Phoûng vaán veà cuoäc ñôøi
cuûa Ñöùc Hoàng Y Michael Cerny
Phoûng vaán veà cuoäc ñôøi cuûa Ñöùc Hoàng Y Michael Cerny.
Vaên Yeân, SJ
Pointe Claire (Vatican News 15-02-2020) - Cha meï toâi hieám khi noùi veà nhöõng traûi nghieäm thôøi chieán cuûa gia ñình, vì nhieàu lyù do: nhöõng kyù öùc ñau buoàn; hoï muoán traùnh giaûi thích sai veà lòch söû gia ñình; vaø hoï thích taäp trung vaøo vieäc taïo laäp moät cuoäc soáng môùi ôû Canada hôn.. Tuy nhieân, trong cuoäc phoûng vaán naøy, toâi raát vui ñöôïc traû lôøi moät soá chi tieát lieân quan ñeán ñaát nöôùc toâi sinh ra - Tieäp Khaéc, tröôùc khi chuyeån ñeán Canada vaøo naêm 1948.
Cha meï ngaøi coù kinh nghieäm hay lieân quan gì trong Theá chieán II?
Boá meï toâi soáng ôû Moravia. Meï toâi, Winifred Hayek Czerny, ñaõ traûi qua nhaø tuø vaø traïi taäp trung trong toång coäng hai möôi thaùng trong Theá chieán II. Baø cuõng ñöôïc yeâu caàu laøm coâng nhaân noâng traïi. Maëc duø baø ñöôïc sinh ra vaø lôùn leân theo Coâng giaùo bôûi cha meï laø tín höõu Coâng giaùo, nhöng oâng baø cuûa meï toâi laø ngöôøi Do Thaùi vaø baø bò chính quyeàn Ñöùc Quoác Xaõ xeáp loaïi laø ngöôøi Do Thaùi.
Cha toâi, Egon Czerny, cuõng laø ngöôøi Coâng giaùo, khoâng coù doøng hoï Do Thaùi, oâng ñöôïc tha traïi taäp trung; oâng bò ñöa vaøo traïi lao ñoäng cöôõng böùc taïi Postoloprty trong taùm thaùng cuoái cuûa Chieán tranh, do oâng töø choái ly dò meï toâi, khi baø bò giam taïi Terezín.
Taïi sao meï ngaøi bò caàm tuø vaø bò ñöa vaøo traïi taäp trung?
Chính quyeàn Ñöùc Quoác Xaõ yeâu caàu taát caû nhöõng ngöôøi maø hoï phaân loaïi laø ngöôøi Do Thaùi phaûi noäp taát caû nhöõng ñoà coù giaù trò cho hoï. Ngöôøi ta phaùt hieän meï toâi ñaõ giöõ laïi moät soá ñoà trang söùc gia ñình. Baø ñaõ bò xeùt xöû vaø bò keát aùn vì toäi troäm caép cuûa nhaø nöôùc vaø thuï aùn moät naêm taïi moät nhaø tuø nöõ ôû thaønh phoá Leipzig.
Thaùi ñoä cuûa meï ngaøi nhö theá naøo khi laø ngöôøi soáng soùt sau thaûm hoïa dieät chuûng?
Meï toâi ñaõ khoâng nghó mình thuoäc nhoùm naøy bôûi vì "Holocaust" (phoøng hôi ngaït cuûa Ñöùc Quoác Xaõ) laø daønh rieâng cho coäng ñoàng Do Thaùi, trong khi baø ñöôïc xaùc ñònh laø ngöôøi Coâng giaùo. Thaùi ñoä cuûa baø laø baø may maén soáng soùt sau söï ñieân roà gieát ngöôøi cuûa moät cheá ñoä, khoâng coù nhöõng neàn taûng luaät phaùp khi böùc haïi vaø xöû töû baát cöù ai chæ vì lyù lòch cuûa hoï.
Meï toâi trôû laïi Terezín vaøo thaùng 4 naêm 1995, vaø trong cuoán löu buùt cuûa baûo taøng, baø ñaõ vieát "Toâi ñaõ soáng soùt". Baø thöïc söï ñaõ soáng soùt sau moät söï aùc gheâ tôûm, töôùc ñoaït con ngöôøi, moãi ngöôøi laø duy nhaát, nhöng ñoái xöû vôùi hoï thaønh voâ danh. Tröôùc tieân laø giaûm thieåu hoï thaønh nhöõng con soá, sau ñoù baèng khí vaø löûa ñeå bieán hoï thaønh tro, thaønh buïi.
Xin ngaøi cho bieát ñoâi chuùt veà gia ñình cuûa ngaøi khi di chuyeån ñeán Canada.
Toâi sinh ra ôû Brno vaøo thaùng 7 naêm 1946 vaø em trai Robert thaùng 5 naêm 1948. Cuøng naêm ñoù, gia ñình chuùng toâi boû troán. Thöû thaùch ñaàu tieân trong soá raát nhieàu thöû thaùch laø phaûi thoaùt ra ngoaøi, vaø chuùng toâi phaûi tìm moät nôi ñeå ñi. Cha meï chuùng toâi ñaõ thaêm doø nhieàu nôi. Hoï bieát raèng Canada seõ cho chuùng toâi vaøo neáu chuùng toâi coù theå tìm ai ñoù ôû Canada ñeå baûo laõnh cho chuùng toâi. Ñaàu tieân, moät ngöôøi hoï haøng saün saøng nhöng sau ñoù ñaõ ruùt laïi lôøi ñeà nghò. Sau ñoù, moät doanh nhaân ñoàng yù, oâng coù theå thueâ cha toâi, nhöng cuõng ñaõ thay ñoåi yù ñònh khi nhaø maùy cuûa oâng bò chaùy.
Cuoái cuøng, gia ñình chuùng toâi ngaøy caøng gaëp nguy hieåm, moät baïn thôøi trung hoïc cuûa boá meï toâi ñaõ baûo laõnh chuùng toâi. OÂng ñaõ di cö ñeán Canada chæ moät vaøi naêm tröôùc ñoù vôùi vôï vaø con trai nhoû. Moät trong nhöõng nguy hieåm cuûa vieäc baûo laõnh laø phaûi hoã trôï chuùng toâi trong moät naêm neáu cha toâi khoâng theå tìm ñöôïc vieäc laøm. Daàu vaäy, gia ñình naøy ñaõ giuùp chuùng toâi vaøo Canada, chaøo ñoùn vaø höôùng daãn chuùng toâi nhöõng böôùc ñaàu ñeå quen thuoäc thaønh phoá môùi tröôùc khi hoïc noùi moät ngoân ngöõ môùi, hoïc caùch öùng xöû tröôùc khi naém baét moät neàn vaên hoùa khaùc, hoïc caùch kieám soáng, vaø cuoái cuøng laø vöôït qua nhöõng raøo caûn daân toäc vaø keát baïn... nhöng vaãn tieáp tuïc soáng trong ngoân ngöõ vaø vaên hoùa maø chuùng toâi mang theo.
ÔÛ Canada, gia ñình chuùng toâi soáng taïi moät khu noùi tieáng Phaùp trong hai naêm. Sau ñoù chuyeån ñeán nôi khaùc ôû Montreal vaø cuoái cuøng, naêm 1953, ñeán vuøng ngoaïi oâ noùi tieáng Anh cuûa Pointe Claire (luùc ñoù goïi laø Lakeside). Vì vaäy, toâi ñaõ noùi tieáng Seùc, tieáp theo toâi hoïc tieáng Phaùp vaø sau ñoù laø tieáng Anh nhö laø ngoân ngöõ "thöù nhaát" cuûa toâi.
Xin ngaøi giaûi thích huy hieäu Hoàng y cuûa ngaøi?
Töø thaùng 1 naêm 2017, toâi laø moät trong hai thaønh vieân cuûa Phaân Boä Ngöôøi di cö vaø Ngöôøi tò naïn cuûa Vatican. Ñeå phaûn aùnh söù vuï naøy cuõng nhö kinh nghieäm soáng cuûa chính mình, huy hieäu cho thaáy moät chieác thuyeàn chôû moät gia ñình boán ngöôøi - ngöôøi tò naïn vaø nhöõng ngöôøi khaùc "ñang treân ñöôøng di chuyeån", thöôøng baèng thuyeàn. Thaät vaäy, gia ñình boán ngöôøi cuûa chuùng toâi ñaõ ñeán Canada naêm 1948, do ñoù nöôùc beân döôùi thuyeàn gôïi nhôù ñeán Ñaïi Taây Döông. Chieác thuyeàn cuõng laø moät hình aûnh truyeàn thoáng cuûa Giaùo hoäi, laø Thuyeàn cuûa Pheâroâ, ñöôïc Chuùa giao cho nhieäm vuï "Ñoùn nhaän ngöôøi ngoaïi quoác" (Mt 25,35), baát keå Giaùo hoäi ôû ñaâu. Hôn nöõa, nhö bieåu töôïng cuûa phong traøo L'Arche, chieác thuyeàn laø lôøi nhaéc veà caùc coâng vieäc cuûa loøng thöông xoùt ñoái vôùi taát caû nhöõng ngöôøi bò loaïi tröø, bò laõng queân hoaëc thieät thoøi. Tia naéng vaøng phía treân thuyeàn laø bieåu töôïng cuûa Doøng Teân. Vaø neàn maøu xanh laù caây laø lôøi nhaéc veà thoâng ñieäp Laudato sì cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng Phanxicoâ, vôùi lôøi keâu goïi taát caû chuùng ta quan taâm ñeán thieän ích cuûa Taïo Thaønh, ngoâi nhaø chung cuûa chuùng ta.
Vaø chaâm ngoân cuûa ngaøi?
Chaâm ngoân cuûa toâi laø "Suscipe - Haõy nhaän", laø töø ñaàu tieân vaø cuõng laø teân cuûa lôøi nguyeän maø Thaùnh I-Nhaõ ñaët trong baøi chieâm nieäm cuoái cuøng cuûa Linh Thao, ñoù laø baøi "Chieâm Nieäm ñeå ñöôïc Tình Yeâu". Vì vaäy, vôùi moät töø "Suscipe", toâi muoán gôïi leân toaøn boä lôøi nguyeän hieán daâng hoaøn toaøn cho Thieân Chuùa nhö laø linh ñaïo cuûa moät Hoàng y. Trong thö göûi caùc taân Hoàng y hoài thaùng 10 naêm 2019, Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ giaûi thích ñieàu naøy thöïc söï nghóa laø gì: "Giaùo hoäi keâu môøi anh em ñeán moät hình thöùc phuïc vuï môùi, moät yeâu caàu töï hieán nhieàu hôn vaø moät nhaân chöùng kieân trung trong cuoäc soáng." Vaø phaåm phuïc ñoû noùi ñeán söï ñoå maùu - usque ad effusionem sanguinis - vôùi taát caû loøng trung thaønh vaø tín nghóa ñoái vôùi Ñöùc Kitoâ.
Caây thaùnh giaù cuûa Ñöùc hoàng y ñöôïc laøm baèng goã, xin ngaøi giaûi thích ñoâi chuùt veà noù?
Caây Thaùnh giaù cuûa toâi ñöôïc laøm bôûi ngheä só ngöôøi YÙ Domenico Pellegrino. Anh laáy goã töø phaàn coøn laïi cuûa moät chieác thuyeàn ñöôïc ngöôøi di cö söû duïng ñeå vöôït Ñòa Trung Haûi töø Baéc Phi trong noã löïc ñeå ñeán hoøn ñaûo Lampedusa cuûa YÙ.
Chaát lieäu naøy lieân töôûng ñeán goã thaäp giaù maø Chuùa Gieâsu, Con Thieân Chuùa, chòu ñoùng ñinh ñeå "xoùa toäi traàn gian". Chieác ñinh nguyeân nhaéc nhôù chuùng ta veà vieäc Chuùa Gieâsu bò ñoùng treân Thaäp giaù; huy hieäu Doøng Teân vôùi ba caây ñinh truyeàn thoáng. Thanh goã ngheøo naøn noùi ñeán lôøi khaán khoù ngheøo cuûa Doøng Teân vaø mong öôùc veà moät Giaùo hoäi khieâm nhöôøng vaø daán thaân. Nguoàn goác cuûa thanh goã noùi ñeán chuyeán ñi cuûa gia ñình toâi ñeán nôi an toaøn khi toâi coøn nhoû cuõng nhö traùch nhieäm hieän taïi cuûa toâi taïi Phaân Boä Ngöôøi Di cö vaø Ngöôøi Tò naïn.
Caùc veát nöùt giöõa goã vaø sôn ñoû laø nhöõng lôøi nhaéc ñeán nhöõng veát thöông, söï ñau khoå, maùu ñoå trong cuoäc khoå hình Thaäp Giaù vaø khi theá giôùi queân ñi loøng traéc aån vaø coâng lyù, trong khi maøu nhaït hôn ôû phaàn treân gôïi leân söï Phuïc sinh cuûa Chuùa, Ñaáng Cöùu Ñoä chuùng ta, vaø söï soáng vieân maõn maø Ngaøi ñaõ mang ñeán.