Ki-toâ höõu Nigeria kieân cöôøng hôn nhöõng keû khuûng boá
Ki-toâ höõu Nigeria kieân cöôøng hôn nhöõng keû khuûng boá.
Hoàng Thuûy
Abuja (Vatican News 17-09-2020) - Nigeria ñaõ trôû thaønh nôi saùt haïi Ki-toâ höõu döõ doäi nhaát treân theá giôùi vì coù caùc nhoùm Hoài giaùo khuûng boá cöïc ñoan nhö Boko Haram, Nhaø nöôùc Hoài giaùo vaø Fulani. Öôùc tính coù khoaûng 50,000 ñeán 70,000 Ki-toâ höõu ñaõ bò gieát trong thaäp kyû qua taïi quoác gia naøy. Tuy nhieân, coäng ñoàng Ki-toâ giaùo ôû Nigeria maïnh hôn chuû nghóa khuûng boá. Tin Möøng lan truyeàn ôû nhöõng khu vöïc bò baùch haïi döõ doäi nhanh hôn baát cöù nôi naøo khaùc. Baát keå nhoùm naøy laøm gì, Tin Möøng seõ tieáp tuïc tieán veà phía tröôùc.
Nigeria coù 206 trieäu daân, gaàn nhö ñöôïc phaân chia ñoàng ñeàu giöõa Hoài giaùo vaø Ki-toâ giaùo. Hoài giaùo laø toân giaùo chính ôû mieàn Baéc vaø Ki-toâ giaùo chieám ña soá ôû mieàn Nam. Tuy theá caùc Ki-toâ höõu laïi bò taán coâng taïi nhieàu nôi, chuû yeáu do nhoùm Hoài giaùo cöïc ñoan Boko Haram vaø nhoùm chaên nuoâi Fulani. Haàu heát caùc vuï gieát ngöôøi ñeàu dieãn ra ôû Vaønh ñai Trung taâm cuûa Nigeria, nôi hai nöûa ñaát nöôùc gaëp nhau.
Trong moät baùo caùo môùi ñaây coù töïa ñeà: Nigeria: Caùnh ñoàng gieát choùc cuûa nhöõng Ki-toâ höõu khoâng theå töï veä, Hieäp hoäi Quoác teá veà Quyeàn töï do daân söï vaø Phaùp quyeàn (Intersociety) cho bieát coù töø 11,500 ñeán 12,000 Ki-toâ höõu ñaõ bò gieát ôû Nigeria keå töø thaùng 6 naêm 2015. Vaø trong hai thaùng ñaàu naêm 2020 ñaõ coù 350 Ki-toâ höõu bò gieát ôû Nigeria.
Lyù do baùch haïi cuûa Boko Haram vaø ISIS: loaïi boû aûnh höôûng phöông Taây vaø traû thuø
Cuoäc baùch haïi naøy coù nhöõng lyù do khaùc nhau, döïa treân caùc nhoùm vaø vò trí. Ñoái vôùi Boko Haram, hoï muoán loaïi boû moïi aûnh höôûng cuûa phöông Taây treân Nigeria, vaø hoï cho raèng Ki-toâ giaùo cuõng laø moät phaàn. Hoï cuõng tìm caùch taïo ra moät cheá ñoä Hoài giaùo ôû vuøng ñoâng baéc cuûa ñaát nöôùc. Nhoùm Nhaø nöôùc Hoài giaùo raát gioáng vôùi Boko Haram veà lyù töôûng, nhöng hoï cuõng coù nhöõng lyù do khaùc. Hoï thöôøng taán coâng caùc Ki-toâ höõu ñeå traû thuø cho nhöõng caùi cheát vaø caùc cuoäc taán coâng vaøo nhoùm Nhaø nöôùc Hoài giaùo vaø nhöõng ngöôøi Hoài giaùo khaùc treân theá giôùi. Moät ví duï veà vieäc naøy laø vuï haønh quyeát 11 Ki-toâ höõu treân vaøo ñeâm Giaùng sinh naêm ngoaùi, naêm 2019. Trong video quay laïi caûnh haønh quyeát, nhoùm noùi raèng nhöõng vuï gieát ngöôøi naøy laø ñeå traû thuø cho caùi cheát cuûa Abu Bakr al-Baghdadi, thuû lónh nhoùm ISIS.
Lyù do baùch haïi cuûa Fulani: kinh teá - xaõ hoäi, saéc toäc vaø toân giaùo
Ñoái vôùi caùc chieán binh Fulani, ñaây laø moät vaán ñeà raát phöùc taïp vôùi caùc taùc ñoäng kinh teá - xaõ hoäi, saéc toäc vaø toân giaùo. Ñoái vôùi ñoäng löïc kinh teá - xaõ hoäi, ngöôøi Fulani chuû yeáu laø nhöõng ngöôøi chaên nuoâi di cö, caàn coù ñaát ñai. Caùc coäng ñoàng noâng daân Ki-toâ giaùo ôû Vaønh ñai Giöõa cuûa Nigeria cuõng caàn coù ñaát ñai ôû vuøng ñaát naøy. Ñieàu naøy taïo ra caêng thaúng khi gia suùc ñöôïc chaên thaû trong caùc trang traïi, hoaëc caùc trang traïi troàng hoa maøu nuoâi gia suùc.
Veà lyù do saéc toäc, ngöôøi ta tin raèng ngöôøi Fulani trong lòch söû sôû höõu phaàn lôùn mieàn baéc Nigeria, ôû nôi ñöôïc goïi laø Sokoto Caliphate - cheá ñoä Hoài giaùo ôû bang Sokoto. Do ñoù, moät soá ngöôøi nghó raèng Fulani ñang coá gaéng giaønh laïi quyeàn kieåm soaùt nhöõng gì hoï coi laø ñaát cuûa mình. Ñieàu naøy daãn ñeán vieäc hoï seõ taán coâng vaø chieám ñaát töø nhöõng ngöôøi khoâng phaûi laø Fulani.
Cuoái cuøng, ñoäng löïc toân giaùo xuaát phaùt töø thöïc teá laø ngöôøi Fulani chuû yeáu laø ngöôøi Hoài giaùo. Khi taán coâng nhöõng ngoâi laøng noâng nghieäp naøy, hoï thöôøng ñoát phaù nhaø thôø, gieát cheát caùc muïc töû, vaø phaù huûy nhaø cöûa vaø cöûa hieäu cuûa Ki-toâ höõu. Chöa bao giôø nghe noùi veà vieäc moät nhaø thôø Hoài giaùo bò phaù huûy hoaëc imam bò gieát trong nhöõng cuoäc taán coâng naøy, vì vaäy coù moät daáu hieäu roõ raøng raèng ít nhaát laø hoï gheùt Ki-toâ giaùo, neáu khoâng ñeán möùc traéng trôïn nhaém vaøo Ki-toâ höõu.
OÂng Nathan Johnson cho bieát raèng töø khi baét ñaàu cuoäc noåi daäy cho ñeán khoaûng naêm 2015, caùc caùc cuoäc taán coâng cuûa nhoùm Hoài giaùo Boko Haram ñaõ khieán cho gaàn nhö taát caû Ki-toâ höõu ôû bang Borno, mieàn baéc Nigeria, phaûi di taûn. Chuùng bao goàm vuï gieát haïi 11 Ki-toâ höõu vaøo ñeâm Giaùng sinh naêm 2019, vuï saùt haïi moät chuûng sinh teân laø Ropvil Dalyop, cuõng nhö vuï baét coùc caùc nöõ sinh ôû Chibok vaø Dapchi, laø hai nhoùm haøng traêm nöõ sinh bò Boko Haram baét coùc vaøo naêm 2014 vaø 2018.
Hoài giaùo cöïc ñoan khoâng theå queùt saïch Ki-toâ höõu ra khoûi Nigeria
Tuy nhieân, giöõa muoân vaøn ñau khoå baùch haïi, caùc nhoùm Hoài giaùo cöïc ñoan Boko Haram vaø caùc quaân nhaân Fulani khoâng theå queùt saïch Ki-toâ giaùo ra khoûi Nigeria. OÂng Johnson khaúng ñònh raèng khaû naêng phuïc hoài cuûa coäng ñoàng Ki-toâ giaùo ôû Nigeria maïnh hôn chuû nghóa khuûng boá. OÂng noùi vôùi haõng tin Crux: "Neáu Boko Haram ñöôïc pheùp taïo ra moät cheá ñoä do moät laõnh ñaïo Hoài giaùo cai trò, hoï seõ gieát taát caû Ki-toâ höõu maø hoï tìm thaáy. Tuy nhieân, ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø Ki-toâ giaùo ôû Nigeria chaám döùt. Tin Möøng lan truyeàn ôû nhöõng khu vöïc bò baùch haïi döõ doäi nhanh hôn baát cöù nôi naøo khaùc. Baát keå nhoùm naøy laøm gì, Tin Möøng seõ tieáp tuïc lan roäng."
Loøng trung thaønh cuûa Chuùa Ki-toâ vôùi con caùi Ngöôøi
OÂng Johnson noùi theâm: "Chuùa Ki-toâ coù theå vaø seõ ban söùc maïnh ñeå giöõ vöõng ñöùc tin trong nhöõng tình huoáng thaûm khoác. Ñaây khoâng phaûi laø ñieàu maø caù nhaân toâi ñaõ traûi qua nhöng laø ñieàu ñaõ ñöôïc chöùng kieán qua nhieàu vò töû ñaïo vaø nhöõng taám göông ñöùc tin trong suoát chieàu daøi lòch söû. Chuùng ta thaáy nhöõng taám göông nhö caùc toâng ñoà, nhöõng ngöôøi haàu nhö ñaõ bò gieát theo nhöõng caùch khuûng khieáp, caùc nhaø truyeàn giaùo nhö Eric Liddell vaø Jim Elliot vaø Nate Saint, vaø nhieàu Ki-toâ höõu haøng ngaøy chòu cheát maø khoâng töø boû Chuùa Ki-toâ. Ñoù laø moät minh chöùng ñaùng kinh ngaïc cho loøng trung thaønh cuûa Chuùa Ki-toâ ñoái vôùi con caùi cuûa Ngöôøi."
OÂng Johnson löu yù raèng Toå chöùc Quan taâm Ki-toâ giaùo Quoác teá cuõng ñang tìm caùch giuùp ñôõ caùc Ki-toâ höõu bò baùch haïi treân khaép Chaâu Phi. OÂng noùi: "Hieän taïi, chuùng toâi ñang noã löïc cung caáp caùc trang traïi cho caùc naïn nhaân cuûa caùc vuï taán coâng ôû Nigeria, cuõng nhö choã hoïc cho treû em vaø gia ñình phaûi di dôøi ôû Nigeria, Kenya, Pakistan, v.v. Chuùng toâi cuõng ñaõ laøm vieäc tích cöïc ñeå ñaûm baûo cho vieäc traû töï do cho Miriam Ibrahim ôû Sudan, ngöôøi ñaõ bò keát aùn töû hình vì toäi caûi ñaïo."