Söù ñieäp Ñöùc Phanxicoâ göûi
Hoäi nghò Trí Khoân Nhaân Taïo taïi Vatican
Söù ñieäp Ñöùc Phanxicoâ göûi Hoäi nghò Trí Khoân Nhaân Taïo taïi Vatican.
Vuõ Vaên An
Vatican (VietCatholic News 29-02-2020) - Caùc haõng thoâng taán Coâng Giaùo vöøa loan tin veà hoäi nghò do Giaùo Hoaøng Haøn Laâm Vieän veà Söï Soáng toå chöùc taïi Vatican trong caùc ngaøy töø 26 ñeán 28 thaùng Hai naêm 2020, vôùi chuû ñeà "Thuaät toaùn 'toát'? Trí Khoân Nhaân Taïo: Ñaïo ñöùc, Luaät leä, Söùc khoûe" ("The 'Good' Algorithm? Artificial Intelligence: Ethics, Law, Health")
Ñieàu ñaùng noùi laø trong hoäi nghò naøy, coù söï tham gia cuûa caùc toå chöùc quoác teá haøng ñaàu chuyeân veà trí khoân nhaân taïo nhö Micorsoft, IBM vaø moät soá cô quan nhö FAO (Toå chöùc Löông Noâng cuûa Lieân Hieäp Quoác), Chuû tòch Nghò vieän AÂu Chaâu vaø ñaïi dieän Chính Phuû YÙ Ñaïi Lôïi.
Taát caû caùc nhaân vaät vaø toå chöùc treân ñaõ cuøng Giaùo Hoaøng Haøn Laâm Vieän veà Söï Soáng kyù "Lôøi Keâu Goïi Cho Moät Neàn Ñaïo Ñöùc Veà Trí Khoân Nhaân Taïo" nhaèm hoã trôï cho moät caùch tieáp caän ñaïo ñöùc ñoái vôùi Trí Khoân Nhaân Taïo vaø coå vuõ caûm thöùc traùch nhieäm giöõa caùc toå chöùc, caùc chính phuû vaø ñònh cheá nhaèm taïo ra moät töông lai trong ñoù caùc caûi taân kyõ thuaät soá vaø tieán boä kyõ thuaät phuïc vuï thieân taøi vaø oùc saùng taïo nhaân baûn chöù khoâng daàn daàn thay theá chuùng.
Caùc nguyeân taéc ñöôïc Lôøi Keâu Goïi treân toång hôïp ñaõ ñöôïc phaùt bieåu nhö sau:
"Caùc ngöôøi baûo trôï lôøi keâu goïi baøy toû öôùc mong cuûa hoï seõ laøm vieäc vôùi nhau, trong boái caûnh naøy vaø ôû bình dieän quoác ia vaø quoác teá, ñeå coå vuõ 'neàn ñaïo ñöùc thuaät toaùn', töùc vieäc söû duïng Trí Khoân Nhaân Taïo hôïp ñaïo ñöùc nhö ñöôïc ñònh nghóa bôûi caùc nguyeân taéc sau ñaây: 1) Minh Baïch: treân nguyeân taéc, caùc heä thoáng Trí Khoân Nhaân Taïo phaûi giaûi thích ñöôïc; 2) Bao Goàm: nhu caàu cuûa moïi höõu theå nhaân baûn phaûi ñöôïc xem xeùt ñeå moïi ngöôøi coù theå ñöôïc höôûng ích lôïi vaø moïi caù nhaân ñöôïc cung öùng nhöõng ñieàu kieän toát nhaát coù theå ñeå phaùt bieåu vaø phaùt trieån chính mình; 3) Traùch Nhieäm: nhöõng ngöôøi thieát keá vaø trieån khai vieäc söû duïng Trí Khoân Nhaân Taïo phaûi tieán haønh moät caùch coù traùch nhieäm vaø minh baïch; 4) Voâ Tö: khoâng taïo ra hoaëc haønh ñoäng theo thaønh kieán, nhôø ñoù duy trì ñöôïc söï hôïp tình hôïp lyù vaø nhaân phaåm; 5) Ñaùng Tin Caäy: caùc heä thoáng Trí Khoân Nhaân Taïo phaûi coù khaû naêng vaän haønh moät caùch ñaùng tin caäy; 6) An toaøn vaø Rieâng Tö: caùc heä thoáng Trí Khoân Nhaân Taïo phaûi vaän haønh moät caùch an toaøn vaø toân troïng söï rieâng tö cuûa ngöôøi duøng. Caùc nguyeân taéc naøy laø caùc yeáu toá neàn taûng cuûa vieäc canh taân toát ñeïp".
Nhaân dòp naøy, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Paglia, chuû tòch Haøn Laâm Vieän, ñaõ ñoïc Söù ñieäp cuûa Ñöùc Phanxicoâ göûi hoäi nghò:
Thöa quùy chính quyeàn, thöa quyù baø vaø quùy oâng, anh chò em thaân meán,
Toâi xin chaân thaønh chaøo ñoùn quùy vò nhaân Phieân Hoïp Toaøn Theå cuûa Giaùo hoaøng Haøn laâm vieän veà Söï Soáng. Toâi caûm ôn Ñöùc Toång Giaùm Muïc Paglia vì nhöõng lôøi toát ñeïp cuûa ngaøi. Toâi cuõng bieát ôn söï hieän dieän cuûa Chuû tòch Nghò vieän Chaâu AÂu, Toång Giaùm ñoác Cô Quan Löông noâng Quoác teá vaø caùc nhaø caàm quyeàn vaø laõnh ñaïo khaùc trong lónh vöïc Kyõ thuaät thoâng tin. Toâi cuõng xin chaøo ñoùn nhöõng ngöôøi tham gia cuøng chuùng toâi töø Thính phoøng Conciliazione. Vaø toâi raát phaán khích tröôùc söï hieän dieän ñoâng ñaûo cuûa ngöôøi treû: toâi thaáy ñaây laø moät daáu hieäu ñaày hy voïng.
Nhöõng vaán ñeà quùy vò ñaõ ñeà caäp trong nhöõng ngaøy naøy lieân quan ñeán moät trong nhöõng thay ñoåi quan troïng nhaát aûnh höôûng ñeán theá giôùi ngaøy nay. Thaät vaäy, chuùng ta coù theå noùi raèng thieân haø kyõ thuaät soá, vaø nhaát laø trí tueä nhaân taïo, naèm ôû trung taâm cuûa söï thay ñoåi mang tính thôøi ñaïi maø chuùng ta ñang traûi qua. Ñoåi môùi kyõ thuaät soá chaïm ñeán moïi khía caïnh cuûa cuoäc soáng chuùng ta, caû baûn thaân laãn xaõ hoäi. Noù aûnh höôûng ñeán caùch hieåu cuûa chuùng ta veà theá giôùi vaø veà chính chuùng ta. Noù ngaøy caøng hieän dieän trong hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi vaø thaäm chí trong caùc quyeát ñònh cuûa con ngöôøi, vaø do ñoù laøm thay ñoåi loái chuùng ta suy nghó vaø haønh ñoäng.
Caùc quyeát ñònh, thaäm chí caùc quyeát ñònh quan troïng nhaát, thí duï nhö trong caùc lónh vöïc y teá, kinh teá hoaëc xaõ hoäi, giôø ñaây laø keát quaû cuûa yù chí con ngöôøi vaø moät loaït caùc nhaäp löôïng thuaät toaùn. Moät haønh vi baûn thaân hieän nay laø ñieåm hoäi tuï giöõa moät nhaäp löôïng thöïc söï nhaân baûn vaø moät pheùp tính töï ñoäng, vôùi keát quaû ngaøy caøng trôû neân phöùc taïp trong vieäc hieåu ñöôïc ñoái töôïng cuûa noù, thaáy tröôùc taùc ñoäng cuûa noù vaø xaùc ñònh ñöôïc söï ñoùng goùp cuûa töøng nhaân toá.
Chaéc chaén, nhaân loaïi ñaõ traûi qua nhöõng bieán ñoäng saâu saéc trong lòch söû cuûa hoï: thí duï, vieäc du nhaäp ñoäng cô hôi nöôùc, hoaëc ñieän löïc, hoaëc vieäc phaùt minh ra ngaønh in töøng caùch maïng hoùa caùch chuùng ta löu tröõ vaø truyeàn taûi thoâng tin. Hieän nay, söï hoäi tuï giöõa caùc lónh vöïc nhaän thöùc khoa hoïc vaø kyõ thuaät khaùc nhau ñang môû roäng vaø cho pheùp vieäc can thieäp vaøo caùc hieän töôïng coù ñoä lôùn vi phaân vaø taàm côõ haønh tinh, ñeán möùc laøm môø nhaït ranh giôùi maø cho ñeán nay vaãn ñöôïc coi laø coù theå phaân bieät ñöôïc moät caùch roõ raøng: thí duï, giöõa vaät chaát voâ cô vaø höõu cô, giöõa thöïc vaø aûo, giöõa caùc baûn saéc oån ñònh vaø caùc bieán coá trong moái lieân keát qua laïi khoâng ngöøng.
ÔÛ bình dieän baûn thaân, thôøi ñaïi kyõ thuaät soá ñang thay ñoåi tri nhaän cuûa chuùng ta veà khoâng gian, thôøi gian vaø cô theå. Noù ñang truyeàn daãn moät caûm thöùc veà caùc khaû theå voâ haïn, ngay caû khi vieäc tieâu chuaån hoùa ngaøy caøng trôû thaønh tieâu chuaån chính cho vieäc toång hôïp (aggregation). Caøng ngaøy caøng khoù nhaän ra vaø ñaùnh giaù cao söï khaùc bieät. Treân bình dieän xaõ hoäi kinh teá, caùc ngöôøi söû duïng thöôøng bò giaûn löôïc thaønh "nhöõng ngöôøi tieâu thuï", laøm moài cho lôïi ích caù nhaân taäp trung trong tay moät soá ít ngöôøi. Töø caùc daáu veát kyõ thuaät soá raûi raùc treân internet, caùc thuaät toaùn hieän ñang trích xuaát caùc döõ kieän cho pheùp caùc thoùi quen taâm trí vaø lieân heä ñöôïc kieåm soaùt, cho caùc muïc ñích thöông maïi hoaëc chính trò, thöôøng chuùng ta khoâng bieát. Söï baát caân xöùng naøy, qua ñoù moät ít ngöôøi öu tuyeån bieát moïi ñieàu veà chuùng ta trong khi chuùng ta khoâng bieát gì veà hoï, söï baát caân xöùng ñoù laøm môø ñuïc oùc suy nghó coù pheâ phaùn vaø vieäc thöïc thi töï do coù yù thöùc. Caùc baát bình ñaúng môû roäng raát lôùn; nhaän thöùc vaø söï giaøu coù tích luõy trong tay moät ít ngöôøi vôùi nhieàu ruûi ro nghieâm troïng cho caùc xaõ hoäi daân chuû. Tuy nhieân, nhöõng nguy hieåm naøy khoâng ñöôïc laøm maát ñi tieàm naêng to lôùn maø caùc kyõ thuaät môùi mang laïi. Chuùng ta thaáy mình ñöùng tröôùc moät hoàng phuùc töø Thieân Chuùa, moät nguoàn taøi nguyeân coù theå sinh hoa traùi toát.
Caùc vaán ñeà maø Haøn laâm vieän cuûa quùy vò ñaõ vaø ñang quan taâm keå töø khi thaønh laäp hieän ñang böôùc vaøo moät con ñöôøng môùi. Caùc ngaønh khoa hoïc sinh hoïc ñang ngaøy caøng söû duïng caùc thieát bò ñöôïc trí tueä nhaân taïo cung caáp. Söï phaùt trieån naøy ñaõ daãn ñeán nhöõng thay ñoåi saâu xa trong caùch chuùng ta hieåu vaø quaûn lyù caùc sinh vaät vaø caùc neùt khaùc bieät cuûa söï soáng con ngöôøi, nhöõng neùt maø chuùng ta voán cam keát baûo veä vaø coå vuõ, khoâng chæ ôû chieàu kích sinh hoïc caáu thaønh, maø coøn ôû khía caïnh sinh hoïc lòch söû khoâng theå giaûn löôïc cuûa noù. Moái töông quan qua laïi vaø hoøa nhaäp giöõa söï soáng "ñöôïc soáng" vaø söï soáng "ñöôïc caûm nghieäm" khoâng theå bò loaïi boû vì söï tính toaùn yù thöùc heä ñôn thuaàn veà hieäu suaát chöùc naêng vaø chi phí laâu daøi. Caùc vaán ñeà ñaïo ñöùc xuaát phaùt töø nhöõng caùch maø caùc thieát bò môùi naøy coù theå ñieàu khieån söï ra ñôøi vaø vaän meänh cuûa caùc caù nhaân keâu goïi phaûi coù moät cam keát ñoåi môùi ñeå baûo toàn phaåm chaát nhaân baûn cuûa lòch söû chung cuûa chuùng ta.
Vì lyù do naøy, toâi bieát ôn Giaùo hoaøng Haøn laâm vieän veà Söï soáng vì nhöõng noã löïc cuûa noù trong vieäc phaùt trieån moät suy tö nghieâm tuùc voán thuùc ñaåy ñoái thoaïi giöõa caùc ngaønh khoa hoïc khaùc nhau caàn thieát ñeå giaûi quyeát caùc hieän töôïng phöùc taïp naøy.
Toâi haøi loøng khi thaáy cuoäc hoäi hoïp naêm nay bao goàm caùc caù nhaân voán ñoùng nhieàu vai troø quan troïng khaùc nhau treân phaïm vi quoác teá trong caùc lónh vöïc khoa hoïc, kyõ ngheä vaø ñôøi soáng chính trò. Toâi haøi loøng vôùi ñieàu naøy vaø toâi caûm ôn quùy vò. Laø caùc tín höõu, chuùng ta khoâng coù nhöõng yù nghó laøm saün veà caùch phaûi traû lôøi nhöõng caâu hoûi khoâng löôøng tröôùc maø lòch söû ñaõ ñaët ra cho chuùng ta ngaøy hoâm nay. Ñuùng hôn, nhieäm vuï cuûa chuùng ta laø böôùc ñi beân caïnh nhöõng ngöôøi khaùc, chaêm chuù laéng nghe vaø tìm caùch lieân keát kinh nghieäm vaø suy tö. Laø caùc tín höõu, chuùng ta phaûi töï cho pheùp baûn thaân ñöôïc thaùch thöùc, ñeå lôøi Thieân Chuùa vaø truyeàn thoáng ñöùc tin cuûa chuùng ta coù theå giuùp chuùng ta giaûi thích caùc hieän töôïng cuûa theá giôùi ngaøy nay vaø xaùc ñònh caùc con ñöôøng nhaân hoùa, vaø do ñoù, vieäc truyeàn giaûng Tin Möøng ñaày yeâu thöông, ñeå chuùng ta coù theå cuøng haønh trình vôùi nhau. Nhôø caùch naøy, chuùng ta seõ coù theå ñoái thoaïi höõu hieäu vôùi taát caû nhöõng ngöôøi cam keát vôùi vieäc phaùt trieån con ngöôøi, ñoàng thôøi duy trì nhaân vò trong taát caû caùc chieàu kích cuûa noù, keå caû chieàu kích taâm linh, ôû trung taâm caùc nhaän thöùc vaø trieát lyù haønh ñoäng xaõ hoäi. Chuùng ta phaûi ñoái dieän vôùi moät nhieäm vuï coù lieân quan ñeán toaøn theå gia ñình nhaân loaïi.
Trong boái caûnh naøy, ngöôøi ta ñaõ chöùng minh raèng chæ ñaøo taïo trong vieäc söû duïng ñuùng caùc kyõ thuaät môùi seõ laø ñieàu khoâng ñaày ñuû. Laø caùc coâng cuï hoaëc khí cuï, chuùng khoâng coù "tính trung laäp", vì, nhö chuùng ta ñaõ thaáy, chuùng ñònh hình theá giôùi vaø laøm löông taâm can döï vaøo bình dieän giaù trò. Chuùng ta caàn moät coá gaéng giaùo duïc roäng lôùn hôn. Nhöõng lyù do vöõng chaéc caàn ñöôïc phaùt trieån ñeå coå vuõ söï kieân trì trong vieäc theo ñuoåi thieän ích chung, ngay caû khi khoâng coù lôïi theá töùc khaéc ngay tröôùc maét. Coù moät chieàu kích chính trò ñoái vôùi vieäc saûn xuaát vaø söû duïng trí tueä nhaân taïo, moät ñieàu phaûi laøm khoâng phaûi chæ ñeå môû roäng caùc lôïi ích caù nhaân vaø hoaøn toaøn coù tính chöùc naêng cuûa noù. Noùi caùch khaùc, seõ laø ñieàu khoâng ñuû khi chæ ñôn thuaàn tin töôûng vaøo caûm thöùc ñaïo ñöùc cuûa caùc nhaø nghieân cöùu vaø phaùt trieån caùc thieát bò vaø thuaät toaùn. Caàn phaûi laäp ra caùc cô quan xaõ hoäi trung gian coù khaû naêng keát hôïp vaø phaùt bieåu caùc nhaïy caûm veà ñaïo ñöùc cuûa ngöôøi söû duïng vaø nhaø giaùo duïc.
Coù nhieàu chuyeân ngaønh lieân quan ñeán quaù trình phaùt trieån thieát bò kyõ thuaät (ngöôøi ta nghó ñeán vieäc nghieân cöùu, laäp keá hoaïch, saûn xuaát, phaân phoái, söû duïng caù nhaân vaø taäp theå...), vaø moãi lónh vöïc ñoøi hoûi moät phaïm vi traùch nhieäm chuyeân bieät. Chuùng ta ñang baét ñaàu heù nhìn thaáy moät ngaønh hoïc môùi maø chuùng ta coù theå goïi laø "söï phaùt trieån ñaïo ñöùc cuûa caùc thuaät toaùn", hay ñôn giaûn hôn laø "Ñaïo ñöùc thuaät toaùn" (algo-ethics) (xem Dieãn vaên vôùi Nhöõng Ngöôøi Tham döï Ñaïi hoäi veà phaåm giaù treû em trong Theá giôùi Kyõ Thuaät Soá, 14 thaùng 11 naêm 2019). Ngaønh naøy seõ coù muïc ñích baûo ñaûm vieäc duyeät xeùt moät caùch coù naêng quyeàn vaø chia seû caùc dieãn trình qua ñoù chuùng ta tích hôïp caùc moái lieân heä giöõa con ngöôøi vaø kyõ thuaät ngaøy nay. Trong vieäc chuùng ta cuøng nhau theo ñuoåi caùc muïc tieâu naøy, moät ñoùng goùp quan yeáu coù theå ñöôïc ñöa ra nhôø caùc nguyeân taéc trong giaùo huaán xaõ hoäi cuûa Giaùo Hoäi: phaåm giaù con ngöôøi, coâng lyù, tính phuï ñôùi vaø tính lieân ñôùi. nhöõng nguyeân taéc naøy noùi leân cam keát cuûa chuùng ta trong vieäc phuïc vuï moïi caù nhaân trong tính toaøn dieän cuûa hoï vaø cuûa moïi ngöôøi, khoâng kyø thò hoaëc loaïi tröø. Tính phöùc taïp cuûa theá giôùi kyõ thuaät ñoøi hoûi nôi chuùng ta moät khuoân khoå ñaïo ñöùc ngaøy caøng roõ raøng, ñeå laøm cho cam keát naøy thöïc söï höõu hieäu.
Söï phaùt trieån ñaïo ñöùc cuûa caùc thuaät toaùn - ñaïo ñöùc thuaät toaùn - coù theå laø caàu noái cho pheùp caùc nguyeân taéc treân cuï theå ñi vaøo caùc kyõ thuaät duøng kyõ thuaät soá qua moät cuoäc ñoái thoaïi höõu hieäu xuyeân ngaønh. Hôn nöõa, trong cuoäc gaëp gôõ giöõa caùc vieãn kieán khaùc nhau veà theá giôùi, caùc nhaân quyeàn ñaïi dieän cho moät ñieåm hoäi tuï quan troïng trong vieäc tìm kieám cô sôû chung. Hieän nay, döôøng nhö caàn phaûi coù söï suy tö môùi veà caùc quyeàn vaø nghóa vuï trong lónh vöïc naøy. Phaïm vi vaø söï taêng toác cuûa caùc bieán ñoåi trong kyû nguyeân kyõ thuaät soá treân thöïc teá ñaõ ñaët ra nhöõng vaán ñeà vaø tình huoáng khoâng löôøng tröôùc voán thaùch thöùc caùc trieát lyù haønh ñoäng caù nhaân vaø taäp theå cuûa chuùng ta. Chaéc chaén, Lôøi Keâu Goïi maø taát caû quùy vò vöøa kyù hoâm nay laø moät böôùc quan troïng theo höôùng naøy, vôùi ba toïa ñoä caên baûn nhôø ñoù ñeå haønh trình: ñaïo ñöùc, giaùo duïc vaø phaùp luaät.
Quùy vò thaân meán, toâi baøy toû söï uûng hoä cuûa toâi ñoái vôùi loøng quaûng ñaïi vaø naêng löïc maø quùy vò ñaõ cam keát trong vieäc phaùt ñoäng dieãn trình ñaùnh giaù laïi moät caùch can ñaûm vaø ñaày thaùch thöùc naøy. Toâi môøi goïi quùy vò tieáp tuïc moät caùch taùo baïo vaø bieän phaân, khi quùy vò tìm caùch gia taêng söï tham gia cuûa taát caû nhöõng ngöôøi löu taâm ñeán thieän ích cuûa gia ñình nhaân loaïi. Toâi caàu xin Thieân Chuùa ban phöôùc laønh xuoáng treân taát caû quùy vò, ñeå cuoäc haønh trình cuûa quùy vò coù theå tieáp tuïc moät caùch thanh thaûn vaø bình an, trong tinh thaàn hôïp taùc. Xin Ñöùc Trinh Nöõ trôï giuùp quùy vò. Toâi ñoàng haønh vôùi quùy vò baèng phöôùc laønh cuûa toâi. Vaø toâi yeâu caàu quùy vò nhôù ñeán toâi trong nhöõng lôøi caàu nguyeän cuûa quùy vò.
Caûm ôn quùy vò.