Cha Peter Gumpel SJ vaø vieäc
môû Vaên khoá Vatican thôøi Ñöùc Pioâ 12
Cha Peter Gumpel SJ vaø vieäc môû Vaên khoá Vatican thôøi Ñöùc Pioâ 12.
G. Traàn Ñöùc Anh OP
Vatican (Vatican News 1-02-2020) - Nhieàu hoïc giaû quoác teá ñang chôø ñôïi Toøa Thaùnh môû Vaên khoá thôøi Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ 12 töø ngaøy 2 thaùng 3 naêm 2020. Ñaâu laø nhöõng hy voïng khaùm phaù nhöõng ñieàu môùi qua vieäc môû Vaên khoá naøy? Cha Peter Gumpel SJ tìm caùch traû lôøi.
Trong 3 tuaàn nöõa, ngaøy 21 thaùng 2 naêm 2020, Toøa Thaùnh seõ toå chöùc moät ngaøy hoïc hoûi ñeå chuaån bò cho vieäc môû Vaên khoá Toøa Thaùnh, trieàu ñaïi Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ 12, töø ngaøy 2 thaùng 3 naêm 2020, cho caùc hoïc giaû nghieân cöùu.
Töø laâu caùc hoïc giaû, ñaëc bieät laø ngöôøi Do thaùi, vaãn yeâu caàu Toøa Thaùnh môû vaên khoá cho caùc chuyeân gia nghieân cöùu. Hoï ñaëc bieät quan taâm ñeán vai troø cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ 12 töø 1939 ñeán 1945 trong cuoäc baùch haïi cuûa Ñöùc quoác xaõ ñoái vôùi ngöôøi Do thaùi.
Chuaån bò môû Vaên Khoá Toøa Thaùnh
Ngaøy 4 thaùng 3 naêm 2019, chính Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ thoâng baùo vieäc môû Vaên khoá trieàu ñaïi Ñöùc Pioâ 12 trong buoåi tieáp kieán daønh cho 75 ngöôøi thuoäc ban giaùm ñoác, caùc nhaân vieân vaø coäng taùc vieân cuûa Vaên khoá Vatican. Ngaøi cuõng caùm ôn hoï vì ñaõ laøm vieäc vaát vaû trong 12 naêm qua ñeå chuaån bò cho vieäc môû vaên khoá vöøa noùi.
Ngaøy hoïc hoûi 21 thaùng 2 naêm 2020 seõ dieãn ra taïi Giaùo hoaøng Hoïc vieän Augustianum gaàn Vatican, vaø sau khi Ñöùc Hoàng Y Pietro Parolin, Quoác vuï khanh Toøa Thaùnh, khai maïc, caùc vò giaùm ñoác cuûa nhieàu Vaên khoá seõ trình baøy veà caùc hoaït ñoäng ñeå chuaån bò vieäc môû Vaên khoá. Cuøng ñöôïc môû töø ngaøy 2 thaùng 3 naêm 2020, ngoaøi vaên khoá cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng, coøn coù Vaên khoá cuûa Phuû Quoác vuï khanh, Boä giaùo lyù ñöùc tin, vaø Boä truyeàn giaùo, Boä caùc Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Ñoâng phöông, Cô quan baûo trì vaø quaûn lyù Ñeàn thôø Thaùnh Pheâroâ (Fabbrica di San Pietro).
Theo thoâng leä, vieäc môû Vaên khoá Toøa Thaùnh ñöôïc tieán haønh theo töøng trieàu ñaïi Giaùo Hoaøng. Vì theá, hieän thôøi chæ coù Vaên khoá trieàu ñaïi Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ 11 töø naêm 1922 ñeán 1939, ñöôïc môû ra hoài naêm 2006. Vaø theo nguyeân taéc chæ môû vaên khoá 70 naêm sau khi Ñöùc Giaùo Hoaøng qua ñôøi, neân leõ ra Vaên khoá thôøi Ñöùc Pioâ 12 chæ ñöôïc môû ra töø ngaøy 8 thaùng 10 naêm 2028, nhöng Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ quyeát ñònh cho môû tröôùc 7 naêm röôõi.
Caùc hoïc giaû noùng loøng chôø ñôïi
Chaéc chaén nhieàu söû gia vaø nhöõng nhaø nghieân cöùu hoài hoäp chôø ñôïi ngaøy 2 thaùng 3 naêm 2020. Nhö OÂng Frank Kleinehagenbrock, Giaùm ñoác ñieàu haønh UÛy ban veà lòch söû hieän ñaïi ôû thaønh phoá Bonn beân Ñöùc, noùi vôùi haõng tin Coâng Giaùo Ñöùc KNA ngaøy 22 thaùng 8 naêm 2019 raèng: "Ngöôøi ta ñaëc bieät quan taâm mong ñôïi vieäc môû Vaên khoá Toøa Thaùnh vaø chôø xem, ngoaøi nhöõng ñieàu chuùng ta ñaõ bieát cho ñeán nay, coù theâm nhöõng ñieàu môùi do vieäc môû Vaên khoá naøy hay khoâng".
Tranh luaän veà vai troø Ñöùc Pioâ 12
Sau theá chieán thöù II, chính phuû Israel, trong ñoù coù baø thuû töôùng Golda Meir, ñaõ caùm ôn Ñöùc Giaùo Hoaøng Pio 12 vì thaùi ñoä khoân ngoan, khoâng coâng khai pheâ bình vaø choáng ñoái Hitler, ñeå khoûi laøm cho tình traïng baùch haïi Do thaùi trôû neân traàm troïng hôn. Nhöng sau ñoù, cuõng coù nhieàu ngöôøi Do thaùi pheâ bình söï im laëng thaän troïng cuûa Ñöùc Pioâ 12.
Tröôùc tình theá ñoù, khi chôø ñôïi thôøi ñieåm môû vaên khoá, Toøa Thaùnh ñaõ cho xuaát baûn moät boä saùch 12 cuoán, do caùc cha doøng Teân soaïn thaûo, trình baøy nhöõng taøi lieäu trong Vaên khoá veà laäp tröôøng cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Pioâ 12 vaø Giaùo Hoäi Coâng Giaùo trong thôøi theá chieán thöù 2. Moät trong caùc chuyeân gia doøng Teân coäng taùc vaøo coâng trình naøy laø cha Peter Gumpel, cuõng laø töôøng trình vieân aùn phong chaân phöôùc cho Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ 12. Vôùi tö caùch naøy, cha ñaõ ñöôïc ñoïc taát caû caùc taøi lieäu Vaên khoá lieân quan ñeán vò Toâi Tôù Pioâ 12.
Nhaän ñònh cuûa Cha Gumpel
Cha Gumpel, naêm nay 97 tuoåi (1923), cho bieát duø Ñöùc Giaùo Hoaøng Bieån Ñöùc 16 vaø Phanxicoâ muoán cho môû vaên khoá thôøi Ñöùc Giaùo Hoaøng Pio 12 sôùm hôn, nhöng löïc baát toøng taâm: vaên khoá trieàu ñaïi Ñöùc Pioâ 12 coù khoaûng 16 ngaøn taøi lieäu, trong ñoù coù nhöõng vaên kieän nhieàu trang, chöa ñöôïc saép xeáp. Caùc taøi lieäu aáy phaûi ñöôïc chuïp hình, xeáp theo danh muïc, vaø ñaët theo quoác gia, giaùo phaän vaø ngöôøi, laøm sao ñeå coù theå tìm kieám vaø nghieân cöùu ñöôïc. Nguyeân danh muïc caùc teân ngöôøi cuõng leân tôùi haøng chuïc ngaøn teân. Thoaït ñaàu coâng trình saép xeáp tieán haønh raát chaäm, chæ coù 2 nhaân vieân vaên khoá phuï traùch, sau ñoù nhaân söï ñöôïc taêng cöôøng, vaø vì theá ngöôøi ta coù theå coâng boá sôùm hôn, khoaûng 7 naêm röôõi.
Khoâng hy voïng coù nhieàu môùi meû veà thaùi ñoä Ñöùc Pioâ 12
Cha Gumpel cho bieát vieäc môû Vaên khoá chaéc chaén seõ cho thaáy nhieàu ñieàu môùi meû trong caùc laõnh vöïc quan heä giöõa Toøa Thaùnh vaø caùc nöôùc, hoaëc veà ñôøi soáng Giaùo Hoäi, nhöng cha khoâng nghó raèng ngöôøi ta seõ bieát theâm nhieàu ñieàu môùi lieân quan ñeán ñôøi soáng vaø hoaït ñoäng cuûa Ñöùc Pioâ 12, ngoaøi nhöõng ngöôøi ngöôøi ta ñaõ bieát cho ñeán nay. Cha noùi: "Trong tieán trình ñieàu tra phong chaân phöôùc cho Ñöùc Pioâ 12, caùc ñoàng nghieäp vaø toâi, trong tö caùch laø thænh nguyeän vieân aùn phong, chuùng toâi ñaõ ñöôïc ñoïc caùc vaên kieän maät cuûa Vatican. Taäp hoà sô ñuùc keát, goïi laø Positio, (chöa ñöôïc coâng boá) daày 3,500 trang ñoùng thaønh 6 cuoán, ñuû ñeå ñaùp öùng nhöõng ñoøi hoûi khoa hoïc. Taát caû veà cuoäc soáng cuûa Ñöùc Pioâ 12, tình traïng caêng thaúng taïi Italia, caùc hoaït ñoäng cuûa Ñöùc Pioâ 12 cho ñeán khi ngaøi qua ñôøi ñöôïc trình baøy kyõ löôõng vôùi caùc vaên kieän tröng daãn, trong ñoù cuõng coù nhöõng lôøi cung khai cuûa caùc chöùng nhaân goàm 98 ngöôøi, töø caùc Hoàng Y, cho ñeán caùc Linh Muïc, giaùo daân, caùc nhaân vieân, kyù giaû ñaõ quen bieát Ngöôøi taïi Berlin cuõng nhö taïi Italia, dó nhieân laø chöùng töø cuûa nöõ tu Pasqualina Lehnert, quaûn gia cuûa Ñöùc Pioâ 12. Hoï tuyeân theä vaø traû lôøi. Caû caùc saùch baùo veà Ñöùc Coá Giaùo Hoaøng Pioâ 12 cuõng ñöôïc thaåm ñònh.
AÙn phong chaân phöôùc cho Ñöùc Pioâ 12
Veà aùn phong chaân phöôùc cho vò Toâi Tôù Chuùa Pioâ 12, hoài naêm 2009, Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc 16 ñaõ cho coâng boá nhìn nhaän caùc nhaân ñöùc anh huøng cuûa Ngöôøi, nhöng cho ñeán nay coøn phaûi ñôïi moät pheùp laï ñöôïc chöùng thöïc, maø nay vaãn chöa coù. Moät soá vuï khoûi beänh ñaõ ñöôïc cöùu xeùt, nhöng chöa ñöôïc coâng nhaän. Daàu sao pheùp laï laø ñieàu coù theå chuaån chöôùc. Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan 23 ñaõ ñöôïc phong thaùnh maø khoâng caàn coù pheùp laï.
Giaùo Hoäi khoâng sôï söï thaät
Ñieàu chaéc chaén laø, thaùi ñoä cuûa Toøa Thaùnh veà nhöõng vaán ñeà naøy ñaõ ñöôïc Ñöùc Thaùnh Cha baøy toû trong buoåi tieáp kieán caùc vò höõu traùch vaø nhaân vieân Vaên Khoá Vatican ngaøy 4 thaùng 3 naêm 2019. Ngaøi noùi: "Giaùo Hoäi khoâng sôï lòch söû, traùi laïi Giaùo Hoäi yeâu meán lòch söû vaø muoán yeâu meán hôn nöõa. Vì theá vôùi cuøng loøng tín nhieäm cuûa caùc vò Tieàn Nhieäm, toâi môû vaø uûy thaùc cho caùc nhaø nghieân cöùu gia saûn taøi lieäu naøy."
Ñieàu kieän ñeå tham khaûo Vaên khoá
Ñöùc Cha Sergio Pagano, Giaùm ñoác Vaên khoá Vatican, cho bieát vieäc nghieân cöùu taïi Vaên khoá laø ñieàu mieãn phí, ñöôïc môû cho caùc hoïc giaû hoäi ñuû ñieàu kieän caàn thieát, quan taâm thöïc hieän nhöõng nghieân cöùu khoa hoïc. Hoï phaûi coù ít laø baèng cao hoïc chuyeân moân, 5 naêm, hoaëc caùc baèng caáp ñaïi hoïc töông ñöông. Ñoái vôùi caùc giaùo só, caàn coù baèng cao hoïc hoaëc tieán só.