöõng ngöôøi nöõ soáng cuoäc haønh höông treân maët ñaát naøy, chuùng ta cuõng coù traùch nhieäm xaây döïng hoøa bình. Ñieàu naøy coù nghóa laø neáu chæ khao khaùt hoøa bình vaø coù yù höôùng hoøa bình thoâi thì chöa ñuû. Caàn phaûi coù haønh ñoäng cuï theå vaø nhaát quaùn, haønh ñoäng coù muïc tieâu vaø treân heát caàn yù thöùc raèng moïi ngöôøi, trong theá giôùi lôùn hay nhoû haøng ngaøy cuûa mình, ñeàu laø nhöõng 'ngöôøi xaây döïng hoøa bình' (Mt 5, 6), ngay caû trong nhöõng coâng vieäc, boån phaän vaø chöùc naêng khaùc nhau".
Hoaït ñoäng ngoaïi giao cuûa Toøa Thaùnh khoâng baèng loøng vôùi vieäc quan saùt caùc söï kieän hoaëc ñaùnh giaù yù nghóa cuûa chuùng, cuõng nhö khoâng theå chæ laø moät tieáng noùi pheâ phaùn cuûa löông taâm, thöôøng "ñôn ñoäc". Toøa Thaùnh ñöôïc keâu goïi haønh ñoäng ñeå taïo ñieàu kieän cho söï chung soáng giöõa caùc quoác gia khaùc nhau, ñeå thuùc ñaåy tình huynh ñeä giöõa caùc daân toäc, nôi thuaät ngöõ tình huynh ñeä ñoàng nghóa vôùi söï coäng taùc hieäu quaû, hôïp taùc thöïc söï, hoøa hôïp vaø coù traät töï, vôùi tình lieân ñôùi ñöôïc thieát laäp vì lôïi ích cuûa taäp theå vaø cuûa caù nhaân.
Chính Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ yeâu caàu Toøa Thaùnh haønh ñoäng treân tröôøng quoác teá khoâng phaûi ñeå ñaûm baûo an ninh chung, vôùi khoù khaên hôn bao giôø heát trong giai ñoaïn baát oån dai daúng vaø xung ñoät roõ reät naøy, nhöng ñeå hoã trôï moät yù töôûng hoøa bình laø thaønh quaû cuûa quan heä coâng baèng, nghóa laø toân troïng caùc nguyeân taéc quoác teá, baûo veä caùc quyeàn cô baûn cuûa con ngöôøi, baét ñaàu töø nhöõng ngöôøi thaáp nhaát, deã bò toån thöông nhaát.
Hoøa bình nhö Thaùnh Phaoloâ VI ñaõ noùi trong Hieán Cheá Muïc Vuï-Gaudium et Spes, khoâng chæ phaùt sinh töø "vieäc khoâng coù chieán tranh do söï caân baèng löïc löôïng baáp beânh". Moät quan ñieåm maø trong thôøi ñieåm ñoù ñaõ vöôït qua moät nieàm tin truyeàn thoáng veà caùc quan heä quoác teá, ñöôïc thieát laäp gaàn nhö moät ñieàu taát nhieân veà söï luaân phieân giöõa hoøa bình vaø chieán tranh.
Do ñoù, roõ raøng, chöùc naêng ngoaïi giao cuûa Giaùo hoäi laø moät coâng cuï hieäp thoâng lieân keát Ñöùc Giaùo hoaøng vôùi caùc Giaùm muïc vaø vôùi caùc Giaùo hoäi ñòa phöông, cuõng laø con ñöôøng ñaëc bieät maø qua ñoù Ñöùc Giaùo Hoaøng coù theå tieáp caän moät caùch cuï theå caùc "vuøng ngoaïi vi" tinh thaàn vaø vaät chaát cuûa nhaân loaïi.
Ñöùc Toång Giaùm muïc chæ roõ vaø noùi theâm: "Nhö theá, vieäc khuyeán khích caùi goïi laø 'vaên hoùa ñoái thoaïi vaø gaëp gôõ' nhö Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñònh nghóa, laø moät trong nhöõng ñieåm caên baûn hoaït ñoäng ngoaïi giao cuûa Toøa Thaùnh trong suoát lòch söû gaàn ñaây. Maët khaùc, vieäc thuùc ñaåy hoøa bình phaûi laø troïng taâm cuûa moïi hoaït ñoäng ngoaïi giao ñích thöïc".
Ngoaïi tröôûng Toøa Thaùnh nhaéc laïi raèng maïng löôùi ngoaïi giao cuûa Toøa Thaùnh coù quan heä song phöông vôùi 183 Quoác gia. Toøa thaùnh cuõng duy trì caùc moái quan heä ña phöông oån ñònh vôùi nhieàu toå chöùc lieân chính phuû khaùc, coù thaåm quyeàn trong caùc lónh vöïc khaùc nhau, trong ñoù cô caáu quaûn trò quoác teá ñöôïc theå hieän roõ raøng, nhö Lieân minh chaâu AÂu.
Ngaên chaën xung ñoät, nhöng cuõng hoaït ñoäng trong giai ñoaïn sau chieán tranh
Theo Ñöùc Toång Giaùm muïc Gallagher, "yù töôûng veà hoøa bình cuûa Toøa Thaùnh khoâng chæ döøng laïi ôû ñieàu maø caùc quoác gia theå hieän trong luaät quoác teá hieän nay. Hoaït ñoäng vì hoøa bình khoâng chæ coù nghóa laø thieát laäp moät heä thoáng an ninh quoác teá vaø toân troïng caùc nghóa vuï. Cuõng caàn phaûi ngaên chaën nhöõng nguyeân nhaân coù theå laøm buøng phaùt xung ñoät chieán tranh, cuõng nhö loaïi boû nhöõng hoaøn caûnh vaên hoùa, xaõ hoäi, saéc toäc vaø toân giaùo coù theå khôi laïi nhöõng cuoäc chieán ñaãm maùu vöøa keát thuùc. Vì ñieàu naøy, Ñöùc Thaùnh Cha yeâu caàu chuùng toâi haønh ñoäng uûng hoä söï hoøa giaûi giöõa caùc Beân: caùc quoác gia, caùc toå chöùc khoâng phaûi laø caùc quoác gia, caùc nhoùm noåi daäy hoaëc caùc nhoùm chieán binh khaùc. Hieån nhieân, vaán ñeà khoâng chæ lieân quan ñeán traùch nhieäm cuûa caù nhaân hay taäp theå, maø coøn lieân quan ñeán heä thoáng caùc quy taéc quaûn trò theá giôùi noùi chung."
Theo nghóa naøy, luaät quoác teá "phaûi tieáp tuïc trang bò cho mình caùc theå cheá phaùp lyù vaø coâng cuï quaûn lyù coù khaû naêng quaûn lyù caùc xung ñoät ñaõ keát thuùc hoaëc caùc tình huoáng maø caùc noã löïc ngoaïi giao buoäc caùc loaïi vuõ khí phaûi im laëng".
Veà vaán ñeà naøy, Toøa Thaùnh muoán trôû thaønh moät ñoäng löïc cho caùc thaønh vieân khaùc cuûa Coäng ñoàng quoác teá, ñeå hoï tìm ñöôïc moät hình thöùc toát cho hoï veà moät quyeàn sau chieán tranh, ñöôïc caûi tieán vaø thay ñoåi ñoái vôùi truyeàn thoáng, voán chæ giôùi haïn trong vieäc thieát laäp moái quan heä giöõa nhöõng ngöôøi chieán thaéng vaø nhöõng ngöôøi thua. Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ noùi raát roõ raøng: "Khi toâi nghe töø 'chieán thaéng' hoaëc 'thaát baïi' toâi caûm thaáy moät noãi ñau lôùn, moät noãi buoàn lôùn trong taâm hoàn. Ñaây laø nhöõng töø khoâng ñuùng; töø ñuùng nhaát laø 'hoøa bình'. Ñaây laø töø ñuùng nhaát."
Ngoaïi tröôûng Toøa Thaùnh daønh moät ñieåm quan troïng trong baøi tham luaän noùi veà giai ñoaïn haäu chieán: "Nhieäm vuï sau xung ñoät khoâng chæ giôùi haïn ôû vieäc saép xeáp laïi caùc vuøng laõnh thoå, coâng nhaän caùc chuû quyeàn môùi hoaëc ñaõ thay ñoåi, hoaëc thaäm chí ñaûm baûo söï caân baèng môùi ñaït ñöôïc baèng löïc löôïng vuõ trang. Ñuùng hôn, noù phaûi chæ roõ chieàu kích hoøa bình cuûa nhaân loaïi, loaïi boû moïi lyù do coù theå laøm toån haïi ñeán ñieàu kieän soáng cuûa nhöõng ngöôøi ñaõ traûi qua nhöõng ñieàu khuûng khieáp cuûa chieán tranh vaø giôø ñaây ñang chôø ñôïi vaø hy voïng, theo coâng lyù, cho moät töông lai khaùc. Ñöôïc dieãn ñaït sang ngoân ngöõ ngoaïi giao, ñieàu naøy coù nghóa laø öu tieân söùc maïnh cuûa luaät phaùp hôn vieäc aùp ñaët vuõ khí, ñaûm baûo coâng lyù ngay caû tröôùc tính hôïp phaùp".
Phaù vôõ caùc cô cheá döûng döng
Sau ñoù, Ñöùc Toång Giaùm muïc Gallagher toá caùo "thaùi ñoä döûng döng lan traøn" khoâng chæ lieân quan ñeán nhöõng nôi xaûy ra xung ñoät vaø chieán tranh, coù leõ laø xa xoâi veà maët ñòa lyù: Ngaøy nay, noù cuõng ñaët caâu hoûi cho taát caû chuùng ta, duø muoán hay khoâng, tieáp caän vôùi cuoäc soáng haøng ngaøy cuûa chuùng ta bôûi moät laøn soùng tin töùc vaø thoâng tin lieân tuïc, keát noái chuùng ta vôùi phaàn coøn laïi cuûa theá giôùi vaø cho chuùng ta thaáy nhöõng ñaùm ñoâng cuûa nhöõng ngöôøi ñau khoå, voâ gia cö, naïn nhaân cuûa chieán tranh buoäc phaûi di cö, nhöõng ngöôøi naûn loøng, nhöõng ngöôøi bò maát vieäc laøm vaø nhöõng ngöôøi deã bò toån thöông nhaát".
Ñöùc Toång Giaùm muïc cho bieát ngaøi tin raèng, hôn bao giôø heát, ngaøy nay caàn phaûi "phaù vôõ caùc cô cheá cuûa söï döûng döng, phaù vôõ lôùp voû baûo veä tính ích kyû cuûa chuùng ta. Nhö theá hoøa bình coù theå trôû thaønh nhöõng kinh nghieäm cuï theå trong cuoäc soáng".
Toùm laïi, ngaøy nay, hôn bao giôø heát, nhu caàu caáp thieát veà moät con ñöôøng môùi cho hoøa bình, noù khoâng theå ñöôïc caáu truùc nhö moät baøi taäp ñôn giaûn, maø phaûi tieán haønh moät "chöông trình nghò söï quoác teá" mang laïi vò trí trung taâm cho con ngöôøi vaø cho nhöõng ngöôøi cuï theå ñang haønh ñoäng, ñang ñau khoå, coù theå baøy toû ñeå ñaït ñeán hoøa bình. Muïc tieâu naøy cuõng ñoøi hoûi moät haønh trình noäi taâm. Khoâng döïa treân caùc yeâu saùch chính trò, nhöng laø söï hoaùn caûi cuûa con tim, ngay caû tröôùc caùc cô caáu, vaø ñaët chuùng tröôùc moät taàm nhìn môùi veà theá giôùi, cam keát ñöa ra nhöõng löïa choïn cuï theå ñaët troïng taâm vaøo söï toàn taïi thöïc söï cuûa con ngöôøi, hôn laø vaøo caáu truùc lyù thuyeát cuûa tö töôûng.
Daán thaân cho moät söï hoaùn caûi thöïc söï
Ngoaïi tröôûng Toøa Thaùnh nhaán maïnh, con ñöôøng chính ñöôïc Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ chæ ra, ñoù laø cuoäc chieán choáng laïi ngheøo ñoùi caû vaät chaát laãn tinh thaàn, xaây döïng hoøa bình, trôû thaønh nhöõng ngöôøi xaây döïng nhöõng caây caàu qua ñoái thoaïi. "Chuùng cuõng laø ba ñieåm quy chieáu cho thaáy moät haønh trình caù nhaân, xaõ hoäi vaø toaøn caàu maø Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ môøi goïi taát caû moïi ngöôøi, töø nhöõng ngaøy ñaàu tieân ngaøi phuïc vuï vôùi tö caùch laø Giaùm muïc Roma", Ñöùc Toång giaùm muïc Gallagher nhaéc laïi vaø noùi theâm raèng ngaøy nay Ñöùc Thaùnh Cha vaãn tieáp tuïc keâu goïi nhö theá, thaäm chí coøn hôn theá nöõa. "Noù ñoøi hoûi chuùng ta phaûi coù raát nhieàu can ñaûm vaø boû laïi sau löng chuùng ta nhöõng ñieàu thuû ñaéc caùch deã daøng, daán thaân vì moät söï hoaùn caûi ñích thöïc cuûa con tim, cuûa caùc öu tieân, loái soáng, ñeå môû loøng khi gaëp gôõ ngöôøi khaùc, ngay caû khi döôøng nhö chuùng ta chöa bieát hoï ñuû, hay nhöõng ngöôøi töø caùc theá giôùi vaên hoùa vaø toân giaùo quaù khaùc bieät hoaëc noùi nhöõng ngoân ngöõ coøn khaùc bieät hôn.
Ngoaïi tröôûng Toøa Thaùnh keát luaän: "Veà neàn taûng, ngoaïi giao cuûa Toøa Thaùnh laø moät ngoaïi giao böôùc ñi treân ñöôøng: moät chaëng ñöôøng daøi, phöùc taïp vaø ñaày khoù khaên nhöng khaû theå vôùi söï giuùp ñôõ cuûa Chuùa, ñeå thaéng vöôït söï döûng döng cuûa thôøi ñaïi chuùng ta vaø xaây döïng moät töông lai hoaø bình cho toaøn theå nhaân loaïi".