"An töû luoân laø toäi aùc choáng laïi söï soáng.
Khoâng theå chöõa ñöôïc
khoâng coù nghóa laø chaám döùt chaêm soùc"
"An töû luoân laø toäi aùc choáng laïi söï soáng. Khoâng theå chöõa ñöôïc khoâng coù nghóa laø chaám döùt chaêm soùc".
Vatican (Vatican News 22-09-2020) - "Samaritanus bonus" - Ngöôøi Samaria nhaân haäu, thö cuûa Boä Giaùo lyù Ñöùc tin ñöôïc Ñöùc Thaùnh Cha pheâ chuaån, taùi leân aùn moïi hình thöùc "an töû" vaø "trôï töû", vaø keâu goïi hoã trôï caùc gia ñình vaø caùc nhaân vieân y teá.
"Khoâng theå chöõa ñöôïc khoâng bao giôø ñoàng nghóa vôùi khoâng theå chaêm soùc": ngöôøi bò beänh nan y cuõng nhö ngöôøi chaøo ñôøi ñöôïc döï baùo khoù coù theå soáng soùt ñeàu coù quyeàn ñöôïc chaøo ñoùn, chaêm soùc, yeâu thöông. Giaùo hoäi phaûn ñoái vieäc coá trò lieäu khi khoâng coøn hy voïng, nhöng nhaéc laïi nhö moät "giaùo huaán chaéc chaén" raèng "an töû laø moät toäi aùc choáng laïi söï soáng con ngöôøi"; "baát kyø söï hôïp taùc tröïc tieáp naøo vaøo vieäc thöïc haønh an töû ñeàu laø moät toäi troïng" maø khoâng moät cô quan coù thaåm quyeàn naøo "coù theå aùp ñaët hoaëc cho pheùp moät caùch hôïp phaùp".
Ñoù laø nhöõng ñieàu ñöôïc noùi ñeán trong taøi lieäu Ngöôøi Samari nhaân haäu, thö cuûa Boä Giaùo lyù Ñöùc tin veà "veà vieäc chaêm soùc nhöõng ngöôøi beänh naëng vaø ôû giai ñoaïn cuoái ñôøi", ñöôïc Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ pheâ chuaån vaøo thaùng 6 vöøa qua vaø ñöôïc coâng boá ngaøy 22 thaùng 9 naêm 2020.
Tính thôøi söï cuûa vaên kieän "ngöôøi Samaria nhaân haäu"
Taøi lieäu taùi khaúng ñònh laäp tröôøng ñaõ ñöôïc Giaùo hoäi nhieàu laàn trình baøy veà chuû ñeà naøy; noù caàn thieát vì caøng ngaøy caøng coù nhieàu tin töùc thôøi söï veà vaán ñeà trôï töû vaø vì söï môû roäng cuûa luaät phaùp, ngaøy caøng nhieàu quoác gia cho pheùp aùp duïng an töû vaø trôï töû cho nhöõng ngöôøi bò beänh naëng vaø cho caû nhöõng ngöôøi ñôn ñoäc hoaëc coù vaán ñeà veà taâm lyù. Muïc ñích cuûa laù thö laø cung caáp nhöõng chæ daãn cuï theå ñeå thöïc hieän söù ñieäp cuûa Ngöôøi Samari nhaân haäu. Ngay caû khi "vieäc chöõa laønh beänh laø khoâng theå hoaëc khoâng theå xaûy ra, thì vieäc ñoàng haønh veà maët chaêm soùc y teá, taâm lyù vaø taâm linh laø moät nghóa vuï khoâng theå choái boû, vì laøm ngöôïc laïi seõ laø haønh ñoäng boû rôi ngöôøi beänh moät caùch voâ nhaân ñaïo".
Khoâng theå chöõa laønh nhöng khoâng bao giôø khoâng theå chaêm soùc
"Haõy chöõa laønh neáu coù theå, haõy luoân chaêm soùc". Nhöõng lôøi naøy cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II giaûi thích raèng khoâng theå chöõa laønh khoâng bao giôø ñoàng nghóa vôùi khoâng theå chaêm soùc. Chaêm soùc cho ñeán cuøng, "ôû beân" beänh nhaân, ñoàng haønh vôùi hoï baèng caùch laéng nghe hoï, giuùp cho hoï caûm thaáy ñöôïc yeâu thöông vaø quyù meán, laø nhöõng gì coù theå traùnh ñöôïc söï coâ ñôn, sôï haõi, ñau khoå vaø caùi cheát, vaø haäu quaû laø tuyeät voïng: ñoù laø nhöõng yeáu toá maø ngaøy nay laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân chính daãn ñeán yeâu caàu an töû hoaëc trôï töû. Ñoàng thôøi taøi lieäu nhaán maïnh raèng "coù nhieàu vuï laïm duïng ñöôïc chính caùc baùc só toá caùo raèng ñaõ laáy ñi maïng soáng cuûa nhöõng ngöôøi khoâng bao giôø muoán aùp duïng an töû cho chính hoï". Toaøn boä taøi lieäu taäp trung vaøo yù nghóa cuûa ñau ñôùn vaø ñau khoå döôùi aùnh saùng cuûa Phuùc AÂm vaø söï hy sinh cuûa Chuùa Gieâ-su: "Ngöôøi ta chæ coù theå chòu ñöôïc ñau khoå trong cuoäc soáng khi coù hy voïng" vaø hy voïng maø Chuùa Ki-toâ ban cho ngöôøi ñau khoå chính laø "söï hieän dieän gaàn guõi thöïc söï cuûa Ngöôøi". Chaêm soùc giaûm ñau seõ khoâng ñuû "neáu khoâng coù ai 'ôû' beân caïnh beänh nhaân vaø chöùng toû cho hoï thaáy giaù trò ñoäc nhaát voâ nhò cuûa hoï".
Giaù trò baát khaû xaâm phaïm cuûa söï soáng
Thö cuûa Boä Giaùo lyù Ñöùc tin khaúng ñònh: "Giaù trò baát khaû xaâm phaïm cuûa söï soáng laø moät chaân lyù cô baûn cuûa quy luaät ñaïo ñöùc töï nhieân vaø laø neàn taûng thieát yeáu cuûa traät töï phaùp lyù". "Gioáng nhö khoâng theå chaáp nhaän ngöôøi khaùc laø noâ leä cuûa chuùng ta, ngay caû khi hoï yeâu caàu chuùng ta, thì ngöôøi ta cuõng khoâng theå tröïc tieáp löïa choïn taán coâng söï soáng cuûa moät con ngöôøi, ngay caû khi hoï yeâu caàu". Gieát cheát moät beänh nhaân yeâu caàu ñöôïc cheát khoâng coù nghóa laø "coâng nhaän quyeàn vaø ñaùnh giaù cao söï töï chuû cuûa hoï", nhöng traùi laïi, noù coù nghóa laø "xem thöôøng giaù trò cuûa töï do, bò ñieàu kieän hoùa maïnh meõ bôûi beänh taät vaø ñau ñôùn, vaø giaù trò söï soáng cuûa hoï". Khi laøm nhö vaäy, "ngöôøi ta thay Chuùa quyeát ñònh giôø phuùt cuûa caùi cheát". Vì lyù do naøy, "vieäc phaù thai, coá yù trôï töû vaø töï saùt ñaàu ñoäc neàn vaên minh nhaân loaïi, laøm cho nhöõng ngöôøi thöïc hieän nhöõng vieäc naøy bò thieät haïi nhieàu hôn caû nhöõng ngöôøi chòu nhöõng haønh ñoäng naøy. Hôn nöõa chuùng laø moät söï töø choái tuyeät ñoái Ñaáng Taïo Hoùa".
Nhöõng trôû ngaïi laøm löu môø giaù trò thaùnh thieâng cuûa söï soáng
Taøi lieäu ñeà caäp ñeán moät soá yeáu toá laøm haïn cheá khaû naêng hieåu ñöôïc giaù trò söï soáng. Ñaàu tieân laø vieäc söû duïng moät caùch phieán dieän khaùi nieäm "caùi cheát xöùng ñaùng" khi lieân keát noù vôùi "chaát löôïng cuoäc soáng", vôùi quan ñieåm nhaân hoïc thöïc duïng. Söï soáng ñöôïc coi laø "xöùng ñaùng" chæ khi coù moät soá ñaëc ñieåm taâm lyù hoaëc theå lyù. Moät trôû ngaïi thöù hai laø söï hieåu sai veà "loøng traéc aån". Loøng nhaân aùi ñích thöïc cuûa con ngöôøi "khoâng bao goàm vieäc gaây ra caùi cheát nhöng ôû vieäc chaøo ñoùn ngöôøi beänh, naâng ñôõ hoï" baèng caùch ñem ñeán cho hoï tình caûm vaø phöông tieän ñeå giaûm bôùt ñau khoå cuûa hoï. Moät trôû ngaïi khaùc nöõa ñoù laø söï gia taêng cuûa chuû nghóa caù nhaân, goác reã cuûa "caên beänh tieàm aån nhaát cuûa thôøi ñaïi chuùng ta: söï coâ ñôn". Ñöùng tröôùc caùc luaät leä cho pheùp an töû, "ñoâi khi naûy sinh nhöõng tình traïng tieán thoaùi löôõng nan lieân quan ñeán ñaëc tính luaân lyù cuûa caùc haønh vi ñoù, trong thöïc teá, ñoù khoâng chæ laø nhöõng haønh vi caàn coù ñeå chaêm soùc ngöôøi beänh, chaúng haïn nhö tieáp nöôùc vaø cho ngöôøi beänh aên trong tình traïng hoân meâ khoâng coù trieån voïng hoài phuïc".
Huaán quyeàn cuûa Giaùo hoäi
Ñoái maët vôùi söï phoå bieán cuûa caùc phaùc ñoà y teá veà giai ñoaïn cuoái cuûa cuoäc soáng, "söï laïm duïng quan ñieåm veà an töû ñang bò toá caùo roäng raõi hieän nay" maø khoâng hoûi yù kieán ##beänh nhaân hoaëc gia ñình gaây neân lo ngaïi. Vì lyù do naøy, taøi lieäu taùi khaúng ñònh nhö moät giaùo huaán quyeát ñònh raèng "an töû laø moät toäi aùc choáng laïi söï soáng con ngöôøi", moät haønh vi "töï baûn chaát laø xaáu xa trong baát kyø tröôøng hôïp vaø hoaøn caûnh naøo". Do ñoù, baát kyø söï hôïp taùc tröïc tieáp naøo cuõng ñeàu laø toäi troïng choáng laïi söï soáng con ngöôøi maø khoâng coù thaåm quyeàn naøo "coù theå aùp ñaët hoaëc cho pheùp moät caùch hôïp phaùp". Do ñoù, "nhöõng ngöôøi pheâ chuaån luaät veà an töû vaø trôï töû laø ñoàng loõa vôùi toäi troïng" vaø "phaïm toäi gaây xi-caêng-ñan vì nhöõng luaät naøy goùp phaàn laøm bieán daïng löông taâm, thaäm chí cuûa caùc tín höõu". Do ñoù, giuùp ñôõ töï töû laø "moät söï hôïp taùc thaùi quaù vaøo moät haønh ñoäng baát hôïp phaùp". Vieäc aùp duïng an töû vaãn khoâng theå ñöôïc chaáp nhaän ngay caû khi söï tuyeät voïng hoaëc ñau khoå coù theå giaûm nheï vaø thaäm chí khoâng quy traùch nhieäm caù nhaân cho ngöôøi yeâu caàu noù. "Do ñoù, ñaây luoân laø moät löïa choïn sai laàm" vaø caùc nhaân vieân y teá khoâng bao giôø coù theå coäng taùc "thöïc hieän baát kyø haønh ñoäng an töû naøo duø ñöông söï yeâu caàu, huoáng chi laø ngöôøi thaân cuûa hoï". Do ñoù caùc luaät hôïp phaùp hoùa an töû laø khoâng ñuùng. Nhöõng lôøi caàu xin cuûa nhöõng beänh nhaân beänh naëng caàu xin caùi cheát "khoâng ñöôïc" hieåu laø moät "bieåu hieän cuûa moät yù muoán thöïc söï muoán cheát" maø laø moät lôøi caàu xin giuùp ñôõ vaø tình thöông.
Khoâng "coá" ñieàu trò
Taøi lieäu giaûi thích raèng "baûo veä phaåm giaù cuûa caùi cheát coù nghóa laø loaïi tröø söï döï ñoaùn veà caùi cheát cuõng nhö söï trì hoaõn noù baèng caùi goïi laø ngoan coá ñieàu trò", ñöôïc thöïc hieän bôûi phöông tieän y hoïc hieän ñaïi, coù theå "trì hoaõn caùi cheát moät caùch nhaân taïo, maø trong moät soá tröôøng hôïp beänh nhaân khoâng nhaän ñöôïc moät lôïi ích thöïc söï ". Vaø do ñoù, tröôùc moät caùi cheát khoâng theå traùnh khoûi, "vieäc quyeát ñònh töø boû caùc phöông phaùp ñieàu trò chæ giuùp keùo daøi tuoåi thoï moät caùch baáp beânh vaø ñau ñôùn laø ñieàu chính ñaùng", nhöng khoâng döøng nhöõng chaêm soùc bình thöôøng maø beänh nhaân phaûi ñöôïc coù. Do ñoù, vieäc töø boû caùc phöông tieän ñaëc bieät vaø khoâng caân xöùng laø theå hieän söï chaáp nhaän thaân phaän con ngöôøi khi ñoái maët vôùi caùi cheát. Nhöng cung caáp thöùc aên vaø nöôùc uoáng phaûi ñöôïc ñaûm baûo hôïp lyù bôûi vì "söï chaêm soùc cô baûn moät ngöôøi phaûi nhaän ñöôïc laø cung caáp thöïc phaåm vaø chaát loûng caàn thieát". Ñieàu quan troïng laø caùc giai ñoaïn daønh rieâng cho chaêm soùc giaûm ñau, "moät coâng cuï quyù giaù vaø khoâng theå thieáu" ñeå ñoàng haønh cuøng beänh nhaân: vieäc aùp duïng caùc phöông phaùp ñieàu trò naøy laøm giaûm ñaùng keå soá ngöôøi yeâu caàu an töû. Trong soá caùc dòch vuï chaêm soùc giaûm ñau, khoâng bao giôø coù theå bao goàm khaû naêng an töû hoaëc trôï töû; taøi lieäu cuõng bao goàm söï hoã trôï tinh thaàn cho ngöôøi beänh vaø gia ñình cuûa hoï.
Giuùp ñôõ gia ñình
Trong ñieàu trò, caàn ñeå beänh nhaân khoâng caûm thaáy mình laø gaùnh naëng, nhöng ñeå hoï "coù söï gaàn guõi vaø yeâu thöông cuûa nhöõng ngöôøi thaân yeâu cuûa mình. Trong nhieäm vuï naøy, gia ñình caàn söï giuùp ñôõ vaø phöông tieän ñaày ñuû". Do ñoù, ñieàu caàn thieát laø caùc quoác gia "thöøa nhaän chöùc naêng xaõ hoäi cô baûn vaø neàn taûng cuûa gia ñình vaø vai troø khoâng theå thay theá cuûa noù trong lónh vöïc naøy, baèng caùch cung caáp caùc nguoàn löïc vaø caáu truùc caàn thieát ñeå hoã trôï noù".
Chaêm soùc tröôùc khi sinh vaø nhi khoa
Ngay töø khi ñöôïc thuï thai, nhöõng ñöùa treû bò dò taät hay baát cöù daïng beänh lyù naøo "laø nhöõng beänh nhi nhoû beù maø y hoïc ngaøy nay luoân coù theå hoã trôï vaø ñoàng haønh theo caùch traân troïng söï soáng." Laù thö giaûi thích raèng "trong tröôøng hôïp maéc caùc beänh lyù tröôùc khi sinh maø chaéc chaén seõ daãn ñeán töû vong trong moät thôøi gian ngaén - vaø trong tröôøng hôïp khoâng coù caùc lieäu phaùp coù khaû naêng caûi thieän tình traïng söùc khoûe cuûa nhöõng ñöùa treû naøy, thì chuùng khoâng neân bò boû rôi khoâng ñöôïc trôï giuùp, nhöng chuùng phaûi ñöôïc ñoàng haønh cho ñeán khi cheát töï nhieân" maø khoâng bò ngöøng cung caáp dinh döôõng vaø nöôùc. Nhöõng töø naøy cuõng coù theå ñöôïc duøng ñeå chæ moät soá tin töùc thôøi söï gaàn ñaây. Taøi lieäu cuõng leân aùn vieäc söû duïng "vieäc chaån ñoaùn tröôùc khi sinh, ñoâi khi gaây aùm aûnh" vaø neàn vaên hoùa thuø ñòch vôùi tình traïng khuyeát taät thöôøng daãn ñeán vieäc löïa choïn phaù thai, ñieàu voán "khoâng bao giôø laø hôïp phaùp".
Ñöa vaøo hoân meâ saâu
Ñeå giaûm ñau cho ngöôøi beänh, lieäu phaùp giaûm ñau söû duïng caùc loaïi thuoác coù theå gaây maát yù thöùc. Giaùo hoäi "khaúng ñònh tính hôïp phaùp cuûa thuoác an thaàn nhö laø moät phaàn cuûa phöông phaùp ñieàu trò daønh cho beänh nhaân, ñeå nhöõng giaây phuùt cuoái ñôøi coù theå ñeán trong söï bình an nhaát coù theå". Ñieàu naøy cuõng ñuùng trong tröôøng hôïp caùc phöông phaùp ñieàu trò "ñöa ngöôøi beänh ñeán gaàn vôùi giôø cheát (duøng thuoác an thaàn giaûm ñau ñöa vaøo hoân meâ saâu trong giai ñoaïn cuoái), luoân luoân, trong möùc ñoä coù theå, vôùi söï ñoàng yù cuûa beänh nhaân". Nhöng thuoác an thaàn khoâng theå ñöôïc chaáp nhaän neáu noù ñöôïc söû duïng ñeå gaây ra "caùi cheát tröïc tieáp vaø coá yù".
Traïng thaùi thöïc vaät hoaëc coù yù thöùc toái thieåu
"Suy nghó cho raèng nhöõng ngöôøi coøn töï thôû nhöng khoâng coøn yù thöùc laø daáu hieäu cho thaáy hoï khoâng coøn laø moät con ngöôøi vôùi taát caû phaåm giaù cuûa hoï" laø suy nghó luoân luoân sai laàm. Ngay caû trong tình traïng "thieáu yù thöùc keùo daøi, ñöôïc goïi laø traïng thaùi thöïc vaät hoaëc traïng thaùi yù thöùc toái thieåu", beänh nhaân "phaûi ñöôïc coâng nhaän giaù trò cuûa mình vaø ñöôïc hoã trôï chaêm soùc ñaày ñuû", coù quyeàn ñöôïc cung caáp dinh döôõng vaø nöôùc. Taøi lieäu thöøa nhaän raèng ngay caû khi "trong moät soá tröôøng hôïp, caùc bieän phaùp naøy coù theå trôû neân khoâng caân xöùng", bôûi vì chuùng khoâng coøn hieäu quaû hoaëc do caùc phöông tieän ñeå thöïc hieän chuùng taïo ra gaùnh naëng quaù möùc. Vaên baûn cho raèng caàn phaûi cung caáp "hoã trôï ñaày ñuû cho caùc thaønh vieân trong gia ñình trong vieäc mang gaùnh naëng keùo daøi khi hoã trôï ngöôøi beänh trong tình traïng thöïc vaät".
Söï phaûn ñoái cuûa löông taâm
Cuoái cuøng, laù thö yeâu caàu laäp tröôøng roõ raøng vaø thoáng nhaát töø phía caùc Giaùo hoäi ñòa phöông veà nhöõng vaán ñeà naøy, vaø môøi goïi caùc cô sôû y teá Coâng giaùo laøm chöùng taù, haïn cheá caùc haønh vi "roõ raøng laø traùi ñaïo ñöùc". Caùc luaät chaáp thuaän an töû "khoâng taïo ra caùc nghóa vuï löông taâm" nhöng "chuùng gôïi leân moät nghóa vuï nghieâm tuùc vaø chính xaùc choáng laïi chuùng thoâng qua söï phaûn ñoái cuûa löông taâm". Baùc só "khoâng bao giôø chæ laø ngöôøi thi haønh yù muoán cuûa beänh nhaân" nhöng luoân giöõ "quyeàn vaø nghóa vuï töï do khoâng laøm nhöõng ñieàu traùi vôùi ñieàu toát laønh luaân lyù ñöôïc löông taâm nhaän thaáy". Maët khaùc, caàn nhaéc laïi raèng khoâng toàn taïi "quyeàn töï yù ñònh ñoaït tính maïng cuûa mình, vì vaäy khoâng nhaân vieân y teá naøo coù theå laø ngöôøi giaùm hoä thöïc hieän moät quyeàn khoâng toàn taïi". Ñieàu quan troïng laø caùc baùc só vaø nhaân vieân y teá phaûi ñöôïc ñaøo taïo ñeå coù söï ñoàng haønh Ki-toâ giaùo ñoái vôùi ngöôøi haáp hoái, nhö caùc söï kieän kòch tính gaàn ñaây lieân quan ñeán dòch Covid-19 ñaõ cho thaáy. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi yeâu caàu an töû, söï ñoàng haønh thieâng lieâng vaø bí tích "caàn laø moät söï gaàn guõi luoân luoân môøi goïi hoaùn caûi", nhöng "khoâng ñöôïc coù cöû chæ beân ngoaøi naøo coù theå bò hieåu laø ñoàng thuaän vôùi an töû, ví duï nhö ôû laïi, hieän dieän trong giaây phuùt trôï töû ñöôïc thöïc hieän. Söï hieän dieän naøy chæ coù theå ñöôïc hieåu laø söï ñoàng loõa".