Chuùng ta laø quaûn lyù, chaêm soùc vaø baûo veä traùi ñaát,
chöù khoâng phaûi laø oâng chuû boùc loät noù
Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ: Chuùng ta laø quaûn lyù, chaêm soùc vaø baûo veä traùi ñaát, chöù khoâng phaûi laø oâng chuû boùc loät noù.
Hoàng Thuûy
Vatican (Vatican News 26-08-2020) - Trong baøi giaùo lyù taïi buoåi tieáp kieán chung tröïc tuyeán saùng thöù Tö 26 thaùng 08 naêm 2020, Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ trình baøy ñeà taøi: "Muïc ñích chung cuûa cuûa caûi vaø ñöùc caäy". Tröôùc heát, Ñöùc Thaùnh Cha môøi goïi caùc tín höõu ñoùn nhaän ôn hy voïng Chuùa Ki-toâ ban; chính Chuùa giuùp chuùng ta vöôït qua nhöõng khoù khaên beänh taät, cheát choùc vaø baát coâng. Tieáp ñeán, Ñöùc Thaùnh Cha noùi ñeán moät trong nhöõng vaán ñeà cuûa theá giôùi ñang trôû neân traàm troïng hôn, ñoù laø söï baát bình ñaúng xaõ hoäi, keát quaû cuûa moät neàn kinh teá toaøn caàu baát coâng, taïo neân söï giaøu coù voâ cuøng cho moät soá ít ngöôøi vaø laøm cho phaàn lôùn nhaân loaïi coøn laïi rôi vaøo caûnh ngheøo khoå.
Ñöùc Thaùnh Cha nhaéc raèng trong chöông trình cuûa Thieân Chuùa, traùi ñaát ñöôïc döïng neân ñeå ñöôïc canh taùc chöù khoâng ñeå bò boùc loät. Chuùng ta laø nhöõng ngöôøi canh giöõ, coù nhieäm vuï baûo ñaûm laø hoa traùi cuûa traùi ñaát ñöôïc chia seû cho taát caû moïi ngöôøi. Giaùo hoäi nhaéc nhôû chuùng ta raèng nguyeân taéc taøi saûn rieâng phuï thuoäc vaøo muïc ñích chung cuûa cuûa caûi laø nguyeân taéc ñaàu tieân cuûa toaøn boä traät töï xaõ hoäi vaø ñaïo ñöùc. Nieàm hy voïng Ki-toâ giaùo, tin caäy vaøo aân suûng bieán ñoåi cuûa Chuùa Ki-toâ Phuïc sinh, thuùc ñaåy chuùng ta laøm vieäc ñeå chöõa laønh theá giôùi cuûa chuùng ta vaø xaây döïng moät traät töï xaõ hoäi coâng baèng vaø bình ñaúng hôn.
Baøi giaùo lyù cuûa Ñöùc Thaùnh Cha
Anh chò em thaân meán, chaøo anh chò em!
Ñöùng tröôùc ñaïi dòch vaø caùc haäu quaû xaõ hoäi cuûa noù, nhieàu ngöôøi coù nguy cô ñaùnh maát hy voïng. Trong thôøi gian khoâng chaéc chaén vaø lo aâu naøy, toâi môøi goïi taát caû ñoùn nhaän ôn hy voïng ñeán töø Chuùa Ki-toâ. Chính Ngöôøi giuùp chuùng ta vöôït qua doøng nöôùc hoãn loaïn cuûa beänh taät, cheát choùc vaø baát coâng, nhöõng thöù khoâng coù tieáng noùi quyeát ñònh veà soá phaän cuûa chuùng ta.
Ñaïi dòch ñaõ laøm noåi baät vaø laøm traàm troïng theâm caùc vaán ñeà xaõ hoäi, ñaëc bieät laø baát bình ñaúng. Moät soá ngöôøi coù theå laøm vieäc taïi nhaø, trong khi ñoái vôùi nhieàu ngöôøi khaùc, ñieàu naøy laø khoâng theå. Moät soá treû em, baát chaáp nhöõng khoù khaên, coù theå tieáp tuïc ñöôïc hoïc ôû tröôøng, trong khi ñoái vôùi raát nhieàu treû em khaùc, ñieàu naøy ñaõ bò ñoät ngoät döøng laïi. Moät soá quoác gia huøng maïnh coù theå phaùt haønh tieàn ñeå giaûi quyeát tình huoáng khaån caáp, trong khi ñoái vôùi nhöõng quoác gia khaùc, ñieàu naøy coù nghóa laø theá chaáp töông lai.
Moät neàn kinh teá beänh taät
Nhöõng trieäu chöùng cuûa söï baát bình ñaúng cho thaáy moät caên beänh xaõ hoäi; noù laø moät loaïi virus ñeán töø moät neàn kinh teá beänh taät. Ñoù laø keát quaû cuûa taêng tröôûng kinh teá khoâng bình ñaúng, coi thöôøng caùc giaù trò cô baûn cuûa con ngöôøi. Trong theá giôùi ngaøy nay, moät soá raát ít ngöôøi giaøu coù sôû höõu nhieàu hôn phaàn coøn laïi cuûa nhaân loaïi. Nhöng, toâi nhaéc laïi ñieàu naøy bôûi vì noù seõ khieán chuùng ta suy nghó: moät soá raát ít ngöôøi giaøu, moät nhoùm nhoû, sôû höõu nhieàu hôn phaàn coøn laïi cuûa nhaân loaïi. Ñaây laø soá lieäu thoáng keâ thuaàn tuùy. Ñoù laø moät söï baát coâng keâu thaáu ñeán trôøi! Ñoàng thôøi, moâ hình kinh teá naøy thôø ô vôùi nhöõng thieät haïi gaây ra cho ngoâi nhaø chung. Noù khoâng chaêm soùc ngoâi nhaø chung. Chuùng ta gaàn vöôït qua nhieàu giôùi haïn cuûa haønh tinh tuyeät vôøi cuûa chuùng ta, vôùi nhöõng haäu quaû nghieâm troïng vaø khoâng theå phuïc hoài: töø vieäc ñaùnh maát söï ña daïng sinh hoïc vaø bieán ñoåi khí haäu ñeán möïc nöôùc bieån daâng cao vaø röøng nhieät ñôùi bò taøn phaù. Baát bình ñaúng xaõ hoäi vaø suy thoaùi moâi tröôøng ñi ñoâi vôùi nhau vaø coù cuøng moät goác reã (x. TÑ. Laudato si', 101): ñoù laø toäi muoán chieám höõu vaø muoán thoáng trò anh chò em, muoán chieám höõu thieân nhieân vaø chính Thieân Chuùa. Nhöng ñaây khoâng phaûi laø keá hoaïch cuûa coâng trình saùng taïo.
Traùch nhieäm hoã töông giöõa chuùng ta vaø thieân nhieân
"Töø ban ñaàu, Thieân Chuùa ñaõ trao traùi ñaát vaø caùc taøi nguyeân cuûa noù cho nhaân loaïi quaûn lyù chung" (Giaùo lyù Giaùo hoäi Coâng giaùo, 2402). Thieân Chuùa ñaõ yeâu caàu chuùng ta cai trò traùi ñaát nhaân danh Ngöôøi (x. St 1,28), baèng caùch troàng troït vaø chaêm soùc noù nhö moät khu vöôøn, khu vöôøn cuûa moïi ngöôøi (x. St 2,15). "Trong khi "canh taùc" coù nghóa laø caøy xôùi hoaëc laøm vieäc [...], "canh giöõ" coù nghóa laø baûo veä [vaø] giöõ gìn" (LS, 67). Nhöng phaûi chuù yù khoâng giaûi thích ñieàu naøy nhö moät tôø giaáy traéng ñeå haønh ñoäng vôùi traùi ñaát nhö mình muoán. Coù "moät moái quan heä coù traùch nhieäm" hoã töông (ibid.) giöõa chuùng ta vaø thieân nhieân. Chuùng ta nhaän ñöôïc töø coâng trình saùng taïo vaø ñeán löôït chuùng ta cho ñi. "Moãi coäng ñoàng coù theå nhaän laáy töø söï toát laønh cuûa traùi ñaát nhöõng gì hoï caàn cho söï toàn taïi cuûa chính mình, nhöng hoï cuõng coù nhieäm vuï baûo veä noù" (ibid).
Chuùng ta laø ngöôøi quaûn trò chöù khoâng phaûi oâng chuû cuûa traùi ñaát
Treân thöïc teá, traùi ñaát "coù tröôùc chuùng ta vaø ñaõ ñöôïc ban cho chuùng ta" (ibid), ñaõ ñöôïc Thieân Chuùa ban "cho toaøn theå nhaân loaïi" (GLCG, 2402). Vaø do ñoù, nhieäm vuï cuûa chuùng ta laø ñaûm baûo raèng hoa traùi cuûa noù ñeán ñöôïc vôùi taát caû moïi ngöôøi, khoâng chæ moät soá ngöôøi. Ñaây laø yeáu toá chính trong moái quan heä cuûa chuùng ta vôùi caùc cuûa caûi treân traùi ñaát. Nhö caùc nghò phuï cuûa Coâng ñoàng Vatican II ñaõ nhaéc nhôû, "Khi söû duïng cuûa caûi, con ngöôøi phaûi coi cuûa caûi vaát chaát maø mình laøm chuû moät caùch chính ñaùng khoâng chæ nhö cuûa rieâng mình, nhöng coøn laø cuûa chung nöõa: nghóa laø, cuûa caûi ñoù coù theå sinh ích khoâng nhöõng cho rieâng mình maø coøn cho caû ngöôøi khaùc" (Hieán cheá Vui möøng vaø Hy voïng, 69). Treân thöïc teá, "vieäc sôû höõu moät cuûa caûi laøm cho ngöôøi sôû höõu noù trôû thaønh ngöôøi quaûn trò cuûa Chuùa Quan Phoøng, ñeå laøm cho noù sinh hoa keát traùi vaø chia seû thaønh quaû vôùi ngöôøi khaùc" (GLCG, 2404). Chuùng ta laø ngöôøi quaûn trò caùc taøi nguyeân, chöù khoâng phaûi laø nhöõng oâng chuû. Ñuùng laø taøi nguyeân laø cuûa toâi, nhöng laø ñeå quaûn trò noù chöù khoâng ñeå sôû höõu noù caùch ích kyû cho mình.
"Taøi saûn caù nhaân laø ñeå möu ích chung cho moïi ngöôøi"
Ñeå ñaûm baûo raèng nhöõng gì chuùng ta sôû höõu mang laïi giaù trò cho coäng ñoàng, "chính quyeàn coù quyeàn vaø nghóa vuï ñieàu chænh vieäc thöïc hieän hôïp phaùp quyeàn sôû höõu veà maët coâng ích" (ibid., 2406)[1]. "Taøi saûn caù nhaân laø ñeå möu ích chung cho moïi ngöôøi" laø " khuoân vaøng thöôùc ngoïc" höôùng daãn caùc haønh vi trong ñôøi soáng xaõ hoäi, vaø laø nguyeân taéc ñaàu tieân cuûa toaøn boä traät töï ñaïo ñöùc xaõ hoäi " (LS, 93)[2].
Taøi saûn, tieàn baïc laø coâng cuï coù theå phuïc vuï cho söù vuï
Taøi saûn, tieàn baïc laø coâng cuï coù theå phuïc vuï cho söù vuï. Nhöng chuùng ta deã daøng bieán chuùng thaønh muïc ñích, caù nhaân hoaëc taäp theå. Vaø khi ñieàu naøy xaûy ra, caùc giaù trò thieát yeáu cuûa con ngöôøi bò aûnh höôûng. Homo sapiens - con ngöôøi khoân ngoan - bò bieán daïng vaø trôû thaønh homo conomicus - con ngöôøi kinh teá - theo nghóa xaáu - moät loaïi ngöôøi ích kyû, tính toaùn vaø thoáng trò. Chuùng ta queân raèng, ñöôïc taïo ra theo hình aûnh vaø gioáng Thieân Chuùa, chuùng ta laø nhöõng sinh vaät xaõ hoäi, saùng taïo vaø lieân ñôùi, vôùi khaû naêng yeâu thöông voâ cuøng. Chuùng ta thöôøng queân ñieàu naøy. Treân thöïc teá, chuùng ta laø nhöõng sinh vaät coù khaû naêng coäng taùc nhaát trong taát caû caùc loaøi, vaø chuùng ta phaùt trieån maïnh meõ trong coäng ñoàng, nhö ñöôïc thaáy roõ trong kinh nghieäm cuûa caùc thaùnh. Coù moät caâu noùi tieáng Taây Ban Nha ñaõ gôïi höùng cho toâi, noù noùi theá naøy: "Chuùng ta cuøng trieån nôû, nhö caùc thaùnh", chuùng ta trieån nôû thaønh coäng ñoaøn nhö nhaän thaáy trong kinh nghieäm cuûa caùc thaùnh.
Chuùng ta khoâng theå ñöùng im nhìn
Khi noãi aùm aûnh veà vieäc chieám höõu vaø thoáng trò loaïi tröø haøng trieäu ngöôøi khoûi caùc thieän ích cô baûn; khi söï baát bình ñaúng veà kinh teá vaø coâng ngheä nhö xeù toaïc caáu truùc xaõ hoäi; vaø khi mình bò leä thuoäc vaøo söï tieán boä vaät chaát khoâng giôùi haïn ñe doïa ngoâi nhaø chung, thì chuùng ta khoâng theå ñöùng im maø nhìn. Khoâng, ñieàu naøy thaät aûm ñaïm. Vôùi caùi nhìn chaêm chuù vaøo Chuùa Gieâsu (x. Dt 12,2) vaø chaéc chaén raèng tình yeâu cuûa Ngöôøi hoaït ñoäng thoâng qua coäng ñoàng caùc moân ñeä cuûa Ngöôøi, taát caû chuùng ta phaûi cuøng nhau haønh ñoäng, vôùi hy voïng taïo ra ñieàu gì ñoù khaùc bieät vaø toát ñeïp hôn. Nieàm hy voïng Ki-toâ giaùo, baét nguoàn töø Thieân Chuùa, laø moû neo cuûa chuùng ta. Noù hoã trôï yù muoán chia seû, cuûng coá söù meänh cuûa chuùng ta caùc moân ñeä cuûa Chuùa Ki-toâ, Ñaáng ñaõ chia seû moïi söï vôùi chuùng ta.
Taùi taïo thöïc taïi cuûa coäng ñoaøn Ki-toâ höõu tieân khôûi
Nhöõng coäng ñoaøn Ki-toâ höõu tieân khôûi ñaõ hieåu ñieàu naøy vaø cuõng nhö chuùng ta, hoï ñaõ soáng qua nhöõng thôøi kyø khoù khaên. YÙ thöùc veà vieäc hình thaønh chæ moät traùi tim vaø moät linh hoàn, hoï ñaët taát caû cuûa caûi cuûa hoï laøm cuûa chung, laøm chöùng cho aân suûng doài daøo cuûa Chuùa Ki-toâ treân hoï (x. Cv 4,32-35). Chuùng ta ñang soáng trong moät cuoäc khuûng hoaûng. Ñaïi dòch khieán taát caû chuùng ta rôi vaøo khuûng hoaûng. Nhöng anh chò em haõy nhôù raèng: chuùng ta khoâng theå thoaùt khoûi khuûng hoaûng maø vaãn nhö tröôùc. Hoaëc chuùng ta seõ toát hôn hoaëc seõ teä hôn. Ñaây laø choïn löïa cuûa chuùng ta. Sau khuûng hoaûng, phaûi chaêng chuùng ta seõ tieáp tuïc vôùi heä thoáng kinh teá baát coâng xaõ hoäi, xem thöôøng vieäc chaêm soùc moâi tröôøng, coâng trình saùng taïo, ngoâi nhaø chung? Xin cho caùc coäng ñoaøn Ki-toâ höõu cuûa theá kyû XXI coù theå laøm soáng laïi thöïc taïi naøy, chaêm soùc coâng trình saùng taïo vaø coâng baèng xaõ hoäi, vaø nhö theá laøm chöùng cho söï Phuïc sinh cuûa Chuùa. Neáu chuùng ta chaêm soùc cuûa caûi maø Ñaáng Taïo hoùa ban taëng cho chuùng ta, neáu chuùng ta ñaët taát caû nhöõng gì chuùng ta sôû höõu laøm cuûa chung ñeå khoâng ai bò thieáu thoán, thì chuùng ta coù theå thöïc söï khôi daäy hy voïng taùi taïo moät theá giôùi laønh maïnh vaø coâng baèng hôn.
Caùc treû em cheát ñoùi vaø khoâng ñöôïc ñi hoïc
Vaø cuoái cuøng, chuùng ta haõy nghó veà caùc treû em. Haõy ñoïc caùc soá lieäu thoáng keâ: ngaøy nay, coù bao nhieâu treû em ñang cheát ñoùi vì söï phaân phoái cuûa caûi khoâng coâng baèng, vì moät heä thoáng kinh teá nhö toâi ñaõ noùi tröôùc ñaây; vaø ngaøy nay, bao nhieâu treû em khoâng ñöôïc ñeán tröôøng, vì lyù do töông töï. Öôùc gì hình aûnh cuûa nhöõng treû em ñoùi khaùt vaø thieáu hoïc giuùp chuùng ta hieåu raèng sau cuoäc khuûng hoaûng naøy, chuùng ta phaûi trôû neân toát hôn.
- - - - - - - - - - -
[1] Xem Vui möøng vaø Hy voïng, 71; Gioan Phaoloâ II, TÑ. Caùc moái quan taâm xaõ hoäi, 42; TÑ Naêm thöù 100, 40.48).
[2] Xem Gioan Phaoloâ II, TÑ. Trong khi lao ñoäng, 19.