Coâng boá thoâng ñieäp môùi "Fratelli tutti"
cuûa Ñöùc Thaùnh cha
Coâng boá thoâng ñieäp môùi "Fratelli tutti" cuûa Ñöùc Thaùnh cha.
G. Traàn Ñöùc Anh, O.P.
Vatican (RVA News 04-10-2020) - Tröa Chuùa nhaät, 4 thaùng 10 naêm 2020, thoâng ñieäp môùi cuûa Ñöùc Thaùnh cha Phanxicoâ veà xaõ hoäi ñaõ ñöôïc coâng boá taïi Roma, sau khi ñöôïc ngaøi kyù caïnh moä cuûa thaùnh Phanxicoâ Assisi, luùc 4 giôø chieàu, lieàn sau thaùnh leã ñôn sô ngaøi cöû haønh taïi ñaây, chieàu thöù Baûy, ngaøy 3 thaùng 10 naêm 2020. Ñaây laø laàn ñaàu tieân töø 206 naêm nay, moät vò Giaùo hoaøng kyù thoâng ñieäp ôû ngoaøi Roma.
Thoâng ñieäp thöù ba cuûa Ñöùc Thaùnh cha Phanxicoâ coù töïa ñeà laø: "Fratelli tutti", taát caû anh chò em, veà tình huynh ñeä vaø tình baïn xaõ hoäi.
Vaên kieän daøi 100 trang hay hôn 200 trang khoå nhoû (237,209 töø), goàm 287 ñoaïn, vaø ngoaøi phaàn nhaäp ñeà vaø lôøi caàu nguyeän keát thuùc, ñöôïc chia laøm taùm chöông.
Chuû ñích thoâng ñieäp cuûa Ñöùc Thaùnh cha
Trong phaàn nhaäp ñeà, sau khi nhaéc ñeán taám göông vaø giaùo huaán cuûa thaùnh Phanxicoâ Assisi maø ngaøi ñaëc bieät laáy höùng ñeå soaïn thoâng ñieäp "Laudato sì" vaø thoâng ñieäp thöù ba naøy, "Fratelli tutti", Ñöùc Thaùnh cha vieát:
"Nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán tình huynh ñeä vaø tình baïn xaõ hoäi vaãn luoân laø nhöõng quan taâm cuûa toâi. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, toâi ñaõ nhieàu laàn nhaéc ñeán caùc vaán ñeà aáy vaø taïi nhieàu nôi. Toâi muoán thu thaäp trong thoâng ñieäp naøy ñieàu toâi ñaõ noùi theo chieàu höôùng ñoù vaø nay ñaët chuùng trong moät boái caûnh suy tö roäng raõi hôn... Ngoaøi ra, thoâng ñieäp naøy thu thaäp vaø phaùt trieån nhöõng ñeà taøi lôùn ñaõ ñöôïc trình baøy trong Vaên kieän maø toâi ñaõ kyù keát vôùi Ñaïi Imam Hoài giaùo Ahmad Al-Tayyed, taïi Abu Dhabi. Trong thoâng ñieäp naøy, toâi cuõng ñoùn nhaän, trong ngoân ngöõ cuûa toâi, nhieàu vaên kieän vaø thö töø maø toâi ñaõ nhaän ñöôïc töø bao nhieâu ngöôøi vaø nhoùm ôû caùc nôi treân theá giôùi" (n.5).
Ñöùc Thaùnh cha cho bieát: "Nhöõng trang trong thoâng ñieäp naøy khoâng chuû tröông toùm taét ñaïo lyù veà tình yeâu huynh ñeä, nhöng döøng laïi veà chieàu kích ñaïi ñoàng cuûa noù, veà söï côûi môû ñoái vôùi taát caû moïi ngöôøi. Toâi trao thoâng ñieäp xaõ hoäi naøy nhö moät ñoùng goùp khieâm toán cho vieäc suy tö, ñeå ñöùng tröôùc nhieàu caùch thöùc hieän nay, loaïi tröø hoaëc coá tình khoâng bieát ñeán ngöôøi khaùc, chuùng ta coù theå phaûn öùng baèng moät öôùc mô môùi veà tình huynh ñeä vaø tình baïn xaõ hoäi, khoâng chæ giôùi haïn vaøo lôøi noùi maø thoâi. Tuy vieát thoâng ñieäp naøy ñi töø nhöõng xaùc tín Kitoâ cuûa toâi, nhöõng xaùc tín linh hoaït vaø nuoâi döôõng toâi, nhöng toâi coá gaéng trình baøy laøm sao ñeå suy tö naøy côûi môû ñoái thoaïi vôùi taát caû nhöõng ngöôøi thieän chí". (n.6)
Ñöùc Thaùnh cha keå raèng ngaøi ñaõ baét ñaàu soaïn thoâng ñieäp, thì xaûy ra ñaïi dòch Covid-19 ñoät nhaäp vaøo coäng ñoàng nhaân loaïi: "Noù cho thaáy nhöõng an ninh giaû taïo cuûa chuùng ta, vaø nhöõng caâu traû lôøi maø nhieàu nöôùc ñeà ra caøng cho thaáy khaû naêng khoâng theå cuøng nhau haønh ñoäng cuûa con ngöôøi. Maëc duø raát lieân heä vôùi nhau, nhöng ta thaáy coù moät söï phaân hoùa caøng cho chuùng ta nhaän thöùc: thaät laø khoù giaûi quyeát caùc vaán ñeà coù lieân heä tôùi taát caû moïi ngöôøi" (n.7). Töø ñoù coù öôùc mô caøng lôùn hôn, ñoù laø "nhìn nhaän phaåm giaù cuûa moãi ngöôøi, chuùng ta coù theå laøm taùi sinh nôi moïi ngöôøi khaùt voïng cuûa toaøn theá giôùi veà tình huynh ñeä... Chuùng ta mô öôùc nhö moät nhaân loaïi duy nhaát, nhö nhöõng ngöôøi löõ haønh ñöôïc hình thaønh baèng cuøng moät thaân theå con ngöôøi, nhö con cuûa cuøng moät traùi ñaát ñoùn nhaän taát caû chuùng ta, moãi ngöôøi vôùi söï phong phuù cuûa tín ngöôõng lieân heä, hoaëc nhöõng xaùc tín rieâng, moãi ngöôøi coù tieáng noùi rieâng, nhöng taát caû ñeàu laø anh chò em cuûa nhau". (n.8)
Chöông I: Nhöõng boùng toái cuûa moät theá giôùi kheùp kín (nn. 9-55)
Ñöùc Thaùnh cha daønh 46 ñoaïn trong Chöông I cuûa thoâng ñieäp ñeå noùi veà nhöõng bieán daïng, caùc vaán ñeà lôùn cuûa theá giôùi ngaøy nay: Nhöõng leøo laùi vaø boùp meùo nhöõng yù nieäm, nhö daân chuû, töï do, coâng lyù; söï maát caûm thöùc veà xaõ hoäi vaø lòch söû; söï ích kyû vaø khoâng quan taâm ñeán coâng ích, öu tieân theo ñuoåi tieâu chuaån lôïi loäc trong neàn kinh teá thò tröôøng vaø vaên hoùa gaït boû; naïn thaát nghieäp, kyø thò chuûng toäc, ngheøo ñoùi; söï cheânh leäch quyeàn lôïi vaø nhöõng sai traùi nhö naïn noâ leä, buoân ngöôøi, phuï nöõ bò ñeø neùn vaø buoäc phaûi phaù thai, naïn buoân baùn cô phaän con ngöôøi (nn.10-24). Ñoù laø nhöõng vaán ñeà hoaøn vuõ ñoøi phaûi coù nhöõng hoaït ñoäng ôû bình dieän hoaøn caàu.
Ñöùc Thaùnh cha cuõng baùo ñoäng choáng laïi "moät thöù vaên hoùa böùc töôøng", taïo ñieàu kieän cho söï lan traøn caùc toå chöùc baát löông mafia, nuoâi döôõng sôï haõi vaø coâ ñôn (nn.27-28). Ngoaøi ra, ngaøy nay coù tình traïng suy thoaùi veà luaân lyù ñaïo ñöùc (n.29): moät caùch naøo ñoù, coù söï goùp phaàn cuûa caùc phöông tieän truyeàn thoâng, laøm suy giaûm söï toân troïng tha nhaân vaø loaïi tröø moïi thöù lieâm xæ, taïo neân nhöõng caùi voøng tieàm theå bò coâ laäp vaø töï tham chieáu chính mình, trong ñoù töï do laø moät aûo töôûng vaø ñoái thoaïi khoâng coù tính caùch xaây döïng (nn.42-50).
Chöông II: Göông ngöôøi Samaritano nhaân laønh (nn.56-86)
Ngöôïc vôùi caùc boùng ñen treân ñaây, trong Chöông II, vôùi töïa ñeà "moät ngöôøi xa laï treân ñöôøng", Ñöùc Thaùnh cha neâu göông cuûa ngöôøi Samaritano nhaân laønh trong Phuùc aâm. Ngaøi khaúng ñònh raèng trong moät xaõ hoäi beänh hoaïn, quay löng laïi vôùi ñau khoå vaø "doát naùt" trong vieäc saên soùc nhöõng ngöôøi yeáu theá vaø mong manh (nn.64-65), taát caû chuùng ta ñeàu ñöôïc môøi goïi trôû neân "tha nhaân" ñoái vôùi ngöôøi khaùc (n.81), vöôït thaéng nhöõng thaønh kieán, tö lôïi, nhöõng haøng raøo lòch söû hoaëc vaên hoùa. Taát caû chuùng ta ñeàu ñoàng traùch nhieäm trong vieäc xaây döïng moät xaõ hoäi bieát bao goàm, hoäi nhaäp vaø naâng ñôõ nhöõng ngöôøi bò ngaõ hoaëc ñau khoå (n.77). Ñoái vôùi caùc Kitoâ höõu, Ñöùc Thaùnh cha ñaëc bieät khuyeân nhuû haõy nhaän ra Chuùa Kitoâ nôi khuoân maët cuûa moãi ngöôøi bò loaïi tröø (n.85).
Chöông III: Suy tö vaø kieán taïo moät theá giôùi côûi môû (nn.87-127)
Trong Chöông III cuûa thoâng ñieäp, Ñöùc Thaùnh cha môøi goïi chuùng ta ra khoûi baûn thaân vaø côûi môû ñoái vôùi tha nhaân, theo tinh thaàn baùc aùi thuùc ñaåy chuùng ta höôùng veà moät "söï hieäp thoâng ñaïi ñoàng" (n.95). Taàm möùc tinh thaàn cuûa moät ñôøi soáng con ngöôøi, ñöôïc xaùc ñònh tuøy theo tình thöông coù chieám choã thöù nhaát hay khoâng vaø coù thuùc ñaåy chuùng ta tìm kieám ñieàu toát nhaát cho ñôøi soáng cuûa tha nhaân, xa traùnh moïi thöù ích kyû hay khoâng (nn.92-93).
Moät xaõ hoäi huynh ñeä laø xaõ hoäi huynh ñeä coå voõ giaùo duïc veà ñoái thoaïi ñeå ñaùnh baïi "virus caù nhaân chuû nghóa cao ñoä" (n.105) vaø ñeå moãi ngöôøi coù theå chöùng toû ñieàu toát ñeïp nhaát cuûa mình.
Chöông IV: Moät con tim môû roäng ñoái vôùi toaøn theá giôùi (nn.128-153)
Ñöùc Thaùnh cha daønh Chöông IV cuûa thoâng ñieäp ñeå baøn veá vaán ñeà di daân vaø tò naïn. Bao nhieâu ngöôøi di daân vaø tò naïn coù cuoäc soáng bò "xaâu xeù" (n.37), phaûi troán chaïy chieán tranh, baùch haïi, thieân tai, rôi vaøo troøng cuûa nhöõng keû buoân ngöôøi voâ löông taâm, bò töôùc khoûi caùc coäng ñoaøn nguyeân quaùn cuûa hoï. Caàn phaûi ñoùn tieáp, baûo veä, thaêng tieán vaø hoäi nhaäp hoï. Caàn traùnh nhöõng cuoäc di cö khoâng caàn thieát, baèng caùch kieán taïo nhöõng ñieàu kieän soáng xöùng ñaùng taïi caùc nöôùc nguyeân quaùn, nhöng ñoàng thôøi Ñöùc Thaùnh cha cuõng beânh vöïc quyeàn ñöôïc tìm kieám moät cuoäc soáng toát ñeïp hôn. Nôi nhöõng nöôùc ngöôøi di daân tìm ñeán, caàn coù moät söï quaân bình chính ñaùng giöõa söï baûo veä quyeàn lôïi cuûa caùc coâng daân vaø söï baûo ñaûm moät söï tieáp ñoùn vaø trôï giuùp ngöôøi nhaäp cö (nn.38-40).
Ñöùc Thaùnh cha coå voõ söï coäng taùc treân bình dieän quoác teá veà di cö, nhaân danh moät söï phaùt trieån lieân ñôùi cuûa moïi daân toäc, döïa treân nguyeân taéc nhöng khoâng. Nhôø ñoù, caùc nöôùc coù theå suy tö "nhö moät gia ñình nhaân loaïi" (nn.139-141). Nhöõng ngöôøi khaùc vôùi chuùng ta laø moät moùn quaø vaø laø moät söï phong phuù cho taát caû moïi ngöôøi, vì nhöõng khaùc bieät coù theå laø cô hoäi giuùp taêng tröôûng (nn.133-135).
Chöông V: Moät neàn chính trò toát ñeïp hôn (nn. 154-197)
Ñöùc Thaùnh cha taùi khaúng ñònh trong Chöông V cuûa thoâng ñieäp raèng chính trò laø moät trong nhöõng hình thöùc quí giaù nhaát cuûa ñöùc baùc aùi vì phuïc vuï cho coâng ích (n.180) vaø nhaän bieát taàm quan troïng cuûa daân chuùng (n.160).
Ñöùc Thaùnh cha ñaëc bieät pheâ bình chuû tröông mò daân, nhaém thu huùt söï uûng hoä cuûa daân chuùng ñeå lôïi duïng hoï phuïc vuï cho mình vaø nuoâi döôõng söï ích kyû ñeå gia taêng söï noåi tieáng vaø söï uûng hoä cuûa nhaân daân ñoái vôùi mình (n.159). Neàn chính trò toát laø chính trò baûo veä coâng aên vieäc laøm, laø chieàu kích thoâng theå töø boû ñöôïc cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi, vaø coá gaéng baûo ñaûm cho moïi ngöôøi cô hoäi phaùt trieån khaû naêng cuûa hoï (n.162).
Trong chöông naøy, Ñöùc Thaùnh cha nhaéc ñeán nghóa vuï cuûa chính trò laø tìm ra giaûi phaùp cho taát caû nhöõng gì laøm thöông toån caùc quyeàn con ngöôøi, nhö tình traïng bò loaïi tröø khoûi xaõ hoäi, naïn buoân baùn cô phaän cuûa con ngöôøi, voõ khí vaø ma tuùy, naïn khai thaùc tình duïc, cöôõng baùch lao ñoäng nhö noâ leä, naïn khuûng boá vaø toäi phaïm coù toå chöùc. Ñöùc Thaùnh cha maïnh meõ keâu goïi loaïi tröø vónh vieãn naïn buoân ngöôøi, laø moät oâ nhuïc cho nhaân loaïi, loaïi tröø naïn ñoùi, vì ñöôïc löông thöïc laø moät quyeàn baát khaû nhöôïng cuûa con ngöôøi (n.188-189).
Ñöùc Thaùnh cha cuõng choáng laïi naïn tham nhuõng, söï thieáu hieäu naêng vaø laïm duïng quyeàn haønh, thieáu toân troïng luaät phaùp (n.177). Caàn thöïc thi moät neàn chính trò qui troïng taâm vaøo phaåm giaù con ngöôøi vaø khoâng phaûi phuïc tuøng taøi chaùnh, vì thò tröôøng moät mình khoâng theå giaûi quyeát moïi söï.
Chöông VI: "Ñoái thoaïi vaø tình baïn xaõ hoäi" (nn.198-224)
Trong chöông naøy, Ñöùc Thaùnh cha ñeà caäp tôùi yù nieäm veà cuoäc soáng nhö moät "ngheä thuaät gaëp gôõ" vôùi taát caû moïi ngöôøi, caû vôùi nhöõng "vuøng ngoaïi oâ" cuûa theá giôùi vaø vôùi nhöõng daân toäc baûn ñòa, vì "töø taát caû moïi ngöôøi ta coù theå hoïc ñöôïc ñieàu gì ñoù vaø khoâng ai laø voâ ích" (n.215). Thöïc vaäy, ñoái thoaïi ñích thöïc laø cuoäc ñoái thoaïi giuùp toân troïng quan ñieåm cuûa ngöôøi khaùc, nhöõng lôïi ích hôïp phaùp cuûa hoï, vaø nhaát laø söï thaät veà phaåm giaù con ngöôøi. Thaùi ñoä duy töông ñoái khoâng phaûi laø moät giaûi phaùp, vì neáu khoâng coù nhöõng nguyeân taéc phoå quaùt vaø qui luaät luaân lyù caám ñieàu aùc noäi taïi, thì caùc luaät leä trôû thaønh nhöõng aùp ñaët ñoäc ñoaùn (n.206).
Ñaëc bieät, Ñöùc Thaùnh cha nhaéc ñeán "pheùp laï cuûa söï töû teá", moät thaùi ñoä caàn ñöôïc phuïc hoài vì ñoù laø moät "ngoâi sao giöõa ñeâm ñen" vaø laø "moät söï giaûi phoùng khoûi söï taøn aùc nhieàu khi leûn vaøo trong caùc töông quan giöõa con ngöôøi, giaûi thoaùt khoûi söï lo laéng khieán ta khoâng nghó ñeán ngöôøi khaùc, khoûi söï khaån tröông bò phaân taâm laøm ta khoâng bieát raèng caû nhöõng ngöôøi khaùc cuõng coù quyeàn ñöôïc haïnh phuùc". Moät ngöôøi töû teá taïo neân moät söï soáng chung laønh maïnh vaø môû ra nhöõng con ñöôøng taïi nhöõng nôi maø thaùi ñoä giaän giöõ, töùc böïc, phaù huûy caùc caây caàu (n. 224).
Chöông VII: Nhöõng haønh trình cuûa cuoäc gaëp gôõ môùi (225-270)
Trong Chöông VII cuûa thoâng ñieäp, Ñöùc Thaùnh cha suy tö veà giaù trò vaø thaêng tieán hoøa bình. Hoøa bình gaén lieàn vôùi chaân lyù, coâng lyù vaø loøng thöông xoùt. Hoøa bình vöôït thaéng söï traû thuø vaø nhaém hình thaønh moät xaõ hoäi döïa treân söï phuïc vuï tha nhaân vaø theo ñuoåi söï hoøa giaûi, phaùt trieån hoã töông (nn.227-229).
Gaén lieàn vôùi hoøa bình, coù söï tha thöù: caàn yeâu thöông taát caû moïi ngöôøi khoâng phaân bieät ai, vaø yeâu thöông moät keû aùp böùc coù nghóa laø giuùp hoï thay ñoåi vaø khoâng ñeå hoï tieáp tuïc aùp böùc tha nhaân. Ñuùng hôn: ngöôøi chòu moät baát coâng phaûi maïnh meõ baûo veä quyeàn cuûa mình ñeå baûo toàn phaåm giaù cuûa mình nhö hoàng aân cuûa Thieân Chuùa (241-242).
Tha thöù khoâng coù nghóa laø khoâng tröøng phaït, ñuùng hôn laø coâng lyù vaø kyù öùc, vì tha thöù khoâng coù nghóa laø queân, nhöng laø töø boû söùc maïnh taøn phaù cuûa söï aùc vaø öôùc muoán traû thuø. Khoâng bao giôø queân nhöõng kinh hoaøng cuûa cuoäc dieät chuûng Do Thaùi, nhöõng vuï boû bom nguyeân töû ôû Hiroshima vaø Nagasaki, nhöõng cuoäc baùch haïi vaø taøn saùt chuûng toäc.
Trong Chöông VII, Ñöùc Thaùnh cha cuõng daønh moät phaàn ñeå leân aùn chieán tranh, nhö moät söï thaát baïi cuûa nhaân loaïi. Ngaøi cuõng keâu goïi baõi boû aùn töû hình treân toaøn theá giôùi. "Keû saùt nhaân vaãn khoâng maát phaåm giaù laøm ngöôøi cuûa hoï, Thieân Chuùa laø vò baûo ñaûm phaåm giaù aáy".
Chöông VIII: Caùc toân giaùo phuïc vuï tình huynh ñeä treân theá giôùi (271-287)
Trong Chöông VIII vaø cuõng laø chöông cuoái cuøng cuûa thoâng ñieäp, Ñöùc Thaùnh cha taùi khaúng ñònh raèng baïo löïc khoâng coù caên baûn naøo trong moät xaùc tín cuûa toân giaùo naøo, nhöng laø trong söï thoaùi hoùa, leäch laïc cuûa toân giaùo. Nhöõng haønh vi ñaùng kinh tôûm, nhö khuûng boá, khoâng do toân giaùo, nhöng laø do söï giaûi thích sai laàm caùc vaên baûn toân giaùo vaø do caùc chính saùch ñoùi keùm, ngheøo ñoùi, baát coâng vaø ñaøn aùp. Khoâng ñöôïc hoã trôï khuûng boá baèng tieàn baïc, voõ khí, caùc trình thuaät truyeàn thoâng, vì ñoù laø moät toäi aùc quoác teá choáng laïi an ninh vaø hoøa bình theá giôùi vaø phaûi bò leân aùn vôùi tö caùch ñoù (nn.282-283).
Ñöùc Thaùnh cha cuõng nhaán maïnh raèng moät haønh trình hoøa bình giöõa caùc toân giaùo laø ñieàu coù theå vaø vì theá, caàn baûo ñaûm töï do toân giaùo, laø quyeàn cô baûn cuûa moïi tín höõu (n.279). Ngaøi cuõng noùi veà vai troø cuûa Giaùo hoäi: Giaùo hoäi khoâng ñaåy söù maïng cuûa mình vaøo laõnh vöïc rieâng tö, khoâng ôû ngoaøi leà xaõ hoäi, vaø tuy khoâng laøm chính trò, Giaùo hoäi khoâng töø boû chieàu kích chính trò cuûa cuoäc soáng.
Sau cuøng, Ñöùc Thaùnh cha nhaéc ñeán vai troø cuûa caùc vò laõnh ñaïo chính trò laø "nhöõng ngöôøi trung gian chaân thöïc" daán thaân xaây döïng hoøa bình. Ñöùc Thaùnh cha nhaéc laïi Vaên kieän veà tình huynh ñeä nhaân loaïi phuïc vuï hoøa bình theá giôùi vaø söï soáng chung, kyù keát ngaøy 04 thaùng 2 naêm 2019, taïi Abu Dhabi giöõa ngaøi vaø ñaïi Iman Ahmad Al-Tayyeb cuûa Ñeàn thôø Hoài giaùo Al-Azhar, Cairo, Ai Caäp. Tuyeân ngoân naøy laø moät coät moác trong cuoäc ñoái thoaïi lieân toân.
Thoâng ñieäp keát thuùc vôùi lôøi nhaéc nhôù Muïc sö Martin Luther King, Ñöùc Toång giaùm muïc Anh giaùo Nam Phi Desmond Tutu, Mahatma Gandhi, vaø nhaát laø thaùnh Charles de Foucauld, maãu göông cho moïi ngöôøi veà söï ñoàng hoùa vôùi nhöõng ngöôøi roát cuøng ñeå trôû thaønh "ngöôøi anh em ñaïi ñoàng". (286-287)