Giaùo hoäi Coâng Giaùo
daán thaân trong söù maïng Giaùo duïc
Giaùo hoäi Coâng Giaùo daán thaân trong söù maïng Giaùo duïc.
Lm. Vinh Sôn Nguyeãn Cao Duõng SCJ
(WHÑ 08-05-2020) - "Giaùo duïc hoâm nay, xaõ hoäi vaø Giaùo hoäi ngaøy mai". Ñoù laø xaùc quyeát cuûa caùc vò muïc töû trong Thö Chung cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam (HÑGMVN) naêm 2007. Ñieàu ñoù cuõng noùi leân taàm quan troïng cuûa Giaùo duïc cho söï phaùt trieån cuûa nhaân loaïi noùi chung, caùch rieâng ñoái vôùi ñaát nöôùc Vieät Nam maø Giaùo Hoäi Coâng Giaùo luoân daán thaân trong söù maïng giaùo duïc cuûa mình.
Thaùnh Giaùo Hoaøng Gioan - Phaoloâ II ñaõ chæ roõ muïc tieâu söù maïng giaùo duïc cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo:
"Trong moïi nhu caàu vaät chaát vaø tinh thaàn, nhaân vò cuûa moãi ngöôøi naèm ngay trong giaùo huaán cuûa Chuùa Gieâsu: Vì theá, söï thaêng tieán con ngöôøi nhaân baûn laø muïc tieâu cuûa giaùo duïc coâng giaùo".
Thaät theá, Giaùo duïc Coâng giaùo khôûi ñi töø con ngöôøi sö phaïm vaø giaùo huaán cuûa Chuùa Kitoâ, Giaùo Hoäi nhaän laõnh vaø tieáp tuïc nhieäm vuï Giaùo duïc trong toång theå söù maïng loan baùo Tin Möøng.
Ngay töø thuôû khai sinh, Giaùo Hoäi Coâng giaùo luoân muoán coáng hieán cho moïi coâng daân, nhaát laø ngöôøi treû thuoäc moïi daân, moïi nöôùc khoâng phaân bieät toân giaùo, moät neàn giaùo duïc ñaày ñuû ñeå phaùt huy con ngöôøi toaøn dieän döïa treân caùc giaù trò Tin Möøng.
I. Giaùo duïc Coâng Giaùo theo doøng lòch söû
Theo loái nhìn cuûa giaùo duïc, khôûi töø coâng trình taïo döïng vaø theo suoát toaøn boä lòch söû cöùu ñoä, laø tieán trình Thieân Chuùa giaùo duïc con ngöôøi. Tieán trình aáy hieän vaãn coøn ñang tieáp dieãn soáng ñoäng trong suoát doøng lòch söû cuûa con ngöôøi, nôi moãi ngöôøi, caùch rieâng Giaùo hoäi Coâng giaùo, cho ñeán ngaøy caùnh chung.
Trong Kinh Thaùnh Cöïu Öôùc, Thieân Chuùa daïy doã nghieâm minh, kieân nhaãn vaø giaøu loøng xoùt thöông:
Thieân Chuùa giaùo duïc daân Ngöôøi nhö ngöôøi cha söûa daïy con ñöôïc hieåu trong boái caûnh vaên hoùa giaùo duïc ôû Israel: Con caùi phaûi laéng nghe lôøi cha meï daïy baûo (x. Cn 23,22) neáu khoâng seõ bò phaït (x. Cn 30,17; Ñnl 21,18-21). Nhö theá, söûa phaït laø ñieàu caàn thieát trong giaùo duïc (x. Hc 22,6; 30,1-13; Cn 23,13). Vaø Thieân Chuùa laø Cha cuûa Israel neân Ngöôøi cuõng söûa phaït con laø daân khi sai quaáy (x. Ñnl 8,5; Cn 3,12; Hc 30,1-2.12-13). Tuy nhieân, Ngöôøi ñaùnh xong roài laïi xoùt thöông (x. Hs 11,8-9; Gr 31,9.20; Tv 103,13-14).
Thieân Chuùa luoân toû ra laø nhaø giaùo duïc kieân nhaãn vaø trung thaønh vôùi yù ñònh cuûa mình. Tuy nhieân, giaùo duïc vaãn luoân laø moät ngheä thuaät khoù khaên vì "taâm trí treû con voán daïi khôø" (Cn 22,15). Quaû theá, Israel nhö con treû daïi khôø ñaõ nhieàu laàn ngoã nghòch bôûi söï baát trung (x. Lv 26,15; Gs 22,16; 2 Sb 12,2; 36,14; Ed 20,27; Ñn 9,7), toân thôø ngaãu töôïng (x. Lv 26,30; 2V 17,12; 2 Sb 24,18; Ed 14,3; 16,36; 20,31; Hs 4,17; 8,4; 11,2; Mk 1,5), chaïy theo thaàn ngoaïi bang (x. 1 Sm 7,3; Gr 32,29; Am 5,26; Ml 2,11). Nhöõng baøi hoïc cuûa Giaveâ Thieân Chuùa laø caùch thöùc laøm cho daân nhaän ra loãi laàm vaø quay veà vôùi tình thöông maø Ngöôøi ñaõ ñaët treân Israel[1].
Söù maïng laøm thaày trong Taân Öôùc ñöôïc Chuùa Gieâsu hoaøn thieän trong söù maïng loan baùo Tin Möøng, vieäc ñaàu tieân laø Ngaøi quy tuï caùc moân ñeä chung quanh Ngaøi (x. Mt 4,12-23; Mc 3,16-18; Ga 1,35- 51.), Ngaøi daïy doã vaø cho caùc hoïc troø "hoïc vieäc cuøng Thaày". Nhö theá söù maïng giaùo duïc laø khôûi ñaàu vaø laø neàn taûng cuûa vieäc Cöùu ñoä vaø loan baùo Tin Möøng voán laø nhieäm vuï cuûa Giaùo Hoäi Chuùa Kitoâ. Kinh Thaùnh cho thaáy, Thaày Gieâsu coù moät ñöôøng loái sö phaïm raát khaùc vôùi caùc baäc thaày thôøi ñoù: Ngaøi yeâu thöông vaø ñoái xöû vôùi hoïc troø nhö baïn höõu (x. Ga 15,9-17); soáng vaø ñoàng haønh vôùi caùc moân ñeä, cuõng nhö giuùp hoï tröôûng thaønh moät caùch tieäm tieán (x. Lc 24,13-35). Baèng yeâu thöông nhaãn naïi (x. Ga 20,19-31), Thaày Gieâsu daïy doã taän taâm, Ngaøi bieát roõ tính tình, phaåm chaát, nhöõng ñieåm maïnh ñieåm yeáu cuûa töøng hoïc troø (x. Mt 26,30-35; Mc 14,26-31). Ngaøi laø moät ngöôøi thaày nhaân haäu vaø bao dung (x. Lc 15,1-32). Tri thöùc uyeân thaâm nhöng cuõng laø ngöôøi gaàn guõi vôùi daân chuùng, neân daân chuùng theo Ngaøi raát ñoâng ñeå laéng nghe giaùo huaán cuûa Ngaøi...(x. Mc 1,45; 6,33-34.). Chuùng ta coù theå toùm taét ñöôøng loái sö phaïm cuûa Ngaøi quy chieáu veà tình thöông, uoán naén giuùp hoïc troø tröôûng thaønh... nhö laø moät caên tính cuûa ñöôøng loái giaùo duïc Coâng Giaùo sau naøy.
Khi caùc moân ñeä tröôûng thaønh, Thaày Gieâsu sai caùc hoïc troø naøy tieáp tuïc söù maïng cuûa Ngaøi theo leänh truyeàn: "Anh em haõy ñi khaép töù phöông thieân haï, loan baùo Tin Möøng cho moïi loaøi thuï taïo." (Mc 16,15.). Vaâng theo leänh truyeàn cuûa Thaày, caùc Toâng ñoà ñaõ ñi khaép nôi rao giaûng Tin Möøng cöùu ñoä (x. Mc 16,20). Söù maïng ra ñi loan baùo ñaõ môû ñaàu moät thôøi kyø môùi cuûa Giaùo Hoäi. Caùc ngöôøi thaày môùi luoân theo göông Thaày Gieâsu nhö xaùc ñònh cuûa thaùnh Phaoloâ: "Anh em haõy beùn reã saâu vaø xaây döïng ñôøi mình treân neàn taûng laø Ñöùc Kitoâ Gieâsu" (Cl 2,7). Caùc Toâng ñoà laø nhöõng ngöôøi thaày môùi trong böôùc ñöôøng loan baùo Tin Möøng cuõng taäp hôïp caùc hoïc troø thuoäc theá heä môùi, daïy doã cho caùc moân sinh neân ngöôøi, vaø nhaát laø coù söï tröôûng thaønh ñeå ñaûm traùch söù vuï trong töông lai nhö Thaày Gieâsu ñaõ ñoùn nhaän vaø daïy doã caùc oâng. Kinh Thaùnh cho thaáy Pheâroâ ít ra coù moân ñeä laø Marcoâ, Phaoloâ coù nhieàu hoïc troø nhö Titoâ, Timoâtheâ, Luca. Gioan coù caùc hoïc troø noåi tieáng laø Polycarpo (69-156), Papias (khoaûng 70-155), Clemente (?-101), Ignace (67-110). Ireùneùe (130-200) laø moân ñeä cuûa Polycarpo vaø Papias. Origeøne (185-254) laø moân sinh cuûa Cleùment taïi Alexandrie (150 - 215).
Trong Giaùo Hoäi, söù maïng giaùo duïc luoân ñöôïc tieáp noái nhö theá... Giöõa nhöõng khoù khaên thaêng traàm do 300 naêm ñaàu bò baùch haïi, Giaùo Hoäi vaãn trung tín vôùi söù maïng loan baùo Tin Möøng vaø nhöõng caùch ñaøo taïo con ngöôøi theo tinh thaàn cuûa Thaày Gieâsu, do caùc Toâng ñoà ñeå laïi, noái tieáp caùc Toâng ñoà laø caùc Toâng phuï (theá kyû I - ñaàu theá kyû II, Toâng phuï laø "laø Giaùo phuï thôøi Toâng ñoà vì truyeàn thoáng cho laø caùc oâng ñöôïc chính caùc Toâng ñoà giaûng daïy), tieáp theo laø caùc Giaùo phuï (theá kyû II ñeán theá kyû VII).
Khôûi ñaàu töø theá kyû VI, khi Giaùo hoäi böôùc ra khoûi thôøi baùch haïi vaøo giai ñoaïn an bình (töø theá kyû IV), Giaùo hoäi Coâng giaùo ôû AÂu chaâu töï do loan baùo Tin Möøng vaø coù caùc saùng kieán môùi: Söù maïng daïy doã ñaõ phaùt trieån nhöõng lôùp hoïc maø sau ñoù ñöôïc goïi laø grammar schools (goác tích cuûa moâ hình caùc tröôøng trung hoïc ngaøy nay)[2].
Vaøo theá kyû VI, caùc Ñan vieän cuûa Doøng Bieån Ñöùc do thaùnh Beâneâñictoâ (Bieån Ñöùc, Benoit) saùng laäp phaùt trieån khaép nôi. Caùc Ñan vieän goùp phaàn quan troïng trong vieäc khai hoang ruoäng ñaát, phaùt trieån tri thöùc ôû chaâu AÂu. Maëc duø caùc ñan só tìm nôi hoang vaéng laäp Ñan vieän, xa laøng maïc ñeå tu, nhöng vì ñôøi soáng thaùnh thieän caùc ngaøi, vôùi khaû naêng trí thöùc caùc maët, daân chuùng keùo ñeán nöông nhôø vaø ñöôïc daïy doã, daàn daàn bieán thaønh ngoâi laøng vôùi daân cö ñoâng ñuùc chung quanh Ñan vieän. Vaø nhö vaäy, khoâng maáy choác, ñaát ñai, kinh teá, trí thöùc chaâu AÂu ñöôïc doài daøo phong phuù. Ñan vieän trôû neân trung taâm hoïc vaán, trí thöùc, khai hoùa.
Doøng Bieån Ñöùc duø laø doøng tu chieâm nieäm, nhöng traûi qua 15 theá kyû, Doøng luoân coù nhöõng hoaït ñoäng toâng ñoà lieân quan ñeán xöù ñaïo, tröôøng hoïc... Cho neân, doøng Bieån Ñöùc ñaõ lan traøn khaép chaâu AÂu vaø coù theå noùi neàn vaên minh cuûa chaâu AÂu ñaõ laø neàn vaên minh Bieån Ñöùc veà nhieàu phöông dieän: Hoïc thöùc, vaên hoùa, canh noâng, kyõ thuaät. Khoâng laï gì, khi coù ñan só Bieån Ñöùc hieän dieän trong caùc tröôøng hoïc vôùi söù vuï giaùo hoùa, môû mang kieán thöùc ñaïo ñôøi:
"Vieäc giaûng daïy, giaùo duïc thanh thieáu nieân nôi caùc tröôøng coâng laäp cuõng ñaõ ñöôïc nhieàu Ñan vieän ñaûm nhaän..."[3]
Töø theá kyû XI-XV (cuoái thôøi trung coå ôû chaâu AÂu), tieân phong trong söù maïng giaùo duïc, phaùt trieån trí tueä, Giaùo Hoäi thaønh laäp caùc Ñaïi hoïc Coâng Giaùo nhö laø caùi noâi trí thöùc. Caùc tröôøng Ñaïi hoïc Coâng Giaùo ñaàu tieân goàm Bologna - Baéc YÙ (1088), Paris (khoaûng 1150, sau ñoù ít laâu coù teân laø Sorbonne) ôû Phaùp, Oxford - Anh (do caùc sinh vieân töø Sorbonne trôû veà saùng laäp naêm 1167), Salerno - Nam YÙ (1173), Vicenza - Ñoâng Baéc YÙ (1204), Cambridge - Anh (1209), Salamanca - Taây Ban Nha (1218-1219), Montpellier - Nam Phaùp (1220), Padua - Baéc YÙ (1222), Naples - Nam YÙ (1224), vaø Vercelli - Baéc YÙ (1228), Toulouse - Nam Phaùp (1229) Ñaïi hoïc Orleùans - Baéc Phaùp (1306). Giöõa theá kyû XV (hôn 70 naêm tröôùc cuoäc Caûi Caùch Tin laønh), AÂu chaâu ñaõ coù hôn 50 tröôøng Ñaïi hoïc Coâng Giaùo. Coù theå noùi söï ñoùng goùp noåi baät cho neàn giaùo duïc nhaân loaïi töø neàn Vaên minh Coâng Giaùo laø söï phaùt trieån heä thoáng Ñaïi hoïc, töø ñoù phaùt trieån moâ hình Ñaïi hoïc treân toaøn theá giôùi nhö caùc Ñaïi hoïc cuûa hieän taïi.
Ngaøy hoâm nay, do hoaøn caûnh lòch söû, nhieàu tröôøng Ñaïi hoïc vöøa noùi treân duø khoâng coøn laø Ñaïi hoïc Coâng giaùo nhö Ñaïi hoïc Oxford, Sorbonne. vaãn cho thaáy caùc daáu hieäu thaønh laäp cuûa Coâng giaùo - nhö nhöõng hình töù giaùc theo kieåu caùc tu vieän, loái kieán truùc Gothic vaø nhieàu nhaø nguyeän...
Töø theá kyû XV, Giaùo hoäi Coâng giaùo vôùi baûn in ñaàu tieân laø Kinh Thaùnh ñaõ saûn sinh daïng in aán di ñoäng, raát ích lôïi cho ngaønh giaùo duïc trong suoát doøng lòch söû cuûa nhaân loaïi.
Hieän nay, ôû caùc quoác gia, ngoaøi heä thoáng giaùo duïc coâng laäp, heä thoáng giaùo duïc Coâng Giaùo vaãn coáng hieán cho söï nghieäp ñaøo taïo, nhaát laø caùc Ñaïi hoïc Coâng Giaùo, nhö ôû Myõ coù nhieàu Ñaïi hoïc Coâng giaùo noåi tieáng: Notre Dame, Fordham, Boston College, Loyola... ÔÛ Phaùp coù caùc Vieän Ñaïi hoïc Coâng giaùo uy tín: Hoïc vieän Coâng giaùo Paris, Hoïc vieän Coâng giaùo Toulouse, Hoïc Vieän Coâng giaùo Lille, Hoïc Vieän Coâng giaùo Lyon, Ñaïi hoïc Coâng giaùo Anger.
Caùc nöôùc chaâu AÙ khoâng coù nhieàu tín höõu Coâng giaùo nhöng cuõng coù söï hieän höõu tröôøng hoïc Coâng Giaùo, coù nhöõng Ñaïi hoïc Coâng Giaùo danh tieáng:
Giaùo Hoäi Nhaät coù 514 ngaøn tín höõu treân daân soá 126 trieäu ngöôøi (khoaûng 0.4%)[4], nhöng raát coù uy tín veà maët xaõ hoäi, moät phaàn laø vì coù nhieàu cô sôû giaùo duïc, töø Nhaø treû ñeán Ñaïi hoïc, trong ñoù coù 13 tröôøng Ñaïi hoïc Coâng giaùo, noåi tieáng nhaát laø Ñaïi hoïc Sophia thuoäc Doøng Teân ôû Tokyo (treân 11,600 sinh vieân), Ñaïi hoïc Nanza...
Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Haøn Quoác coù 328 trung taâm giaùo duïc caùc caáp cuøng 49 trung taâm ñaëc bieät treân khaép Haøn Quoác do Giaùo hoäi Coâng giaùo ñieàu haønh hoaëc sôû höõu, vôùi 221,020 hoïc sinh, sinh vieân[5], trong ñoù coù 10 Ñaïi hoïc Coâng Giaùo[6], caùc Ñaïi hoïc danh tieáng nhö Ñaïi hoïc Coâng Giaùo Daegu, Ñaïi hoïc Coâng Giaùo Haøn quoác...
ÔÛ AÁn Ñoä, Coâng Giaùo vôùi gaàn 25 trieäu tín ñoà, chieám 3% toång daân soá[7], coù 25,000 tröôøng Phoå thoâng, Trung caáp vaø Ñaïi hoïc Coâng Giaùo do Giaùo Hoäi thieát laäp[8].
Indonesia vôùi 90% daân soá theo Hoài giaùo taïi moät ñaát nöôùc hôn 260 trieäu ngöôøi, Giaùo hoäi Coâng Giaùo thieåu soá vôùi hôn 8 trieäu tín höõu, tæ leä 3% toaøn daân[9] cuõng coù heä thoáng giaùo duïc Coâng Giaùo trong ñoù coù Ñaïi hoïc Coâng giaùo Parahyangan laø Ñaïi hoïc ñaàu tieân cuûa ñaát nöôùc naøy, Ñaïi hoïc Atma Java... Caùc tröôøng Coâng Giaùo ôû Indonesia luoân coù ñöôïc moät danh tieáng tuyeät vôøi vaø caùc sinh vieân Hoài Giaùo cuõng theo hoïc taïi caùc tröôøng naøy[10].
Thaùi Lan laø moät ñaát nöôùc Phaät Giaùo toång daân soá 66.7 trieäu daân, Coâng Giaùo chieám moät con soá raát nhoû, chæ coù 0.1%, Giaùo Hoäi Coâng Giaùo coù heä thoáng giaùo duïc khoaûng 300 tröôøng hoïc[11], coù Ñaïi hoïc Assumption danh tieáng haøng ñaàu ôû Thaùi Lan vôùi hôn 1,300 giaûng vieân ñeán töø caùc nôi treân theá giôùi.
Theo thoáng keâ naêm 2018, Giaùo hoäi Coâng giaùo ñieàu haønh 72,826 tröôøng maãu giaùo vôùi 7,313,370 hoïc sinh; 96,573 tröôøng tieåu hoïc vôùi 35,125,124 hoïc sinh; 47,862 tröôøng trung hoïc cô sôû vôùi 19,956,347 hoïc sinh. Giaùo hoäi cuõng chaêm soùc cho 2,509,457 hoïc sinh trung hoïc phoå thoâng, vaø 3,049,548 sinh vieân ñaïi hoïc[12].
Vaên minh Coâng Giaùo ñaõ goùp phaàn ñaùng keå vaøo vieäc taàm tra khoa hoïc vaø veõ baûn ñoà cuûa traùi ñaát, do Giaùo Hoäi Coâng Giaùo khích leä nhöõng nhaø thaùm hieåm theá giôùi vó ñaïi nhö Marco Polo (1254-1324), Hoaøng töû Henry the Navigator (1394-1460), Bartolomeu Dias (1450- 1500), Christopher Columbus (1451-1506) vaø Ferdinand Magellan (1480-1521)[13].
- Marco Polo cuøng cha (Niccoloø) vaø chuù (Maffeo) laø nhöõng ngöôøi chaâu AÂu ñaàu tieân ñeán Trung Quoác (nôi maø Marco Polo goïi laø Katai) baèng Con ñöôøng tô luïa cuõng nhö ñeán thaêm vò khaû haõn Moâng Coå Hoát Taát Lieät.
- Hoaøng töû Henry the Navigator baûo trôï caùc cuoäc vieãn chinh khaùm phaù bôø bieån Taây Phi. oâng coù thueâ caùc nhaø baûn ñoà hoïc laäp baûn ñoà vuøng bieån Mauritanie (khu vöïc Taây Phi) sau caùc chuyeán du haønh...
- Bartolomeu Dias laø moät nhaø haøng haûi tieâu bieåu cuûa Kyû nguyeân Khaùm phaù. OÂng laø ngöôøi chaâu AÂu ñaàu tieân vöôït qua ñieåm cöïc nam cuûa chaâu Phi. Sau chuyeán haønh trình naøy, oâng vöôït qua AÁn Ñoä Döông ñi tôùi AÁn Ñoä.
- Christopher Columbus vôùi nhöõng chuyeán vöôït Ñaïi Taây Döông ñaõ môû ra nhöõng cuoäc thaùm hieåm chaâu Myõ.
- Ferdinand Magellan vôùi chuyeán ñi ñaàu tieân baèng ñöôøng bieån cuûa con ngöôøi töø Ñaïi Taây Döông ñeán Thaùi Bình Döông vaø laø chuyeán ñi ñaàu tieân baêng qua Thaùi Bình Döông. Chuyeán ñi naøy cuõng ñaùnh daáu söï kieän con ngöôøi laàn ñaàu tieân ñi voøng quanh traùi ñaát thaønh coâng.
Chuùng ta ñeàu bieát ngheä thuaät (aâm nhaïc, myõ thuaät. vaø caû kieán truùc [ngöôøi Myõ ñònh nghóa "Kieán truùc laø ngheä thuaät vaø khoa hoïc thieát keá."]) coù vai troø raát quan troïng ñoái vôùi con ngöôøi: laøm noäi taâm saâu saéc hôn, trieát lyù soáng haøi hoøa hôn, phaùt trieån nhaân baûn toaøn dieän hôn. Giaùo Hoäi Coâng Giaùo ñoùng goùp caùch ñaëc bieät vaøo caùc laõnh vöïc ngheä thuaät naøy:
Caùc coâng trình kieán truùc, taùc phaåm hoäi hoïa vaø ñieâu khaéc cuûa Michelangelo (1475-1564), cuûa Leonardo da Vinci (1452-1519) vaø cuûa Raphael (1483-1520) luoân ñöôïc ngöôøi ñôøi ca tuïng... Nhaát laø nhöõng taùc phaåm hoäi hoïa cuûa caùc oâng cho ñeán nay laø nhöõng taùc phaåm ngheä thuaät noåi tieáng nhaát moïi thôøi ñaïi.
Caùc theå loaïi aâm nhaïc maø haàu nhö phaàn lôùn, hoaëc toaøn boä ñeàu baét nguoàn töø neàn vaên minh Coâng giaùo bao goàm caùc baøi thaùnh ca, caùc theå loaïi dieãn xöôùng vaø nhaïc kòch opera. cuûa caùc nhaø soaïn nhaïc nhö Johann Pachelbel (1653-1706), Antonio Lucio Vivaldi (1678- 1741), Johann Sebastian Bach (1685-1750), Handel George Frideric (1685-1759), Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791), Franz Joseph Haydn (1732-1809), Ludwig van Beethoven (1770-1827), Franz Peter Schubert (1797-1828), Jakob Ludwig Felix Mendelssohn Bartholdy (1809-1847), Franz Liszt (1811-1886), vaø Giuseppe Fortunino Francesco Verdi (1813-1901) laø nhöõng nhaïc coå ñieån ñöôïc ngöôõng moä nhaát moïi thôøi ñaïi...
Giaùo Hoäi cuõng phaùt minh ra heä thoáng chöõ noåi Braille daønh cho ngöôøi muø[14], nhôø ñoù giaùo duïc saâu roäng ñeán anh chò em khieám thò.
Giaùo Hoäi Chuùa Kitoâ duø muïc ñích toái haäu laø loan baùo Tin Möøng cöùu roãi, nhöng ñi ñeán ñaâu, caùc vò thöøa sai luoân laäp caùc tröôøng hoïc, tröôùc tieân laø ñeå giaùo duïc, giuùp ngöôøi daân xoùa naïn muø chöõ môû mang kieán thöùc. Chuùng ta thaáy roõ raøng ôû caùc nöôùc chaâu Myõ, chaâu Phi vaø chaâu AÙ, ôû mieàn Nam Vieät Nam tröôùc naêm 1975, beân caïnh nhaø thôø bao giôø cuõng coù caùc tröôøng hoïc (xem thoáng keâ ôû muïc II). Trong Giaùo Hoäi Coâng Giaùo coù caùc hoäi doøng chuyeân lo veà Giaùo duïc: Doøng Don Bosco ñang phuïc vuï treân 130 quoác gia, trong ñoù coù Vieät Nam[15], doøng La San coù maët taïi hôn 80 quoác gia trong ñoù coù Vieät Nam[16], doøng Teân môû tröôøng hoïc ôû 122 quoác gia vaø laõnh thoå treân theá giôùi cuõng coù maët ôû Vieät Nam[17].
Nhieàu hoäi doøng quoác teá nhö doøng Phaoloâ, Ñöùc Baø truyeàn giaùo, Vinh Sôn. vaø ñòa phöông nhö Meán Thaùnh Giaù, Maân Coâi, Thaùnh Taâm Hueá, Thaùnh Gia Long Xuyeân. daán thaân trong laõnh vöïc giaùo duïc: tröôøng hoïc caùc caáp, coâ nhi vieän.
Noã löïc trong söù maïng giaùo duïc cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo ôû khaép moïi nôi, trong moïi hoaøn caûnh nhö laø tuyeân ngoân:
"Giaùo Hoäi chính laø ngöôøi Meï "saên soùc toaøn dieän ñôøi soáng con ngöôøi, keå caû ñôøi soáng traàn theá, trong möùc ñoä lieân heä vôùi lôøi môøi goïi cuûa Thieân Chuùa. Vì theá, Giaùo Hoäi thoâng phaàn vaøo vieäc môû mang vaø phaùt huy neàn giaùo duïc"[18].
Duø laø heä thoáng Giaùo duïc Coâng giaùo, nhöng caùc tröôøng khoâng chæ ñoùn nhaän ngöôøi tín höõu, vôùi nhöõng kinh nghieäm vaø khaû naêng trí thöùc, Giaùo duïc Coâng giaùo ñoùn nhaän taát caû moïi ngöôøi khoâng phaân bieät toân giaùo ñeå goùp phaàn phaùt trieån, thaêng tieán con ngöôøi nhö Thoâng ñieäp Phaùt trieån caùc daân toäc xaùc quyeát:
"Ñeå coù theå laø chaân thaät, söï phaùt trieån phaûi laø toaøn dieän, nghóa laø thaêng tieán moïi con ngöôøi vaø toaøn boä con ngöôøi"[19].
Vôùi thôøi gian khaù laâu daán thaân trong laõnh vöïc giaùo duïc cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo, Ñöùc coá Toång Giaùm Muïc Phaoloâ Buøi Vaên Ñoïc, Chuû tòch Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam (2013 -2016) khaúng ñònh trong Vatican Insider ngaøy 11 thaùng 07 naêm 2014, luoân goùp phaàn xaây döïng moïi xaõ hoäi - nôi coù söï hieän dieän cuûa Giaùo Hoäi:
"Giaùo Hoäi Coâng Giaùo coù theå mang laïi trieát lyù vaø kinh nghieäm giaùo duïc cuûa mình ñeå giaùo duïc ngöôøi ta trôû neân nhöõng con ngöôøi coù traùch nhieäm, vì lôïi ích cuûa toaøn theå xaõ hoäi"[20].
Quy chieáu vaøo xaõ hoäi vaø moâi tröôøng giaùo duïc ôû Vieät Nam, ñang caàn moïi thaønh phaàn trong xaõ hoäi ñoùng goùp ñeå canh taân giaùo duïc, Ñöùc coá Toång Giaùm Muïc Chuû tòch Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam (2013-2016) khaúng ñònh khaû naêng ñoùng goùp cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo:
"Chuùng toâi tin chaéc. Noù seõ ñaùnh daáu moät böôùc tieán trieån quan troïng vì ích chung cuûa ñaát nöôùc, moät daáu hy voïng to lôùn cho moät töông lai töôi saùng hôn ñoái vôùi Vieät Nam"[21].
Khoâng chæ ôû Vieät Nam, chính vì söï daán thaân Giaùo Hoäi luoân coù choã ñöùng trong neàn giaùo duïc cuûa baát kyø theå cheá xaõ hoäi naøo...
Chuùng ta cuøng gaãm laïi haønh trình lòch söû cuûa Giaùo duïc Coâng Giaùo taïi Vieät Nam vaø höôùng ñi tôùi töông lai.
II. Giaùo duïc Coâng Giaùo taïi Vieät Nam
Ngay khi ñeán Vieät Nam loan baùo Tin Möøng, caùc thöøa sai (nhöõng nhaø truyeàn giaùo) duøng maãu töï Latin gheùp thaønh chöõ Vieät, laøm cho tieáng Vieät deã ñoïc, deã vieát, xoùa naïn muø chöõ goùp phaàn cho vieäc deã daøng chuyeån taûi caùc baøi hoïc trong truyeàn giaùo vaø giaùo duïc. Linh muïc Francisco de Pina (1585-1625) ñaõ ñaët neàn taûng cho coâng trình chöõ Vieät, tieáp theo caùc thöøa sai boài ñaép vaø Linh muïc Alexandre de Rhodes (1591-1660) hoïc troø cuûa Linh muïc Pina veà tieáng Vieät, ñaõ coù coâng hoaøn thaønh chöõ Quoác ngöõ Vieät Nam.
Khi khoâng coøn baùch haïi ñaïo keå töø theá kyû XIX, caùc doøng tu nam nöõ chuyeân lo veà giaùo duïc ñeán phuïc vuï taïi Vieät Nam. Doøng nöõ tu thaùnh Phaoloâ (Saint Paul) laø moät trong nhöõng doøng tu hieän dieän sôùm nhaát, naêm 1860 caùc nöõ tu ñeán Saøi Goøn vôùi muïc ñích giaùo duïc vaø chaêm soùc beänh nhaân. Doøng La San cuõng ñöôïc môøi ñeán 6 naêm sau ñoù (1866), caùc tröôøng Doøng ñöôïc hình thaønh ñeå ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån tri thöùc cho ngöôøi daân baûn xöù. Naêm 1924 doøng Ñöùc Baø Truyeàn Giaùo ñeán Phaùt Dieäm môû tröôøng. Naêm 1928 doøng Nöõ Töû Baùc AÙi ñeán Saøi Goøn chaêm lo cho coâng taùc giaùo duïc vaø baùc aùi. Naêm 1935 doøng Ñöùc Baø Kinh Só Thaùnh AÂu Tinh ñeán Vieät Nam vaø laäp nhaø ôû Ñaø Laït cuøng vôùi tröôøng hoïc...
Cho ñeán tröôùc thaäp nieân 1950 khi Haøng Giaùo Phaåm Vieät Nam chöa chính thöùc thaønh hình, Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Vieät Nam (GHCGVN) ñaõ thieát laäp vaø phaùt trieån heä thoáng giaùo duïc Coâng Giaùo khaép moïi mieàn.
Ñaát nöôùc bò chia ñoâi sau Hieäp ñònh Geneøve naêm 1954, caùc cô sôû giaùo duïc cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Vieät Nam taïi mieàn Baéc bò tòch thu, hoaït ñoäng giaùo duïc Coâng Giaùo bò ngöng hoaït ñoäng. Ngöôïc laïi taïi mieàn Nam, neàn giaùo duïc Coâng Giaùo phaùt trieån maïnh nhôø löïc löôïng trí thöùc khaép nôi doàn veà (du hoïc veà, töø Baéc di cö vaøo Nam):
Baûng toång keát tình hình Giaùo Hoäi Vieät Nam vaøo naêm 1962-1963 (Haøng Giaùo Phaåm Vieät Nam thaønh laäp 1960) cho ta thaáy hoaït ñoäng cuûa Giaùo Hoäi trong lónh vöïc giaùo duïc, y teá vaø xaõ hoäi raát lôùn [...] Giaùo Hoäi Vieät Nam luùc ñoù coù 93 tröôøng Trung hoïc vôùi 60,412 hoïc sinh, 1,122 tröôøng Tieåu hoïc vôùi 234,749 hoïc sinh, 58 Coâ Nhi vieän nuoâi 6,616 treû, ...", ñaëc bieät môû ra caùc ñaïi hoïc nhö Vieän Ñaïi hoïc Ñaø Laït, Ñaïi hoïc Thaønh Nhaân (Doøng La San), Ñaïi hoïc Minh Ñöùc (ngaønh y khoa)... (Hoa Haï fsc, Giaùo duïc Coâng Giaùo taïi Vieät Nam - Nhìn laïi moät chaëng ñöôøng), goùp phaàn tröïc tieáp phaùt trieån con ngöôøi, ñaát nöôùc vaø xaõ hoäi Vieät Nam.
Caùc tröôøng hoïc khoâng chæ ñaøo taïo tín höõu Coâng Giaùo nhöng môû cho toaøn daân, nhö Vieän Ñaïi hoïc Coâng Giaùo Ñaø Laït theo thoáng keâ cho ñeán thaùng 4 naêm 1973: sinh vieân Phaät Giaùo coù tæ leä 45.45%, cao hôn caû sinh vieân Coâng Giaùo 41.11%, vaø soá sinh vieân khoâng toân giaùo laø 15.63%. Sinh vieân coù nieàm tin theo tín ngöôõng coå truyeàn nhö Khoång Giaùo 5.3% trong toång soá sinh vieân 3,475 sinh vieân cuûa toaøn Vieän Ñaïi hoïc Coâng Giaùo Ñaø Laït... Thoáng keâ naøy cuõng toaùt leân tinh thaàn lieân toân vaø dung hôïp raát ñaäm ñaø nhaân baûn, duø coù hay khoâng coù toân giaùo.
Ngaøy 29 thaùng 3 naêm 1961, nhaân leã toát nghieäp khoùa I cuûa khoa Sö phaïm - Vieän Ñaïi hoïc Coâng Giaùo Ñaø Laït, Ñöùc Giaùm Muïc Pheâroâ Ngoâ Ñình Thuïc, luùc baáy giôø ñang laø Chöôûng AÁn Vieän Ñaïi hoïc Coâng Giaùo Ñaø Laït, ñaõ phaùt bieåu:
"ÔÛ baát cöù ñaâu, Giaùo Hoäi Coâng Giaùo ñaõ töøng goùp phaàn giaùo duïc thanh thieáu nieân. Treân khaép laõnh thoå Vieät Nam thaân yeâu cuûa chuùng ta, töø Baéc chí Nam, töø laøng queâ ñeán thaønh thò, caùc tröôøng Trung Tieåu hoïc ñöôïc Coâng Giaùo baûo trôï ñang hoaït ñoäng haêng haùi. Raát nhieàu cöïu hoïc sinh cuûa nhöõng tröôøng naøy ñang phuïc vuï daân toäc chuùng ta trong nhieàu laõnh vöïc hoaït ñoäng khaùc nhau. Nhöng Ñaát Nöôùc vaøo giai ñoaïn phaùt trieån môùi caàn coù nhöõng nhaân söï ñöôïc huaán luyeän ñaày ñuû ñeå coù theå ñaùp öùng vôùi nhöõng ñoøi hoûi môùi..."[22] .
Coù caùc tröôøng Trung hoïc danh tieáng maø cho ñeán hoâm nay khi nhaéc laïi teân vaãn laøm cho nhöõng ngöôøi trong moâi tröôøng giaùo duïc mieàn Nam vaãn nhôù maõi nhö: Taberd do caùc sö huynh Lasan daïy, Nguyeãn Baù Toøng, Buøi Thò Xuaân do caùc linh muïc ñòa phaän toå chöùc, Tröôøng Saint-Paul (ñöôøng Toân Ñöùc Thaéng hieän nay) do caùc nöõ tu Thaùnh Phaoloâ Chartres daïy, tröôøng Regina Mundi do caùc nöõ Kinh só Thaùnh Augustinoâ, tröôøng Regina Pacis do caùc nöõ tu Baùc AÙi Thaùnh Vinh Sôn toå chöùc, tröôøng Thaùnh Toâ Ma (do linh muïc doøng Ña Minh). tröôøng Notre Dame, tröôøng Bosco ôû Thuû Ñöùc. Tröôøng Couvent des Oiseaux vaø Trí Ñöùc ôû Ñaø Laït; Tröôøng Pellerin, Thieân Höïu (Providence) Jeanne d'Arc ôû Hueá; caùc tröôøng Gagellin vaø Trinh Vöông ôû Qui Nhôn; Nha Trang coù tröôøng La San (treân ñoài La Salle)... Caùc nhaân taøi ñaát nöôùc xuaát thaân phaàn lôùn töø nhöõng ngoâi tröôøng naøy, beân caïnh ñoù cuõng coù nhöõng tröôøng Coâng laäp noåi danh nhö Petrus Kyù, Chu Vaên An, Gia Long, Tröng Vöông, Leâ Quyù Ñoân, Ñoaøn Thò Ñieåm, Quoác Hoïc Hueá.
Theo thoáng keâ naêm 1969, Giaùo hoäi Coâng giaùo ôû mieàn Nam Vieät Nam ñaõ sôû höõu 226 tröôøng trung hoïc, 1030 tröôøng tieåu hoïc, coâ nhi vieän. [23]
Keå töø naêm 1975, ñaát nöôùc thoáng nhaát quoác höõu hoùa caùc cô sôû giaùo duïc, Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Vieät Nam bò ñaët beân leà trong vieäc giaùo duïc caùc theá heä cuûa daân toäc. Vieäc ñoäc quyeàn giaùo duïc ñaõ khieán cho neàn giaùo duïc vaø khoa hoïc cuûa ta ñang xuoáng doác, nhö lôøi nhaän ñònh cuûa giaùo sö Hoaøng Tuïy duø caùch ñaây ñaõ laâu nhöng vaãn coøn coù tính thôøi söï cho ñeán hoâm nay:
"Khoa hoïc vaø giaùo duïc xuoáng caáp... Chæ tröø moät soá quan chöùc coù thoùi quen ôû ñaâu vaø luùc naøo cuõng nhìn thaáy thaønh töïu, luoân luoân laïc quan ngay caû beân bôø vöïc thaát baïi - coøn ngoaøi ra, baát cöù ai laø nhaø giaùo, nhaø khoa hoïc, laø coâng daân coù yù thöùc traùch nhieäm, ñeàu khoâng theå döûng döng tröôùc tình hình baát bình thöôøng nghieâm troïng cuûa giaùo duïc vaø khoa hoïc keùo daøi maáy thaäp kyû nay."[24]
Ñeán nay, Giaùo duïc Vieät Nam vaãn luoân loay hoay tìm loái ñi...
Maõi ñeán naêm 2001 trôû veà sau naøy, moät soá tröôøng tö ñöôïc môû, do töï ñaàu tö hoaëc ñieàu haønh bôûi nöôùc ngoaøi. Rieâng caùc toân giaùo, duø laø cuûa Vieät Nam vaãn chöa chính thöùc toå chöùc, ñieàu haønh moät tröôøng hoïc, nghóa laø trong lónh vöïc giaùo duïc chæ môû cöûa cho ngöôøi ngoaøi nhöng ngöôøi nhaø "coù ñaïo"vaãn bò boû ra beân ngoaøi.
Tröôùc vaän meänh neàn giaùo duïc treân queâ höông Meï beân bôø vöïc thaúm, sau 33 naêm bò gaït ra beân leà, Giaùo Hoäi Vieät Nam nhaän ñònh trong Thö chung naêm 2007:
"YÙ thöùc söù maïng quan troïng ñoái vôùi töông lai Giaùo Hoäi vaø tieàn ñoà daân toäc, Giaùo Hoäi Vieät Nam muoán daán thaân trong söï nghieäp giaùo duïc ñeå thöïc hieän söù maïng loan baùo Tin Möøng cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ cho moïi ngöôøi caùch hieäu quaû vaø thieát thöïc hôn. Trong tinh thaàn ñoù, chuùng toâi keâu goïi nhöõng ngöôøi coù traùch nhieäm giaùo duïc vaø moïi Kitoâ höõu Vieät Nam haõy chuù troïng hôn nöõa ñeán söù maïng cao caû naøy, moät söù maïng mang nhieàu ñaëc tính bieät loaïi so vôùi neàn giaùo duïc xaõ hoäi traàn theá"[25].
Tieáp theo trong Thö muïc vuï naêm 2010, coù töïa ñeà Cuøng nhau boài ñaép neàn vaên minh tình thöông vaø söï soáng, Giaùo Hoäi Vieät Nam tuyeân boá saün saøng ñoùng goùp vaøo vieäc phaùt trieån ñaát nöôùc trong laõnh vöïc giaùo duïc, moät laõnh vöïc quan troïng ñeå uoán naén giôùi treû vaø löông taâm cuûa hoï (Thö muïc vuï naêm 2010 cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam).
Caùc toân giaùo ôû Vieät Nam duø vaãn bò gaït ra beân ngoaøi trong lónh vöïc giaùo duïc, nhöng Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Vieät Nam vaãn luoân muoán goùp phaàn mình vaøo coâng taùc giaùo duïc moïi theá heä nhö lôøi daïy cuûa Giaùo Hoäi Meï:
"Coâng Ñoàng coøn khuyeân nhuû caùc con caùi Giaùo Hoäi haõy quaûng ñaïi hoaït ñoäng trong moïi laõnh vöïc giaùo duïc, nhaát laø ñeå coù theå sôùm ñem laïi nhöõng lôïi ích cuûa moät neàn giaùo duïc vaø giaùo huaán xöùng hôïp cho moïi ngöôøi ôû khaép nôi treân toaøn theá giôùi"[26].
Giaùo Hoäi Vieät Nam duø bò loaïi ra khoûi laõnh vöïc giaùo duïc hoïc ñöôøng ôû moïi caáp vaø caùc cô sôû giaùo duïc ñeàu bò laáy maát..., vaãn coù söï daán thaân theo caùch cuûa Giaùo hoäi Meï töø caû ngaøn naêm: "haït gioáng aâm thaàm" qua caùc Löu xaù: töø nhieàu naêm nay coù caùc Löu xaù, Nhaø Noäi truù do caùc nam nöõ tu só hoaëc caùc giaùo xöù toå chöùc nhö moät maùi aám, duø khoâng ñöôïc pheùp chính thöùc nhöng hôïp phaùp vôùi teân goïi "nhaø troï" cho sinh vieân ngheøo. Theo thoáng keâ cuûa Ban Giaùo duïc Coâng Giaùo Toång Giaùo phaän Saøi Goøn, chung quanh Saøi Goøn coù 58 Löu xaù sinh vieân. Trong nhöõng "maùi aám" ñoù, caùc linh muïc tu só baèng nhöõng phöông phaùp sö phaïm ñaõ thoâng truyeàn cho caùc em nhöõng baøi hoïc nhaân baûn, ñaïo ñöùc, kyõ naêng soáng. Taát caû noã löïc daán thaân vôùi moâ hình Löu xaù theo lôøi khuyeán khích cuûa Coâng ñoàng Vatican II:
"Thaønh laäp ngay taïi caùc Ñaïi hoïc khoâng Coâng Giaùo nhöõng cö xaù vaø trung taâm sinh vieân Coâng Giaùo, ôû ñoù, caùc linh muïc, tu só, giaùo daân ñöôïc tuyeån choïn vaø huaán luyeän kyõ, seõ thöôøng xuyeân giuùp ñôõ giôùi treû sinh vieân veà tu ñöùc vaø trí thöùc"[27].
Naêm 2010, vôùi quyeát taâm daán thaân trong moâi tröôøng giaùo duïc theo khaû naêng, Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam taùi laäp laïi UÛy Ban Giaùo Duïc Coâng Giaùo. Tuy khoâng coù cô sôû giaùo duïc (tröø caùc doøng tu nöõ ñöôïc pheùp môû caùc tröôøng Maãu giaùo, vaøi giaùo phaän vaø vaøi doøng tu nam coù tröôøng Daïy ngheà, tröôøng Tình thöông), nhöng Giaùo Hoäi luoân daán thaân vôùi nhieàu ban ngaønh khaùc nhau.
Caùc thö muïc vuï cuûa Ñöùc cha chuû tòch UÛy ban Giaùo duïc vaøo dòp naêm hoïc môùi, vaøo ngaøy Nhaø giaùo 20 thaùng 11, Noel, dòp Teát, Muøa Chay, Muøa Phuïc Sinh, Muøa Voïng nhö moät söï chæ daãn vaø ñoàng haønh vôùi giaùo chöùc, vôùi giôùi treû hoïc ñöôøng... Nhôø caùc thö muïc vuï cuûa Ñöùc cha chuû tòch UÛy Ban Giaùo duïc, giôùi treû hoïc ñöôøng vaø caùc giaùo chöùc caûm thaáy mình ñöôïc Giaùo Hoäi quan taâm daãn daét, ñoù laø moät trong nhöõng caùch thöùc "Loan baùo Tin Möøng caùch môùi meû ñeå thoâng truyeàn ñöùc tin" (Chuû ñeà cuûa Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc laàn thöù XIII).
Keå töø khi coù UÛy Ban Giaùo duïc Coâng giaùo bao goàm caùc ban nghieân cöùu chuyeân bieät, UÛy Ban Giaùo duïc Coâng giaùo coù caùc keá hoaïch ñöôïc döï phoùng cho töông lai, baét ñaàu coù nhöõng noã löïc nhoû beù xaây döïng töø hoâm nay., phaùc thaûo höôùng ñi: ñoùng goùp, gaén boù vaø laøm cho Giaùo hoäi ñöôïc hieän dieän trong xaõ hoäi ngaøy nay qua vai troø chöùng nhaân trong moâi tröôøng hoïc ñöôøng. Nhaát laø vôùi caùc giaùo chöùc Coâng giaùo, aâm thaàm ñem Chuùa ñeán vôùi moïi ñoái töôïng qua caùch thöùc giaûng daïy ñeå coù theå tieáp caän vôùi hoïc sinh - sinh vieân hoaëc baèng cung caùch laõnh ñaïo thaân thieän, giaûng daïy taän tình. nhö höôùng daãn cuûa Giaùo Hoäi qua tuyeân ngoân giaùo duïc cuûa Coâng ñoàng Vatican II:
"Phaän vuï caùc giaùo vieân ñang thi haønh chính laø moät hoaït ñoäng toâng ñoà ñích thöïc, raát thích hôïp vaø caàn thieát cho thôøi ñaïi chuùng ta, ñoàng thôøi laø söï phuïc vuï chính ñaùng cho xaõ hoäi"[28].
Ñaùng keå nhaát laø toå chöùc caùc Hoäi thaûo khoa hoïc veà giaùo duïc, caùc khoùa hoïc boài döôõng, giuùp ích cho caùc nhaø giaùo khoâng phaân bieät toân giaùo trong söù vuï ñaøo taïo con ngöôøi.
Caùc Ban Giaùo duïc cuûa Toång Giaùo Phaän Saøigoøn, Xuaân Loäc. naêng ñoäng trong caùc hoaït ñoäng ñoàng haønh giaùo chöùc vaø sinh vieân hoïc sinh.
Ñaëc bieät, Hoïc vieän Coâng giaùo Vieät Nam chính thöùc ñöôïc thaønh laäp khi Chính Phuû Vieät Nam caáp giaáy pheùp vaøo ngaøy 8 thaùng 8 naêm 2015 vaø Saéc leänh thaønh laäp Hoïc Vieän Coâng Giaùo Vieät Nam cuûa Toøa Thaùnh kyù ngaøy 14 thaùng 9 naêm 2015, ñaùp öùng söï mong chôø töø laâu cuûa Giaùo Hoäi Vieät Nam. Hoïc Vieän Coâng giaùo Vieät Nam laø moät Ñaïi hoïc mang "caên tính" Coâng giaùo. Hieän nay, trong ñieàu kieän cho pheùp, tröôùc heát Hoïc Vieän Coâng Giaùo Vieät Nam chæ thaønh laäp Phaân khoa Thaàn hoïc vaø naêm hoïc 2019-2020 chuaån bò trong hoïc kyø II khai giaûng ngaønh muïc vuï vôùi chuyeân ngaønh Ñaøo taïo nhaân söï Muïc vuï, chuyeân ngaønh vaên hoùa xaõ hoäi. Nhöng trong töông lai, khi hoäi ñuû ñieàu kieän vaø khi Giaùo hoäi ñöôïc pheùp goùp maët roäng raõi hôn trong laõnh vöïc ñaøo taïo trí thöùc, Hoïc vieän seõ xaây döïng caùc ngaønh ñaøo taïo khaùc ñoùng goùp vaøo coâng cuoäc phaùt trieån cuûa Ñaát nöôùc vaø Xaõ hoäi.
Tröôøng Trung caáp ngheà Hoøa Bình thuoäc giaùo phaän Xuaân Loäc, ñöôïc thaønh laäp ngaøy 09 thaùng 6 naêm 2008 vaø chính thöùc hoaït ñoäng ngaøy 20 thaùng 12 naêm 2012. Ñeán naêm 2017, tröôøng ñöôïc quyeát ñònh naâng caáp leân thaønh Tröôøng Cao ñaúng Hoøa Bình Xuaân Loäc, ñaàu tieân tuyeån sinh heä cao ñaúng ñaøo taïo caùc ngaønh veà kyõ thuaät nôi caùc giaùo phaän chung quanh nhö: Phuù Cöôøng, Saøi Goøn, Ñaø Laït, Baø Ròa - Vuõng Taøu, Phan Thieát, Ban Meâ Thuoät, Myõ Tho, Vónh Long, Caàn Thô.
Lôøi daïy cuûa Giaùo Hoäi Meï, nhö moät quyeát taâm cho caùc vò muïc töû Vieät Nam taùi daán thaân trong laõnh vöïc giaùo duïc:
"Laø Meï vaø laø Thaày, Giaùo hoäi Coâng giaùo coù boån phaän thoâng truyeàn cho moïi ngöôøi, nhaát laø caùc Kitoâ höõu, moät neàn giaùo duïc toaøn veïn" [29].
Qua söï daán thaân trong söù maïng Giaùo duïc, Giaùo hoäi Coâng giaùo ôû khaép nôi tröïc tieáp xaây döïng tình lieân ñôùi giöõa caùc caù nhaân, caùc daân toäc vaø caùc quoác gia, voán laø ñieàu caáp baùch trong xaõ hoäi toaøn caàu hoùa hoâm nay, nhö Thö Chung naêm 2007 cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam veà Giaùo duïc Kitoâ giaùo nhaán maïnh:
"Con ngöôøi soáng trong xaõ hoäi khoâng phaûi laø moät oác ñaûo, nhöng lieân ñôùi vôùi nhau trong nieàm vui cuõng nhö öu saàu. Xaõ hoäi tính laø moät neùt noåi baät cuûa con ngöôøi. Giaùo duïc Kitoâ giaùo goùp phaàn coå voõ tình lieân ñôùi, laøm cho con ngöôøi coù traùch nhieäm vôùi nhau, traùch nhieäm ñoái vôùi xaõ hoäi vaø coâng ích, cuøng xaây döïng moät cuoäc soáng toát ñeïp an bình" [30].
YÙ thöùc tieàn ñoà cuûa daân toäc, töông lai cuûa Giaùo Hoäi, Hoäi Thaùnh taïi Vieät Nam muoán daán thaân trong lónh vöïc giaùo duïc theo khaû naêng cuûa mình nhö laø caùch thöùc loan baùo Tin Möøng cho moïi ngöôøi, xaây döïng ñaát nöôùc, caùch hieäu quaû vaø thieát thöïc hôn...
"...daãu phaûi ñoái dieän vôùi nhieàu giôùi haïn vaø khoù khaên, Giaùo Hoäi Vieät Nam vaãn kieân trì tìm caùch thöïc hieän söù vuï giaùo duïc voán gaén lieàn vôùi söù vuï Phuùc AÂm hoùa ñaõ ñöôïc Chuùa Gieâsu trao laïi..." [31].
Chuùng ta hy voïng vôùi Luaät tín ngöôõng, toân giaùo hieän nay, caùc toân giaùo noùi chung, vaø Giaùo hoäi Coâng Giaùo caùch ñaëc bieät seõ ñöôïc goùp söùc khoâng haïn cheá vaøo caùc lónh vöïc nhaát laø lónh vöïc giaùo duïc, Giaùo hoäi ñaõ coù truyeàn thoáng vaø kinh nghieäm saâu saéc.
Thaät theá, Giaùo hoäi Vieät Nam trong söù maïng giaùo duïc nhö ngöôøi ñi gieo gioáng: "mang haït gioáng vaõi gieo; luùc trôû veà, veà reo hôùn hôû, vai naëng gaùnh luùa vaøng" (Tv 125,6).
(Trích Baûn tin Hieäp Thoâng / HÑGMVN soá 116 - Thaùng 01 & 02, naêm 2020)
- - - - - - - - -
[1] Gioan Pheâ Ny Ngaân Giang OP, "Sö Phaïm Cuûa Thieân Chuùa, Neàn Taûng Giaùo Duïc Kitoâ Giaùo", http://daminhvn.net
[2] Will Spens (Chairman), Secondary education with special reference to grammar schools and technical high schools(1938). London: HM Stationery Office.
[3] Tuyeân Ngoân ñaïi hoäi toaøn Doøng Xi-toâ, sñd., soá 13, vaø soá 24 ñeán 27
[4] "Tìm hieåu veà caùc Giaùo hoäi taïi AÙ chaâu: lòch söû vaø hieän tình toân giaùo", http://conggiao.info
[5] "Thoáng keâ veà Giaùo Hoäi Haøn Quoác tröôùc chuveán thaêm cuûa ÑTC Phanxicoâ", https://dongten.net/
[6] "Danh saùch Taát caû caùc tröôøng Coâng giaùo ôû Haøn Quoác", http://korea.net.vn
[7] "Caùc toân giaùo lôùn taïi AÁn Ñoä", https://trithuc.itrithuc.vn
[8] "25.000 tröôøng hoïc Coâng Giaùo AÁn Ñoä ñoùng cöûa ñeå phaûn ñoái baïo löïc ôû Orissa", http://m.vietcatholic.net
[9] "Giaùo hoäi Indonesia, nhöõng cô hoäi vaø thaùch ñoá", https://www.vaticannews.va
[10] "Giaùo hoäi Indonesia, nhöõng cô hoäi vaø thaùch ñoá", https://www.vaticannews.va
[11] "Thaùi Lan: Caùc tröôøng hoïc Coâng Giaùo chuù troïng giaùo duïc vaø taâm linh.", http://btgcp.gov.vn
[12] Catholic Church Statistics, Agenzia Fides - 21 October 2018.
[13] "Nhöõng coâng trình maø Giaùo Hoäi coáng hieán cho nhaân loaïi",VietCatholic News. Ngaøy 17 thaùng 5 naêm 2011. Andrew Pinsent, "What the Church has given the world" (Catholic Herald), https://catholicherald.co.uk
[14] "Nhöõng coâng trình maø Giaùo Hoäi coáng hieán cho nhaân loaïi",VietCatholic News. Ngaøy 17 thaùng 5 naêm 2011. Andrew Pinsent, "What the Church has given the world" (Catholic Herald), https://catholicherald.co.uk
[15] "Don Bosco Vónh Long: Hieän dieän vaø phaùt trieån", http://conggiao.info
[16] "Naêm Thaùnh La San kyû nieäm 300 naêm thaùnh nhaân qua ñôøi", https://www.vaticannews.va/vi.html
[17] "Giôùi thieäu Doøng Teân", https://dongten.net/
[18] Tuyeân Ngoân veà Giaùo Duïc Kitoâ Giaùo, Lôøi môû ñaàu.
[19] Thoâng ñieäp Phaùt trieån caùc daân toäc, soá 15.
[20] Vatican Insider, http://vaticaninsider.lastampa.it
[21] Vatican Insider, http://vaticaninsider.lastampa.it
[22] Hoøa Giang Ñoã Höõu Nghieâm, Vieän Ñaïi hoïc Ñaø Laït, Giöõa Loøng Daân Toäc Vieät Nam 1957-1975 (Baûn boå sung laàn I), 2.2008.
[23] Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Vieät Nam - Nieân giaùm 2004, Nxb Toân giaùo 2004.
[24] Hoaøng Tuïy, "Moät soá vaán ñeà khoa hoïc vaø giaùo duïc: Goùc nhìn trong cuoäc", Thôøi ñaïi môùi - Taïp chí nghieân cöùu & thaûo luaän, soá 6 - Thaùng 11.2005.
[25] Thö Chung 2007 cuûa HÑGM Vieät Nam Veà Giaùo Duïc Kitoâ Giaùo.
[26] Tuyeân Ngoân veà Giaùo Duïc Kitoâ Giaùo, soá 1.
[27] Tuyeân Ngoân veà Giaùo Duïc Kitoâ Giaùo, soá 10.
[28] Tuyeân Ngoân veà Giaùo Duïc Kitoâ Giaùo, soá 8.
[29] Thö Chung 2007 cuûa HÑGM Vieät Nam veà Giaùo duïc Kitoâ Giaùo, soá 32.
[30] Thö Chung 2007 cuûa HÑGM Vieät Nam veà Giaùo duïc Kitoâ Giaùo, soá 34.
[31] Gm. Pheâroâ Nguyeãn Vaên Khaûm, "Giaùo hoäi vaø söù vuï giaùo duïc", Hieäp Thoâng soá 87 cuûa HÑGM Vieät Nam.