Suy gaãm veà maàu nhieäm thôøi gian
Suy gaãm veà maàu nhieäm thôøi gian.
Höôùng Döông
Roma (WHÑ 19-01-2020) - Toâi baét ñaàu Leã Ñeâm Giao Thöøa khaù treã (luùc 23 giôø 15 phuùt) vôùi söï gôïi yù cho moïi ngöôøi raèng: chuùng ta baét ñaàu Thaùnh Leã ôû naêm naøy nhöng laïi keát thuùc Thaùnh Leã ôû naêm sau. Ñeâm Giao Thöøa laøm noåi baät maàu nhieäm giao thoa giöõa caùc naêm. Theo moät caùch naøo ñoù, toâi cho raèng noù khoâng coù gì maàu nhieäm hôn söï giao thoa giöõa thöù Naêm vaø thöù Saùu, hoaëc 10 giôø saùng vaø 10 giôø 1 phuùt saùng. Trong moät yù nghóa naøo ñoù, khoâng gì ñôn giaûn hôn thôøi gian. Toâi hoûi baïn: "Maáy giôø roài?" Baïn seõ traû lôøi: "1 giôø 15 phuùt". Ñôn giaûn! Nhöng thôøi gian mang trong mình maàu nhieäm cuûa noù.
Thôøi gian laø gì? Moät vaøi ngöôøi traû lôøi noù ñôn thuaàn chæ laø möïc thöôùc cuûa nhöõng thay ñoåi. Nhöng ñieàu ñoù khoâng thaät söï mang nhieàu yù nghóa, vì söï thay ñoåi khoâng dieãn ra vôùi moät toác ñoä oån ñònh.
Vaøi ngöôøi khaùc cho raèng noù chæ laø caùch thöùc khaùc nhau cuûa vieäc ño löôøng khoaûng caùch trong tính lieân tuïc cuûa khoâng gian - thôøi gian. Thôøi gian vaø khoâng gian coù moät töông quan maät thieát. Nhìn caùc ngoâi sao ban ñeâm laø nhìn vaøo quaù khöù; noù phaûi maát haøng trieäu naêm aùnh saùng töø nhöõng ngoâi sao ñeán ñöôïc vôùi chuùng ta vöôït qua nhöõng khoaûng caùch bao la cuûa khoaûng khoâng vuõ truï. Ngay caû aùnh saùng töø maët trôøi cuõng ñaõ maát 8 phuùt ñeå ñeán vôùi chuùng ta.
Nhöng thôøi gian coù nhieàu yù nghóa hôn khoaûng caùch maø taát caû chuùng ta ñeàu bieát. Coù moät soá töø ngöõ khaùc nhau veà thôøi gian trong tieáng Hy Laïp. Chronos chæ veà thôøi giôø [ñoàng hoà thôøi gian]. Kairos bao haøm moät khaùi nieäm phöùc taïp veà thôøi gian traûi nghieäm moät caùch chuû quan. Ñoâi khi 10 phuùt coù veû nhö 1 giôø, nhöng cuõng coù luùc 1 giôø coù theå troâi qua caùch nhanh choùng. Hôn nöõa, nhöõng thöù coù veû phuø hôïp ôû nhöõng thôøi ñieåm nhaát ñònh, thì laïi khoâng phuø hôïp ôû nhöõng thôøi ñieåm khaùc. Do ñoù, Kairos dieãn taû moät khaùi nieäm co giaõn cuûa thôøi gian. Cuoái cuøng, töø aeon (söï vónh cöûu, hoaëc söï vieân maõn cuûa thôøi gian). Toâi seõ baøn theâm aeon ôû döôùi ñaây.
Moãi naêm vaøo thôøi ñieåm naøy toâi suy gaãm maàu nhieäm cuûa thôøi gian, bôûi leõ thôøi gian hieän dieän quaù nhieàu trong taâm trí chuùng ta. Khi laøm nhö theá, toâi ñeå yù raèng, haàu heát chuùng ta nghó raèng, chuùng ta bieát thôøi gian laø gì cho ñeán khi chuùng ta ñöôïc yeâu caàu ñònh nghóa noù trong moät vaøi yù nghóa. Ñieàu ñoù laøm toâi nhôù laïi nhöõng gì maø thaùnh Augustinoâ ñaõ töøng noùi ñeán moät maàu nhieäm khaùc: Maàu Nhieäm Thieân Chuùa Ba Ngoâi. Neáu ai ñoù hoûi toâi ñònh nghóa veà thôøi gian, toâi bò caùm doã trích daãn lôøi cuûa thaùnh Augustinoâ: "Neáu baïn khoâng hoûi toâi [thôøi gian laø gì?], toâi seõ bieát traû lôøi cho baïn. Nhöng neáu baïn hoûi toâi [thôøi gian laø gì?], toâi seõ khoâng bieát traû lôøi cho baïn". Vì vaäy, thôøi gian, ôû moät möùc ñoä naøo ñoù thì roõ raøng vaø ñôn giaûn, nhöng ôû nhöõng möùc ñoä khaùc thì laïi laø maàu nhieäm.
Toâi khoâng theå lieät keâ taát caû nhöõng maàu nhieäm cuûa thôøi gian, nhöng chæ xem xeùt moät vaøi maàu nhieäm:
Maàu nhieäm co giaõn cuûa thôøi gian
Chuùng ta nghó raèng thôøi gian thì khoâng coù gì thay ñoåi, 10 phuùt ôû ñaây cuõng gioáng nhö 10 phuùt ôû kia. Nhöng khoa hoïc phaàn lôùn ñaõ baùc boû ñieàu ñoù. Ví duï, khi moät vaät tieäm caän vôùi toác ñoä aùnh saùng, thì thôøi gian chaäm laïi. Hôn nöõa, löïc haáp daãn maïnh cuõng laøm chaäm thôøi gian. Treân moät haønh tinh roäng lôùn vôùi löïc haáp daãn maïnh laøm cho toâi giaø ñi nhanh hôn so vôùi treân moät haønh tinh nhoû hôn. Cöù cho laø noù coù moät söï khaùc bieät raát lôùn veà toác ñoä hoaëc troïng löïc coù theå quan saùt nhieàu caùch khaùc nhau, nhöng luaät töông ñoái chöùng minh raèng, thôøi gian khoâng troâi qua gioáng nhau ôû moïi nôi. Theo moät caùch naøo ñoù, noù gaàn gioáng nhö vieäc so saùnh khaäp khieãng giöõa moät con voi vôùi moät con chuoät nhaét. Khi con chuoät chaïy quanh saøn nhaø (bò con meøo ñuoåi) vôùi toác ñoä thaät ñaùng kinh ngaïc, gaàn nhö theå con chuoät ñang hoaït ñoäng trong moät khung thôøi gian khaùc.
Maàu nhieäm cuûa nhöõng voøng ñôøi
Taïi sao voøng ñôøi cuûa nhöõng chuûng loaïi thì laïi quaù laø khaùc nhau? Gioáng nhö toâi, con meøo Daniel cuûa toâi cuõng laø moät ñoäng vaät coù vuù; sinh lyù cuûa caû toâi vaø noù thì khaù gioáng nhau ôû haàu heát caùc khía caïnh. Tuy nhieân, voøng ñôøi cuûa noù raát coù theå seõ keát thuùc sau 15 naêm, trong khi cuûa toâi coù nhieàu khaû naêng ñöôïc gaàn 80 naêm. Moät soá loaøi ruøa coù theå soáng ñeán 150 naêm. Nhieàu loaøi veït coù theå soáng hôn 100 naêm, trong khi caùc loaïi chim khaùc chæ soáng ñöôïc 10 ñeán 15 naêm. Haàu heát, caù chæ soáng ñöôïc moät vaøi naêm, nhöng caù cheùp coù theå soáng tôùi 100 naêm. Taát caû chuùng ta döôøng nhö coù moät chieác ñoàng hoà, moät voøng ñôøi ñaõ ñöôïc ñònh saün. Nhöng voøng ñôøi ñoù döôøng nhö khaù khaùc nhau, thaäm chí giöõa nhöõng loaøi vaät raát gioáng nhau. Chuùng ta döôøng nhö mang maàu nhieäm cuûa thôøi gian trong chuùng ta. Toâi chöa bao giôø nghe ñöôïc moät giaûi thích thoûa ñaùng veà söï khaùc nhau cuûa caùc voøng ñôøi.
Maàu nhieäm cuûa "ñoàng hoà beân trong" chuùng ta
Haàu heát, caùc ranh giôùi cuûa thôøi gian ñöôïc baét nguoàn roõ raøng töø chu kyø cuûa caùc haønh tinh. Moät ngaøy laø chu kyø cuûa traùi ñaát quay quanh truïc cuûa noù. Moät naêm laø chu kyø cuûa traùi ñaát quay quanh maët trôøi. Moät thaùng (ít nhaát ban ñaàu) baét nguoàn töø chu kyø cuûa maët traêng quay quanh traùi ñaát (töø "month - thaùng" chæ laø moät caùch phaùt aâm sai cuûa töø "moonth"). Caùc muøa laø keát quaû cuûa quyõ ñaïo traùi ñaát xung quanh maët trôøi, cuõng nhö ñoä nghieâng cuûa truïc traùi ñaát trong töông quan vôùi maët phaúng quyõ ñaïo cuûa noù. Maàu nhieäm hôn laø chu kyø cuûa 7 ngaøy maø chuùng ta goïi laø "tuaàn". Noù ñeán töø ñaâu? Con ngöôøi trong haàu heát caùc neàn vaên hoùa döôøng nhö coù moät nhu caàu "thieát laäp laïi ñoàng hoà" cöù sau 7 ngaøy. Saùch Saùng Theá giaûi thích veà söï saùng taïo trong 7 ngaøy, chaéc chaén ñaõ aûnh höôûng cuûa vaên hoùa Do Thaùi - Kitoâ giaùo, nhöng nhöõng neàn vaên hoùa khaùc cuõng cho thaáy xu höôùng nhö theá ñoái vôùi 7 ngaøy. Moät tuaàn 7 ngaøy coù nguoàn goác töø ñaâu? Noù laø maàu nhieäm. Laø con ngöôøi, chuùng ta döôøng nhö coù moät "ñoàng hoà beân trong" caàn ñaët laïi ôû taàn soá ñoù [7 ngaøy].
Maàu nhieäm veà söï vónh cöûu
Cuoái cuøng coù moät maàu nhieäm veà ñieàu maø chuùng ta goïi laø "söï vónh cöûu". Haàu heát, moïi ngöôøi hieåu laàm töø naøy chæ ñôn giaûn coù nghóa laø moät thôøi gian raát daøi. Nhöng töø ñoù khoâng coù nghóa nhö theá. Khi ngöôøi Hy Laïp phaùt minh ra töø "vónh cöûu" (aeon), hoï ñònh nghóa noù laø "söï vieân maõn cuûa thôøi gian". Vónh cöûu laø quaù khöù, hieän taïi vaø töông lai, taát caû ñöôïc traûi nghieäm cuøng moät luùc. Toâi khoâng theå noùi vôùi baïn ñieàu naøy laø nhö theá naøo, nhöng toâi coù theå minh hoïa noù. Haõy nhìn vaøo chieác ñoàng hoà treo töôøng ôû beân phaûi. Noù hieån thò 2 giôø (giaû söû vaøo buoåi chieàu). Ñieàu ñoù coù nghóa 10 giôø saùng laø quaù khöù, trong khi 6 giôø chieàu laø töông lai. Nhöng haõy xem daáu chaám ôû giöõa ñoàng hoà. Taïi ñieåm ñoù, 10 giôø saùng, 2 giôø chieàu, vaø 6 giôø chieàu, thì ñeàu gioáng nhau; chuùng coù maët nhö nhau ôû trung taâm. Chuùng ta soáng cuoäc ñôøi trong chuoãi thôøi gian, treân caùc meùp beân ngoaøi cuûa taâm ñoàng hoà. Nhöng Thieân Chuùa thì khoâng; Ngaøi soáng trong vónh cöûu. Thieân Chuùa soáng trong thôøi gian vieân maõn. Ñoái vôùi Thieân Chuùa, quaù khöù, töông lai thì gioáng nhö hieän taïi. Thieân Chuùa thì khoâng chôø ñôïi nhöõng ñieàu xaûy ñeán. Taát caû moïi thöù chæ laø hieän taïi. Trong vónh cöûu, ngaøn naêm tröôùc hay ngaøn naêm sau thì chæ nhö laø hieän taïi. Kinh Thaùnh gôïi yù veà söï vónh cöûu cuûa Thieân Chuùa trong nhieàu ñoaïn.
Anh em thaân meán, moät ñieàu duy nhaát, xin anh em ñöøng queân: ñoái vôùi Chuùa, moät ngaøy ví theå ngaøn naêm, ngaøn naêm cuõng töïa moät ngaøy. (2Pr 3,8)
Xöông coát con, Ngaøi khoâng laï laãm gì,
khi con ñöôïc thaønh hình trong nôi bí aån,
ñöôïc theâu deät trong loøng ñaát thaúm saâu. (Tv 139,15)
Ngaøn naêm Chuùa keå laø gì,
töïa hoâm qua ñaõ qua ñi maát roài,
khaùc naøo moät troáng canh thoâi ! (Tv 90,4)
Vaø sau ñoù ñôn giaûn laø danh Thieân Chuùa: "I AM - Ta laø". Danh xöng naøy thì khoâng coù quaù khöù vaø töông lai, nhöng chæ laø moät hieän taïi vónh cöûu (thì hieän taïi). Chuùa Gieâsu ñaõ noùi vôùi daân chuùng: "Tröôùc khi coù AÙpraham, thì Toâi, Toâi Haèng Höõu" (Ga 8,58). Vì theá, ñaây laø maàu nhieäm cao caû nhaát cuûa thôøi gian: söï vieân maõn cuûa thôøi gian, söï vónh cöûu.
Baïn haõy gaãm veà vinh quang cuûa Thieân Chuùa vaø maàu nhieäm cuûa thôøi gian!
Taùc giaû: Ñöùc OÂng CHARLES POPE
Höôùng Döông chuyeån ngöõ töø blog.adw.org
(Nguoàn: hdgmvietnam.com)