Vaên kieän cuûa Giaùo Hoaøng Haøn Laâm Vieän Söï Soáng:
Ñaïi Dòch vaø Tình Huynh Ñeä Phoå Quaùt
Vaên kieän cuûa Giaùo Hoaøng Haøn Laâm Vieän Söï Soáng: Ñaïi Dòch vaø Tình Huynh Ñeä Phoå Quaùt.
Vuõ Vaên An
Vatican (VietCatholic News 21-04-2020) - Ngaøy 30 thaùng Ba naêm 2020, trong cuoäc yeát kieán rieâng taïi Toâng Ñieän, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Vincenzo Paglia, chuû tòch Giaùo Hoaøng Haøn Laâm Vieän Söï Soáng, ñaõ trình Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ baûn vaên "Ñaïi Dòch vaø Tình Huynh Ñeä Phoå Quaùt" do Haøn Laâm Vieän soaïn thaûo nhaân ñaïi dòch Coronavirus. Ñöùc Toång Giaùm Muïc vieát trong moät baûn tuyeân boá: "Ñöùc Giaùo Hoaøng taâm söï vôùi toâi hai quan taâm cuûa ngaøi: ngay baây giôø phaûi laøm theá naøo giuùp ñôõ ñaëc bieät nhöõng ngöôøi yeáu theá nhaát; coøn veà töông lai, laøm theá naøo ñeå thoaùt khoûi cuoäc khuûng hoaûng naøy maø vöõng maïnh hôn trong tình lieân ñôùi' keå caû ôû bình dieän hoaøn caàu".
Sau ñaây laø baûn dòch Vieät ngöõ toaøn vaên vaên kieän noùi treân, ñaêng treân trang maïng cuûa Haøn Laâm Vieän, taïi http://www.academyforlife.va/content/pav/en/news/2020/pandemic-and-universal-brotherhood.html
Toaøn boä nhaân loaïi ñang bò thöû thaùch. Ñaïi dòch Covid-19 ñaët chuùng ta vaøo tình traïng khoù khaên chöa töøng thaáy, ñaày bi ñaùt vaø hoaøn caàu, maø söùc maïnh laøm ñaûo loän moïi keá hoaïch trong cuoäc soáng cuûa chuùng ta ngaøy caøng gia taêng hôn. Söï ieän dieän cuøng khaép cuûa côn ñe doïa naøy khieán chuùng ta tra vaán nhieàu khía caïnh trong caùch soáng cuûa chuùng ta, nhöõng caùch soáng chuùng ta voán coi laø vieäc ñöông nhieân. Chuùng ta ñang ñau ñôùn soáng moät nghòch lyù maø chuùng ta khoâng bao giôø töôûng töôïng ñöôïc: ñeå soáng thoaùt caên beänh naøy, chuùng ta phaûi töï coâ laäp vôùi nhau, nhöng neáu chuùng ta coù bao giôø phaûi hoïc caùch soáng taùch bieät vôùi nhau nhö theá naøy, haún chuùng ta seõ nhanh choùng nhaän ra raèng ñieàu chuû yeáu xieát bao ñoái vôùi cuoäc soáng cuûa chuùng ta laø soáng vôùi nhöõng ngöôøi khaùc.
Giöõa nieàm haùo höùc cuûa chuùng ta veà kyõ thuaät vaø quaûn lyù, chuùng ta thaáy mình khoâng ñöôïc chuaån bò veà maët xaõ hoäi vaø kyõ thuaät ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa vieäc laây lan naøy: chuùng ta raát khoù nhaän ra vaø thöøa nhaän taùc ñoäng cuûa noù. Vaø baây giôø, chuùng ta ñang gaáp ruùt haïn cheá söï laây lan cuûa noù. Nhöng neáu chuùng ta xem xeùt söï maát oån ñònh cuûa cuoäc soáng maø noù ñang gaây ra, chuùng ta seõ thaáy söï thieáu chuaån bò töông töï, chöa noùi tôùi moät söï phaûn khaùng naøo ñoù, ñoái vôùi vieäc coâng nhaän tính deã toån thöông veà theå chaát, vaên hoùa vaø chính trò cuûa chuùng ta khi ñoái ñaàu vôùi hieän töôïng naøy. Söï baát oån ñònh naøy vöôït quaù khaû naêng cuûa khoa hoïc vaø cuûa kyõ thuaät nôi caùc thieát bò trò lieäu. Seõ khoâng hôïp tình hôïp lyù, vaø laø moät sai laàm, khi quy keát traùch nhieäm veà tình huoáng naøy cho caùc nhaø khoa hoïc vaø kyõ thuaät vieân. Ñoàng thôøi, ñieàu chaéc chaén ñuùng laø chuùng ta caàn moät taàm nhìn saâu roäng hôn vaø moät ñoùng goùp xuaát phaùt töø söï suy tö coù traùch nhieäm hôn veà yù nghóa vaø giaù trò cuûa chuû nghóa nhaân baûn, vì chuùng cuõng coù tính caáp baùch nhö vieäc nghieân cöùu döôïc phaåm vaø vaéc-xin. Vaø khoâng phaûi chæ coù theá. Nhaän ra söï saâu saéc vaø traùch nhieäm naøy taïo ra moät boái caûnh gaén boù vaø hôïp nhaát, lieân minh vaø huynh ñeä, do nhaân tính chung cuûa chuùng ta, moät nhaân tính, khoâng heà deïp boû caùc ñoùng goùp cuûa nhöõng ngöôøi nam nöõ trong khoa hoïc vaø chính phuû, traùi laïi, luoân heát loøng hoã trôï nhöõng ngöôøi naøy vaø khaúng ñònh vai troø cuûa hoï. Söï coáng hieán cuûa hoï, moät söï coáng hieán ñaõ ñöôïc moïi ngöôøi bieát ôn moät caùch xöùng ñaùng vaø chaân thaønh, chaéc chaén, sau thôøi gian naøy, seõ ñöôïc cuûng coá vaø ñaùnh giaù cao.
Trong boái caûnh naøy, Giaùo hoaøng Haøn Laâm Vieän veà Söï Soáng, vôùi söï uûy nhieäm ñònh cheá cuûa noù, luoân coå vuõ vaø hoã trôï cuoäc lieân minh giöõa khoa hoïc vaø ñaïo ñöùc hoïc nhaèm tìm kieám moät chuû nghóa nhaân baûn toát nhaát, mong sao ñöôïc ñoùng goùp caùc suy tö cuûa chính mình. YÙ höôùng cuûa noù laø ñònh vò moät soá yeáu toá cuûa tình huoáng naøy, trong moät tinh thaàn ñoåi môùi, coù nhieäm vuï nuoâi döôõng caùc moái töông quan xaõ hoäi vaø chaêm soùc ngöôøi ta. Tình huoáng ñaëc bieät maø hieän nay ñang thaùch thöùc tình huynh ñeä cuûa coäng ñoàng nhaân loaïi (humana communitas), töïu chung, cuõng phaûi töï bieán mình thaønh moät dòp ñeå tinh thaàn cuûa chuû nghóa nhaân baûn naøy aûnh höôûng ñeán neàn vaên hoùa ñònh cheá moät caùch ñeàu ñaën: trong caùc daân toäc caù theå vaø trong moái lieân keát haøi hoøa giöõa caùc daân toäc.
Tình lieân ñôùi trong tính deã bò toån thöông vaø trong caùc giôùi haïn
Ñaàu tieân, ñaïi dòch laøm noåi baät moät caùch baát ngôø cay nghieät tính baáp beânh voán laø ñaëc ñieåm trieät ñeå cuûa thaân phaän laøm ngöôøi cuûa chuùng ta. ÔÛ moät soá khu vöïc treân theá giôùi, tính baáp beânh trong cuoäc hieän sinh cuûa caùc caù nhaân vaø coäng ñoàng laø traûi nghieäm haøng ngaøy do ngheøo ñoùi laøm cho moïi ngöôøi khoâng ñöôïc chaêm soùc, ngay caû khi söï chaêm soùc coù saün ñoù, hoaëc khoâng coù ñaày ñuû thöïc phaåm, ngay caû luùc thöïc phaåm naøy khoâng thieáu treân toaøn theá giôùi. ÔÛ nhöõng nôi khaùc treân theá giôùi, soá löôïng caùc khu vöïc baát traéc ñaõ giaûm daàn nhôø caùc tieán boä cuûa khoa hoïc vaø kyõ thuaät, ñeán möùc chuùng ta töï löøa doái mình raèng chuùng ta khoâng theå deã bò toån thöông hoaëc chuùng ta coù theå tìm ra giaûi phaùp kyõ thuaät cho moïi nan ñeà. Tuy nhieân, duø coù coá gaéng bao nhieâu ñi chaêng nöõa, chuùng ta vaãn khoâng theå kieåm soaùt ñöôïc ñaïi dòch ñang dieãn ra, ngay ôû trong caùc xaõ hoäi phaùt trieån nhaát veà kinh teá vaø kyõ thuaät, nôi noù ñaõ laán aùt khaû naêng cuûa caùc phoøng thí nghieäm vaø caùc cô sôû chaêm soùc söùc khoûe. Nhöõng döï ñoaùn laïc quan cuûa chuùng ta veà khaû naêng cuûa khoa hoïc vaø kyõ thuaät coù leõ ñaõ cho pheùp chuùng ta töôûng töôïng raèng chuùng ta seõ coù theå ngaên chaën söï laây lan cuûa moät dòch beänh hoaøn caàu coù cöôøng ñoä naøy, ñeán möùc khaû naêng cuûa noù döôøng nhö ngaøy caøng xa vôøi. Chuùng ta phaûi thöøa nhaän raèng töôûng töôïng ñoù khoâng ñuùng. Vaø ngaøy nay, chuùng ta thaäm chí coøn ñöôïc khuyeán khích ñeå nghó raèng, cuøng vôùi caùc taøi nguyeân baûo veä vaø chaêm soùc phi thöôøng maø tieán boä cuûa chuùng ta ñaõ taïo ra, cuõng coù nhöõng taùc duïng phuï cho thaáy söï yeáu keùm trong caùc heä thoáng cuûa chuùng ta vaø chuùng ta khoâng caûnh giaùc ñuû ñoái vôùi chuùng.
Duø sao, ñieàu roõ raøng moät caùch ñau ñôùn laø chuùng ta khoâng laøm chuû soá phaän cuûa mình. Vaø khoa hoïc cuõng ñang cho thaáy nhieàu giôùi haïn cuûa noù. Chuùng ta ñaõ bieát ñieàu naøy: caùc keát luaän cuûa khoa hoïc luoân phieán dieän, baát luaän vì, do söï thuaän tieän hay do caùc lyù do thöïc teá, noù chæ taäp chuù vaøo moät soá khía caïnh cuûa thöïc taïi vaø boû qua nhieàu khía caïnh khaùc, hoaëc vì, do baûn chaát cuûa caùc lyù thuyeát khoa hoïc, nhöõng lyù thuyeát, duø sao, chæ coù tính taïm thôøi vaø caàn ñöôïc duyeät laïi. Nhöng trong söï baát traéc maø chuùng ta ñang traûi qua khi ñoái phoù vôùi viruùt Covid-19, chuùng ta ñaõ tri nhaän moät caùch roõ raøng môùi meû tính tieäm tieán (gradualness) vaø phöùc taïp voán laø moät phaàn cuûa kieán thöùc khoa hoïc, moät kieán thöùc ñoøi phaûi ñaëc bieät chuù yù tôùi phöông phaùp vaø vieäc xaùc nhaän giaù trò. Söï baáp beânh vaø caùc giôùi haïn trong hieåu bieát cuûa chuùng ta cuõng xuaát hieän döôùi daïng hoaøn caàu, coù thöïc vaø chung chia; khoâng coù luaän ñieåm coù thöïc chaát naøo cho pheùp moät soá neàn vaên minh hoaëc thöïc theå töï coi mình ñöùng treân heát, toát hôn nhöõng neàn vaên minh khaùc vaø coù theå töï coâ laäp khi thuaän tieän. Baây giôø, chuùng ta ñaõ ñuû gaàn ñeå "chaïm" tôùi moái lieân keát qua laïi cuûa chuùng ta. Thaät vaäy, chuùng ta lieân keát vôùi nhau bôûi vieäc bò chöôøng maët cho tính deã bò toån thöông nhieàu hôn laø bôûi hieäu naêng cuûa caùc coâng cuï cuûa chuùng ta. Söï laây nhieãm lan truyeàn raát nhanh töø nöôùc naøy sang nöôùc khaùc; nhöõng gì xaûy ra vôùi moät ngöôøi trôû neân coù tính quyeát ñònh ñoái vôùi moïi ngöôøi. Tình huoáng naøy laøm hieån thò hôn ngay laäp töùc nhöõng gì chuùng ta tuy ñaõ bieát nhöng khoâng noäi taâm hoùa ñöôïc moät caùch ñaày ñuû: duø toát hay xaáu, caùc haäu quaû do haønh ñoäng cuûa chuùng ta luoân giaùng xuoáng ngöôøi khaùc cuõng nhö giaùng xuoáng chính chuùng ta. Khoâng coù haønh vi caù nhaân naøo maø khoâng coù caùc haäu quaû xaõ hoäi. Ñieàu naøy ñuùng cho töøng caù nhaân, vaø cho töøng coäng ñoàng, xaõ hoäi vaø trung taâm daân soá. Taùc phong baát caån hoaëc daïi doät, moät taùc phong döôøng nhö chæ aûnh höôûng ñeán chính chuùng ta, trôû thaønh moái ñe doïa cho moïi ngöôøi ñang ñöông ñaàu vôùi nguy cô laây nhieãm, duø thaäm chí khoâng aûnh höôûng ñeán chính taùc nhaân. Nhôø caùch ñoù, chuùng ta hoïc ñöôïc ñieàu naøy: söï an toaøn cuûa moïi ngöôøi tuøy thuoäc söï an toaøn cuûa moïi ngöôøi khaùc.
Söï buøng phaùt cuûa dòch beänh chaéc chaén laø moät haèng soá trong lòch söû loaøi ngöôøi. Nhöng chuùng ta khoâng theå che giaáu caùc ñaëc ñieåm cuûa moái ñe doïa ngaøy nay, moät ñieàu cho thaáy: noù coù theå thích öùng raát toát tính baøng baïc cuûa noù vaøo loái soáng hieän taïi cuûa chuùng ta vaø coù theå phaù vôõ caùc bieän phaùp baûo veä. Vôùi maïng löôùi giao thoâng vaø chuyeån haøng roäng khaép vaø höõu hieäu cuûa mình, chuùng ta haún nhaän thöùc ñöôïc caùc hieäu quaû cuûa caùc moâ hình phaùt trieån cuûa chuùng ta, nhöõng moâ hình töø tröôùc ñeán nay vaãn khai thaùc caùc khu röøng baát khaû xaâm phaïm nôi maø caùc vi sinh vaät xa laï vôùi heä thoáng mieãn dòch cuûa con ngöôøi ñöôïc tìm thaáy. Coù leõ chuùng ta seõ tìm ra giaûi phaùp cho nhöõng gì ñang taán coâng chuùng ta hieän nay. Tuy nhieân, chuùng ta seõ phaûi laøm ñieàu ñoù vì bieát raèng loaïi ñe doïa naøy ñang thu thaäp tieàm naêng coù tính heä thoáng laâu daøi.
Thöù hai, toát hôn neân giaûi quyeát vaán ñeà baèng caùc nguoàn taøi nguyeân khoa hoïc vaø toå chöùc toát nhaát maø chuùng ta hieän coù, traùnh vieäc duøng yù thöùc heä chæ ñeå nhaán maïnh tôùi moâ hình xaõ hoäi naøo chòu ñaùnh ñoàng söï cöùu roãi vôùi söùc khoûe. Thay vì bò coi nhö moät thaát baïi cuûa khoa hoïc vaø kyõ thuaät, moät ñieàu chaéc haún luoân khieán chuùng ta phaán khích vì söï tieán boä cuûa noù, nhöng ñoàng thôøi cuõng khieán chuùng ta khieâm toán soáng vôùi nhöõng giôùi haïn cuûa noù, beänh taät vaø caùi cheát laø veát thöông saâu nhaát ñoái vôùi nhöõng xuùc caûm thaân thöông vaø saâu saéc nhaát cuûa chuùng ta, nhöng, ñieàu naøy khoâng theå aùp ñaët leân chuùng ta vieäc baùc boû tính chính ñaùng cuûa nhöõng xuùc caûm naøy vaø söï ñoå vôõ cuûa caùc moái daây noái keát xuùc caûm aáy. Vaø ñieàu naøy, ngay caû khi chuùng ta phaûi chaáp nhaän vieäc chuùng ta khoâng coù khaû naêng ñaït troïn ñöôïc tình yeâu maø nhöõng xuùc caûm vaø moái daây raøng buoäc naøy chöùa ñöïng trong chính chuùng. Maëc duø cuoäc soáng cuûa chuùng ta luoân luoân coù tính töû sinh, chuùng ta vaãn hy voïng raèng ñieàu ñoù khoâng ñuùng ñoái vôùi maàu nhieäm tình yeâu trong ñoù cuoäc soáng voán cö nguï.
Töø söï noái keát qua laïi treân thöïc teá ñeán tình lieân ñôùi ñöôïc löïa choïn
Chöa bao giôø chuùng ta ñöôïc keâu goïi nhaän thöùc tính hoã töông, voán naèm ôû neàn taûng cuoäc soáng cuûa chuùng ta, nhieàu nhö chuùng ta ñöôïc keâu goïi trong thôøi gian khaån tröông khuûng khieáp naøy. Nhaän ra raèng moãi cuoäc soáng laø moät cuoäc soáng chung, chuùng ta cuøng nhau taïo neân cuoäc soáng vaø cuoäc soáng ñeán töø "ngöôøi khaùc". Caùc taøi nguyeân cuûa coäng ñoàng naøo khoâng coi cuoäc soáng cuûa con ngöôøi chæ nhö moät söï kieän sinh hoïc laø moät thieän ích quyù giaù luoân ñoàng haønh, moät caùch coù traùch nhieäm, vôùi moïi hoaït ñoäng khaùc caàn thieát cho vieäc chaêm soùc. Coù leõ chuùng ta ñaõ laõng phí moät caùch thieáu suy nghó gia saûn naøy, maø giaù trò cuûa noù taïo ra söï khaùc bieät trong nhöõng thôøi ñieåm nhö theá naøy, vaø ñaõ ñaùnh giaù thaáp moät caùch nghieâm troïng caùc thieän ích töông quan voán coù khaû naêng chia seû vaø phaân phoái khi caùc moái daây xuùc caûm vaø tinh thaàn coäng ñoàng bò thöû thaùch moät caùch ñau ñôùn, chính do vieäc chuùng ta caàn coù caùc nhu yeáu phaåm ñeå baûo veä söï soáng sinh hoïc.
Hai caùch suy nghó khaù thoâ thieån, maø döôøng nhö ñaõ trôû thaønh phoå bieán vaø laø ñieåm tham chieáu khi chuùng ta noùi tôùi töï do vaø quyeàn lôïi, coù xu höôùng ñöôïc ñem ra thaûo luaän ngaøy nay. Caùch suy nghó ñaàu tieân laø, "Töï do cuûa toâi keát thuùc khi töï do cuûa ngöôøi khaùc baét ñaàu". Coâng thöùc naøy, voán mô hoà moät caùch nguy hieåm, thöïc khoâng thoaû ñaùng ñoái vôùi söï hieåu bieát thöïc söï veà kinh nghieäm, vaø khoâng phaûi ngaãu nhieân, noù ñöôïc khaúng ñònh bôûi nhöõng ngöôøi, treân thöïc teá, ôû vò trí coù quyeàn löïc: caùc quyeàn töï do cuûa chuùng ta luoân ñan xen vaø choàng cheùo leân nhau, duø toát hay xaáu. Thay vaøo ñoù, chuùng ta neân hoïc caùch laøm cho caùc quyeàn töï do cuûa chuùng ta coù tính hôïp taùc vì thieän ích chung, hoïc caùch thaéng vöôït caùc xu höôùng, maø moät dòch beänh voán coù theå nuoâi döôõng, chæ nhìn thaáy nôi ngöôøi khaùc moái ñe doïa "laây nhieãm" ñeå maø xa laùnh, moät keû thuø maø chuùng ta phaûi baûo veä choáng laïi. Caùch suy nghó thöù hai laø "ñôøi soáng toâi chæ tuøy thuoäc toâi maø thoâi". Khoâng, khoâng phaûi theá. Chuùng ta laø moät phaàn cuûa nhaân loaïi vaø nhaân loaïi laø moät phaàn cuûa chuùng ta. Chuùng ta phaûi chaáp nhaän söï phuï thuoäc naøy vaø ñaùnh giaù cao traùch nhieäm ñaõ laøm chuùng ta trôû thaønh nhöõng ngöôøi tham gia vaø chuû ñoäng trong ñoù. Khoâng coù quyeàn lôïi naøo maø khoâng coù nghóa vuï töông öùng: vieäc soáng chung cuûa nhöõng ngöôøi töï do vaø bình ñaúng laø moät vaán ñeà ñaïo ñöùc thanh nhaõ, chöù khoâng phaûi laø moät vaán ñeà kyõ thuaät.
Do ñoù, chuùng ta ñöôïc keâu goïi nhìn nhaän, moät caùch ñaày xuùc caûm môùi meû vaø saâu saéc, raèng chuùng ta ñöôïc trao phoù cho nhau. Chöa bao giôø nhö ngaøy nay, moái töông quan chaêm soùc laïi töï theå hieän nhö moät moâ hình caên baûn cho söï soáng chung cuûa con ngöôøi. Söï thay ñoåi töø vieäc phuï thuoäc laãn nhau treân thöïc teá böôùc sang tình lieân ñôùi ñöôïc löïa choïn khoâng phaûi laø moät vieäc chuyeån ñoåi töï ñoäng. Nhöng ñaõ coù nhieàu daáu hieäu cho thaáy chuùng ta chuyeån dòch höôùng tôùi vieäc haønh ñoäng coù traùch nhieäm vaø taùc phong huynh ñeä. Chuùng ta thaáy ñieàu naøy moät caùch ñaëc bieät roõ raøng trong cam keát cuûa caùc nhaân vieân chaêm soùc y teá, nhöõng ngöôøi quaûng ñaïi coáng hieán taát caû naêng löïc cuûa hoï, ñoâi khi nguy hieåm ñeán tính maïng hoaëc söùc khoûe cuûa chính hoï, ñeå giaûm bôùt söï ñau khoå cuûa ngöôøi beänh. Tính chuyeân nghieäp cuûa hoï vöôït ra ngoaøi caùc giôùi haïn cuûa nghóa vuï hôïp ñoàng, do ñoù, chöùng thöïc raèng vieäc laøm, tröôùc heát, laø lónh vöïc ñeå phaùt bieåu yù nghóa vaø giaù trò, chöù khoâng phaûi chæ laø caùc "giao dòch" hay "haøng hoùa" ñeå trao ñoåi laáy moät möùc giaù naøo ñoù. Nhöng ñieàu töông töï cuõng xaûy ra vôùi caùc nhaø nghieân cöùu vaø caùc nhaø khoa hoïc ñaõ duøng caùc kyõ naêng cuûa hoï ñeå phuïc vuï ngöôøi khaùc. Daán thaân vaøo vieäc chia seû löïc löôïng vaø thoâng tin ñaõ laøm khaû höõu vieäc thieát laäp ra söï hôïp taùc nhanh choùng giöõa maïng löôùi caùc trung taâm nghieân cöùu veà giao thöùc thöû nghieäm ñeå thieát laäp ñöôïc söï an toaøn vaø hieäu naêng cuûa caùc döôïc phaåm.
Ñoàng thôøi, chuùng ta cuõng khoâng ñöôïc queân taát caû nhöõng ngöôøi ñaøn baø vaø nhöõng ngöôøi ñaøn oâng khaùc ñang moãi ngaøy moãi choïn caùch tích cöïc vaø can ñaûm vieäc baûo veä vaø nuoâi döôõng tình huynh ñeä. Chính nhöõng ngöôøi meï vaø ngöôøi cha cuûa gia ñình, ngöôøi giaø vaø thanh nieân; chính nhöõng ngöôøi naøy, ngay trong nhöõng tình huoáng khoù khaên khaùch quan, vaãn tieáp tuïc laøm coâng vieäc cuûa hoï moät caùch trung thöïc vaø taän taâm; chính haøng ngaøn tình nguyeän vieân vaãn khoâng ngöøng phuïc vuï; chính caùc nhaø laõnh ñaïo caùc coäng ñoàng toân giaùo vaãn tieáp tuïc phuïc vuï nhöõng ngöôøi ñöôïc giao phoù cho hoï chaêm soùc, duø phaûi traû giaù baèng maïng soáng cuûa hoï, nhö ñaõ ñöôïc tieát loä bôûi nhöõng caâu chuyeän cuûa raát nhieàu linh muïc ñaõ cheát vì Covid-19.
Veà maët chính trò, tình hình hieän nay thuùc giuïc chuùng ta coù caùi nhìn bao quaùt. Trong caùc lieân heä quoác teá (vaø trong caùc moái lieân heä giöõa caùc Thaønh vieân cuûa Lieân minh Chaâu AÂu), chính thöù luaän lyù thieån caän vaø aûo töôûng ñang tìm caùch ñöa ra caùc giaûi ñaùp chæ phuïc vuï "lôïi ích quoác gia". Khoâng coù söï hôïp taùc höõu hieäu vaø coù phoái hôïp höõu hieäu, nhaèm giaûi quyeát caùc ñeà khaùng chính trò, thöông maïi, yù thöùc heä vaø töông quan khoâng theå traùnh, thì viruùt seõ khoâng döøng laïi. Taát nhieân, ñaây laø nhöõng quyeát ñònh raát nghieâm troïng vaø naëng neà: chuùng ta caàn moät vieãn kieán côûi môû vaø nhöõng löïa choïn khoâng luoân luoân thoûa maõn caùc mong muoán ngay laäp töùc cuûa caùc quaàn chuùng caù theå. Nhöng vì tính naêng ñoäng roõ reät coù tính hoaøn caàu, caùc giaûi ñaùp cuûa chuùng ta, muoán höõu hieäu, khoâng theå bò giôùi haïn trong nhöõng gì ñang xaûy ra trong bieân giôùi cuûa chính mình.
Khoa hoïc, y hoïc vaø chính trò: lieân keát xaõ hoäi ñang bò thöû nghieäm
Caùc quyeát ñònh chính trò chaéc chaén seõ phaûi tính ñeán caùc döõ kieän khoa hoïc, nhöng chuùng khoâng theå bò giôùi haïn vaøo caùc yeáu toá naøy. Cho pheùp caùc hieän töôïng nhaân baûn chæ ñöôïc giaûi thích döïa treân caùc phaïm truø cuûa khoa hoïc thöïc nghieäm coù nghóa laø chæ môùi ñöa ra ñöôïc caùc caâu traû lôøi ôû bình dieän kyõ thuaät maø thoâi. Ñieàu naøy keát cuïc seõ laø moät thöù luaän lyù hoïc coi caùc dieãn trình sinh hoïc nhö caùc yeáu toá quyeát ñònh cuûa caùc löïa choïn chính trò, theo con ñöôøng nguy hieåm maø neàn chính trò sinh hoïc töøng daïy doã chuùng ta. Noù cuõng khoâng toân troïng caùc khaùc bieät giöõa caùc neàn vaên hoùa ñeå chæ hieåu chuùng theo moät caùch khoa hoïc kyõ thuaät duy nhaát: caùc nghóa roäng khaùc nhau voán gaùn cho söùc khoûe, beänh taät, töû vong vaø caùc heä thoáng chaêm soùc söùc khoûe coù theå taïo neân söï phong phuù cho moïi ngöôøi.
Thay vaøo ñoù, chuùng ta caàn moät lieân minh giöõa khoa hoïc vaø chuû nghóa nhaân baûn, moät lieân minh phaûi ñöôïc tích hôïp vaø khoâng bò taùch bieät, hoaëc teä hôn, ôû theá choáng cöï nhau. Ta chæ coù theå thaéng vöôït moät tình theá khaån tröông nhö Covid-19, tröôùc heát, nhôø chaát khaùng theå laø tình lieân ñôùi. Caùc bieän phaùp ngaên chaën kyõ thuaät vaø laâm saøng phaûi ñöôïc tích hôïp vaøo moät cuoäc tìm kieám roäng raõi vaø saâu saéc vì thieän ích chung, moät cuoäc tìm kieám seõ phaûi choáng laïi xu höôùng daønh lôïi ích cho nhöõng ngöôøi coù ñaëc quyeàn vaø boû beâ nhöõng ngöôøi deã bò toån thöông theo quyeàn coâng daân, thu nhaäp, chính trò hoaëc tuoåi taùc.
Ñieàu naøy cuõng aùp duïng cho moïi löïa choïn ñöôïc ñöa ra trong vieäc theo ñuoåi "chính saùch chaêm soùc", trong ñoù, coù caùc löïa choïn lieân quan maät thieát vôùi thöïc haønh laâm saøng. Caùc ñieàu kieän khaån tröông maø nhieàu quoác gia ñang laâm phaûi coù theå daãn ñeán vieäc buoäc caùc baùc só phaûi ñöa ra caùc quyeát ñònh bi ñaùt vaø ñau ñôùn, lieân quan ñeán vieäc ñònh phaàn (ration) caùc nguoàn taøi nguyeân giôùi haïn khoâng coù saün cho taát caû moïi ngöôøi cuøng moät luùc. Trong nhöõng tröôøng hôïp nhö vaäy, sau khi thöïc hieän, ôû bình dieän toå chöùc, moïi thöù coù theå ñeå traùnh vieäc ñònh phaàn, neân luoân löu yù ñieàu naøy: caùc quyeát ñònh khoâng theå döïa treân caùc khaùc bieät veà giaù trò cuûa söï soáng con ngöôøi vaø phaåm giaù cuûa moãi ngöôøi, nhöõng ñieàu luoân bình ñaúng vaø voâ giaù. Quyeát ñònh naøy lieân quan nhieàu hôn ñeán vieäc söû duïng caùc phöông phaùp ñieàu trò theo caùch toát nhaát coù theå döïa treân nhu caàu cuûa beänh nhaân, nghóa laø, möùc ñoä traàm troïng cuûa beänh vaø nhu caàu caàn ñöôïc chaêm soùc, vaø vieäc ñaùnh giaù caùc lôïi ích laâm saøng maø vieäc ñieàu trò coù theå taïo ra, döïa treân söï döï ñoaùn beänh (prognosis) cuûa hoï. Tuoåi taùc khoâng theå ñöôïc coi nhö tieâu chuaån duy nhaát vaø töï ñoäng ñeå quaûn lyù vieäc löïa choïn. Laøm nhö theá coù theå daãn ñeán thaùi ñoä kyø thò ñoái vôùi ngöôøi giaø vaø ngöôøi yeáu ñuoái. Duø sao, caàn phaûi ñöa ra caùc tieâu chuaån, caøng ñöôïc nhieàu ngöôøi ñoàng yù caøng toát vaø döïa treân caùc laäp luaän vöõng chaéc, ñeå traùnh söï tuøy tieän hoaëc ngaãu höùng trong caùc tình huoáng khaån tröông, nhö thaûm hoïa y hoïc ñaõ daïy chuùng ta. Taát nhieân, caàn phaûi laëp laïi ñieàu naøy: ñònh phaàn phaûi laø löïa choïn cuoái cuøng. Tìm kieám caùc phöông phaùp ñieàu trò töông ñöông vôùi möùc ñoä coù theå, chia seû caùc nguoàn taøi nguyeân vaø di chuyeån caùc beänh nhaân, laø nhöõng löïa choïn thay theá phaûi ñöôïc xem xeùt caån thaän, trong khuoân khoå coâng lyù. Trong caùc ñieàu kieän baát lôïi, tính saùng taïo cuõng cung caáp caùc giaûi phaùp cho caùc nhu caàu chuyeân bieät, chaúng haïn nhö vieäc söû duïng cuøng moät maùy thôû cho nhieàu beänh nhaân khaùc nhau. Duø sao, chuùng ta khoâng bao giôø ñöôïc boû rôi ngöôøi beänh, ngay caû khi khoâng coøn caùch ñieàu trò naøo coù saün nöõa: chaêm soùc giaûm ñau, quaûn lyù ñau ñôùn vaø ñích thaân ñoàng haønh khoâng bao giôø ñöôïc boû qua.
Ngay veà söùc khoûe coâng coäng, kinh nghieäm chuùng ta ñang traûi qua mang ñeán cho chuùng ta moät thöû nghieäm nghieâm tuùc, ngay caû khi ñoù laø moät thöû nghieäm chæ coù theå thöïc hieän trong töông lai, trong thôøi gian ít gaëp khoù khaên hôn. Vaán ñeà laø söï caân baèng giöõa phöông thöùc phoøng ngöøa vaø phöông thöùc trò lieäu, giöõa vieäc ñieàu trò moät caù nhaân vaø chieàu kích taäp theå (vì moái töông quan chaët cheõ giöõa söùc khoûe vaø caùc quyeàn lôïi caù nhaân, vaø söùc khoûe coâng coäng). Ñaây laø nhöõng vaán ñeà ñaët caên baûn treân moái quan taâm saâu saéc hôn tôùi caùc muïc tieâu maø y hoïc coù theå töï ñaët ra cho chính mình, trong khi löu yù moät caùch toång theå tôùi vai troø cuûa söùc khoûe trong sinh hoaït xaõ hoäi trong moïi chieàu kích cuûa noù, nhö giaùo duïc vaø chaêm soùc moâi tröôøng. Ngöôøi ta coù theå thoaùng nhìn thaáy thaønh quaû cuûa moät vieãn aûnh ñaïo ñöùc sinh hoïc hoaøn caàu, coù tính ñeán tính ña daïng cuûa caùc lôïi ích hieän ñang coù nguy cô vaø phaïm vi hoaøn caàu cuûa caùc vaán ñeà voán lôùn hôn quan ñieåm caù nhaân chuû nghóa vaø coù tính giaûn löôïc veà caùc vaán ñeà thuoäc söï soáng con ngöôøi, söùc khoûe vaø chaêm soùc.
Trong boái caûnh traùch nhieäm, nguy cô dòch beänh hoaøn caàu ñoøi phaûi coù söï phoái hôïp hoaøn caàu trong caùc heä thoáng chaêm soùc söùc khoûe. Nhaän thöùc ñöôïc raèng söùc maïnh cuûa dieãn trình ñöôïc xaùc ñònh bôûi moùc xích yeáu nhaát, xeùt veà toác ñoä chaån ñoaùn, toác ñoä phaûn öùng nhanh vaø caùc bieän phaùp ngaên chaën töông xöùng, caùc cô caáu thoûa ñaùng, caùc heä thoáng löu tröõ hoà sô vaø khaû naêng chia seû thoâng tin vaø döõ kieän. Ñieàu caàn thieát laø caùc thaåm quyeàn coù khaû naêng xöû lyù caùc tröôøng hôïp khaån tröông moät caùch toaøn dieän, phaûi ñöa ra caùc quyeát ñònh vaø phoái hôïp truyeàn thoâng, coù theå döïa vaøo nhö caùc ñieåm tham chieáu ñeå traùnh caùc côn baõo truyeàn thoâng töøng buøng phaùt (infodemia=quaù nhieàu thoâng tin laøm caûn trôû quyeát ñònh), vôùi caùc döõ kieän khoâng chính xaùc vaø caùc baùo caùo rôøi raïc.
Nghóa vuï baûo veä keû yeáu: Ñöùc tin Tin Möøng ôû theá bò thöû thaùch
Trong boái caûnh naøy, caàn ñaëc bieät chuù yù ñeán nhöõng ngöôøi yeáu ôùt nhaát, vaø chuùng ta ñaëc bieät nghó tôùi ngöôøi giaø vaø ngöôøi coù nhu caàu ñaëc bieät. Trong khi taát caû nhöõng ñieàu khaùc ñeàu bình ñaúng, thì tyû leä töû vong cuûa dòch beänh thay ñoåi, tuøy thuoäc tình hình cuûa caùc quoác gia bò aûnh höôûng, vaø trong moãi quoác gia, theo caùc nguoàn taøi nguyeân saün coù, phaåm chaát vaø vieäc toå chöùc heä thoáng chaêm soùc söùc khoûe, caùc ñieàu kieän soáng cuûa ngöôøi daân, khaû naêng bieát vaø hieåu caùc ñaëc ñieåm cuûa hieän töôïng vaø giaûi thích thoâng tin. Seõ coù nhieàu cheát choùc hôn ôû nhöõng nôi, trong cuoäc soáng haøng ngaøy, ngöôøi ta voán khoâng ñöôïc ñaûm baûo veà phöông dieän chaêm soùc söùc khoûe caên baûn vaø ñôn giaûn.
Döïa treân söï tieâu cöïc lôùn hôn maø nhöõng ngöôøi yeáu ôùt nhaát ñang phaûi ñöông ñaàu, söï xem xeùt cuoái cuøng ôû treân cuõng thuùc giuïc chuùng ta chuù yù raát nhieàu ñeán caùch chuùng ta noùi veà haønh ñoäng cuûa Thieân Chuùa trong cuoäc khuûng hoaûng coù tính lòch söû naøy. Chuùng ta khoâng theå giaûi thích caùc ñau khoå maø nhaân loaïi ñang phaûi traûi qua theo caùc sô ñoà thoâ thieån voán thieát laäp söï töông öùng giöõa "toäi khi quaân" (leøse-majesteù) choáng laïi Thieân Chuùa vaø "söï traû thuø thaùnh thieâng" do Thieân Chuùa thöïc hieän. Nguyeân söï kieän, trong boái caûnh nhö theá, keû yeáu nhaát seõ phaûi chòu ñau khoå, chính hoï laø nhöõng ngöôøi ñöôïc Thieân Chuùa quan taâm hôn caû vaø töøng ñoàng hoùa vôùi (Mt 25: 40-45) cuõng ñuû noùi ngöôïc laïi khaû theå naøy. Laéng nghe Kinh thaùnh vaø vieäc neân troïn lôøi höùa raèng Chuùa Gieâsu seõ hoaøn taát cho thaáy ñöùng veà phía söï soáng, nhö Thieân Chuùa ñaõ ra leänh cho chuùng ta, ñöôïc thöïc hieän thoâng qua caùc cöû chæ tình ngöôøi ñoái vôùi "ngöôøi khaùc". Nhö chuùng ta ñaõ thaáy, nhöõng cöû chæ naøy khoâng thieáu trong nhöõng ngaøy naøy.
Moïi hình thöùc lo toan aân caàn, moïi bieåu hieän cuûa loøng nhaân töø laø moät chieán thaéng cuûa Chuùa Gieâsu phuïc sinh. Laøm chöùng cho ñieàu naøy laø traùch nhieäm cuûa caùc Kitoâ höõu. Luoân luoân vaø ñoái vôùi moïi ngöôøi. Thí duï, trong hoaøn caûnh naøy, chuùng ta khoâng theå queân caùc tai hoïa khaùc ñang aûnh höôûng ñeán nhöõng ngöôøi yeáu ôùt nhaát, chaúng haïn nhö ngöôøi tò naïn vaø ngöôøi nhaäp cö, hoaëc nhöõng ngöôøi tieáp tuïc bò vaây khoán bôûi xung ñoät, chieán tranh vaø ñoùi khaùt.
Caàu nguyeän chuyeån caàu
Nôi naøo söï gaàn guõi Tin Möøng gaëp phaûi giôùi haïn vaät lyù hoaëc choáng ñoái thuø ñòch, vieäc chuyeån caàu, döïa treân Töôïng Chòu Naïn, vaãn giöõ ñöôïc söùc maïnh khoâng theå ngaên caûn vaø ñaày tính quyeát ñònh cuûa noù, ngay caû luùc ngöôøi ta döôøng nhö khoâng soáng theo phöôùc laønh cuûa Thieân Chuùa (Xh 32: 9-13). Tieáng keâu chuyeån caàu töø daân toäc nhöõng ngöôøi tin naøy laø nôi chuùng ta coù theå daàn daàn tieán ñeán choã chaáp nhaän maàu nhieäm cheát choùc ñaày bi ñaùt, maø noãi sôï haõi noù voán laø moät phaàn trong moïi caâu chuyeän cuûa chuùng ta ngaøy nay. Trong thaäp giaù Chuùa Kitoâ, ta coù theå nghó tôùi kieáp nhaân sinh nhö moät cuoäc vöôït qua vó ñaïi: Caùi voû cuoäc hieän sinh cuûa chuùng ta gioáng nhö moät con nhoäng ñang chôø ñöôïc giaûi phoùng thaønh con böôùm. Thaùnh Phaoloâ noùi raèng toaøn boä saùng theá ñang soáng "côn ñau sinh nôû".
Chuùng ta phaûi hieåu yù nghóa cuûa vieäc caàu nguyeän trong chính aùnh saùng treân. Nhö moät chuyeån caàu cho moïi ngöôøi vaø cho taát caû nhöõng ai ñang ñau khoå, vaø Chuùa Gieâsu cuõng mang hoï vaøo tình lieân ñôùi vôùi chuùng ta, vaø nhö moät khoaûnh khaéc ñeå hoïc hoûi töø Ngöôøi caùch soáng ñau khoå nhö moät bieåu thöùc noùi leân nieàm tín thaùc vaøo Chuùa Cha. Chính cuoäc ñoái thoaïi vôùi Thieân Chuùa naøy ñaõ trôû thaønh nguoàn suoái giuùp chuùng ta tin töôûng caû con ngöôøi nöõa. Töø ñaây, chuùng ta coù ñöôïc söùc maïnh beân trong ñeå thi haønh moïi traùch nhieäm cuûa ta vaø khieán chuùng ta côûi môû ñoùn nhaän vieäc hoaùn caûi, theo nhöõng gì thöïc taïi laøm chuùng ta hieåu laøm theá naøo vieäc cuøng toàn taïi coù tính nhaân baûn hôn coù theå coù trong theá giôùi cuûa chuùng ta. Chuùng ta nhôù lôøi leõ cuûa Ñöùc Giaùm Muïc giaùo phaän Bergamo, moät trong nhöõng thaønh phoá bò aûnh höôûng nhieàu nhaát ôû YÙ, Ñöùc Cha Francesco Beschi: "Nhöõng lôøi caàu nguyeän cuûa chuùng ta khoâng phaûi laø nhöõng coâng thöùc ma thuaät. Ñöùc tin vaøo Thieân Chuùa khoâng giaûi quyeát moät caùch ma thuaät caùc vaán ñeà cuûa chuùng ta, ñuùng hôn, noù ñem laïi cho chuùng ta moät söùc maïnh beân trong ñeå thi haønh cam keát aáy, moät cam keát maø moãi ngöôøi vaø moïi ngöôøi, theo nhöõng caùch khaùc nhau, ñeàu ñöôïc keâu goïi soáng, nhaát laø nhöõng ngöôøi ñöôïc keâu goïi kieàm cheá vaø chieán thaéng söï döõ naøy".
Ngay nhöõng ngöôøi khoâng chia seû vieäc tuyeân xöng ñöùc tin naøy, duø sao, cuõng coù theå, töø chöùng taù cuûa tình huynh ñeä phoå quaùt naøy, ruùt ra ñöôïc nhöõng caùi nhìn thoâng saùng daãn hoï tôùi phaàn toát nhaát cuûa thaân phaän con ngöôøi. Töùc laø, nhaân loaïi, vì lôïi ích cuûa söï soáng nhö moät thieän ích tuyeät ñoái chung chia, voán khoâng töø boû lónh vöïc trong ñoù con ngöôøi yeâu thöông vaø ñoàng haønh vôùi nhau, nhaân loaïi aáy ñaõ nhaän ñöôïc loøng bieát ôn cuûa moïi ngöôøi vaø loøng toân troïng cuûa Thieân Chuùa.