Tröôùc khi laø moät coã maùy saûn xuaát,
coâng ty laø moät coäng ñoaøn
cuûa nhöõng con ngöôøi caàn ñöôïc toân troïng
Kinh teá haäu ñaïi dòch theo tinh thaàn Kitoâ: Tröôùc khi laø moät coã maùy saûn xuaát, coâng ty laø moät coäng ñoaøn cuûa nhöõng con ngöôøi caàn ñöôïc toân troïng.
Ngoïc Yeán
Roma(Vatican News 25-05-2020) - Coâng baèng khoâng ñuû ñeå taïo neân moät neàn kinh teá toát. AÙp duïng moät caùch cöùng nhaéc vaø maùy moùc moät tieâu chí coâng baèng, khoâng coù moät chuùt loøng thöông xoùt phuø hôïp ñuùng luùc, nghóa laø nhaém maét laøm ngô tröôùc nhöõng yeáu ñuoái nheï, seõ coù theå daãn ñeán baàu khí cuûa hoûa nguïc. Ñieàu laøm cho nôi laøm vieäc trôû neân tích cöïc laø söï toân troïng phaåm giaù cuûa moãi ngöôøi. Ñaây laø moät chaëng ñöôøng khoâng deã daøng nhöng chuùng ta coù boån phaän phaûi baét ñaàu, moãi ngöôøi phaûi cam keát ñoái vôùi phaàn cuûa mình. Cuoäc caùch maïng baét ñaàu vôùi söï thay ñoåi noäi taâm cuûa chuùng ta. Moïi söï ñeàu keát noái, khoâng ai coù theå haïnh phuùc neáu bò coâ laäp vôùi ngöôøi khaùc.
Trong giai ñoaïn thöû thaùch do ñaïi dòch, ngoaøi nhöõng khuûng hoaûng lieân quan ñeán söùc khoûe, gia ñình, xaõ hoäi, giaùo duïc, coù moät haäu quaû maø hieän nay moïi ngöôøi ñang quan taâm ñoù laø vieäc phong toûa haàu heát caùc hoaït ñoäng kinh teá toaøn caàu. Vaán ñeà kinh teá trôû neân caáp baùch hôn bao giôø heát. Moïi ngöôøi, nhaát laø caùc chuyeân gia kinh teá ñang phaûi tính ñeán nhöõng vieäc phaûi laøm khi ñaïi dòch keát thuùc. Moät vaán ñeà lôùn ñöôïc ñaët ra laø: phaûi baét ñaàu laïi nhö theá naøo ñeå höôùng tôùi moät neàn kinh teá beàn vöõng vaø quy moâ hôn.
Ñoái vôùi caùc nhaø kinh teá Kitoâ giaùo, vaán ñeà naøy coøn phaûi suy tö nhieàu hôn. Bôûi vì, nhöõng ñoøi hoûi khaét khe cuûa neàn kinh teá thöôøng khoâng theå dung hoøa vôùi ñöùc tin vaø ñoâi khi ngöôøi Kitoâ höõu phaûi ñoái dieän vôùi nhöõng tö töôûng ñoái laäp, döôøng nhö khoâng coù khuoân khoå lyù luaän chung, khoâng coù ñoái thoaïi cho vaán ñeà phöùc taïp naøy.
Trong moät cuoäc phoûng vaán ñöôïc ñaêng treân baùo Quan saùt vieân Roma, oâng Andrea Acutis, moät Kitoâ höõu, laø cha cuûa thieáu nieân Carlo Acutis saép ñöôïc phong chaân phöôùc, vaø ñoàng thôøi laø chuû tòch cuûa coâng ty baûo hieåm Vittoria Assicurazioni, YÙ, moät nhaø kinh teá thaønh coâng, ñaõ chia seû nhöõng traûi nghieäm cuûa oâng veà neàn kinh teá hieän nay vaø caùch dung hoøa giöõa giaùo lyù cuûa Giaùo hoäi vaø lôïi nhuaän kinh teá cuõng nhö baûo veä thieân nhieân.
Khoâng ai coù theå soáng ñôn ñoäc
Tröôùc heát, traû lôøi cho caâu hoûi laøm sao coù theå ñöa kinh teá vaøo trong caùc moái töông quan cuûa con ngöôøi, oâng Andrea traû lôøi raèng: Khoâng ai ngoaøi Thieân Chuùa coù theå hieän höõu nhö moät thöïc theå ñôn ñoäc, coâ laäp vôùi taát moïi ngöôøi. Maët khaùc, Thieân Chuùa laø Ba Ngoâi, khoâng ñôn ñoäc. Cuõng theo caùi nhìn vaät chaát, ñeå soáng toát chuùng ta caàn coäng taùc vôùi nhöõng ngöôøi khaùc. Thöïc teá, neáu moãi ngöôøi phaûi töï cung caáp cho mình moïi nhu caàu, chuùng ta seõ soáng taùch bieät vôùi nhöõng ngöôøi khaùc vaø seõ trôû neân khoán cuøng. Chuùng ta coù theå nhaän thaáy trong moïi xaõ hoäi ñeàu coù nhu caàu phaân chia caùc nhieäm vuï theo khaû naêng vaø naêng löïc khaùc nhau. Moãi ngöôøi ñeàu caàn ñeán ngöôøi khaùc.
Phaàn lôùn caùc töông quan ñeàu lieân heä ñeán lónh vöïc tình yeâu vaø khoâng ñoøi hoûi söï trao ñoåi, nhö trong tröôøng hôïp ngöôøi meï chaêm soùc ñöùa con hoaëc baát kyø söï phuïc vuï töï nguyeän naøo khaùc. Ñoù laø nhöõng töông quan laøm cho cuoäc soáng thöïc söï ñaùng soáng.
Nhöng nhìn chung, caùc moái quan heä lieân quan ñeán saûn xuaát, phaân phoái vaø tieâu thuï haøng hoùa vaø dòch vuï laø nhöõng quan heä kinh teá khoâng phaûi laø caùc moái quan heä voâ vò lôïi naøy. Kinh teá khoâng ñöôïc baùc aùi höôùng daãn. Do ñoù, neáu chuùng ta giôùi haïn phaïm vi cuûa noù vaøo doøng chaûy cuûa toång saûn phaåm quoác noäi, kinh teá ñöôïc ñieàu chænh töø nhöõng nguyeân taéc khaùc.
Nguyeân taéc ñieàu chænh moät neàn kinh teá toát
Theo oâng Andrea Acutis, ñoäng cô cuûa neàn kinh teá laø ñieàu con ngöôøi caàn. Ñeå ñaùp öùng caùc nhu caàu chuùng ta coù ba khaû naêng: thöù nhaát thuyeát phuïc ai ñoù cung caáp cho chuùng ta, hoaëc laø ñaùnh caép noù, hoaëc cuoái cuøng chuùng ta thöïc hieän moät söï trao ñoåi coù giaù trò töông ñöông. Ñaây laø vaán ñeà cuûa kinh teá, noù lieân quan ñeán caùc saøn giao dòch, khoâng mieãn phí, nhöng khoâng phaûi cho söï tieâu cöïc. Ñieàu naøy muoán noùi ñeán ñoù laø phaïm vi coâng baèng, nghóa laø moãi ngöôøi phaûi ñöôïc nhaän xöùng vôùi nhöõng gì mình ñaõ laøm.
Ví duï, nguyeân taéc coâng baèng khoâng ñöôïc toân troïng neáu saûn phaåm hoaëc dòch vuï ñöôïc cung caáp khoâng töông öùng vôùi nhöõng gì ñaõ höùa, hoaëc ngöôøi lao ñoäng khoâng ñöôïc nhìn nhaän caùc ñieàu kieän xöùng nhaân phaåm, vieän lyù do luaät hoaëc ñieàu kieän thò tröôøng cho pheùp; hoaëc coøn nöõa khi toaøn theå coäng ñoàng bò thieät haïi do thieáu caùc bieän phaùp phoøng ngöøa caàn thieát haïn cheá thieät haïi moâi tröôøng. Töông töï nhö vaây, nguyeân taéc coâng baèng khoâng ñöôïc toân troïng neáu ngöôøi lao ñoäng ñaõ cam keát nhöng laïi khoâng thöïc hieän toát coâng vieäc.
Tieâu chí coâng baèng chöa ñuû cho hoaït ñoäng kinh teá
Tuy nhieân, caàn löu yù raèng neáu chæ chuù troïng ñeán tieâu chuaån coâng baèng thoâi thì chöa ñuû cho hoaït ñoäng kinh teá cuûa con ngöôøi vaø nhö theá coù theå soáng ñöôïc. Noùi chung, coâng baèng khoâng ñuû ñeå taïo neân moät neàn kinh teá toát. AÙp duïng moät caùch cöùng nhaéc vaø maùy moùc moät tieâu chí coâng baèng, khoâng coù moät chuùt loøng thöông xoùt phuø hôïp ñuùng luùc, nghóa laø nhaém maét laøm ngô tröôùc nhöõng yeáu ñuoái nheï, seõ coù theå daãn ñeán baàu khí cuûa hoûa nguïc.
Toân troïng phaåm giaù cuûa moãi ngöôøi
Ñieàu laøm cho nôi laøm vieäc trôû neân tích cöïc laø söï toân troïng phaåm giaù cuûa moãi ngöôøi. Ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø dung thöù cho nhöõng thaùi ñoä cuûa nhöõng ngöôøi khoâng cam keát ñaït nhöõng muïc tieâu xaõ hoäi hoaëc cuûa nhöõng ngöôøi thaäm chí muoán laøm toån haïi muïc tieâu ñoù. Nhöng coù nghóa laø bieát nhaän ra nôi moãi ngöôøi söï hieän dieän cuûa moät maàu nhieäm vöôït treân chuùng ta, vaø laø Kitoâ höõu, chuùng ta bieát ñoù chính laø Thieân Chuùa. Chính vì Thieân Chuùa hieän dieän trong söï yeáu ñuoái cuûa con ngöôøi. Chuùng ta phaûi nhaán maïnh raèng moãi coâng ty khoâng chæ ñöôïc coi nhö moät coã maùy ñeå saûn xuaát, nhöng tröôùc heát ñoù nhö laø moät coäng ñoaøn cuûa nhöõng con ngöôøi. Vaø vì vaäy con ngöôøi phaûi ñöôïc toân troïng.
Vaø cuõng chính söï toân troïng ñoù neáu ñöôïc loøng thöông xoùt höôùng daãn, seõ giuùp cho chuùng ta naâng ñôõ taát caû nhöõng ai khoâng theå tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng saûn xuaát vaø nhöõng ngöôøi khoâng theå töï lo cho chính mình veà maët kinh teá.
Chuùng ta coù theå khaúng ñònh raèng truï coät ñaàu tieân vaø cô baûn cho moät neàn kinh teá toát ñöôïc xaây döïng töø taát caû hoaït ñoäng cuûa nhöõng ngöôøi nam vaø nöõ laøm vieäc trong söï toân troïng nhöõng ngöôøi maø hoï gaëp gôõ. Sau ñoù, neáu chuùng ta môû roäng nguyeân taéc toân troïng naøy höôùng ñeán moïi hoaït ñoäng khaùc cuûa con ngöôøi, chuùng ta coù theå nhaän thaáy raèng noùi chung moät xaõ hoäi toát khoâng gì khaùc hôn ñoù laø toång theå cuûa nhöõng caù nhaân toát.
Ñaïo ñöùc kinh teá vaø lôïi nhuaän
Moät vaán ñeà ñöôïc ñaët ra: vaäy lieäu moät neàn kinh teá mang ñaëc tính ñaïo ñöùc luaân lyù coù theå mang laïi lôïi nhuaän khoâng? Chuû tòch coâng ty baûo hieåm traû lôøi: Lôïi nhuaän laø ñieàu khaùc vôùi doanh thu vaø chi phí phaùt sinh töø moät hoaït ñoäng kinh teá. Khi lôïi nhuaän coù ñöôïc moät caùch trung thöïc taát nhieân ñoù laø moät ñieàu toát. Moät coâng ty laønh maïnh, beàn vöõng, taïo ra lôïi nhuaän coù theå ñöôïc taùi ñaàu tö trong cuøng moät hoaït ñoäng kinh teá hoaëc lôïi nhuaän ñoù ñöôïc phaân phoái cho caùc thaønh vieân, ñeán löôït hoï, hoï seõ phaûi tính ñeán vieäc söû duïng noù.
Kinh teá khoâng phaûi laø muïc ñích maø laø moät phöông tieän
Traû lôøi cho caâu hoûi chuùng ta phaûi caûi thieän neàn kinh teá nhö theá naøo, oâng Andrea Acutis khaúng ñònh: Kinh teá khoâng phaûi laø moät muïc ñích nhöng laø moät phöông tieän vì lôïi ích cuûa con ngöôøi. Nghóa laø kinh teá phaûi phuïc vuï con ngöôøi, cho taát caû moïi ngöôøi. OÂng noùi: "Neáu toâi laø ngöôøi coù traùch nhieäm quaûn lyù moät hoaït ñoäng kinh teá vaø toâi khoâng toân troïng ngöôøi khaùc, toâi ñang laøm oâ nhieãm cho taát caû neàn kinh teá.
Chæ coù moät caùch duy nhaát ñeå caûi thieän neàn kinh teá, ñoù laø moãi ngöôøi phaûi baét ñaàu ñöa ra moät choïn löïa toân troïng ngöôøi khaùc. Neáu nhöõng ngöôøi khaùc khoâng laøm ñieàu naøy, chính toâi phaûi laøm ñieàu ñoù. Caïnh tranh cuûa nhöõng ngöôøi ích kyû, khoâng quan taâm ñeán ñeán soá phaän cuûa ngöôøi khaùc, khoâng ñöa ñeán ñieàu toát ñeïp. Maët khaùc, ngay caû caùc nhaø kinh teá coå ñieån, baét ñaàu töø Adam Smith, chöa bao giôø khaúng ñònh raèng moät neàn kinh teá toát coù theå boû qua vieäc tuaân giöõ caùc nguyeân taéc ñaïo ñöùc luaân lyù.
Ñoái vôùi caùc doanh chaân chính vieäc choïn löïa ñieàu toát laø moät thaùnh giaù. Hoï seõ bò caùc ñoái thuû caïnh tranh taán coâng, hoï thaønh coâng vôùi chi phí thaáp hôn vaø do ñoù khaû naêng baùn vôùi giaù thaáp hôn.
ÔÛ ñieåm naøy, Chuû tòch cuûa coâng ty baûo hieåm Vittoria Assicurazioni noùi ñeán vai troø cuûa caùc nhaø caàm quyeàn. Theo ñoù, khi caùc quoác gia haønh ñoäng ñeå taïo ñieàu kieän cho moät söï caïnh tranh töï do, hoï phaûi döï kieán ñöôïc nhöõng raøng buoäc thích hôïp. Vieäc caûi thieän caàn thieát cho phaùt trieån kinh teá phaûi thöïc hieän trong söï toân troïng ngöôøi khaùc.
Chuùng ta khoâng boû qua söùc maïnh to lôùn veà nhöõng aûnh höôûng cuûa neàn kinh teá toát, cuûa nhöõng ngöôøi sôû höõu söï sung tuùc vaät chaát, hoï coù nhöõng choïn löïa trong khi mua baùn. Nhöng chuùng ta cuõng phaûi nhaän thöùc raèng, khoâng chæ laø ñaõ ñuû khi noùi caùc coâng ty khoâng ñöôïc khai thaùc coâng nhaân, hoï coøn phaûi toân troïng thieân nhieân.
Roài laø nhöõng ngöôøi tieâu duøng, moãi ngöôøi cuõng phaûi xem xeùt coù traùch nhieäm veà caùch phaân boå caùc nguoàn löïc. Ví duï, maëc duø coù leõ chuùng ta khoâng laøm gì lieân quan ñeán saûn xuaát vaø buoân baùn vuõ khí, nhöng chuùng ta hoaøn toaøn coù theå choïn daønh bao nhieâu taøi saûn ñeå giuùp ñôõ ngöôøi khaùc vaø ngöôïc laïi bao nhieâu taøi saûn cho vieäc chaêm soùc chính mình. Chuùng ta coù saün saøng töø boû moät caùi gì ñoù khoâng? Hay chuùng ta thích soáng vôùi khaû naêng cuûa mình vaø coù nguy cô bò ngheït thôû trong gioû haøng mua saém?
Thieân nhieân vaø kinh teá
Lieân quan ñeán vieäc naêm nay kyû nieäm 5 naêm Thoâng ñieäp "Laudato Sì" ñöôïc ban haønh, cha cuûa Ñaáng ñaùng kính Carlo Acutis noùi ñeán moái lieân heä giöõa thieân nhieân vaø kinh teá. Moät caâu hoûi ñöôïc ñaët ra laø ngöôøi ta coù theå phaùt trieån kinh teá beàn vöõng nhöng khoâng laøm caïn kieät nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân cuûa traùi ñaát khoâng?. Caâu traû lôøi cuûa oâng laø: Ñoù laø moät vaán ñeà raát phöùc taïp vaø giaûi phaùp chæ coù theå laø daàn daàn phaán ñaáu cho moät neàn kinh teá tuaàn hoaøn. Nghóa laø chuyeån ñoåi daàn daàn ñeán moät neàn kinh teá cuûa caùc dòch vuï. Theo caùch naøy, caùc coâng ty seõ quan taâm ñeán vieäc keùo daøi voøng ñôøi cuûa haøng hoùa vaø ít ra chuùng ta coù theå giaûi phoùng moät phaàn khoûi chu kyø ñeø naëng "mua-neùm boû".
Thöïc teá laø vôùi tình traïng coâng ngheä nhö hieän nay, chuùng ta khoâng theå khoâng söû duïng taøi nguyeân taùi cheá. Moät giaûi phaùp cuûa nhaø kinh teá Dieter Helm coù theå aùp duïng ôû ñaây. OÂng ñeà xuaát caùc nhaø kinh teá khi ñieàu haønh kinh teá thöôøng nhaém baûo toàn toång giaù trò voán töï nhieân, khoâng caàn phaûi loaïi boû vieäc söû duïng noù nhöng caàn phaûi cam keát buø ñaép thieät haïi do söï suy giaûm cuûa moät soá taøi nguyeân, qua caùc khoaûng ñaàu tö vaøo caùc laõnh vöïc khaùc mang laïi lôïi ích cho voán töï nhieân cuûa chuùng ta, ví duï nhö troàng röøng.
Ñaây laø moät chaëng ñöôøng khoâng deã daøng nhöng chuùng ta coù boån phaän phaûi baét ñaàu, moãi ngöôøi phaûi cam keát ñoái vôùi phaàn cuûa mình. Cuoäc caùch maïng baét ñaàu vôùi söï thay ñoåi noäi taâm cuûa chuùng ta. Moïi söï ñeàu keát noái, khoâng ai coù theå haïnh phuùc neáu bò coâ laäp vôùi ngöôøi khaùc.