Caùi nhìn ñaïo ñöùc sinh hoïc môùi
cuøng vôùi söï boå nhieäm moät thaønh vieân treû
cho Haøn Laâm Vieän Söï Soáng cuûa Toøa Thaùnh
Caùi nhìn ñaïo ñöùc sinh hoïc môùi cuøng vôùi söï boå nhieäm moät thaønh vieân treû cho Haøn Laâm Vieän Söï Soáng cuûa Toøa Thaùnh.
Vuõ Vaên An
Vatican (VietCatholic News 04-02-2020) - Charles Collins cuûa taïp chí Crux vöøa phoûng vaán moät thaønh vieân treû môùi ñöôïc boå nhieäm vaøo Haøn Laâm Vieän Söï Soáng cuûa Toøa Thaùnh, ñoù laø oâng Michael Wee. OÂng voán laø moät vieân chöùc nghieân cöùu vaø giaùo duïc cuûa Trung Taâm Ñaïo Ñöùc Sinh Hoïc Anscombe ñaët truï sôû taïi Ñaïi Hoïc Oxford. Nay oâng ñöôïc boå nhieäm laøm Thaønh Vieân Nghieân Cöùu Treû cuûa Haøn Laâm Vieän Söï Soáng, moät chöùc vuï laàn ñaàu tieân ñöôïc chính Ñöùc Phanxicoâ thieát laäp naêm 2016, cho lôùp tuoåi döôùi 35, nhaân dòp coù cuoäc caûi toå Vieän naøy.
Theo OÂng, vieäc boå nhieäm naøy "cho thaáy möùc ñoä tín nhieäm cao ñoái vôùi khaû theå ngöôøi treû coù theå ñoùng goùp vaøo ñôøi soáng trí thöùc cuûa Giaùo Hoäi". OÂng voán laø moät nhaø khoa baûng sinh taïi Singapore vaø laø ngöôøi duy nhaát thuoäc moät cô quan nghieân cöùu Anh ñöôïc boå nhieäm vaøo nhoùm Nghieân Cöùu Treû cuûa Haøn Laâm Vieän. Ngoaøi vieäc laøm ôû Trung Taâm Anscombe, OÂng coøn laø Giaûng vieân veà Ñaïo Ñöùc Sinh Hoïc taïi Chuûng Vieän Oscott ôû Birmingham vaø laø nhaø nghieân cöùu taïi Vieän Aquinas ôû Oxford.
Nhôø xuaát phaùt töø boái caûnh trieát hoïc, OÂng cho raèng "ÔÛ moät nôi nhö nöôùc Anh, nôi phaàn lôùn ngöôøi ta khoâng muoán töï nhaän dieän laø Kitoâ höõu, caùc phöông tieän trieát hoïc, nghóa laø lyù leõ töï nhieân, ñaëc bieät coù giaù trò trong vieäc giuùp ngöôøi ta laøm cho giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi veà caùc vaán ñeà luaân lyù trôø neân coù nghóa. Tröôùc khi baïn baét ñaàu noùi tôùi thaàn hoïc thaân xaùc, coù leõ baïn caàn, tröôùc nhaát, noùi tôùi cuøng ñích cuûa thaân xaùc. Ñeå coù theå ñeà caäp tôùi ñöùc tin, tröôùc nhaát baïn phaûi thuyeát phuïc ngöôøi ta raèng lyù leõ khoâng maâu thuaãn vôùi noù".
OÂng Wee cho hay "Veà phöông dieän treân, toâi thöôøng thaáy tö duy cuûa Thaùnh Thomas Aquinas ñaëc bieät coù giaù trò, vì ngaøi nhìn nhaän raèng lyù leõ töï nhieân coù theå ñem ta tôùi 'caùc lôøi môû ñaàu cuûa ñöùc tin'. Vieäc löu taâm tôùi tö duy cuûa Thaùnh Thomas laø do OÂng tieáp xuùc thöôøng xuyeân vôùi caùc tu só Doøng Ñaminh, töø thôøi coøn ôû Singapore; leân ñaïi hoïc, oâng cuõng laøm quen vôùi caùc vò tuyeân uùy Doøng Ña Minh vaø sau ñoù laøm vieäc taïi Vieän Aquinas ôû Oxford.
OÂng cho hay Trung Taâm Ñaïo Ñöùc Sinh Hoïc Anscombe phuïc vuï Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Anh vaø AÙi Nhó Lan. Vieäc laøm cuûa trung taâm chia thaønh ba loaïi 1) Nghieân cöùu coù tính khoa baûng; 2) lieân heä vôùi caùc cô quan coâng coäng vaø cuûa chính phuû nhö qua caùc hoäi yù hoaëc laøm chöùng tröôùc nghò vieän; 3) Giaùo duïc coâng chuùng.
Tuy taäp chuù laø Anh vaø AÙi Nhó Lan, nôi gaàn ñaây coù nhieàu vuï coâng kích vieäc phaûn ñoái löông taâm trong vaán ñeà chaêm soùc y teá vaø nhaát laø cuoäc tröng caàu daân yù veà phaù thai, nhöng Trung taâm cuõng löu yù tôùi nhieàu nôi khaùc nhö cuoäc nghieân cöùu veà trôï töû taïi Bæ keát quaû laø cuoán Euthanasia and Assisted Suicide: Lessons from Belgium do Cambridge University Press xuaát baûn naêm 2017.
Theo oâng, Trung Taâm Anscombe nhaän ñöôïc nhieàu caâu hoûi töø caùc nhaø chuyeân nghieäp veà y teá vaø caùc thaønh vieân khaùc cuûa coâng chuùng, nhaát laø caùc linh muïc Coâng Giaùo coù nhieäm vuï coá vaán cho caùc beänh nhaân vaø caùc gia ñình. "ÔÛ ñaây, oâng hieåu trí thöùc vaø muïc vuï gaëp nhau ra sao trong ñaïo ñöùc sinh hoïc. OÂng cuõng coù caûm thöùc giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi coù tính giaûi thoaùt xieát bao, chính bôûi vì ñaây laø lyù leõ hoøa ñieäu vôùi ñöùc tin".
OÂng cho bieát caù nhaân oâng nhaän ñöôïc nhieàu caâu hoûi lieân quan tôùi vieäc ñöa ra caùc quyeát ñònh veà cuoái ñôøi, ñaëc bieät töø thaønh vieân caùc gia ñình caùc beänh nhaân gaàn cheát. Khi ngöôøi ta hieåu ra raèng hoï khoâng heà coù nghóa vuï phaûi laøm moïi ñieàu trong quyeàn haïn cuûa hoï ñeå duy trì söï soáng, neáu, thí duï, vieäc ñieàu trò ñöôïc ñeà nghò gaây gaùnh naëng quaù ñaùng, vaø ñieàu naøy khoâng ñoàng nghóa vôùi trôï töû, thì ñaây coù theå laø khoaûnh khaéc lôùn lao cuûa ôn thaùnh.
Theo oâng Wee, ngöôøi ta thöôøng coù noãi sôï chung naøy laø neáu töø choái hay ruùt laïi vieäc ñieàu trò coù nghóa laø beänh nhaân khoâng coøn ñöôïc chaêm soùc veà y khoa nöõa. Thöïc ra, chính luùc ñoù, vieäc chaêm soùc giaûm ñau (palliative care) phaûi coù ñeå söï kieän ruùt laïi vieäc ñieàu trò khoâng daãn ñeán vieäc boû rôi, maø laø moät hình thöùc khaùc cuûa ñoàng haønh.
Ñöôïc hoûi hieän nay ñaïo ñöùc sinh hoïc baøn ñeán nhieàu vaán ñeà nhö baûn saéc phaùi tính, luùc cuoái ñôøi, vaø nghieân cöùu phoâi thai, ñaâu laø vaán ñeà caáp baùch ñoái vôùi oâng? OÂng Wee cho hay ñaïo ñöùc sinh hoïc Coâng Giaùo ñaëc bieät toát ôû choã nhaän dieän caùc ñieàu tuyeät ñoái veà luaân lyù. Nhöng khoâng toát baèng theá khi xöû lyù caùc vaán ñeà khoâng coù ñöôøng ranh roõ reät, ñoøi phaûi nghieâm ngaët aùp duïng moät löôïng khoân ngoan (prudence) naøo ñoù.
OÂng cho raèng "khoân ngoan" trong ngoân ngöõ thoâng thöôøng coù khuynh höôùng gôïi leân yù nieäm thaän troïng (caution) nhöng nhaân ñöùc khoân ngoan hay söï khoân ngoan thöïc tieãn (phronesis trong tieáng Hy Laïp cuûa Aristoát) thöïc söï noùi ñeán vieäc bieän phaân vaø haønh ñoäng phuø hôïp vôùi caùc neùt ñaëc thuø cuûa moät hoaøn caûnh nhaát ñònh. Coù luùc ñieàu naøy coù nghóa laø thaän troïng, luùc khaùc, noù laïi coù nghóa moät phöông thöùc coù tính chaøo ñoùn hôn.
Ñieàu quan troïng, theo oâng, laø ñaïo ñöùc hoïc Coâng Giaùo, vaø ñôøi soáng luaân lyù noùi chung hôn, khoâng chæ noùi tôùi vieäc leân aùn moïi söï. Haõy ñôn cöû caùc töû cung nhaân taïo (artificial wombs): chuùng höùa heïn raát nhieàu ñieàu toát trong caùch cöùu caùc beù thô ñeû non vaø ngöôøi ta muoán chaáp nhaän khaû theå coù ñieàu toát aáy caøng troïn veïn bao nhieâu caøng hay baáy nhieâu. Ñoàng thôøi, chuùng cuõng coù theå phaùt sinh ra moät söï phaân caùch saâu xa giöõa vieäc sinh saûn vaø thaân xaùc nhieàu hôn laø söï phaân caùch hieän chuùng ta ñang chòu ñöïng. Caùc töû cung nhaân taïo nhö theá coù theå trôû thaønh moät giaûi phaùp "xaõ hoäi" (nghóa laø naèm ngoaøi nhu caàu y teá) coù leõ neân ñöôïc söû duïng ngay töø luùc thuï thai qua ñöôøng IVF. Trong tröôøng hôïp nhö theá, treû chöa sinh seõ trôû thaønh loaïi daân soá deã daøng bò vöùt boû hay bò duøng laøm thí nghieäm.
Bôûi theá, chuùng ta caàn ñöùc khoân ngoan thöïc tieãn ñeå ñöông ñaàu vôùi caùc vaán ñeà ñaïo ñöùc sinh hoïc cuûa theá kyû naøy. Ñieàu naøy lieân heä ñeán vieäc caân nhaéc caùc haäu quaû xaõ hoäi coù theå coù vaø cuõng bieän phaân luaän lyù hoïc noäi taïi cuûa caùc kyõ thuaät naøy. Hieän ñang coù huyeàn thoaïi taân thôøi cho raèng kyõ thuaät "trung laäp veà luaân lyù", noù chæ ñôn giaûn cung caáp moät thay theá khaùc cho caùc phöông theá töï nhieân, nhöng hieám khi nhö vaäy laém. Kyõ thuaät luoân ñöôïc tieân höôùng (predisposed) veà moät soá giaù trò naøo ñoù hôn caùc giaù trò khaùc do cung caùch noù hoaït ñoäng hay do caùc söï vaät ñöôïc noù ño löôøng. Trong nhieàu tröôøng hôïp, caùc yù höôùng cuûa moät ngöôøi söû duïng caù theå coù theå bieán kyõ thuaät thaønh moät söùc maïnh cuûa ñieàu thieän, nhöng ñieàu naøy vaãn khoâng ñuû ñoái vôùi moät phaân tích luaân lyù ñaày ñuû.
Theo oâng Wee, ñieàu nguy hieåm laø ñöa ra caùc tieân ñoaùn, tuy nhieân, vì ích lôïi cuûa noù, oâng nghó söûa ñoåi gien (gene-editing) seõ laø moät trong caùc vaán ñeà ñaïo ñöùc sinh hoïc caáp baùch nhaát trong caùc thaäp nieân saép tôùi vì söï khoù khaên trong vieäc hình thaønh caùc höôùng daãn vaø qui taéc ñaïo ñöùc. Keå töø khi xuaát hieän ngaønh söûa ñoåi gien qua kyõ thuaät CRISPR-Cas9 trong thaäp nieân vöøa qua, vaán ñeà naøy caøng trôû neân caáp baùch hôn. Hieän nay, coù raát ít giaùo huaán Huaán Quyeàn veà ñaïo ñöùc hoïc cuûa vieäc söûa ñoåi gien, vaø quaû khoâng coù ñieàu gì ñeå gôïi yù raèng caû vieäc thaêng tieán con ngöôøi qua vieäc söûa ñoåi gien, töï noù, laø voâ luaân.
Tuy theá, trong vaên kieän Dignitas Personae, Giaùo Hoäi coù chæ roõ nhöõng caïm baãy coù theå coù trong vieäc söûa ñoåi gien: ñoù laø vieäc coå vuõ naõo traïng öu sinh (eugenic), hay vieäc "khoâng haøi loøng naøo ñoù hay thaäm chí vieäc baùc boû giaù trò cuûa höõu theå nhaân baûn nhö moät taïo vaät vaø moät ngoâi vò höõu haïn". Ñaây laø ñieàu OÂng Wee goïi laø "luaän lyù hoïc noäi taïi" cuûa kyõ thuaät. Nhöng leõ dó nhieân, trong thöïc haønh, coù theå khoù maø bieát ñöôïc khi naøo caùc ñeà nghò chuyeân bieät veà söûa ñoåi gien trôû thaønh moài cho caùc caïm baãy naøy, do ñoù, moät laàn nöõa, nhaân ñöùc khoân ngoan laø ñieàu khoâng theå mieãn chöôùc.
Ñöôïc hoûi ñaâu laø vai troø cuûa Haøn Laâm Vieän Söï soáng trong cuoäc tranh luaän veà ñaïo ñöùc sinh hoïc hieän nay, OÂng Wee traû lôøi raèng "Haøn Laâm Vieän Söï Soáng ñaëc bieät löu yù tôùi caùc kyõ thuaät ñang xuaát hieän nhö vieäc phaùt trieån cuûa trí khoân nhaân taïo vaø yù nghóa cuûa noù ñoái vôùi vieäc chaêm soùc söùc khoûe. Moät laàn nöõa, nhieàu kyõ thuaät trong soá naøy laø nhöõng phaïm vi khoâng nhaát thieát chaáp nhaän caùc tuyeân boá tuyeät ñoái veà luaân lyù nhöng trong ñoù, nhaân ñöùc khoân ngoan laø ñieàu quan troïng nhaát.
Ñoàng thôøi, ñieàu quan troïng laø nhìn nhaän raèng laø ngöôøi Coâng Giaùo, ta khoâng theå giaûn löôïc ñöùc khoân ngoan chæ vaøo vieäc caân nhaéc caùc haäu quaû, chuùng ta voán khoâng thöïc duïng hay chuyeân theo thuyeát tyû leä (proportionalists)! Chuùng ta coù neàn taûng vöõng chaéc, vaø ñoù laø phaåm giaù baát khaû xaâm phaïm cuûa nhaân vò, coù hoàn coù xaùc, vaø ñöôïc ban caáp khaû theå keát hôïp vôùi Thieân Chuùa qua Chuùa Gieâsu Kitoâ. Baèng caùch naøy, Giaùo Hoäi, vaø noùi rieâng, Haøn Laâm Vieän, coù vieãn töôïng ñoäc ñaùo ñeå ñoùng goùp vaøo cuoäc tranh luaän roäng lôùn hôn veà ñaïo ñöùc sinh hoïc. Chuùng ta khoâng chæ ñôn giaûn nghieân cöùu caùc haäu quaû xaõ hoäi cuûa caùc kyõ thuaät naøy, nhöng coøn tìm caùch hieåu laøm moät nhaân vò ñöôïc taïo neân goáng hình aûnh Thieân Chuùa coù nghóa gì.
Cuõng coù ñaáu hieäu toát laø caùc nhaø khoa baûng vaø thöïc haønh ngaøy caøng quan taâm ñeán vieäc aùp duïng ñaïo ñöùc hoïc vaøo caùc vaán ñeà hieän thôøi cuûa ngaønh chaêm soùc söùc khoûe. Ñôn cöû tröôøng hôïp môùi ñaây, oâng cho hay oâng vöøa nhaän ñöôïc moät taøi khoaûn cuûa moät cô quan khoâng Coâng Giaùo ñeå hoaøn taát moät döï aùn veà vai troø cuûa nhaân ñöùc trong ngaønh söùc khoûe taâm thaàn. Vì ñaïo ñöùc hoïc veà nhaân ñöùc voán naèm ôû coát loõi truyeàn thoáng luaân lyù Coâng Giaùo, oâng nghó vieäc naøy raát thích hôïp vôùi coâng trình cuûa Haøn Laâm Vieän.
Rieâng vieäc thaêng tieán vaø söûa ñoåi gien chaúng haïn, theo oâng, neáu ta tieáp caän noù töø vieãn aûnh ñaïo ñöùc hoïc nhaân ñöùc, ta coù theå thaáy coù vaán ñeà ñieàu ñoä vaø phaân phoái hôïp tình hôïp lyù caùc taøi nguyeân. Coù leõ caùc kyõ thuaät naøy khoâng xaáu töø trong noäi taïi, nhöng trong moät theá giôùi hieám taøi nguyeân, phaûi chaêng caùc kyõ thuaät naøy neân nhaän ñöôïc nhieàu chuù yù vaø taøi trôï hôn, phaûi chaêng caùch naøo ñoù ñieàu naøy khoâng töôïng tröng moät loaïi "chaêm soùc söùc khoeû" ñaët tieàn ñeà treân yù muoán vaø khaû naêng mua baùn hôn laø nhu caàu y teá, moät ñieàu seõ ñem laïi nhieàu baát bình ñaúng hôn hay sao?
Duø sao, theo OÂng Wee, chuùng ta vaãn phaûi tieáp tuïc nhaéc laïi giaùo huaán Coâng Giaùo truyeàn thoáng veà nhöõng vaán ñeà nhö phaù thai, trôï töû vaø ngöøa thai, maõi luoân coù ñoù. Neáu ngöôøi Coâng Giaùo chuùng ta khoâng hieåu taïi sao phaåm giaù söï soáng con ngöôøi vaø hoân nhaân laïi quan troïng ñeán noãi moät soá haønh ñoäng luoân phaûi bò loaïi tröø veà phöông dieän luaân lyù, thì laøm theá naøo chuùng ta thaäm chí coù theå baét ñaàu khai trieån ñöôïc moät vieãn aûnh ñích thöïc coù tính Coâng Giaùo veà nhöõng vaán ñeà phöùc taïp hôn nöõa nhö trí khoân nhaân taïo? Giaùo Hoaøng Haøn Laâm Vieän Söï Soáng hieän ñang ôû moät vò theá raát toát ñeå laøm chöùng cho giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi trong caùc vaán ñeà ñaõ ñöôïc giaûi quyeát tröôùc theá giôùi roäng lôùn hôn, ngay luùc ñang thaêm doø caùc laõnh vöïc môùi cuûa tö duy ñaïo ñöùc sinh hoaït.