Hai naêm Hieäp ñònh taïm thôøi
giöõa Toøa Thaùnh vaø Trung Quoác
Hai naêm Hieäp ñònh taïm thôøi giöõa Toøa Thaùnh vaø Trung Quoác.
G. Traàn Ñöùc Anh OP
(Vatican News 6-09-2020) - Ngaøy 21 thaùng 9 naêm 2020 Hieäp ñònh taïm thôøi 2 naêm giöõa Toøa Thaùnh vaø Trung Quoác seõ heát haïn. Nhöõng ngöôøi gaàn guõi vôùi caùc cuoäc thöông thuyeát giöõa hai beân ñeàu cho raèng Hieäp ñònh seõ ñöôïc gia haïn theâm 1 hoaëc 2 naêm nöõa. Nhöng trong thôøi gian gaàn ñaây cuõng coù nhieàu yù kieán vaø nhaän ñònh ñöôïc neâu leân, qua caùc phöông tieän truyeàn thoâng, kieåm ñieåm thaønh quaû trong 2 naêm qua.
Phe phoø, phe choáng
Coù nhöõng ngöôøi pheâ bình thaønh quaû ít oûi cuûa Hieäp Ñònh, vaø ñaëc bieät laø caùi giaù maø Toøa Thaùnh phaûi traû laø söï im laëng tröôùc nhöõng vuï chaø ñaïp nhaân quyeàn cuûa Nhaø Nöôùc Trung Quoác, ví duï trong vuï haøng trieäu ngöôøi bò ñaøn aùp vaø caàm tuø taïi tænh Taân Cöông, hay vuï Luaät veà an ninh quoác gia taïi Hong Kong.
Nhöng cuõng coù nhöõng ngöôøi uûng hoä vaø caûm thoâng vôùi laäp tröôøng cuûa Toøa Thaùnh. Hoï ghi nhaän nhöõng tieán boä ñaõ ñaït ñöôïc vaø nhaát laø taát caû caùc Giaùm Muïc hieän nay taïi Hoa Luïc ñeàu hieäp thoâng vôùi Toøa Thaùnh. Khi kyù keát Hieäp ñònh caùch ñaây 2 naêm, Toøa Thaùnh muoán chaám döùt tình traïng chia reõ saâu ñaäm nhaát trong noäi boä Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi nöôùc naøy, giöõa moät beân laø caùc Giaùm Muïc "haàm truù" vaø beân kia laø caùc Giaùm Muïc "coâng khai" hay "quoác doanh".
Chuùng toâi xin gôïi laïi ñaây moät soá nhaän ñònh cuûa kyù giaû Ed Condon, ñöôïc haõng tin Coâng Giaùo CNA ôû Myõ truyeàn ñi ngaøy 2 thaùng 9 naêm 2020.
Nhöõng khoù khaên töø phía nhaø nöôùc
- Theo OÂng Ed Condon, 2 naêm sau hieäp ñònh, Giaùo Hoäi Coâng Giaùo haàm truù taïi Trung Quoác thöïc teá ñaõ bò loaïi tröø vaø cuõng coù nhieàu Giaùm Muïc vaø Linh Muïc Trung Quoác vaãn töø choái khoâng chòu kyù teân gia nhaäp hoäi Coâng Giaùo yeâu nöôùc, vì khoâng muoán phaûi coâng khai höùa tuøng phuïc quyeàn bính nhaø nöôùc vaø yù thöùc heä coäng saûn. Caùc quan chöùc nhaø nöôùc traû thuø baèng caùch xaùch nhieãu nhöõng ngöôøi khoâng kyù teân gia nhaäp hoäi Yeâu nöôùc, ñoùng cöûa caùc thaùnh ñöôøng, truïc xuaát hoï ra khoûi nhaø hoaëc laø baét giam hoï.
Ñoàng thôøi, maëc duø Toøa Thaùnh ñaõ chaáp nhaän nhieàu Giaùm Muïc do nhaø nöôùc Trung Quoác choïn, nhöng khoâng coù tieán boä trong vieäc boå nhieäm caùc Giaùm Muïc cho hôn 50 giaùo phaän troáng toøa. Moät soá Giaùm Muïc giaùo phaän ñöôïc Toøa Thaùnh boå nhieäm tröôùc ñaây, nay ñöôïc Nhaø Nöôùc Trung Quoác nhìn nhaän vaø coù theå coâng khai hoaït ñoäng, nhöng caùc vò thöôøng laø nhöõng ngöôøi cao nieân, keå caû ôû ñoä tuoåi 80, neân khoâng theå mong ñôïi caùc vò mang laïi söï oån ñònh hoaëc caûi tieán cho Giaùo Hoäi ñòa phöông.
Trung Quoác im laëng
- Nhöõng ngöôøi gaàn guõi vôùi tieán trình boå nhieäm ôû Roma ñaõ toû ra baát maõn, thaát voïng veà tieán trình boå nhieäm Giaùm Muïc ôû Trung Quoác, voán laø ñieàu chính yeáu cuûa hieäp ñònh. Nguoàn tin cuûa Vatican noùi vôùi Haõng tin CNA raèng nhöõng danh saùch caùc öùng vieân coù theå chaáp nhaän, ñöôïc phía Giaùo Hoäi choïn löïa kyõ löôõng vaø göûi ñeán Baéc Kinh, nhöng roài Toøa Thaùnh chæ nhaän ñöôïc söï im laëng töø phía Trung Quoác.
- Theo nhöõng ngöôøi quen thuoäc vôùi tieán trình thöông thuyeát, phía Trung Quoác cuõng giöõ im laëng, khoâng traû lôøi Toøa Thaùnh khi ñöôïc hoûi veà vaán ñeà giaùo só maát tích hoaëc bò baét.
Nhaø nöôùc tieáp tuïc xaùch nhieãu
- Trong hai naêm qua, caùc quan chöùc nhaø nöôùc Trung Quoác thi haønh chöông trình phaù huûy thaùnh ñöôøng, xieát chaët vieäc theo doõi vaø kieåm soaùt caùc buoåi leã, thaäm chí coù nôi caùn boä nhaø nöôùc thöôûng tieàn cho nhöõng ngöôøi chæ ñieåm veà caùc nhoùm Coâng giaùo thaàm laëng vaø hoaït ñoäng cuûa hoï. Caùc tín höõu Coâng Giaùo ñòa phöông thaáy caùc Linh Muïc vaø Giaùm Muïc cuûa hoï bò xaùch nhieãu hoï bò boù cuoäc phaûi cuùi mình tröôùc ñaûng coäng saûn, vaø khoâng coù moät lôøi naâng ñôõ hoaëc khích leä naøo töø Roma.
- Hieäp ñònh thaùng 9 naêm 2018 ñöôïc kyù keát khi Toøa Thaùnh nhìn nhaän 8 Giaùm Muïc do nhaø nöôùc Trung Quoác, qua Hoäi Coâng Giaùo Yeâu Nöôùc, töï yù choïn vaø boå nhieäm, vì theá nhöõng ngöôøi aáy bò coi laø nhöõng ngöôøi ly giaùo, bò vaï tuyeät thoâng töùc khaéc, nhöng vôùi hieäp ñònh, hoï ñöôïc Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ coâng nhaän, giaûi vaï vaø cho hieäp thoâng, thaäm chí coøn môøi 2 Giaùm Muïc trong soá ñoù ñeán Vatican tham döï Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc veà mieàn Amazzon hoài thaùng 10 naêm 2019. Nay Toøa Thaùnh cuõng muoán coù cöû chæ hoã töông töø phía Baéc Kinh.
- Ngoaøi hôn 50 giaùo phaän troáng toøa taïi Hoa luïc coøn coù tình traïng Hong Kong khoâng coù Giaùm Muïc chính toøa töø hôn 18 thaùng roài. Nguoàn tin cho bieát coù 2 öùng vieân khoâng ñöôïc chaáp nhaän: moät vò uûng hoä daân chuû vaø vaø vò khaùc thì phoø nhaø nöôùc Trung Quoác. Nguoàn tin töø Roma vaø Trung Quoác noùi vôùi haõng CNA raèng öùng vieân thöù 3 ôû giöõa nay ñaõ ñöôïc choïn, nhöng chöa ñöôïc pheâ chuaån vaø coâng boá neân Ñöùc Hoàng Y Gioan Thang Haùn, nguyeân Giaùm Muïc Hong Kong, vaãn taïm thôøi ñaûm nhieäm chöùc vuï Giaùm quaûn Toâng toøa giaùo phaän naøy.
- Phía Trung Quoác coù veû ít nhöôïng boä chöøng naøo hay chöøng ñoù vaø tieáp tuïc chieán thuaät thöông thuyeát nhöng hoaõn laïi nhöõng nhöôïng boä caàn thieát. Nhöõng ngöôøi gaàn vôùi nhöõng vaán ñeà naøy noùi raèng vieäc giöõ nguyeân tình traïng hieän nay ñaõ laø moät thaéng lôïi cho Trung Quoác roài.
Muïc ñích Toøa Thaùnh nhaém chöa ñaït ñöôïc
- Moät giaùo só laõo thaønh ôû Hoa Luïc noùi vôùi CNA raèng 2 naêm sau khi kyù hieäp ñònh vôùi Toøa Thaùnh, vò aáy khoâng thaáy coù lôïi ích cuï theå. "Hieäp ñònh 2018 chuû ñích laø kieán taïo moät Giaùo Hoäi duy nhaát taïi Trung Quoác hieäp nhaát vôùi Toøa Thaùnh. Nhöng thöïc teá laø noù laøm loä dieän nhieàu tín höõu Coâng Giaùo thaàm laëng ñeå nhaø nöôùc naém laáy. Ñieàu maø Nhaø Nöôùc Trung Quoác ñaït ñöôïc, ñoù laø moät Giaùo Hoäi hieäp nhaát vôùi Baéc Kinh".
Giaùo só aáy, muoán aån danh ñeå traùnh söï traû thuø cuûa Nhaø Nöôùc Trung Quoác, ñaõ noùi theâm raèng öu tieân cuûa coäng saûn vaãn laø ñaët Giaùo Hoäi hoaøn toaøn döôùi söï kieåm soaùt cuûa Ñaûng vaø nhaø nöôùc, nhö chính Chuû tòch Taäp Caäp Bình ñaõ noùi roõ. "Caàn phaûi hieåu raèng ñoái vôùi Ñaûng coäng saûn Trung Quoác, Giaùo Hoäi laø moät ñe doïa, Giaùo Hoäi bò coi laø moät toå chöùc caïnh tranh vôùi yù thöùc heä cuûa ñaûng. Chuû tröông Trung Hoa hoùa chaúng lieân heä gì vôùi söï hoøa hôïp vaên hoùa vaø taát caû nhöõng gì ñöôïc laøm ñeàu nhaém thaùp nhaäp Giaùo Hoäi vaø thuaàn hoùa ñeå bieán Giaùo Hoäi trôû thaønh moät vieân chöùc cuûa nhaø nöôùc".
Nhaän ñònh tích cöïc
- Cuõng neân noùi theâm raèng trong soá ra ngaøy 19 thaùng 8 naêm 2020, baùo Coâng Giaùo Avvenire, Töông lai, cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc YÙ, coù moät baøi uûng hoä vieäc gia haïn hieäp ñònh giöõa Toøa Thaùnh vaø Trung Quoác, trong ñoù taùc giaû Giovanni Battista Tröông (Chang) nhaéc laïi raèng Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ yeâu meán caùc tín höõu Coâng Giaùo taïi Trung Quoác vaø vì theá, cuøng vôùi caùc hoaït ñoäng ngoaïi giao, ngaøi tìm caùch chaám döùt tình traïng ñoái ñaàu tröôøng kyø vôùi nhaø nöôùc coäng saûn.
Vaø taùc giaû Tröông keát luaän raèng:
"Chuùng toâi chaân thaønh caàu chuùc vaø caàu nguyeän ñeå hieäp ñònh ñöôïc gia haïn, vì ñieàu coù lieân heä ôû ñaây laø 1 tyû 400 trieäu ngöôøi daân Trung Quoác vaø 1 tyû 300 trieäu tín höõu Coâng Giaùo treân theá giôùi. Chuùng toâi cuõng caàu nguyeän ñeå Toøa Thaùnh vaø Trung Quoác tieáp tuïc daán thaân ñoái thoaïi ñeå vöôït thaéng nhöõng khoù khaên trong caùc cuoäc thöông thuyeát. Chæ nhö theá Giaùo Hoäi taïi Trung Quoác môùi coù theå tìm ñöôïc moät trôï giuùp ñích thöïc trong coá gaéng giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà lòch söû coøn boû ngoû".
Toùm laïi nhöõng yù kieán khaùc bieät vaø nhieàu khi ñoái nghòch qua dö luaän baùo chí chöùng toû tình traïng phöùc taïp vaø khoù khaên quanh hieäp ñònh taïm thôøi giöõa Toøa Thaùnh vaø Trung Quoác. Cho ñeán nay, vaên baûn hieäp ñònh chöa ñöôïc coâng boá chi tieát, nhöng ñoái vôùi Toøa Thaùnh, muïc ñích ñaàu tieân laø hieäp nhaát hai coäng ñoaøn Coâng Giaùo taïi Trung Quoác: Coâng Giaùo thaàm laëng vaø Coâng Giaùo coâng khai ñöôïc nhaø nöôùc coâng nhaän, ñoàng thôøi cung caáp nhöõng phöông theá khaû dó trong vieäc boå nhieäm caùc Giaùm Muïc taïi nöôùc naøy. Coù theå caû hai muïc tieâu ñeàu chöa ñaït ñöôïc, nhöng cuõng phaûi nhìn nhaän coù nhöõng khía caïnh tích cöïc vaø hy voïng tình traïng seõ ñöôïc caûi tieán, nhöõng khoù khaên seõ ñöôïc khaéc phuïc trong tinh thaàn ñoái thoaïi vaø tín nhieäm nhau.