Böôùc tieán môùi
trong vieäc caûi toå taøi chaùnh Vatican
Böôùc tieán môùi trong vieäc caûi toå taøi chaùnh Vatican.
G. Traàn Ñöùc Anh OP
Vatican (Vatican News 7-06-2020) - Coâng trình caûi toå heä thoáng kinh teá vaø taøi chaùnh cuûa Vatican do Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ khôûi söï caùch ñaây gaàn 7 naêm ñaõ tieán theâm ñöôïc moät böôùc daøi hoài ñaàu thaùng 6 naêm 2020 qua vieäc coâng boá Toâng thö töï saéc veà "söï minh baïch, kieåm soaùt vaø caïnh tranh trong caùc thuû tuïc caáp hôïp ñoàng ñaáu thaàu" taïi Toøa Thaùnh vaø Quoác Gia thaønh Vatican.
Hai ñaïo luaät
Töï saéc mang chöõ kyù cuûa Ñöùc Thaùnh Cha ngaøy 19 thaùng 5 naêm 2020 vaø coù keøm theo 2 boä qui luaät lieân heä, ñöôïc soaïn thaûo trong voøng 4 naêm qua, vaø baét ñaàu coù hieäu löïc 30 ngaøy sau khi ñöôïc ñaêng trong Coâng Baùo cuûa Toøa Thaùnh (Acta Apostolicae Sedis), nhaém ñaït tôùi moät söï quaûn trò höõu hieäu hôn caùc taøi nguyeân cuûa Toøa Thaùnh vaø traùnh söï phí phaïm cuõng nhö traùnh naïn tham oâ. Vaên kieän naøy ñaõ ñöôïc coâng boá ngay treân trang maïng Internet cuûa baùo "Quan saùt vieân Roma" (Osservatore Romano) töø ngaøy 1 thaùng 6 naêm 2020.
Luaät thöù I daøi 30 trang goàm 86 ñieàu khoaûn veà "söï minh baïch, kieåm soaùt vaø caïnh tranh lieân quan ñeán caùc hôïp ñoàng coâng cuûa Toøa Thaùnh vaø Quoác gia thaønh Vatican", coøn Luaät thöù 2 coù 12 ñieàu khoaûn veà vieäc baûo veä quyeàn taøi phaùn cuûa Toøa Thaùnh trong nhöõng tröôøng hôïp tranh chaáp, kieän tuïng.
Luaät thöù I cuõng nhaém laøm sao ñeå nhöõng taùc nhaân kinh teá, caùc haõng, coâng ty hay nhöõng taùc nhaân khaùc muoán ñaáu thaàu ñöôïc ñoái xöû ñoàng ñeàu, traùnh söï caïnh tranh baát hôïp phaùp vaø naïn tham nhuõng, hoái loä, hoaëc thieân vò.
Taäp trung vaøo 2 cô quan cöùu xeùt vaø kieåm soaùt
Ngoaøi moät soá tröôøng hôïp luaät tröø, vieäc cöùu xeùt caùc vuï xin ñaáu thaàu cung caáp dòch vuï hoaëc haøng hoùa, vaät duïng, ñöôïc taäp trung vaøo hai cô quan: tröôùc tieân laø Cô quan quaûn trò taøi saûn cuûa Toøa Thaùnh, goïi taét laø Apsa (Amministrazione del Patrimonio della Sede Apostolica), ñoái vôùi taát caû caùc cô quan Toøa Thaùnh, tieáp ñeán laø Phuû Thoáng Ñoác Vatican. Phuû naøy seõ cöùu xeùt taát caû nhöõng vuï ñaáu thaàu lieân quan ñeán caùc cô quan thuoäc Quoác gia thaønh Vatican nhö sieâu thò, böu ñieän, baûo taøng vieän Vatican, phöông tieän chuyeân chôû, cöùu hoûa, hieán binh, v.v.
Danh saùch caùc nhaân vieân vaø chuyeân gia cöùu xeùt
Taïi Boä kinh teá cuûa Toøa Thaùnh seõ thieát laäp danh saùch caùc nhaân vieân vaø nhöõng giôùi chöùc chuyeân moân ñöôïc cöû thöïc hieän vai troø thieát keá chuyeân gia vaø thaønh vieân UÛy ban cöùu xeùt caùc vuï thaàu. Hoï seõ ñöôïc boác thaêm vaø tham gia theo löôït vaøo caùc UÛy ban, luoân luoân theo caùc khaû naêng chuyeân moân cuûa hoï. Ñeå choáng xung ñoät quyeàn lôïi, caùc chuyeân gia aáy khoâng ñöôïc choïn trong soá nhöõng ngöôøi coù hoï maùu hoaëc hoï thoâng gia ñeán ñôøi thöù tö vôùi nhöõng ngöôøi xin ñaáu thaàu.
Danh boä caùc cô quan hoaëc taùc nhaân kinh teá
Luaät xaùc ñònh vieäc thieát laäp moät danh boä nhöõng cô quan hoaëc taùc nhaân kinh teá coù theå tham gia caùc cuoäc thi ñaáu thaàu. Bò loaïi khoûi danh boä naøy nhöõng ngöôøi hoaëc cô quan bò ñieàu tra hoaëc bò keát aùn ôû caáp thöù I vì tham gia moät toå chöùc baát löông, tham nhuõng, löôøng gaït, caùc toäi aùc khuûng boá, röûa tieàn baån, boùc loät lao ñoäng treû vò thaønh nieân, troán thueá hoaëc cö nguï taïi nhöõng nôi goïi laø "thieân ñaøng thueá khoùa", nhöõng ngöôøi khai gian veà nhöõng ñieàu kieän caàn coù ñeå ñöôïc chaáp nhaän, nhöõng ngöôøi vi phaïm traàm troïng nghóa vuï veà moâi tröôøng.
Ñoäng löïc thuùc ñaåy taäp trung
Ñoäng löïc thuùc ñaåy vieäc ban haønh 2 ñaïo luaät treân ñaây laø Vatican caàn coù moät heä thoáng coù khaû naêng lieân keát caùc vaán ñeà kinh teá hoaëc caùc tieâu chuaån quaûn trò caùc cô quan khaùc nhau vôùi caùc nguyeân taéc nhö minh baïch hoaëc vieäc kieåm soaùt söï quaûn trò ñuùng ñaén caùc taøi saûn vaø gia saûn cuûa Vatican. Ngay trong caâu ñaàu tieân cuûa Töï Saéc, ÑTC ñaõ toùm goïn yù höôùng cuûa vieäc ban haønh hai ñaïo luaät vöøa noùi, ñoù laø "Söï caàn maãn cuûa ngöôøi cha gia ñình toát laø nguyeân taéc toång quaùt vaø heát söùc caàn ñöôïc toân troïng, döïa treân ñoù taát caû nhöõng ngöôøi quaûn trò caàn phaûi theo khi thi haønh chöùc naêng cuûa hoï".
Moät soá phaûn öùng
Phaûn öùng cuûa giôùi baùo chí vaø dö luaän raát tích cöïc ñoái vôùi hai ñaïo luaät môùi ñöôïc Ñöùc Thaùnh Cha coâng boá. Ngöôøi ta hy voïng caùc luaät naøy seõ chaám döùt naïn "con oâng chaùu cha" vaø thieân vò coù töø laâu ñôøi taïi Vatican. Ñöùc Toång Giaùm Muïc Carlo Maria Viganoø, nguyeân Toång thö kyù Phuû Thoáng ñoác Vatican (2009-2011), coù laàn ñaõ than phieàn vaø neâu 1 ví duï cuï theå: tröôùc ñaây hang ñaù giaùng sinh ôû quaûng tröôøng thaùnh Pheâroâ do caùc nhaø thaàu thöïc hieän, vaø thöôøng phí toån leân tôùi hôn nöûa trieäu Euro. Ñaøng sau thoùi quen ñoù coù nguyeân taéc "anh gaõi löng toâi, toâi gaõi löng anh", "coù ñi coù laïi", nhaø thaàu chaéc chaén cuõng cho nhöõng giôùi chöùc lieân heä ôû Vatican ñöôïc "chaám muùt". Khi Toøa Thaùnh chaám döùt thoùi quen ñoù vaø cho thöïc hieän caùc hang ñaù giaùng sinh khoâng qua cheá ñoä ñaáu thaàu nhö theá, moãi laàn laøm hang ñaù nhö theá chæ maát hôn 30 ngaøn Euro. Thay vaøo ñoù laø moät mieàn, moät toå chöùc uûng hoä vieäc laøm hang ñaù, hoï khoâng coù lôïi veà vaät chaát, veà taøi chaùnh, nhöng ñöôïc danh tieáng, ñöôïc dö luaän bieát ñeán, vaø ñoù laø moät thöù quaûng caùo trong saïch.
Chaám döùt phaân hoùa taøi chaùnh
Luaät môùi do Ñöùc Thaùnh Cha ban haønh cuõng chaám döùt tình traïng phaân hoùa taøi chaùnh: cho ñeán nay moãi cô quan Toøa Thaùnh töï quaûn trò taøi chaùnh, töï kieám haõng thaàu, töï quaûn lyù caùc baát ñoäng saûn vaø coù ngaân saùch rieâng, maø khoâng bò kieåm soaùt chaët cheõ töø trung öông. Nhö vuï Phuû Quoác vuï khanh Toøa Thaùnh coù cô quan rieâng, taäu caên hoä sang troïng ôû Luaân ñoân khoaûng 300 trieäu myõ kim vôùi chuû yù ñaàu tö vaø hy voïng sinh lôïi töø ñoù... Nhöng döï aùn naøy khoâng thaønh coâng khieán cho Toøa Thaùnh bò thieät thoøi. Ngaøy 5 thaùng 6 naêm 2020, keû laøm moâi giôùi trong vuï naøy laø OÂng Gianluigi Torzi ñaõ bò Coâng toá vieän cuûa Vatican ra leänh baét giam vì nhöõng toäi toáng tieàn, aên chaën, löôøng gaït traàm troïng vaø töï röûa tieàn".
Hoaëc Boä truyeàn giaùo töï quaûn lyù nhieàu caên hoä hay baát ñoäng saûn vaø coù nguoàn taøi chính rieâng, gioáng nhö moät tieåu vöông quoác, chuû yù nguyeân thuûy laø ñeå giuùp caùc xöù truyeàn giaùo.
Döï aùn taäp trung ñeå kieåm soaùt ñaõ coù töø laâu
Ñöùc Hoàng Y George Pell, ngöôøi Australia, moät trong 8 Hoàng Y coá vaán nguyeân thuûy cuûa Ñöùc Thaùnh Cha veà vieäc caûi toå giaùo trieàu, khi môùi ñöôïc Boå nhieäm laøm Boä tröôûng Boä Kinh teá hoài naêm 2013, ñaõ chuû tröông taäp trung vieäc quaûn trò vaø kieåm soaùt taøi chaùnh cuûa caùc cô quan Toøa Thaùnh, theo ñöôøng höôùng minh baïch, höõu lyù hoùa, aán ñònh caùc tieâu chuaån ñoàng nhaát trong vieäc thieát laäp keát toaùn chi thu phuø hôïp vôùi caùc tieâu chuaån quoác teá, taäp trung taâm quyeàn taøi chaùnh trong cô quan quaûn trò taøi saûn cuûa Toøa Thaùnh, quen goïi laø Apsa vaø Phuû thoáng ñoác Vatican. Keá hoaïch cuûa Ñöùc Hoàng Y Pell bò choáng ñoái maïnh vaø Ñöùc Hoàng Y coù nhieàu keû thuø ôû Vatican tìm heát caùch ñeå caûn trôû söù maïng thanh taåy taøi chaùnh vaø kinh teá maø Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ uûy thaùc cho ngaøi. Nay töø Australia xa xoâi, Ñöùc Hoàng Y Pell coù theå coi luaät môùi ñöôïc Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ coâng boá nhö moät söï "phuïc thuø".
Moät soá quan saùt vieân cuõng nhaän ñònh raèng goùp phaàn vaøo luaät môùi ñöôïc Ñöùc Thaùnh Cha coâng boá cuõng coù oâng Giuseppe Pignatore, nguyeân laø Chuû tòch Vieän kieåm saùt cuûa Roma, ngöôøi noåi tieáng veà caùc hoaït ñoäng baøi tröø naïn tham oâ ôû thuû ñoâ Italia, oâng veà höu vaø hoài thaùng 10 naêm 2019 ñöôïc Ñöùc Thaùnh Cha boå nhieäm laøm chaùnh aùn toøa aùn Quoác gia thaønh Vatican.