Baùo Quan saùt vieân Roma cuûa Toøa Thaùnh,
moät lòch söû vó ñaïi cuûa baùo chí Coâng giaùo
Baùo Quan saùt vieân Roma cuûa Toøa Thaùnh, moät lòch söû vó ñaïi cuûa baùo chí Coâng giaùo.
Ngoïc Yeán
Vatican (Vatican News 8-11-2020) - Nhöõng daáu aán quan troïng cuûa Baùo Quan saùt vieân Roma cuûa Toøa Thaùnh, moät tôø baùo ñöôïc xem nhö moät lòch söû vó ñaïi cuûa baùo chí Coâng giaùo, moät dòch vuï quyù giaù kho löu tröõ daønh cho caùc hoïc giaû, nhaø söû hoïc, nhaø baùo vaø ñoäc giaû. Noäi dung ñöôïc phaùt haønh baèng caùc ngoân ngöõ: YÙ, Anh, Ñöùc, Phaùp, Taây Ban Nha vaø Boà Ñaøo Nha. Tôø baùo laø moät ñaøi quan saùt nhö teân goïi cuûa noù, moät ñaøi quan saùt ñeå troâng thaáy caùc thöïc taïi cuûa theá giôùi naøy vaø cho moïi ngöôøi tin töùc veà caùc thöïc taïi ñoù. ÔÛ ñaây ngöôøi ta thaáy coù söï truøng hôïp giöõa nhöõng gì cuûa thaønh phoá Roma vaø toaøn theá giôùi, laø ñaëc tính Coâng giaùo.
Hoâm 04 thaùng 11 naêm 2020, Baùo Quan saùt vieân Roma cuûa Toøa Thaùnh coù moät söï kieän ghi daáu aán quan troïng: Caùc aán baûn lòch söû cuûa tuaàn Baùo coù theå truy caäp tröïc tuyeán. Ñieàu naøy coù nghóa laø haøng ngaøn baøi vieát cuûa baùo "Quan saùt vieân Chuùa nhaät", tuaàn baùo cuûa Toøa Thaùnh, ñöôïc thaønh laäp vaøo naêm 1934 vaø ñeán naêm 2007 thì ngöng laïi, seõ ñöôïc truy caäp tröïc tuyeán mieãn phí.
Nhaân dòp naøy, chuùng toâi xin ñieåm laïi lòch söû vaø nhöõng daáu aán quan troïng cuûa Baùo Quan saùt vieân Roma cuûa Toøa Thaùnh, moät tôø baùo ñöôïc xem nhö moät lòch söû vó ñaïi cuûa baùo chí Coâng giaùo, moät dòch vuï quyù giaù maø kho löu tröõ baùo chí daønh cho caùc hoïc giaû, nhaø söû hoïc, nhaø baùo vaø ñoäc giaû. Noäi dung ñöôïc phaùt haønh baèng caùc ngoân ngöõ: YÙ, Anh, Ñöùc, Phaùp, Taây Ban Nha vaø Boà Ñaøo Nha.
Lòch söû hình thaønh
Lòch söû cuûa tôø baùo baét ñaàu töø naêm 1849, vôùi teân goïi laø "Il Costituzionale Romano-Hieán phaùp Roma", döôùi söï daãn daét cuûa Vieän phuï Battelli.
Naêm 1852 tôø baùo bò ñoùng cöûa theo yeâu caàu cuûa Massimo d'Azeglio, Boä tröôûng ngoïai giao cuûa Vöông quoác Sardinia, vì oâng cho raèng moät soá baøi vieát coù veû xuùc phaïm hoaøng gia Savoy.
Sau ñoù vaøo naêm 1861 tôø baùo chính thöùc cuûa Toøa Thaùnh ñöôïc hai luaät sö Nicola Zanchini vaø Giuseppe Bastia taùi laäp vôùi teân goïi "L'Osservatore Romano-Baùo Quan saùt vieân Roma".
Trong khi Coâng ñoàng chung Vatican I dieãn ra (1869-1870), tôø baùo ñaõ theo saùt nhöõng hoaït ñoäng cuûa Coâng ñoàng. Chính Giaùm ñoác môùi, oâng Augusto Baviera laø ngöôøi thu thaäp caùc baøi phaùt bieåu cuûa caùc nghò phuï.
Trong Theá chieán thöù nhaát, Baùo Quan saùt vieân Roma ñaõ choïn ñöôøng loái trung laäp vaø coâng baèng. Nhieàu baøi phaùt bieåu cuûa Ñöùc Hoàng y Pietro Gasparri, Quoác vuï khanh Toøa Thaùnh, xuaát hieän treân caùc trang cuûa tôø baùo.
Naêm 1919, tôø baùo ngöng hoaït ñoäng trong hai thaùng do moät cuoäc ñình coâng cuûa caùc nhaø in Roma.
Sau xung ñoät, tôø baùo ñöôïc cuûng coá vaø vaøo ngaøy 10 thaùng 7 naêm 1920 oâng Giuseppe Dalla Torre ñöôïc choïn laøm giaùm ñoác cuûa tôø baùo. OÂng ñaõ daãn daét tôø baùo trong 40 naêm (1920-1960). Döôùi söï chæ ñaïo cuûa oâng, nhöõng ngöôøi treû thuoäc phong traøo Coâng giaùo xa rôøi cheá ñoä ñeán toøa soaïn, trôû thaønh truï coät cuûa tôø baùo.
Thaùng 02 naêm 1929, YÙ vaø Toøa thaùnh taùi laäp quan heä ngoaïi giao. Hieán phaùp cuûa Quoác gia Thaønh Vatican coù aûnh höôûng quyeát ñònh ñoái vôùi tôø baùo: Töø khi Hieäp öôùc Lateranoâ ñöôïc kyù keát, Baùo Quan saùt vieân Roma khoâng coøn tuaân theo luaät baùo chí cuûa YÙ. Vaøo thaùng 11, ban bieân taäp vaø quaûn lyù ñöôïc chuyeån ñeán Vatican. Töø ñoù tôø baùo coù truï sôû taïi Via dei Pellegrini.
Soá löôïng phaùt haønh cuûa tôø baùo taêng leân 50 ngaøn baûn moãi ngaøy vaø sau ñoù trong suoát thaäp kyû ñaït 20 ngaøn baûn. Naêm 1934, tuaàn baùo ra ñôøi, ñoàng haønh cuøng tôø baùo cho ñeán naêm 2007.
Trong naêm quan troïng, naêm Chieán tranh theá giôùi thöù hai buøng noå, soá löôïng phaùt haønh cuûa tôø baùo daàn daàn taêng leân, ñaït 100 ngaøn baûn moãi ngaøy. Ñoäc giaû YÙ ñaëc bieät quan taâm ñeán caùc chuyeân muïc phaân tích quoác teá.
Caùc phieân hoïp cuûa Coâng ñoàng Vatican II (baét ñaàu vaøo naêm 1962) laø moät thaùch thöùc môùi ñoái vôùi tôø baùo, tôø baùo ñöôïc keâu goïi ñeå phoå bieán tin töùc coâng ñoàng treân khaép theá giôùi. Döôùi söï chæ ñaïo cuûa Raimondo Manzini, tôø baùo coù soá löôïng phaùt haønh khoaûng 30 ngaøn baûn.
Vaøo thaùng 10/2007, vôùi söï xuaát hieän cuûa oâng Giovanni Maria Vian, maøu saéc cuûa tôø baùo ñöôïc phong phuù gioáng nhö caùc tôø baùo lôùn cuûa YÙ. OÂng Vian cuõng môû ra coäng taùc vôùi nhöõng ngöôøi khoâng Coâng giaùo.
Naêm 2011, kyû nieäm 150 naêm thaønh laäp
Naêm 2011, Baùo Quan saùt vieân Roma kyû nieäm 150 naêm thaønh laäp. Nhaân dòp naøy Ñöùc nguyeân Giaùo hoaøng Bieån Ñöùc XVI ñaõ vieáng thaêm toøa soaïn.
Ngoû lôøi vôùi caùc nhaân vieân laøm vieäc taïi ñaây, Ñöùc nguyeân Giaùo hoaøng Bieån Ñöùc XVI ñeà cao phaàn ñoùng goùp cuûa tôø baùo cho coâng taùc rao truyeàn Tin Möøng vaø laøm chöùng cho chaân lyù, baèng caùch phoå bieán giaùo huaán cuûa Giaùo Hoaøng, cho tin töùc caùc sinh hoaït cuûa Giaùo hoaøng vaø cuûa caùc cô quan trung öông Toøa Thaùnh cuõng nhö cuûa ñôøi soáng Kitoâ treân theá giôùi. Tôø baùo giuùp caùc tín höõu nhìn caùc vaán ñeà thôøi söï döôùi aùnh saùng cuûa Lôøi Chuùa vaø cuûa Huaán Quyeàn, lieân tuïc chuù yù tôùi caùc daáu chæ thôøi ñaïi... Dó nhieân noù cuõng ghi nhaän caùc vaán ñeà xaõ hoäi vaø caùc söï kieän, keå caû caùc söï kieän tieâu cöïc gaây ra bôûi söï xa rôøi caùc giaù trò nhaân baûn vaø Kitoâ giaùo.
Theo Ñöùc nguyeân Giaùo hoaøng, ñaây laø tôø baùo ñaëc bieät trong neàn baùo chí theá giôùi noùi chung, vì noù coáng hieán cho ñoïc giaû caùc tin töùc tích cöïc vaø khích leä, voán thöôøng thieáu hay khoâng coù choã thích hôïp trong caùc tôø baùo khaùc. Tôø baùo laø moät ñaøi quan saùt nhö teân goïi cuûa noù, moät ñaøi quan saùt ñeå troâng thaáy caùc thöïc taïi cuûa theá giôùi naøy vaø cho chuùng ta tin töùc veà caùc thöïc taïi ñoù. Töø ñaøi quan saùt naøy noù phaûn aùnh caùc vieäc xa cuõng nhö caùc vieäc gaàn. ÔÛ ñaây ngöôøi ta thaáy coù söï truøng hôïp giöõa nhöõng gì cuûa thaønh phoá Roma vaø toaøn theá giôùi, laø ñaëc tính Coâng giaùo, trong moät nghóa naøo ñoù cuõng coù gia taøi cuûa Roma: moät caùch thöïc teá troâng thaáy theá giôùi chöù khoâng phaûi chæ chính mình maø thoâi.
Tôø baùo khoâng ôû treân bình dieän hôøi hôït cuûa caùc bieán coá, nhöng ñi vaøo chieàu saâu: noù cho chuùng ta thaáy caùc goác reã vaên hoùa, neàn taûng cuûa söï vaät. Noù khoâng chæ laø moät nhaät baùo maø laø moät nguyeät san vaên hoùa... Tieâu chuaån höôùng daãn ôû ñaây luoân laø chaân lyù, coâng lyù vaø nieàm hy voïng phaùt xuaát töø Tin Möøng vaø ñöùc tin.
ÖÙng duïng môùi ñoïc baùo
Nhaân dòp kyû nieäm 100 naêm ngaøy sinh cuûa Thaùnh Gioan Phaoloâ II, Chuùa nhaät 17/5/2020, Nhaät baùo cuûa Toøa Thaùnh, ñaõ ra maét moät öùng duïng môùi, giuùp moïi ngöôøi coù theå ñoïc taát caû caùc baøi baùo vaø tin töùc cuûa Toøa Thaùnh moät caùch deã daøng hôn. Nhö theá, nhöõng ai quan taâm ñeán Baùo Quan saùt vieân Roma seõ tìm ñöôïc moät öùng duïng mieãn phí môùi coù treân Google-play hoaëc App-store.
Taïm ngöng phaùt haønh giaáy
Vaøo ngaøy 25 thaùng 3 naêm 2020, vì dòch virus corona, tôø baùo cuûa Toøa Thaùnh ñaõ phaûi taïm ngöng phaùt haønh giaáy. Trong thôøi gian ñoù, ñoäc giaû chæ coù theå ñoïc baùo treân Internet, moïi hoaït ñoäng in aán bò ngöng. Taïi Toøa baùo, chæ coù moät kyõ thuaät vieân in vaø moät ngöôøi ñoùng saùch ôû laïi nhaø in ñeå saûn xuaát chæ 10 baûn, ñeå phaân phoái cho caùc cô quan quan troïng cuûa giaùo trieàu Roma, trong ñoù coù Quoác vuï khanh Toøa Thaùnh vaø Ñöùc Thaùnh Cha.
Giaùm ñoác baùo Quan saùt vieân Roma, oâng Andrea Monda giaûi thích veà vieäc naøy: "Chuùng toâi tieáp tuïc laøm vieäc theo caùch 'laøm vieäc thoâng minh' vaø 90% ban bieân taäp seõ lo vieäc chaêm soùc noäi dung trang web. Lieân quan ñeán baùo giaáy, ñaây laø vieäc ñoùng cöûa taïm thôøi, vaø ñoái vôùi chuùng toâi ñaây trôû thaønh cô hoäi ñeå taêng cöôøng söï hieän dieän cuûa chuùng toâi treân maïng. Nhöng chuùng toâi seõ trôû laïi treân caùc quaày baùo".
Trôû laïi vôùi hình thöùc phaùt haønh giaáy
Ñuùng nhö nhaän ñònh cuûa Giaùm ñoác, Chuùa nhaät 04 thaùng 10 naêm 2020, Baùo Quan saùt vieân Roma cuûa Toøa Thaønh trôû laïi vôùi hình thöùc phaùt haønh giaáy. Vôùi söï quay trôû laïi naøy, tôø baùo ñaõ ñöôïc ñoåi môùi veà ñoà hoïa vaø noäi dung, vaø ñöôïc keát noái vôùi heä thoáng truyeàn thoâng Vatican.
Vôùi baùo giaáy ñònh daïng môùi cho pheùp tôø baùo chính thöùc cuûa Toøa Thaùnh coù nhieàu tin töùc vaø chi tieát hôn. Cuï theå, moãi ngaøy baùo ñöôïc phaùt haønh vôùi 8 trang veà tin töùc thôøi söï cuûa Vatican, toân giaùo, chính trò vaø vaên hoùa. Ngoaøi ra tôø baùo coøn ñöôïc boå sung phuï trang chuyeân ñeà: vaøo chieàu thöù Ba, tuaàn baùo vaên hoùa; chieàu thöù Tö, daønh rieâng cho Giaùo hoäi nhö moät beänh vieän daõ chieán treân nhöõng con ñöôøng cuûa theá giôùi; chieàu thöù Naêm "Tuaàn leã cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ"; chieàu thöù Saùu, muïc thôøi luaän cuûa moät theá giôùi toaøn caàu hoùa.
Caùc aán baûn lòch söû cuûa tuaàn Baùo coù theå truy caäp tröïc tuyeán
Khoâng chæ döøng laïi ôû vieäc cung caáp thoâng tin, tôø baùo chính thöùc cuûa Toøa Thaùnh coøn tieán theâm böôùc nöõa, trôû thaønh kho löu tröõ cho nhöõng ai quan taâm. Thöïc teá, töø ngaøy 04 thaùng 11 naêm 2020, haøng ngaøn baøi vieát cuûa baùo "Quan saùt vieân Chuùa nhaät", tuaàn baùo cuûa Toøa Thaùnh, ñöôïc thaønh laäp vaøo naêm 1934 vaø ñeán naêm 2007 thì ngöng laïi, ñaõ ñöôïc truy caäp tröïc tuyeán mieãn phí.
Chæ caàn keát noái vôùi trang web cuûa tôø baùo Vatican (www.osservatoreromano.va) vaø truy caäp phaàn "kho löu tröõ" ñeå xem laïi hôn 70 naêm lòch söû cuûa Giaùo hoäi vaø theá giôùi ñöôïc keå qua hôn 60 ngaøn trang ñöôïc soá hoùa caån thaän.
Tuaàn Baùo ñöôïc khôûi ñoäng theo saùng kieán cuûa Mario Baldelli, luùc ñoù laø chaùnh vaên phoøng haønh chính cuûa tôø baùo, vôùi söï haäu thuaãn cuûa giaùm ñoác bieân taäp Giuseppe Dalla Torre. Ngay töø nhöõng soá ñaàu tieân, tuaàn baùo ñaõ theå hieän laø moät "tieáng noùi" ít bò raøng buoäc vôùi phaïm vi chính thöùc, vaø do ñoù thoaùt khoûi söï sieát chaët kieåm duyeät cuûa cheá ñoä phaùt xít.
Sau chieán tranh, söï höôùng daãn tuaàn baùo ñöôïc giao cho Enrico Zuppi, ngöôøi ñaõ bieán noù thaønh moät taïp chí soáng ñoäng vaø tinh teá, hieän ñaïi hoùa veà ñoà hoïa - naâng cao hình aûnh - vaø môû roäng noäi dung. Döôùi söï chæ ñaïo cuûa oâng (1947-1979) tôø baùo ñaõ trôû thaønh nôi giao thoa vaên hoùa ôû caáp ñoä cao, vôùi söï ñoùng goùp cuûa nhöõng teân tuoåi löøng laãy khoâng chæ töø baùo chí Coâng giaùo, vaø laø coâng cuï höõu hieäu ñeå phoå bieán nhöõng vaán ñeà lôùn ñöôïc tranh luaän trong Giaùo hoäi vaø xaõ hoäi.
Giôø ñaây, nhôø loøng haûo taâm cuûa nhöõng ngöôøi con cuûa Enrico Zuppi, di saûn roäng lôùn naøy ñaõ xuaát hieän treân web vaø moïi ngöôøi ñeàu coù theå truy caäp ñöôïc. Coâng trình ñöôïc ñeà xuaát vaøo ñaàu naêm 2000, vôùi nhieàu naêm laøm vieäc cuûa caùc nhaân vieân löu tröõ cuûa tôø baùo vaø caùc coâng ty beân ngoaøi, nhöõng ngöôøi ñaûm nhaän vieäc soá hoùa vaø laäp chæ muïc taát caû caùc soá cuûa taïp chí vaø söï phaùt trieån cuûa coâng cuï tìm kieám. Nhôø coù cô sôû haï taàng do Boä Truyeàn thoâng cung caáp, ban quaûn lyù coâng ngheä ñaõ khai trieån moät döï aùn nhaäp soá löôïng lôùn döõ lieäu qua neàn taûng quaûn lyù noäi dung vaø xuaát baûn treân web.