Kinh thaùnh noùi gì veà vieäc keå chuyeän
Kinh thaùnh noùi gì veà vieäc keå chuyeän.
Sr. Emmanuel Gunanto, OSU
Saøigoøn (WHÑ 08-03-2020) - Keå chuyeän (Story telling) laø moät phöông phaùp truyeàn thoâng sinh ñoäng vaø taïo hieäu quaû toát, caùch rieâng trong vieäc truyeàn thoâng Lôøi Chuùa. Trong baøi thuyeát trình taïi Hoäi thaûo cuûa Lieân hieäp Kinh Thaùnh Coâng giaùo Ñoâng Nam AÙ, toå chöùc taïi Trung taâm muïc vuï giaùo phaän Nha Trang, nöõ tu Emmanuel Gunanto tìm veà nguoàn Kinh Thaùnh ñeå cho thaáy taàm quan troïng cuûa vieäc keå chuyeän vaø gôïi yù nhöõng caùch aùp duïng phöông phaùp naøy trong vieäc loan baùo Tin Möøng. Traân troïng giôùi thieäu vôùi ñoïc giaû.
Kinh Thaùnh laø moät cuoán saùch "chuyeän keå" goàm phaàn lôùn laø nhöõng caâu chuyeän cöùu ñoä con ngöôøi nhôø Ñöùc Gieâsu Kitoâ. Kinh Thaùnh baét ñaàu vôùi caâu chuyeän saùng taïo hoaøn vuõ vaø con ngöôøi, söï sa ngaõ, lôøi höùa ban ôn cöùu ñoä, ôn goïi cuûa moät ngöôøi vaø nhöõng con chaùu cuûa oâng, söï chuaån bò moät coäng ñoàng ñöùc tin, söï hoaøn taát lôøi höùa trong Ñöùc Gieâsu Kitoâ, vaø roài söï hoaøn taát chung cuoäc ngaøy taän theá.
Tröôùc khi Kinh Thaùnh trôû thaønh moät taøi lieäu vieát, lòch söû cöùu ñoä ñaõ ñöôïc truyeàn mieäng töø ñôøi naøy sang ñôøi kia baèng nhöõng caâu chuyeän, thi thô vaø caùch ngoân. Moät vaøi trích daãn:
Xh 12,16: Vaø khi con caùc ngöôi hoûi: "Nghi leã naøy coù nghóa gì vaäy?" anh em seõ traû lôøi: "Ñoù laø leã teá Vöôït Qua, daâng kính Ñöùc Chuùa, Ñaáng ñaõ vöôït qua caùc nhaø cuûa con caùi Israel ôû Ai Caäp, vaø cho chuùng ta thoaùt naïn".
Ñnl 4,9: Ñöøng laõng queân caùc ñieàu chính maét ngöôi ñaõ thaáy..., nhöng haõy daïy cho con, cho chaùu anh em bieát caùc ñieàu aáy".
Tv 22, 31-32: Con chaùu toâi seõ phuïng söï Ngöôøi vaø rao truyeàn Chuùa cho theá heä töông lai. Hoï seõ loan baùo ôn cöùu ñoä cuûa Ngöôøi cho haäu theá: "Ñoù laø nhöõng vieäc Ñöùc Chuùa ñaõ laøm".
Mc 8, 1-10: Chuùa Gieâsu coâng boá Tin möøng baèng nhöõng caâu chuyeän vaø nhöõng duï ngoân. Daân chuùng chaúng meät moûi khi nghe Ngöôøi. Caû ba ngaøy trôøi hoï ôû vôùi Ngöôøi trong hoang ñòa cho ñeán khi hoï khoâng coøn gì aên.
2Tm 1,4b-5: Caâu trích daãn naøy cho thaáy ñöùc tin ñaõ ñöôïc truyeàn laïi töø baø ñeán meï vaø ñeán con: "Toâi coøn nhôù kyõ ñöùc tin chaân thaønh cuûa anh, ñoù laø ñöùc tin cuûa cuï baø Lois, baø ngoaïi anh, vaø cuûa Eunice, meï cuûa anh.".
Phaûi chaêng nhöõng caâu chuyeän chæ höõu ích vôùi thieáu nhi?
Moïi ngöôøi thuoäc moïi löùa tuoåi, töø 2 ñeán 100, ñeàu yeâu thích nhöõng caâu chuyeän. Chuùa Gieâsu chaéc chaén laø moät ngöôøi keå chuyeän taøi ba. Chaéc chaén nhöõng ngöôøi ôû vôùi Ngöôøi suoát ba ngaøy cho ñeán khi khoâng coøn gì aên khoâng chæ coù thieáu nhi!
Keå chuyeän laø moät gia saûn chung löu truyeàn töø theá heä naøy sang theá heä khaùc ñeå löu giöõ lòch söû cuûa moät daân toäc, boä toäc, gia ñình, truyeàn thoáng, giaù trò vaø treân heát laø ñöùc tin (x. 2Tm 1, 4b-5).
Khi chöa coù truyeàn hình, gia ñình thöôøng quy tuï laïi vaø laéng nghe chuyeän keå cuûa nhau. Moïi ngöôøi chuù yù ñeán ngöôøi keå chuyeän. Hoï nhìn vaø laéng nghe nhau. Töø ñoù taïo neân moät moái daây thaân maät giöõa nhöõng ngöôøi hieän dieän.
Sau ñoù thì truyeàn hình trôû thaønh trung taâm cuûa gia ñình. Moïi ngöôøi giôø chæ nhìn moät höôùng vaø moïi chuù troïng doàn veà TV. Nhöõng ngöôøi hieän dieän khoâng coøn löu yù ñeán nhau. Ngay caû khi coù ñöùa beù sô sinh teù ngaõ vaø khoùc, hoï vaãn ñeå vaäy, bôûi vì traän ñaù banh hoï ñang xem quan troïng hôn. Söï thaân maät trong gia ñình giaûm xuoáng.
Söï phaùt minh caùc thieát bò hieän ñaïi giuùp ngöôøi ta chôi troø chôi, taùn gaãu, xem youtube, phim, nhieàu keânh thoâng tin giaûi trí. Nhöõng thieát bò ñoù khieán ngöôøi ta cöù chuùi ñaàu vaøo chieác ñieän thoaïi thoâng minh cuûa mình, khoâng coøn ñeå yù nhöõng ngöôøi xung quanh nöõa. Söï lieân laïc vaø thaân maät giöõa caùc thaønh vieân gia ñình ngaøy caøng ít ñi.
Nhöõng thieát bò hieän ñaïi ñaõ mang laïi nhöõng giaù trò naøo vaø ñaëc bieät laø veà giaù trò ñöùc tin? Chaéc chaén laø coù nhöõng caâu trích daãn toát hay caùc baøi suy nieäm Thaùnh Kinh, nhöng cuõng coøn coù caû nhöõng caâu chuyeän thoâ tuïc, baïo löïc vaø laïm duïng tình duïc. Caùc baäc cha meï vaø nhöõng nhaø giaùo duïc khoâng löôøng tröôùc ñöôïc con caùi hoï hay giôùi treû bò ñaàu ñoäc ñeán möùc naøo bôûi nhöõng gì trình chieáu treân ñieän thoaïi thoâng minh.
Lôïi ích cuûa keå chuyeän trong gia ñình
Keå chuyeän seõ quy tuï gia ñình vaø mang laïi nhöõng giôø phuùt chaát löôïng vôùi con caùi. Giuùp boïn treû yeâu quyù ngöôøi keå chuyeän. Giuùp boïn treû hoïc hoûi nhanh hôn vaø vaø hoïc theo nhanh hôn.
Nhöõng caâu chuyeän seõ haïn cheá tai haïi cuûa TV, internet hay phim aûnh. Giuùp trí töôûng töôïng boïn treû bay xa, vaø phaùt trieån nhaân caùch cuûa chuùng.
Nhöõng vò anh huøng ñöùc tin nhö Abraham, Giuse, Moâseâ, David, Ñöùc Gieâsu Kitoâ, caùc Toâng ñoà, Toâng ñoà Phaoloâ, vaø caùc vò thaùnh trôû neân soáng ñoäng trong trí cuûa boïn treû vaø trôû thaønh ñieåm quy chieáu haèng ngaøy.
Moät baøi hoïc töø nhöõng caâu chuyeän keå taïo neân neàn taûng kieán thöùc Coâng giaùo vaø ñöùc tính cho töông lai. Boïn treû seõ hoïc bieát phaân bieät toát vôùi xaáu töø nhöõng caâu chuyeän, vaø bôûi vaäy cuõng seõ laøm ñieàu töông töï trong cuoäc soáng khi chuùng lôùn leân. Taâm hoàn ngaây thô trong traéng cuûa chuùng seõ thaêng tieán khi chieâm ngöôõng ñöôïc veû ñeïp cuûa saùng taïo. Ñieàu naøy seõ giuùp taêng tình yeâu Thieân Chuùa nôi taâm hoàn boïn treû.
Boïn chuùng cuõng seõ thích vaø muoán coù khaû naêng keå moät caâu chuyeän hay. Keå chuyeän seõ giuùp treû chia seû ñöùc tin theo caùch rieâng cuûa mình cho caùc baïn baèng vieäc tieáp tuïc chia seû nhöõng caâu chuyeän ñoù.
Keå chuyeän cho ngöôøi lôùn
Caùch ñaây moät vaøi thaùng, toâi coù thuyeát trình veà vieäc keå chuyeän Kinh Thaùnh. Moät tham döï vieân ñaõ thöïc haønh ñieàu naøy trong lôùp giaùo lyù cho ngöôøi tröôûng thaønh. Moät linh muïc laøm vieäc ôû Papua (moät ñaûo phía Ñoâng cuûa Inñoâneâsia) veà nghæ pheùp ôû vaø ñeå yù ñeán lôùp hoïc naøy. Ngaøi ñaõ raát phaán khôûi thoát leân: "Ñaây laø thöù toâi caàn cho giaùo daân cuûa toâi ôû Papua. Khi toâi daïy Kinh Thaùnh, hoï hay chaùn vaø khoâng thích nghe. Hoï thích nghe chuyeän, nhöng toâi khoâng bieát laøm sao. "Haõy daïy toâi nheù", ngaøi khieâm toán hoûi.
Ñoái vôùi toâi, toâi ñaõ thöïc haønh keå chuyeän Kinh Thaùnh haèng thaùng cho ngöôøi muø, cho muïc vuï nhaø tuø, cuõng nhö nhöõng minh hoïa Kinh Thaùnh haèng tuaàn trong giaùo xöù cho nhöõng oâng baø veà höu.
Vaøi lôøi khuyeân cho vieäc keå chuyeän Kinh thaùnh trong gia ñình
Nhöõng caâu chuyeän Kinh Thaùnh raát ngaén. Haõy chuù yù ñeán töøng caâu chöõ, nhöng ñoàng thôøi cuõng chuù troïng ñeán haøm yù (aån yù) ñaèng sau. Coù theå ví nhöõng aån yù nhö laø "thòt". Chuùng khoâng neân maâu thuaãn vôùi xöông, nhöõng gì ñöôïc vieát treân maët chöõ.
Caùc caâu chuyeän neân bieán ñoåi phuø hôïp vôùi ñoái töôïng vaø tuoåi taùc cuûa boïn treû. Choïn nhöõng khoaûnh khaéc phuø hôïp trong gia ñình. Tröôùc giôø nguû laø lyù töôûng nhaát khi boïn treû seõ nguû trong khi vaãn suy nghó veà caâu chuyeän. Tieáp xuùc baèng maét cuõng nhö baàu khí aám cuùng cuõng voâ cuøng quan troïng. Haõy keå caâu chuyeän vôùi söï haøo höùng. Söï haøo höùng vaø thuyeát phuïc cuûa ngöôøi keå chuyeän seõ giuùp khaéc saâu caâu chuyeän hay vaøo trí nhôù boïn treû vaø giuùp chuùng soáng baøi hoïc töø caâu chuyeän.
Söï chuaån bò
Haõy choïn moät caâu chuyeän, ví duï: Caâu chuyeän oâng Da-keâu (Lc 19, 1-10). Haõy ñoïc vaø nghieàn ngaãm caâu chuyeän kyõ löôõng. Suy nieäm vaø hoûi Chuùa Gieâsu, Thieân Chuùa Ñaáng keå chuyeän, Ngaøi seõ noùi gì. Caàu nguyeän cho caâu chuyeän naøy, bôûi vì caâu chuyeän seõ trôû thaønh khí cuï cuûa ôn Chuùa treân cuoäc soáng cuûa ngöôøi nghe.
Phöông phaùp
Haõy ñeå tính caùch cuûa baïn ñöôïc theå hieän. Ñoù laø hôi thôû thaät söï cuûa caâu chuyeän baïn keå. Haõy söû duïng ngoân ngöõ cô theå; treân 50% phöông thöùc giao teá laø ngoân ngöõ khoâng lôøi (ngoân ngöõ cô theå).
Haõy moâ taû caùc nhaân vaät trong phaàn giôùi thieäu boái caûnh caâu chuyeän. Giôùi thieäu vaø noùi veà caùc nhaân vaät nhö theå laø baïn ñang noùi veà moät ngöôøi ñang soáng vaäy. Da-keâu laø moät tröôûng thu thueá. OÂng ta giaøu coù. OÂng ta luøn. Baïn seõ neân theâm nhöõng chi tieát naøo nöõa ñeå oâng ta trôû neân soáng ñoäng hôn? OÂng ta ñaõ laøm gì, noùi gì, nghó gì? Taïi sao oâng ta laïi haêng haùi muoán gaëp Chuùa Gieâsu nhö vaäy? Ñieàu gì ñaõ khieán oâng ta chaïy ra ñöôøng, treøo leân caây, ñieàu maø nhöõng ngöôøi coù ñòa vò nhö oâng seõ chaúng bao giôø laøm?
Haõy haøo höùng moâ taû chi tieát ñeå kích thích giaùc quan ngöôøi nghe. Haõy duøng ngoân töø, aùnh maét, neùt maët, gioïng noùi, aâm thanh, vaø cöû chæ ñeå giuùp ngöôøi nghe caûm nhaän ñöôïc aùnh maët trôøi, nghe ñöôïc ñaùm ñoâng, thaáy ñöôïc Da-keâu ñang chaïy treân ñöôøng ñeán noãi huït hôi ... Thaáy ñöôïc oâng ta ñang raát noã löïc leo leân caùi caây. Thaáy ñöôïc Chuùa Gieâsu ñang nhìn leân vaø gôïi yù seõ ôû laïi nhaø Da-keâu ngaøy hoâm ñoù. Haõy laøm cho ngöôøi nghe caûm nhaän ñöôïc nieàm vui Da-keâu haân hoan ñoùn nhaän Chuùa Gieâsu. Haõy nghe ñöôïc ñaùm ñoâng laàm baàm bôûi vì Chuùa Gieâsu ñeán laøm khaùch ôû nhaø moät ngöôøi toäi loãi. Haõy thaáy ñöôïc gia ñình Da-keâu, vôï vaø con caùi, hay coù theå laø ngöôøi Baø, raát ñoãi vui möøng ñoùn tieáp Chuùa Gieâsu. Haõy laøm cho ngöôøi nghe caûm nhaän ñöôïc söï bieán ñoåi xaûy ra nôi Da-keâu.
Cuoái cuøng, caâu chuyeän Kinh Thaùnh vaãn laø Lôøi Chuùa, vieát cho chuùng ta, cho ôn cöùu roãi cuûa chuùng ta. Söï bieán ñoåi xaûy ra cho Da-keâu cuõng neân laø ñieàu xaûy ra cho chuùng ta, giuùp chuùng ta trôû neân ngöôøi ñaùng yeâu hôn, yeâu Chuùa nhieàu hôn, yeâu ngöôøi ngheøo nhieàu hôn.
Caâu chuyeän vaãn löu laïi trong chuùng ta; chuùng ta khoâng deã gì queân ñöôïc. Haït gioáng ñöôïc gieo töø moät caâu chuyeän hay seõ naûy maàm vaø phaùt trieån vaø thu hoaïch moät vuï gaët boäi thu.
Sr. Emmanuel Gunanto, OSU
Trích Baûn tin Hieäp Thoâng / HÑGMVN soá 102 (thaùng 9&10 naêm 2017)
(Nguoàn: Truyeàn thoâng HÑGMVN)