Chuùa Nhaät AÙnh Saùng
Chuùa Nhaät AÙnh Saùng.
Vuõ Vaên An
Sydney (VietCatholic News 09-02-2020) - Muøa noùng gaét hình nhö ñaõ ñi khoûi Sydney, muøa chaùy röøng nhö thieâu nhö ñoát töôûng chöøng nhö löûa hoûa nguïc nhaän chìm nhieàu khu vöïc roäng lôùn cuûa New South Wales döôøng nhö cuõng ñaõ hoaøn toaøn keát lieãu vôùi nhöõng traän möa khôûi ñaàu coøn laùc ñaùc nay caøng ngaøy caøng aøo aøo nhö truùt nöôùc khoûi baàu trôøi naëng tróu. Cha sôû toâi baûo caùc traän möa naøy, duø chính chuùng ta caàu xin cho coù, ñang laøm chuùng ta maát vui (unpleasant). Rieâng baûn thaân toâi thì vaãn chaøo ñoùn möa rôi, bôûi möïc nöôùc cung caáp cho Sydney vaãn ôû möùc baùo ñoäng vaø vieäc duøng nöôùc vaãn bò haïn cheá ôû caáp hai nghóa laø chæ ñöôïc töôùi caây vaøo nhöõng giôø nhaát ñònh vaø töôùi baèng thuøng töôùi chöù khoâng baèng voøi nöôùc laáy thaúng töø heä thoáng phaân phoái cuûa Water Board! Töôùi kieåu naøy khoâng hôïp vôùi tuoåi giaø cuûa toâi chuùt naøo!
Giöõa boái caûnh aáy, saùng nay, ngay luùc nöôùc trôøi ñoå xuoáng nhö thaùc, baàu trôøi ñen nghòt, tröôùc khi ñeán nhaø thôø xöù tham döï thaùnh leã Chuùa Nhaät 5A Muøa Thöôøng Nieân, toâi môû saùch leã vaø raát vui ñoïc ñöôïc nhieàu ñieàu veà aùnh saùng:
Phaàn chöõ ñoû ngay sau phaàn giôùi thieäu "baøi trích saùch Tieân Tri Isaia" 58:7-10 vieát nhö sau: "AÙnh saùng ngöôi seõ böøng leân nhö raïng ñoâng". Phaàn Thaùnh vònh ñaùp ca thì coù caâu ñaùp: "Moät aùnh saùng xuaát hieän trong u toái cho keû loøng ngay" (Tv 111:4). Baøi tung hoâ Tin Möøng trích y lôøi Chuùa ""Ta laø aùnh saùng theá gian; ai theo Ta seõ ñöôïc aùnh saùng ban söï soáng" (Ga 8:12). Phaàn chöõ ñoû sau lôøi giôùi thieäu baøi "Tin Möøng theo thaùnh Maùttheâu 5:13-16 toùm löôïc "Caùc con laø aùnh saùng theá gian".
Chuùa vaø chuùng ta ñeàu laø "aùnh saùng theá gian". Taát caû caùc chi tieát aáy khieán toâi naåy ra yù muoán ñaët teân cho Chuùa Nhaät thöù Naêm Muøa Thöôøng Nieân, Naêm A, laø Chuùa Nhaät AÙnh Saùng.
Ít ngöôøi chia seû yù muoán treân vì phaàn ñoâng löu yù tôùi khía caïnh khaùc cuûa Chuùa Nhaät naøy. Thí duï, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Giuse Ngoâ Quang Kieät, trong boä saùch "Chia Seû Tin Möøng Chuùa Nhaät, Naêm A", khoâng heà löu yù ñeán aùnh saùng, chæ noùi tôùi muoái. Ngöôøi baïn ôû Sydney cuûa toâi, Anh Mai Taù, trong cuoán "Lôøi Chuùa Seû San Naêm A", dieãn dòch 1 taùc phaåm cuûa Cha Kevin O'Shea, Doøng Chuùa Cöùu Theá, cuõng phaàn naøo nhaán maïnh nhieàu hôn tôùi Muoái vì thaáy anh vieát nghieâng chöõ "Muoái" vaø "Caùc con laø muoái cho ñôøi", chöù khoâng vieát nghieâng chöõ "aùnh saùng".
Phaûi chaêng vì caùc taùc giaû treân nghó, nhö cha Tanila Hoaøng Ñaéc AÙnh, Doøng Ñaminh (Tin Möøng Chuùa Gieâsu Kitoâ Theo Thaùnh Maùttheâu [daãn vaøo vaø chuù giaûi]), muoái coù ñeán hai, ba taùc duïng, trong khi aùnh saùng chæ coù moät taùc duïng laø soi saùng cho moïi ngöôøi? Cha AÙnh cuõng noùi nhieàu ñeán muoái, nhieàu gaáp ñoâi, so vôùi aùnh saùng.
Theo ngaøi, coâng duïng thöù nhaát cuûa muoái laø laøm cho thöùc aên theâm muøi gia vò, giöõ cho caùc thöùc aên khoûi hö ñeán noãi noù gôïi leân tính caùch laâu beàn, thaäm chí vónh vieãn cuûa moät giao öôùc nhö Kinh Thaùnh noùi ñeán "moät giao öôùc muoái" nghóa laø moät giao öôùc vónh vieãn (Ds 18:19; Lv 2:13; 2Sb 13:5). Muoái coøn moät coâng duïng khaùc laø laøm cho phaân, cho ñaát toát theâm (Lc 14:35).
Cha AÙnh khoâng ñi caûi taïo döôùi cheá ñoä Coäng Saûn, neân khoâng löu yù moät coâng duïng khaùc cuûa muoái: muoái laøm cheø ngoït hôn. Hoài baûn thaân toâi ñi "Hoïc Taäp Caûi Taïo" ôû Suoái Saêng Maùu, Bieân Hoøa, raát ngaïc nhieân, khi anh baïn cuøng bò tuø, luùc naáu cheø ñaäu xanh, boû vaøo moät naém muoái, noùi laø ñeå cheø ngoït ñaäm hôn. Maø ñuùng thaät, "caûi taïo" raát quùy vaø hieám ñöôøng, phöông phaùp naáu cheø naøy coù "naêng xuaát" raát cao, raát thaønh coâng!
Nhöng Cha AÙnh coù noùi ñeán vieäc ngöôøi moân ñeä Chuùa Gieâsu "phaûi laøm sao cho theá gian neân ngon, ngon maõi, ngon hôn", thieån nghó cuõng ñoàng nghóa vôùi hoaøn caûnh treân.
Moät ñieàu nöõa ñöôïc cha AÙnh löu yù laø noái keát hai yù nieäm muoái vaø aùnh saùng. Thöïc vaäy, theo cha, "Ñöùc Gieâsu noùi: 'Neáu muoái maø nhaït, thì noù thaønh voâ duïng'. 'Nhaït ñi' dòch ñoäng töø (moraino). Maø ñoäng töø naøy coù nghóa laø 'laøm cho daïi, laøm cho nhaït, laøm maát muøi' (Is 19:11-12; Grm 10:14; Hc 23:14; Rm 1:22; 1Cr 1:20). "moroâs" laø daïi, ngaây daïi theo nghóa ñen cuõng nhö theo nghóa boùng".
Daïi theo nghóa boùng thì khoâng theå laøm göông saùng, khoâng theå laø "aùnh saùng" theá gian. Thieån nghó ñaây cuõng laø noái keát ñöôïc Phuïng Vuï Chuùa Nhaät Thöù Naêm Muøa Thöôøng Nieân, Naêm A xaây döïng moät caùch coâng phu.
Phuïng vuï naøy khoâng chæ nhaán maïnh ñeán muoái nhö Ñöùc Cha Kieät hay ñeán aùnh saùng nhö Cha O'Shea. Vò sau, daønh phaàn lôùn baøi suy nieäm cho aùnh saùng döôùi daïng "rao giaûng cho moãi ngöôøi phaûi soáng neàn vaên hoùa môùi".
Neàn vaên hoùa môùi naøy khoâng ñöôïc Cha O'Shea minh nhieân moâ taû, tuy ngaøi coù ñeà caäp tôùi vieäc "soáng ñích thöïc tinh thaàn cuûa Coâng Ñoàng Vatican II... Ñoåi môùi theá giôùi... khoâng theo chieàu höôùng teä baïc, ngaøy caøng maát ñi giaù trò ñaïo ñöùc... Khaùm phaù chính mình... xöùng ñaùng laø daân con Ñöùc Chuùa, coù khaû naêng taân taïo theá giôùi... Ñem Tin Möøng ñeán vôùi moïi nôi, nhö thôøi tieân khôûi".
Sau ñoù, Cha nhaán maïnh: theá giôùi hieän nay laø theá giôùi ña toân giaùo, "neân daân con Ñaïo Chuùa caàn tìm nôi Tin Möøng ñieàu gì ñoù môùi meû vaø thích hôïp vôùi moïi ngöôøi". Ñeå laøm moïi ngöôøi thaáy ra raèng Ñöùc Kitoâ quaû "laø Ñaáng cöùu chuoäc moïi ngöôøi". Heä luaän laø "moïi ngöôøi coù cô hoäi ñoàng ñeàu. Ñöôïc kính troïng nhö ngöôøi coù phaåm caùch. Vaø, laø ngöôøi coù nhöõng quyeàn caên baûn. Ngang ñoàng."
Cha khoâng khai trieån yù nieäm "moïi ngöôøi": lieäu yù nieäm naøy coù bao goàm caû ngöôøi ñoàng tính, ngöôøi ly dò taùi hoân... hay khoâng. Nhöng Cha nhaán maïnh raèng xaùc tín treân baét nguoàn töø Ñaïo Chuùa: moïi ngöôøi "ñöôïc taïo döïng theo hình aûnh Thieân Chuùa". Vaø ñieàu ñaùng löu yù nöõa laø: "Tín höõu Ñöùc Kitoâ vaãn nhaän ñöôïc nhöõng thoâng ñieäp nhö theá ngang qua vaên hoùa hieän thôøi".
Cha cho raèng "moïi ngöôøi vaãn haønh xöû nhö caùc Kitoâ Höõu", caû ngöôøi khoâng tin Ñaïo Chuùa, caû ngöôøi voâ thaàn. Ai cuõng coù "loøng caûm thoâng/thöông xoùt ngöôøi ngheøo tuùng. Söï toân troïng baûn vò con ngöôøi. Nieàm öôùc ao ñöôïc keát ñoaøn. Loøng quyeát taâm ñoøi coâng minh chính tröïc. Öôùc voïng ñöôïc thaáy tình thöông yeâu moïi ngöôøi trôû thaønh hieän thöïc".
Cha keát luaän "Khi ta duy trì caùc giaù trò cuûa neàn vaên hoùa theo caùch aáy, ta caøng trôû neân muoái cho ñôøi. Caøng trôû thaønh aùnh saùng ñaët treân buïc cao".
Chuù giaûi vaø bình luaän cuûa Cha O'Shea dó nhieân laø chính xaùc. Nhöng döôøng nhö baát caäp neáu döïa vaøo taàm nhìn coù tính toång hôïp vaø thaêng hoa cuûa Phuïng Vuï Chuùa Nhaät Thöù Naêm Muøa Thöôøng Nieân Naêm A, moät taàm nhìn maø Cha Talina Hoaøng Ñaéc AÙnh ñaõ vaén taét nhaéc ñeán theo quan ñieåm daãn giaûi Kinh Thaùnh.
Tröôùc nhaát laø caùc doøng daãn giaûi cuûa St Paul Sunday Missal duøng cho UÙc Chaâu (naêm 2014), nhaán maïnh ñeán vieäc "taát caû chuùng ta ñeàu coù nhöõng hoàng phuùc ñaëc bieät, nhöng ñoâi khi chuùng ta khoâng nhaän ra ñieàu naøy. Chuùng ta thöôøng caûm thaáy mình coù raát ít ñeå hieán taëng ngöôøi khaùc. Ñieàu aáy khoâng bao giôø ñuùng caû. Nhö Chuùa Gieâsu töøng noùi: 'Caùc con laø muoái ñaát! Caùc con laø aùnh saùng theá gian! Chuùng ta haõy xin Chuùa Gieâsu giuùp chuùng ta nhaän ra caùc hoàng phuùc ñoäc ñaùo cuûa chuùng ta vaø san seû chuùng cho ngöôøi khaùc".
Theá laø toâi phaûi thay ñoåi caùch nhìn tröôùc ñaõ: muoái ñaát vaø aùnh saùng khoâng haún laø moät gaùnh naëng toâi phaûi lo laéng gaùnh vaùc, chu toøan nhöng laø nhöõng hoàng phuùc chaéc chaén toâi seõ san seû. Chaúng ai coù taøi caùn, hoàng phuùc, thieân phuù maø laïi aâm thaàm caát giaáu. AÂm saéc ôû ñaây hình nhö tích cöïc, haân hoan hôn nhieàu.
Dó nhieân, theo Tieân tri Isaia, caùi hoàng phuùc kia, caùi thieân phuù kia, chæ coù tính tieàm taøng, moät tieàm naêng hay moät höõu theå coù ñoù döôùi daïng phoâi thai, chöa thaønh hình thöïc söï, noùi theo trieát lyù, noù laø moät höõu theå ñang hoaøn thaønh (l'eâtre en devenir). Ñieàu gì laøm noù hoaøn thaønh? Tieân tri noùi ngay: "Haõy chia côm cho ngöôøi ñoùi, röôùc vaøo nhaø nhöõng ngöôøi ngheøo khoâng nôi truù nguï; thaáy ai mình traàn thì cho aùo che thaân, khoâng ngoaûnh maët laøm ngô tröôùc ngöôøi anh em coát nhuïc, Baáy giôø aùnh saùng ngöôi seõ böøng leân nhö raïng ñoâng, veát thöông ngöôi seõ mau laønh. Ñöùc coâng chính ngöôi seõ môû ñöôøng phía tröôùc, vinh quang Ñöùc Chuùa bao boïc phía sau ngöôi. Baáy giôø, ngöôi keâu leân, Ñöùc Chuùa seõ nhaäm lôøi, ngöôi caàu cöùu, Ngöôøi lieàn ñaùp laïi : 'Coù Ta ñaây!' Neáu ngöôi loaïi khoûi nôi ngöôi ôû goâng cuøm, cöû chæ ñe doaï vaø lôøi noùi haïi ngöôøi, neáu ngöôi nhöôøng mieáng aên cho keû ñoùi, laøm thoaû loøng ngöôøi bò haï nhuïc, thì aùnh saùng ngöôi seõ chieáu toaû trong boùng toái, vaø toái taêm cuûa ngöôi chaúng khaùc naøo chính ngoï".
Khoâng nhöõng aùnh saùng seõ thaønh hình hoaøn toaøn maø noù "seõ chieáu toûa trong boùng toái". Muoái, töùc caùc chia seû cuûa ta vôùi ngöôøi khaùc, nhaát laø nhöõng ngöôøi deã bò thöông toån hôn caû, laøm aùnh saùng xuaát hieän. Ñoù laø toång hôïp cuûa Isaia.
Thaùnh Vònh ñaùp ca cuõng laëp laïi cuøng moät toång hôïp aáy (Tv 111, 4-5. 6-7. 8a vaø 9)
Ñaùp: Moät aùnh saùng xuaát hieän trong u toái cho keû loøng ngay.
Xöôùng: Hoï laø aùnh saùng trong u toái cho keû loøng ngay: hoï laø ngöôøi nhaân haäu, töø bi vaø coâng chính. Ngöôøi toát laønh bieát xoùt thöông vaø cho vay, bieát quaûn lyù taøi saûn mình theo ñöùc coâng bình.
Ñaùp: Moät aùnh saùng xuaát hieän trong u toái cho keû loøng ngay.
Xöôùng: Ngöôøi coâng chính seõ khoâng nao nuùng: hoï seõ ñöôïc ghi nhôù muoân ñôøi. Hoï khoâng kinh haõi vì tin xaáu; hoï vöõng loøng caäy troâng vaøo Chuùa.
Ñaùp: Moät aùnh saùng xuaát hieän trong u toái cho keû loøng ngay.
Xöôùng: Vôùi loøng kieân nghò, hoï seõ khoâng kinh haõi, ngöôøi ban phaùt vaø boá thí cho nhöõng keû ngheøo, ñöùc coâng chính cuûa hoï muoân ñôøi coøn maõi, ñaàu hoï ñöôïc ngaång leân trong vinh quang.
Ñaùp: Moät aùnh saùng xuaát hieän trong u toái cho keû loøng ngay.
ÔÛ ñaây, ta thaáy aùnh saùng hoaøn thaønh, ngoaøi caùc san seû vôùi ngöôøi khaùc, coøn laø vôùi "loøng caäy troâng vaøo Chuùa". Ñieàu naøy ñöôïc laëp laïi bôûi lôøi tung hoâ tröôùc khi ñoïc baøi Tin Möøng: "Ta laø aùnh saùng theá gian; ai theo Ta seõ ñöôïc aùnh saùng ban söï soáng". Vaø chính Chuùa Gieâsu xaùc nhaän toång hôïp cuûa Isaia khi Ngöôøi noùi ôû cuoái baøi Tin Möøng: "Söï saùng cuûa caùc con cuõng phaûi chieáu giaõi ra tröôùc maët thieân haï, ñeå hoï xem thaáy nhöõng vieäc laønh cuûa caùc con maø ngôïi khen Cha caùc con treân trôøi".
Khoâng phaûi laø voâ tình khi Chuùa Gieâsu cuøng moät luùc, cuøng moät maïch vaên, nhaéc ñeán hai hoàng phuùc Chuùa ban cho chuùng ta ñeå chuùng ta chia seû vôùi anh chò em mình: muoái vaø aùnh saùng vì chuùng voán laø ñieøu kieän cuûa nhau. Baøi ñoïc thöù hai trích töø Thö thöù nhaát Thaùnh Phaoloâ göûi Tín höõu Coârintoâ (2:1-5) khoâng minh nhieân nhaéc chi tôùi muoái hay aùnh saùng. Nhöng trong ñoàng vaên aùnh saùng, ngaøi coù nhaéc ñeán ñieàu Baûn Tieáng Anh dòch laø philosophy (trieát lyù) trong khi Baûn Tieáng Vieät dòch laø khoân ngoan theo baûn Hy Laïp (sofia) vaø Baûn Phoå Thoâng (sapientia). Ngaøi baûo "trong caùc phaùt bieåu vaø baøi giaûng cuûa toâi... khoâng heà coù baát cöù luaän ñieåm naøo thuoäc trieát lyù; chæ laø moät chöùng minh quyeàn naêng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn. Vaø toâi laøm theá ñeå ñöùc tin cuûa anh em khoâng tuøy thuoäc trieát lyù loaøi ngöôøi maø tuøy thuoäc quyeàn naêng Thieân Chuùa".
Phaûi chaêng Thaùnh Phaoloâ muoán nhaén nhuû: muoái vaø aùnh saùng kia coù ñieàu gì ñoù vöôït quaù "trieát lyù" hay söï "khoân ngoan" cuûa con ngöôøi. Phaûi ñem muoái aáy vaø aùnh saùng aáy cho theá gian vôùi ñuû noàng ñoä "quyeàn naêng Thieân Chuùa" chöù khoâng döøng laïi ôû bình dieän "moïi ngöôøi" duø nay Kitoâ giaùo khoâng coøn ñöôïc coi laø chuyeän ñöông nhieân nöõa.