Töø Hieán cheá Dei Verbum
ñeán Toâng huaán Verbum Domini
Töø Hieán cheá Dei Verbum ñeán Toâng huaán Verbum Domini.
Gm. Pheâroâ Nguyeãn Vaên Khaûm
(WHÑ 26-05-2020) - Ngaøy 11 thaùng 11 naêm 2010, Ñöùc Thaùnh Cha Beâneâñictoâ XVI ñaõ chính thöùc coâng boá Toâng huaán Verbum Domini veà Lôøi Chuùa trong ñôøi soáng vaø söù maïng cuûa Hoäi Thaùnh.[1] Boán möôi laêm naêm tröôùc, Coâng ñoàng Vaticanoâ II ñaõ coâng boá hieán cheá Dei Verbum, moät trong boán hieán cheá truï coät cuûa Coâng ñoàng, vaø ñöôïc coi laø kim chæ nam cho toaøn theå ñôøi soáng Hoäi Thaùnh. Taïi sao baây giôø laïi phaûi coù theâm moät toâng huaán veà Lôøi Chuùa? Phaûi chaêng hieán cheá Dei Verbum ñaõ loãi thôøi? Phaûi chaêng ñaõ coù quaù nhieàu thay ñoåi töø ñoù ñeán nay neân caàn xem xeùt laïi vaø boå tuùc theâm? Hay hieán cheá chæ cung caáp nhöõng ñònh höôùng cô baûn vaø caàn ñeán moät toâng huaán vôùi nhöõng chæ daãn thöïc haønh? Nhöõng caâu hoûi treân laø nhöõng gôïi yù cho suy nghó trong baøi naøy; theo ñoù, caàn nhìn nhaän nhöõng taùc ñoäng tích cöïc cuûa hieán cheá Dei Verbum trong ñôøi soáng Hoäi Thaùnh, ñoàng thôøi cuõng neâu ra nhöõng khoù khaên vaø haïn cheá ñaõ xuaát hieän trong 45 naêm qua. Thieát nghó ñaây cuõng laø moät caùch tieáp caän ñeå daãn vaøo toâng huaán Verbum Domini.[2]
I. Nhöõng taùc ñoäng tích cöïc cuûa hieán cheá Dei Verbum veà maët muïc vuï
Laø moät trong nhöõng vaên baûn cuoái cuøng ñöôïc Coâng ñoàng Vaticanoâ II thoâng qua, nhöng hieán cheá Dei Verbum laïi gaây aûnh höôûng raát nhanh treân ñôøi soáng tín höõu. Ñaõ 400 naêm qua keå töø cuoäc caûi caùch cuûa anh em Tin Laønh, ngöôøi coâng giaùo xem ra chæ chuù troïng ñeán caùc bí tích, ngöôïc laïi vôùi anh em Tin Laønh nhaán maïnh Lôøi Chuùa. Baây giôø hieán cheá Dei Verbum ñeà cao taàm quan troïng cuûa Lôøi, cuõng khôi leân trong loøng ngöôøi coâng giaùo nieàm khao khaùt hoïc hoûi Lôøi Chuùa.
Noùi nhö theá khoâng coù nghóa laø ngöôøi coâng giaùo xa rôøi caùc bí tích. Ñuùng hôn, vieäc caûi toå phuïng vuï ñi ñoâi vôùi vieäc ñeà cao Lôøi Chuùa. Coâng ñoàng nhaán maïnh raèng phaûi ñoïc Lôøi Chuùa trong moïi cöû haønh caùc bí tích, duø chæ moät hoaëc hai caâu. Caùc baøi ñoïc trong Naêm phuïng vuï ñöôïc môû roäng vaø caáu truùc laïi thaønh chu kyø 3 naêm vaø ñöôïc ñoïc baèng tieáng baûn xöù thay vì tieáng La tinh. Moãi naêm ñöôïc daønh cho moät trong ba Tin Möøng nhaát laõm (Mattheâu cho naêm A, Marcoâ cho naêm B, vaø Luca cho naêm C). Tin Möøng Gioan ñöôïc ñoïc haèng naêm trong muøa Chay vaø Phuïc sinh, ñoàng thôøi boå tuùc cho muøa thöôøng nieân cuûa naêm B. Trong caùc thaùnh leã Chuùa nhaät, phuïng vuï Lôøi Chuùa goàm moät baøi ñoïc Cöïu Öôùc, tieáp theo laø Thaùnh vònh ñaùp ca, roài moät baøi ñoïc trong Taân öôùc, cuoái cuøng laø coâng boá Tin Möøng. Muøa Phuïc sinh mang neùt ñaëc thuø vôùi baøi ñoïc I trích töø saùch Coâng vuï ñeå keå chuyeän Hoäi Thaùnh sô khai. Baøi giaûng cuûa caùc linh muïc ñöôïc gôïi höùng vaø khôi nguoàn töø caùc baøi ñoïc chöù khoâng chæ laø nhöõng baøi daïy luaân lyù ñaïo ñöùc. Nhö theá, khi tham döï Thaùnh leã, ngöôøi coâng giaùo caøng ngaøy caøng laøm quen vôùi Thaùnh Kinh laø ñieàu tröôùc ñaây khoâng coù.
Ñöôïc laøm quen vôùi Lôøi Chuùa, nhieàu tín höõu mong öôùc hoïc hoûi vaø hieåu bieát Thaùnh Kinh hôn nöõa, caû treân bình dieän nghieân cöùu chuyeân moân laãn thöïc haønh muïc vuï. Trong boái caûnh ñoù, nhöõng aán baûn vaø taøi lieäu giuùp hoïc hoûi, nghieân cöùu Thaùnh Kinh xuaát hieän thaät phong phuù, khoâng nhöõng giuùp cho caùc sinh vieân trong moâi tröôøng ñaïi hoïc maø coøn giuùp cho caùc linh muïc trong vieäc rao giaûng Lôøi Chuùa cuõng nhö anh chò em giaùo daân öôùc mong hoïc hoûi vaø chia seû Lôøi Chuùa.[3] Ñoù laø chöa keå ñeán nhöõng saùng kieán muïc vuï nhaèm ñöa Lôøi Chuùa vaøo ñôøi soáng caùc tín höõu ngaøy caøng gaàn guõi vaø saâu saéc hôn. Chaúng haïn taïi chaâu AÙ, chaâu Phi cuõng nhö chaâu Myõ, nhöõng coäng ñoaøn Giaùo Hoäi cô baûn (BEC-Basic Ecclesial Communities) hoaëc nhöõng coäng ñoaøn nhoû (SCC-Small Christian Communities) xuaát hieän ngaøy caøng nhieàu, trong ñoù vieäc chia seû Lôøi Chuùa ñoùng vai troø chuû yeáu.
Ñaøo taïo linh muïc
Hieán cheá Dei Verbum khaúng ñònh: "Taát caû caùc giaùo só, tröôùc heát laø caùc linh muïc cuûa Chuùa Kitoâ vaø nhöõng ngöôøi coù boån phaän phuïc vuï Lôøi Chuùa nhö caùc phoù teá vaø giaùo lyù vieân, phaûi gaén boù vôùi Thaùnh Kinh nhôø vieäc chaêm ñoïc Lôøi Chuùa vaø aân caàn hoïc hoûi, ñeå khi hoï truyeàn ñaït kho taøng bao la cuûa Lôøi Chuùa cho caùc tín höõu ñöôïc uûy thaùc cho hoï, nhaát laø trong phuïng vuï thaùnh, khoâng ai trong hoï trôû thaønh "keû hueânh hoang rao giaûng Lôøi Chuùa ngoaøi moâi mieäng maø khoâng laéng nghe Lôøi Chuùa trong taâm hoàn"[4].
Khaúng ñònh naøy trôû thaønh lôøi môøi goïi xem xeùt laïi vieäc ñaøo taïo linh muïc trong caùc chuûng vieän nhö Saéc leänh veà Ñaøo taïo linh muïc neâu roõ: "Ñeå chu toaøn chöùc vuï rao giaûng Lôøi Chuùa, chuûng sinh phaûi ñöôïc chuaån bò ñeå moãi ngaøy moãi hieåu Lôøi maïc khaûi hôn nhôø suy gaãm, thaám nhuaàn Lôøi Chuùa vaø dieãn taû Lôøi trong lôøi noùi cuõng nhö caùch soáng cuûa mình"[5]. Khi baøn ñeán ñaøo taïo trí thöùc cho caùc linh muïc töông lai, Saéc leänh nhaán maïnh hôn nöõa: "Phaûi ñaëc bieät chuyeân lo daïy Thaùnh Kinh cho caùc chuûng sinh, vì Thaùnh Kinh phaûi nhö linh hoàn cuûa toaøn theå khoa thaàn hoïc; sau phaàn nhaäp moân thích hôïp, phaûi caån thaän khai saùng cho hoï phöông phaùp chuù giaûi, giuùp hoï thaáu trieät caùc chuû ñeà lôùn trong maïc khaûi, taäp cho hoï coù höùng thuù ñoïc vaø suy nieäm Lôøi Chuùa haèng ngaøy laøm cuûa aên nuoâi döôõng"[6]. Trong thöïc teá, neáu so saùnh vieäc ñaøo taïo linh muïc tröôùc vaø sau Vaticanoâ II, phaûi nhìn nhaän raèng Thaùnh Kinh ngaøy caøng chieám vò trí quan troïng hôn, ñuùng nhö Hoäi Thaùnh mong muoán laø Thaùnh Kinh phaûi trôû thaønh linh hoàn cuûa toaøn boä khoa thaàn hoïc.
Noã löïc naøy song haønh vôùi moái quan taâm ñeán vieäc giaûng thuyeát cuûa caùc linh muïc. Tröôùc Vaticanoâ II, caùc linh muïc ñöôïc daïy giaûng (sermo) nhöng xem ra nhöõng baøi giaûng naøy khoâng lieân quan ñeán Thaùnh Kinh bao nhieâu. Baøi giaûng cuûa caùc linh muïc thöôøng coù khuynh höôùng nghieâng veà nhöõng giaùo huaán luaân lyù hoaëc giaûi thích giaùo huaán cuûa Hoäi Thaùnh, hoaëc nhöõng chuû ñeà veà ñôøi soáng thieâng lieâng, nhöõng vieäc ñaïo ñöùc theo göông caùc thaùnh. Sau Coâng ñoàng, ñaõ coù söï thay ñoåi roõ neùt. Baøi giaûng leã (homilia) phaûi döïa vaøo caùc baøi ñoïc Thaùnh Kinh trong Thaùnh Leã, giaûi thích vaø suy nieäm töø caùc baøi ñoïc trong truyeàn thoáng ñöùc tin cuûa Hoäi Thaùnh ñeå soi saùng cho ñôøi soáng tín höõu trong töøng hoaøn caûnh: "Baøi giaûng caên cöù vaøo Thaùnh Kinh ñeå trình baøy caùc maàu nhieäm ñöùc tin vaø nhöõng quy taéc cho ñôøi soáng kitoâ höõu trong suoát chu kyø Naêm phuïng vuï, raát ñaùng ñöôïc coi nhö moät phaàn cuûa chính Phuïng Vuï. Hôn nöõa, trong nhöõng thaùnh leã ñöôïc cöû haønh vaøo caùc Chuùa nhaät vaø leã buoäc, coù daân chuùng tham döï, khoâng ñöôïc boû giaûng neáu khoâng coù lyù do heä troïng".[7] Ñeå ñaït muïc ñích treân, chuûng sinh caàn ñöôïc ñaøo taïo veà kieán thöùc Thaùnh Kinh cuõng nhö veà giaûng thuyeát. Cho duø ñaõ coù nhieàu coá gaéng nhöng chaéc chaén ñaây laø coâng vieäc daøi hôi, ñoøi hoûi nhöõng coá gaéng lieân læ, khoâng meät moûi, ñeå giuùp caùc linh muïc gia taêng chaát löôïng baøi giaûng nhö loøng daân Chuùa öôùc mong. Trong toâng huaán Pastores Dabo Vobis, moät laàn nöõa, Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñeà cao taàm quan troïng cuûa Thaùnh Kinh trong vieäc ñaøo taïo linh muïc, vì moät trong ba chöùc naêng chính cuûa linh muïc laø thöøa taùc vieân cuûa Lôøi, vaø ngaøi keâu goïi: "Do ñoù, chính baûn thaân linh muïc tröôùc heát phaûi caøng ngaøy caøng gaàn guõi vôùi Lôøi Chuùa hôn".[8]
Huaán quyeàn
AÛnh höôûng cuûa hieán cheá Dei Verbum coøn coù theå ñöôïc nhaän thaáy qua nhöõng taøi lieäu chính thöùc cuûa Huaán quyeàn nhö caùc thoâng ñieäp, toâng huaán, söù ñieäp cuûa caùc vò giaùo hoaøng.
Trong trieàu ñaïi giaùo hoaøng cuûa ngaøi (1978-2005), nhieàu thoâng ñieäp vaø toâng huaán cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñöôïc gôïi höùng töø Thaùnh Kinh. Chaúng haïn, ngay sau khi laøm giaùo hoaøng, trong suoát 129 buoåi trieàu yeát, ngaøi ñaõ trình baøy "thaàn hoïc veà thaân xaùc" döïa treân nhöõng chöông ñaàu cuûa saùch Saùng Theá, caùc thö cuûa thaùnh Phaoloâ vaø boán saùch Tin Möøng. Khi khai trieån nhöõng baøi giaùo lyù naøy, Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ vaän duïng nhöõng phöông phaùp pheâ bình hieän ñaïi ñeå giuùp ngöôøi nghe hieåu ñöôïc Lôøi Chuùa. Khoâng chæ giôùi haïn trong nhöõng baøi giaùo lyù naøy, ngöôøi ñoïc coøn coù theå nhaän ra daáu aán Thaùnh Kinh trong nhöõng thoâng ñieäp vaø toâng huaán cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II. Thoâng ñieäp Laborem Exercens (1981) veà phaåm giaù cuûa lao coâng ñöôïc trieån khai döïa treân nhöõng chöông ñaàu saùch Saùng Theá. Thoâng ñieäp Evangelium Vitae (Tin Möøng söï soáng, 1995) trình baøy tính thaùnh thieâng cuûa söï soáng con ngöôøi döïa treân nhieàu vaên baûn Cöïu Öôùc vaø Taân Öôùc. Roõ hôn nöõa, löôïc ñoà thoâng ñieäp Veritatis Splendor (AÙnh quang chaân lyù, 1993) ñöôïc xaây döïng döïa treân caâu truyeän veà ngöôøi thanh nieân giaøu coù trong Tin Möøng Mattheâu 19,16-25. Tröôùc ñoù khoâng laâu, toâng huaán Pastores Dabo Vobis (1992) ñöôïc gôïi höùng töø Gieâreâmia 3,15, ñoàng thôøi söû duïng nhöõng baûn vaên Thaùnh Kinh khaùc laøm neàn taûng cho nhöõng chæ daãn veà ñaøo taïo linh muïc ngaøy nay. Cuoái cuøng, vaøo cuoái ñôøi ngaøi, thoâng ñieäp Mane Nobiscum Domine veà Thaùnh Theå (2004) chuû yeáu söû duïng Luca 24 vaø nhöõng baûn vaên töông öùng nhö Mt 28,20 vaø Ga 15,4.
Moät caùi nhìn thoaùng qua nhö theá ñuû cho thaáy ñoái vôùi Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Thaùnh Kinh coù taàm quan troïng nhö theá naøo trong ñôøi soáng Hoäi Thaùnh. Ngaøi cuï theå hoùa lôøi môøi goïi cuûa Vaticanoâ II thuùc ñaåy caùc tín höõu phaûi laøm quen vaø gaàn guõi vôùi Thaùnh Kinh hôn, vaø caùc nhaø thaàn hoïc phaûi laáy Thaùnh Kinh laøm linh hoàn cho toaøn boä suy tö thaàn hoïc cuûa mình. Thieát nghó caàn nhaéc ñeán ôû ñaây moät saùng kieán khaùc cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II, saùng kieán töôûng chöøng nhoû beù nhöng coù taùc ñoäng lôùn trong ñôøi soáng tín höõu. Trong toâng thö Rosarium Virginis Mariae (Chuoãi Maân coâi cuûa Ñöùc Trinh nöõ Maria, 2002), ngaøi ñeà nghò theâm naêm söï saùng vaøo chuoãi Maân coâi truyeàn thoáng vôùi naêm söï vui, thöông, möøng. Naêm söï saùng laø Chuùa Gieâsu chòu Pheùp Röûa, Tieäc cöôùi Cana, Loan baùo Nöôùc Thieân Chuùa, Hieån dung, Tieäc Ly. Laøm nhö theá, ngaøi vöøa laøm noåi baät neàn taûng Thaùnh Kinh cuûa chuoãi Maân coâi, vöøa nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa vieäc suy nieäm caùc maàu nhieäm Thaùnh Kinh trong ñôøi soáng Chuùa Gieâsu, nhôø ñoù giuùp ngöôøi tín höõu lôùn leân trong ñôøi soáng thieâng lieâng vaø caûm nhaän Lôøi Chuùa gaàn guõi mình hôn nöõa.
Hieán cheá Dei Verbum cuõng ñeå laïi daáu aán saâu ñaäm trong saùch Giaùo Lyù Hoäi Thaùnh Coâng Giaùo. Trong nhieàu naêm sau Coâng ñoàng, ngöôøi coâng giaùo than phieàn raèng khoâng coù moät cuoán saùch cung caáp giaùo huaán coâng giaùo caùch ñaày ñuû vaø roõ raøng, ñeå hoï coù theå tìm ñöôïc caâu traû lôøi vaø höôùng daãn khi caàn thieát. Öôùc mong naøy ñöôïc noùi leân trong Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm Muïc khoùa ñaëc bieät naêm 1985. Ñaùp öùng yeâu caàu naøy, naêm 1986, Ñöùc Gioan Phaoloâ II thieát laäp moät uûy ban thöïc hieän döôùi quyeàn ñieàu haønh cuûa Ñöùc giaùo hoaøng hieän taïi, khi ñoù laø Toång tröôûng Boä Giaùo thuyeát ñöùc tin. Vaø naêm 1992, Ñöùc Gioan Phaoloâ II coâng boá saùch Giaùo Lyù naøy. Trong saùch Giaùo Lyù Hoäi Thaùnh Coâng Giaùo, hieán cheá Dei Verbum ñöôïc trích daãn 77 laàn, chuû yeáu laø trong chöông 2 'Thieân Chuùa ñeán gaëp con ngöôøi'. Khoâng chæ trích daãn, löôïc ñoà cuûa phaàn noùi veà Thaùnh Kinh cuõng döïa theo löôïc ñoà hieán cheá Dei Verbum, theo höôùng laáy Chuùa Kitoâ laø trung taâm. Theo ñoù, saùch giaùo lyù trình baøy Chuùa Kitoâ laø Lôøi nhaäp theå (soá 101-104) roài baøn ñeán vaán ñeà linh höùng vaø chaân lyù trong vaên baûn Thaùnh Kinh (soá 105-108). Tieáp theo laø phaàn noùi veà Chuùa Thaùnh Thaàn nhö Ñaáng giaûi thích Thaùnh Kinh (109-119), goàm caû vieäc trình baøy nhöõng 'nghóa' truyeàn thoáng cuûa Thaùnh Kinh ñaõ coù töø thôøi Trung Coå (nghóa vaên töï, thieâng lieâng, aån duï, luaân lyù). Phaàn tieáp theo baøn veà thö quy caùc saùch thaùnh, nhaán maïnh tính thoáng nhaát giöõa Cöïu Öôùc vaø Taân Öôùc (120-130), cuoái cuøng keát thuùc baèng vieäc noùi veà taàm quan troïng cuûa Thaùnh Kinh trong ñôøi soáng Hoäi Thaùnh (131-133). Roõ raøng, cho duø saùch giaùo lyù vaän duïng nhöõng nguoàn tö lieäu khaùc nöõa, nhöng löôïc ñoà chuû yeáu vaãn laø löôïc ñoà cuûa hieán cheá Dei Verbum.
Ñoái thoaïi ñaïi keát
Taùc ñoäng cuûa hieán cheá Dei Verbum coøn ñöôïc theå hieän roõ neùt trong laõnh vöïc ñoái thoaïi ñaïi keát. Naêm 1969, Ñöùc Hoàng y Johannes Willebrands, ngöôøi ñöùng ñaàu Vaên Phoøng Hieäp Nhaát Kitoâ, ñaõ thaønh laäp Lieân Hieäp Thaùnh Kinh Coâng Giaùo (CBF-Catholic Biblical Federation) nhaèm thuùc ñaåy vieäc hoïc hoûi vaø nghieân cöùu Thaùnh Kinh treân toaøn theá giôùi. Döï aùn naøy ñaõ ñöôïc baét ñaàu töø Hoàng y Bea laø vò tieàn nhieäm cuûa Hoàng y Willebrands, ñaùp öùng lôøi keâu goïi cuûa hieán cheá Dei Verbum laø laøm sao ñeå moïi tín höõu Kitoâ coù theå tieáp caän ñöôïc vôùi Thaùnh Kinh. Lieân hieäp naøy ñaõ coå voõ vieäc nghieân cöùu Thaùnh Kinh vaø toå chöùc nhieàu hoäi nghò veà Thaùnh Kinh vaø caùc vaán ñeà lieân quan.
Cuï theå hôn, hieán cheá Dei Verbum ñaõ goùp phaàn taïo ñaø löïc môùi trong cuoäc ñoái thoaïi giöõa Hoäi Thaùnh coâng giaùo vaø nhöõng coäng ñoaøn Giaùo Hoäi Kitoâ khaùc.
Cuoäc ñoái thoaïi giöõa Coâng giaùo vaø Tin Laønh Luther ñaõ daãn ñeán nhöõng tuyeân boá chung quan troïng. Naêm 1972, taøi lieäu Thaùnh Pheâroâ trong Taân Öôùc ñaõ khai trieån nhöõng döõ kieän Thaùnh Kinh veà thaùnh Pheâroâ, ñoàng thôøi gôïi yù suy tö veà chöùc naêng cuûa ñöùc giaùo hoaøng. Naêm 1978, taøi lieäu Ñöùc Maria trong Taân Öôùc ñaøo saâu nhöõng döõ kieän Thaùnh Kinh veà Ñöùc Maria nhaèm coå voõ söï hieåu bieát nhau hôn khi noùi ñeán vai troø cuûa Ñöùc Maria trong lòch söû cöùu ñoä. Naêm 1982, taøi lieäu Söï coâng chính trong Taân Öôùc trình baøy ñieåm then choát trong ñöùc tin Kitoâ giaùo, nhaèm giuùp nhau hieåu ñuùng hôn quan ñieåm cuûa moãi beân veà ôn coâng chính hoùa.
Cuoäc ñoái thoaïi giöõa Coâng giaùo vaø Anh giaùo cuõng ñem laïi nhöõng hoa traùi tích cöïc. Naêm 1966, Ñöùc Phaoloâ VI vaø Miachael Ramsay, Toång giaùm muïc Canterbury, ñaõ thieát laäp moät uûy ban hoãn hôïp ñeå nghieân cöùu vaán ñeà hieäp nhaát giöõa hai beân, goïi laø UÛy ban quoác teá veà Anh giaùo vaø Coâng giaùo Roâma (ARCIC Anglican Roâman Catholic International Commission). UÛy ban toå chöùc nhöõng cuoäc hoïp haèng naêm, baøn veà nhieàu ñeà taøi nhö Thaùnh Theå, Thöøa taùc vuï trong Hoäi Thaùnh, Quyeàn bính cuûa giaùo hoaøng... laø nhöõng ñeà taøi lôùn ñöôïc caû hai beân quan taâm.
Trong taát caû nhöõng cuoäc ñoái thoaïi treân, Thaùnh Kinh ñoùng vai troø neàn taûng. Neáu khoâng coù söï hieåu bieát caû veà phöông phaùp nghieân cöùu laãn noäi dung chính yeáu cuûa nhöõng vaên baûn Thaùnh Kinh, thieát nghó nhöõng cuoäc ñoái thoaïi treân khoù coù theå tieán haønh. Do ñoù, seõ khoâng quaù chuû quan neáu keát luaän raèng hieán cheá Dei Verbum vôùi nhöõng ñònh höôùng caên baûn ñaõ goùp phaàn quan troïng trong nhöõng cuoäc ñoái thoaïi naøy.
Taét moät lôøi, coù theå laáy laïi nhaän ñònh cuûa chính Ñöùc Thaùnh Cha Beâneâñictoâ XVI ñeå noùi veà taùc ñoäng cuûa hieán cheá Dei Verbum trong ñôøi soáng Hoäi Thaùnh nhöõng naêm qua: "Vôùi loøng bieát ôn, caùc Nghò phuï trong Thöôïng Hoäi ñoàng ñaõ thöøa nhaän nhöõng lôïi ích lôùn lao maø hieán cheá Dei Verbum ñem laïi cho ñôøi soáng cuûa Hoäi Thaùnh veà maët chuù giaûi, thaàn hoïc, thieâng lieâng, muïc vuï vaø ñaïi keát".[9]
II. Nhöõng thaùch ñoá
Trong phaàn daãn nhaäp toâng huaán Verbum Domini, Ñöùc Beâneâñictoâ XVI vieát: "Moïi ngöôøi ñeàu bieát söï thuùc ñaåy maïnh meõ maø hieán cheá tín lyù Dei Verbum ñaõ ñem laïi cho vieäc taùi khaùm phaù Lôøi Chuùa trong ñôøi soáng cuûa Hoäi Thaùnh, vieäc suy tö thaàn hoïc veà maïc khaûi cuûa Thieân Chuùa vaø vieäc nghieân cöùu Thaùnh Kinh. Trong boán möôi naêm qua, Huaán Quyeàn ñaõ ban haønh nhieàu baûn tuyeân boá veà caùc ñeà taøi naøy. Khi cöû haønh Thöôïng Hoäi ñoàng naøy, vôùi yù thöùc veà haønh trình lieân tuïc cuûa mình döôùi söï höôùng daãn cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, Hoäi Thaùnh caûm thaáy ñöôïc môøi goïi phaûi ñaøo saâu hôn nöõa chuû ñeà Lôøi Thieân Chuùa, ñeå vöøa thaåm ñònh vieäc thöïc hieän caùc chæ daãn cuûa Coâng ñoàng, vöøa ñöông ñaàu vôùi nhöõng thaùch ñoá môùi trong thôøi ñaïi hieän nay ñang ñaët ra cho caùc tín höõu Kitoâ".[10] Nhö theá, cuøng vôùi luoàng aùnh saùng aám aùp vaø tích cöïc maø hieán cheá Dei Verbum soi chieáu, khoâng theå khoâng yù thöùc veà nhöõng khoaûng toái vaãn coøn ñoù sau boán möôi laêm naêm ban haønh hieán cheá naøy.
Theo nhaän ñònh cuûa Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm Muïc khoùa ñaëc bieät naêm 1985, nhöõng khoaûng toái naøy phaùt xuaát töø boái caûnh chung laø vieäc giaûi thích vaø aùp duïng caùc vaên kieän cuûa Coâng ñoàng Vaticanoâ II. Vaên baûn ñaõ coù saün nhöng caùch ñoïc, caùch giaûi thích vaø caùch aùp duïng laïi khoâng gioáng nhau. Ngöôøi ta ñi töø thaùi cöïc naøy sang thaùi cöïc khaùc. Chính vì theá, nhìn laïi ñôøi soáng Hoäi Thaùnh 20 naêm sau Coâng ñoàng, caùc Nghò phuï ñaõ ñöa ra saùu nguyeân taéc quan troïng nhaèm giuùp giaûi thích vaø aùp duïng caùch ñuùng ñaén nhöõng vaên kieän cuûa Coâng ñoàng:
1. Ñoïc vaên baûn Coâng ñoàng trong boái caûnh cuûa noù: phaûi luoân ghi nhôù boái caûnh cuûa töøng ñoaïn vaên, töøng taøi lieäu, vaø tìm hieåu xem nhöõng ñoaïn vaên vaø taøi lieäu ñoù lieân heä vôùi nhau ra sao.
2. Vai troø cuûa boán hieán cheá: boán hieán cheá (Phuïng Vuï, Hoäi Thaùnh, Maïc Khaûi, Muïc Vuï) laø baûn chæ daãn thieát yeáu cho vieäc giaûi thích nhöõng taøi lieäu khaùc.
3. Khoâng neân taïo ra söï ñoái nghòch giaû taïo giöõa hai maët giaùo thuyeát vaø muïc vuï cuûa caùc vaên baûn Coâng ñoàng.
4. Khoâng ñöôïc taùch ly tinh thaàn ra khoûi vaên töï trong nhöõng vaên baûn Coâng ñoàng.
5. Phaûi quan taâm vaø toân troïng tính lieân tuïc giöõa Vaticanoâ II vaø nhöõng Coâng ñoàng tröôùc trong lòch söû Hoäi Thaùnh.
6. Vaticanoâ II tieáp tuïc baøn ñeán nhöõng vaán ñeà cuûa thôøi ñaïi ngaøy nay.
Taát caû nhöõng nguyeân taéc treân cuõng caàn ñöôïc aùp duïng khi ñoïc vaø giaûi thích hieán cheá Dei Verbum. Theo Ronald D. Witherup, sau hieán cheá Dei Verbum, trong boán möôi naêm qua, nhöõng laõnh vöïc sau ñaây vaãn chöa ñöôïc laøm saùng toû:
1. Moái töông quan phöùc taïp giöõa Thaùnh Kinh vaø Thaùnh Truyeàn. Phaàn II trong hieán cheá Dei Verbum "Löu truyeàn Maïc Khaûi" ñaõ trình baøy nhöõng neùt chính yeáu veà moái töông quan naøy: "Thaùnh Truyeàn vaø Thaùnh Kinh lieân keát, phoái hôïp maät thieát vôùi nhau vì caû hai phaùt xuaát töø moät nguoàn maïch laø Thieân Chuùa, coù theå noùi keát hôïp laøm moät vaø cuøng höôùng veà moät muïc ñích... Hoäi Thaùnh khoâng chæ nhôø Thaùnh Kinh maø bieát caùch xaùc thöïc nhöõng ñieàu maïc khaûi. Chính vì theá, caû Thaùnh Kinh laãn Thaùnh Truyeàn ñeàu phaûi ñöôïc ñoùn nhaän vaø toân kính baèng moät taâm tình quyù meán vaø kính troïng nhö nhau" (soá 9). Theo Ñöùc Hoàng y Bea, taøi lieäu khoâng noùi raèng Thaùnh Kinh chæ hieåu ñöôïc trong aùnh saùng cuûa Thaùnh Truyeàn. Cuõng khoâng noùi raèng Thaùnh truyeàn laø thieát yeáu cho vieäc hieåu Thaùnh Kinh. Thaùnh Truyeàn coù theå soi saùng cho vieäc giaûi thích Thaùnh Kinh, vì toaøn boä Thaùnh truyeàn (loøng ñaïo, thöïc haønh phuïng vuï, suy nieäm, nghieân cöùu...) giuùp taäp trung vaøo yù nghóa cuûa vaên baûn Thaùnh Kinh trong nhieàu giai ñoaïn khaùc nhau cuûa lòch söû Hoäi Thaùnh. Do ñoù nghóa cuûa Thaùnh Kinh khoâng hieån nhieân. Vieäc chuù giaûi ñoøi hoûi tröôùc heát phaûi naém baét nghóa vaên töï cuûa lôøi thaønh vaên, roài phaûi ñaøo saâu yù nghóa chöùa ñöïng trong ñoù. Hoäi Thaùnh coå voõ vieäc giaûi thích naøy trong toaøn boä truyeàn thoáng soáng ñoäng cuûa Hoäi Thaùnh. Duø vaäy, moái töông quan phöùc taïp giöõa Thaùnh Kinh, Thaùnh Truyeàn vaø Huaán Quyeàn vaãn laø ñeà taøi ñöôïc baøn caõi nhieàu trong nhöõng thaäp nieân qua vôùi nhieàu lyù thuyeát khaùc nhau, vaø mong ñöôïc laøm saùng toû hôn.
2. Vai troø cuûa phöông phaùp pheâ bình lòch söû vaø nhöõng phöông phaùp khaùc trong vieäc chuù giaûi Thaùnh Kinh. Phöông phaùp naøy xuaát hieän töø theá kyû 19 trong giôùi nghieân cöùu, söû duïng nhöõng khí cuï phaân tích khoa hoïc vaø ngöõ hoïc ñeå xaùc ñònh tính lòch söû cuûa vaên baûn Thaùnh Kinh. Töø "pheâ bình" ôû ñaây khoâng coù nghóa laø pheâ phaùn cho baèng laø nghieân cöùu khoa hoïc. Pheâ bình lòch söû cuõng khoâng chæ laø caùch tieáp caän duy nhaát nhöng bao haøm trong ñoù nhieàu caùch tieáp caän: hình thaùi, nguoàn, bieân soaïn. Xem ra hieán cheá Dei Verbum chaáp nhaän phöông phaùp pheâ bình lòch söû trong vieäc giaûi thích Thaùnh Kinh khi khaúng ñònh: "Ñeå hieåu ñuùng yù nghóa taùc giaû Thaùnh Kinh muoán quaû quyeát trong baûn vaên, chuùng ta phaûi chuù taâm ñuùng möùc ñeán caùc caùch thöùc caûm nghó, dieãn taû, töôøng thuaät do baåm sinh, ñöôïc thònh haønh trong thôøi cuûa hoï, cuõng nhö phaûi ñeå yù ñeán caùc hình thöùc maø ngöôøi thôøi aáy thöôøng duøng khi giao teá vôùi nhau" (soá 12). Ngöôïc laïi, caøng ngaøy ngöôøi ta caøng thaáy nhöõng giôùi haïn cuûa phöông phaùp naøy trong vieäc tieáp caän Thaùnh Kinh, vì Thaùnh Kinh khoâng chæ laø moät vaên baûn theá tuïc nhöng tröôùc heát vaø treân heát, laø Lôøi Thieân Chuùa. Nhaø thaàn hoïc Joseph Ratzinger ñaõ nhieàu laàn chæ ra nhöõng thieáu soùt vaø baát caäp cuûa phöông phaùp naøy, caùch rieâng trong vieäc tieáp caän Ñöùc Gieâsu, ñoái töôïng trung taâm cuûa ñöùc tin Kitoâ giaùo.[11] Thöïc ra, chính hieán cheá Dei Verbum ñaõ löôøng tröôùc khoù khaên naøy vaø ñaõ ñöa ra chæ daãn cuï theå: "Ñeå hieåu ñuùng yù nghóa cuûa Saùch Thaùnh, chuùng ta cuõng phaûi aân caàn löu yù ñeán noäi dung vaø söï thoáng nhaát toaøn boä Thaùnh Kinh, döïa treân truyeàn thoáng soáng ñoäng cuûa toaøn theå Hoäi Thaùnh vaø söï töông hôïp toaøn boä ñöùc tin" (soá 12). Duø vaäy vaãn coù nhöõng laäp tröôøng khaùc bieät nhau, thaäm chí choáng ñoái nhau trong vieäc chuù giaûi Thaùnh Kinh.
3. Tìm kieám moät caùch tieáp caän mang neùt ñaëc thuø cuûa Coâng giaùo trong vieäc nghieân cöùu vaø chuù giaûi Thaùnh Kinh. Ñaây laø vaán ñeà veà phöông phaùp luaän. Caâu hoûi ñaët ra laø lieäu coù theå coù moät caùch tieáp caän, moät caùch giaûi thích Thaùnh Kính mang tính ñaëc thuø, neáu khoâng noùi laø ñoäc nhaát cuûa Coâng giaùo khoâng? Caâu hoûi naøy phaùt xuaát töø nhieàu lyù do. Tröôùc heát laø söï baát maõn ñoái vôùi phöông phaùp pheâ bình lòch söû xem ra ngaøy caøng chieám theá thöôïng phong trong ngaønh chuù giaûi Thaùnh Kinh. Keá ñoù laø söï buøng noå cuûa nhieàu phöông phaùp trong vieäc nghieân cöùu Thaùnh Kinh, daãn ñeán tình traïng hoãn loaïn. Sau cuøng laø söï hoài töôûng nhöõng phöông phaùp ñaõ coù trong lòch söû Hoäi Thaùnh, nhaát laø phöông phaùp cuûa caùc giaùo phuï, ñaõ ñem laïi hoa traùi thieâng lieâng phong phuù cho ñôøi soáng Hoäi Thaùnh.
4. Vai troø cuûa UÛy ban giaùo hoaøng veà Thaùnh Kinh. UÛy ban naøy ñöôïc Ñöùc Leo XIII thieát laäp naêm 1902. Töø ñoù ñeán nay, UÛy ban ñaõ coâng boá nhieàu taøi lieäu quan troïng veà caùc ñeà taøi Thaùnh Kinh. Böôùc thay ñoåi lôùn dieãn ra döôùi thôøi Ñöùc Phaoloâ VI khi ngaøi taùi caáu truùc caùc cô quan cuûa Toøa Thaùnh, bieán UÛy ban Thaùnh Kinh thaønh moät ban coù traùch nhieäm tö vaán cho Boä Giaùo thuyeát Ñöùc Tin. Töø ñoù coù ngöôøi cho raèng nhöõng taøi lieäu cuûa UÛy ban naøy khoâng coù giaù trò giaùo huaán; ngöôøi khaùc laïi cho raèng khi ñöôïc söï pheâ chuaån cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng, nhöõng taøi lieäu cuûa UÛy ban naøy mang giaù trò giaùo huaán. Veà vaán ñeà naøy, khi coâng boá taøi lieäu Vieäc giaûi thích Thaùnh Kinh trong Hoäi Thaùnh naêm 1993, Ñöùc Hoàng y Joseph Ratzinger, Toång tröôûng Boä Giaùo thuyeát Ñöùc Tin luùc ñoù vaø Ñöùc Giaùo hoaøng hieän nay, ñaõ xaùc ñònh uûy ban naøy laø "moät uûy ban goàm caùc hoïc giaû, trong traùch nhieäm veà maët khoa hoïc cuõng nhö Giaùo Hoäi, vôùi tö caùch laø nhöõng nhaø chuù giaûi coù ñöùc tin, ñöa ra laäp tröôøng veà nhöõng vaán ñeà quan troïng trong vieäc giaûi thích Thaùnh Kinh vaø hoï bieát raèng Huaán quyeàn tin töôûng hoï trong traùch nhieäm naøy". Nhö theá, moät ñaøng, ngaøi xaùc ñònh ñaây laø uûy ban cuûa nhöõng hoïc giaû; ñaøng khaùc, ngaøi cho thaáy Huaán quyeàn tin töôûng vaøo nhöõng nghieân cöùu cuûa hoï.
5. Nhöõng thaùch ñoá cuûa phong traøo duy vaên töï Thaùnh Kinh (biblical fundamentalism). Hieán cheá Dei Verbum ñaõ khôi daäy nôi ngöôøi coâng giaùo moái quan taâm nhieàu hôn ñeán Thaùnh Kinh. Theá nhöng laïi coù nhaän xeùt raèng: quan taâm thì coù maø hieåu bieát Thaùnh Kinh thì khoâng. Nhieàu ngöôøi coâng giaùo vaãn caûm thaáy thua keùm anh em Tin Laønh vì thaáy hoï hieåu bieát vaø trích daãn Thaùnh Kinh raát deã daøng. Nhieàu linh muïc laïi than phieàn, duø coá gaéng môû caùc khoùa hoïc Thaùnh Kinh nhöng chaúng maáy ai ñeán döï. Ñang khi ñoù, nhöõng khoùa Thaùnh Kinh do Tin Laønh môû laïi thu huùt nhieàu ngöôøi, keå caû ngöôøi coâng giaùo. Vaø nhieàu khoùa hoïc laïi do nhöõng nhoùm theo chuû tröông duy vaên töï Thaùnh Kinh höôùng daãn, tìm caùch taán coâng Hoäi Thaùnh coâng giaùo laø khoâng theo saùt Lôøi Chuùa vaø loâi keùo ngöôøi coâng giaùo theo hoï. Haàu heát caùc hoïc giaû coâng giaùo cho raèng chuû tröông duy vaên töï Thaùnh Kinh laø chuû tröông ñi ngöôïc laïi quan ñieåm cuûa Coâng giaùo veà giaûi thích Thaùnh Kinh. Taøi lieäu Giaûi thích Thaùnh Kinh trong Hoäi Thaùnh ñaõ noùi raát maïnh veà vaán ñeà naøy: "Loái tieáp caän duy vaên töï laø loái tieáp caän nguy hieåm vì noù haáp daãn ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñang tìm kieám trong Thaùnh Kinh nhöõng caâu traû lôøi coù saün cho nhöõng vaán ñeà cuûa ñôøi soáng. Noù coù theå ñaùnh löøa hoï khi ñem laïi cho hoï nhöõng caùch giaûi thích ñaïo ñöùc nhöng laïi laø aûo töôûng haõo huyeàn, thay vì noùi cho hoï bieát raèng Thaùnh Kinh khoâng chöùa ñöïng caâu traû lôøi tröïc tieáp cho moïi vaán ñeà. Khoâng phaûi noùi nhieàu, chuû tröông duy vaên töï ñöa ngöôøi ta tôùi moät hình thöùc töï saùt cuûa tö töôûng. Noù ñöa vaøo trong ñôøi soáng moät xaùc tín giaû doái, bôûi vì noù voâ tình laãn loän baûn chaát thaàn linh cuûa söù ñieäp Thaùnh Kinh vôùi caùi thöïc ra laø nhöõng giôùi haïn cuûa con ngöôøi" (I, E).
Phaûi chaêng ñaây chính laø nhöõng "thaùch ñoá thôøi hieän ñaïi" maø Ñöùc Beâneâñictoâ XVI noùi ñeán trong phaàn daãn nhaäp cuûa toâng huaán Verbum Domini? Vaø nhö theá, hi voïng toâng huaán seõ cung caáp nhöõng chæ daãn môùi cho nhöõng vaán ñeà ñöôïc quan taâm.
Keát luaän
Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm Muïc nhoùm hoïp laø ñeå ñaùp öùng nhu caàu soáng ñöùc tin cuûa Daân Chuùa trong nhöõng hoaøn caûnh soáng khoâng ngöøng thay ñoåi cuûa theá giôùi. Chính vì theá, tieán trình thöïc hieän moät Thöôïng Hoäi ñoàng raát coâng phu: xin yù kieán cuûa caùc Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc ñeå xaùc ñònh ñeà taøi; bieân soaïn Ñeà cöông (lineamenta) vaø göûi ñeán caùc Hoäi Thaùnh ñòa phöông xin goùp yù; döïa treân nhöõng yù kieán phaûn hoài, tieán haønh bieân soaïn Taøi lieäu laøm vieäc (instrumentum laboris) cuûa Thöôïng Hoäi ñoàng; laéng nghe vaø ñuùc keát nhöõng yù kieán thaûo luaän trong ñaïi hoäi ñeå ñuùc keát thaønh nhöõng Ñeà nghò (propositiones) cuõng nhö bieân soaïn Söù ñieäp cuûa ñaïi hoäi; ñeä trình nhöõng ñeà nghò naøy leân Ñöùc Thaùnh Cha ñeå ngaøi tuøy nghi söû duïng vaø bieân soaïn Toâng huaán haäu Thöôïng Hoäi ñoàng.
Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm Muïc laàn thöù XII ñaõ tieán haønh taïi Vatican vôùi chuû ñeà Lôøi Thieân Chuùa trong ñôøi soáng vaø söù maïng cuûa Hoäi Thaùnh. Lôøi Chuùa laø "nguoàn maïch baát taän luoân ñoåi môùi", ñoàng thôøi laø "trung taâm ñieåm cuûa moïi hoaït ñoäng trong Hoäi Thaùnh"[12]. Lôøi Chuùa khoâng ngöøng ñöôïc coâng boá trong Hoäi Thaùnh döôùi nhieàu hình thöùc, nhöng vaán ñeà laø laøm sao ñeå hieåu cho ñuùng Lôøi Chuùa nhö Chuùa muoán, ñoàng thôøi môû roäng caùnh cöûa taâm hoàn ñeå ñoùn nhaän Lôøi chaân lyù, Lôøi cöùu ñoä. Nhìn laïi hieán cheá Dei Verbum ñeå nhaän ra nhöõng hoa traùi toát laønh maø hieán cheá naøy ñaõ ñem laïi cho ñôøi soáng Hoäi Thaùnh trong boán möôi naêm qua, ñoàng thôøi ñeå thaáy roõ hôn nhöõng khoù khaên coøn toàn taïi cuõng nhö nhöõng thaùch ñoá phaûi ñoái dieän. Thieát nghó ñaây cuõng laø moät caùch tieáp caän vaø daãn vaøo toâng huaán Verbum Domini, nhôø ñoù ñoïc toâng huaán caùch chaêm chuù hôn, tieáp caän Lôøi Chuùa caùch phong phuù hôn vaø rao giaûng Lôøi Chuùa caùch hieäu quaû hôn. Bôûi leõ, "khoâng coù ñieàu öu tieân naøo lôùn hôn öu tieân naøy laø: haõy môû ra laïi cho con ngöôøi ngaøy nay con ñöôøng ñeán vôùi Thieân Chuùa, moät vò Thieân Chuùa ñang noùi vaø chia seû vôùi chuùng ta tình yeâu cuûa Ngaøi, ñeå chuùng ta coù ñöôïc söï soáng doài daøo" (x. Ga 10,10).
(Trích Taäp san Hieäp Thoâng / HÑGMVN, Soá 63 - thaùng 1 & 2, naêm 2011)
- - - - - - - -
[1] Ngaøy 1-1-2011, UÛy ban Kinh Thaùnh tröïc thuoäc Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam ñaõ chính thöùc phoå bieán baûn dòch tieáng Vieät cuûa Toâng huaán naøy.
[2] Nhöõng chaát lieäu trong baøi chuû yeáu ñöôïc ruùt töø Ronald D. Witherup, Scripture, Rediscovering Vaticanoâ II, Paulist Press, New York/Mahwah NJ, 2006.
[3] Coù theå nhaéc ñeán ôû ñaây moät soá taùc phaåm noåi tieáng vaø quen thuoäc. Raymond E. Brown, Joseph A. Fitzymyer vaø Roland E. Murphy thöïc hieän boä The Jerome Biblical Commentary (1968), söû duïng nhöõng phöông phaùp hieän ñaïi ñeå phaân tích vaên baûn Thaùnh Kinh. Naêm 1990, boä saùch naøy ñöôïc boå sung vaø taùi baûn, cung caáp nhieàu chaát lieäu veà lòch söû vaø caùch tieáp caän cuûa Coâng giaùo vôùi Thaùnh Kinh. Boä The Collegeville Bible Commentary (1989) baét nguoàn töø nhöõng taäp saùch nhoû, giaûi thích töøng cuoán trong Thaùnh Kinh vôùi ngoân ngöõ dung dò hôn, sau naøy ñöôïc taäp hôïp laïi thaønh boä saùch.
[4] Vaticanoâ II, Hieán cheá tín lyù veà maïc khaûi Dei Verbum, soá 5.
[5] Vaticanoâ II, Saéc leänh veà Ñaøo taïo linh muïc, soá 4.
[6] Ibid, soá 16.
[7] Vaticanoâ II, Hieán cheá Phuïng Vuï, soá 51 vaø 52.
[8] Gioan Phaoloâ II, Toâng huaán Pastores Dabo Vobis, soá 26, 54.
[9] Beâneâñictoâ XVI, Toâng huaán Verbum Domini, soá 3.
[10] Ibid., soá 3.
[11] Quan ñieåm cuûa nhaø thaàn hoïc Joseph Ratzinger ñöôïc trình baøy roõ nhaát trong Lôøi töïa cuûa taùc phaåm noåi tieáng Gieâsu Nazareth. Baûn tin Hieäp Thoâng soá naøy cuõng giôùi thieäu baøi vieát cuûa ngaøi.
[12] Beâneâñictoâ XVI, Toâng huaán Verbum Domini, soá 1.