Gia saûn kyù öùc
vaø vaøi gôïi yù giaùo duïc giôùi treû
Gia saûn kyù öùc vaø vaøi gôïi yù giaùo duïc giôùi treû.
Khaéc Baù, SJ - CTV
Vatican (Vatican News 7-01-2020) - Nhaéc ñeán töø 'gia saûn', chuùng ta hay nghó ñeán vieäc sôû höõu nhöõng cuûa caûi mang tính vaät chaát, nhö ñaát ñai, nhaø cöûa, tieàn baïc, hoaëc nhöõng taøi saûn mang tính vaên hoaù nhö caùc taùc phaåm ngheä thuaät, caùc phaàn thöôûng huaân huy chöông, vv. Nhöng trong cuoäc soáng, coøn moät thöù gia saûn khaùc, maø toâi thieát nghó coøn quyù giaù hôn caû cuûa caûi vaät chaát laãn taøi saûn vaên hoaù, ñoù chính laø gia saûn kyù öùc.
Taïi sao coù nhöõng nhaø vaên vieát ñöôïc nhöõng taùc phaåm raát hay? Thöa, vì hoï coù kyù öùc! Thaät theá, neáu khoâng coù nhöõng kinh nghieäm nhaát ñònh veà cuoäc ñôøi, veà con ngöôøi, ngöôøi caàm buùt haàu nhö khoâng theå taïo neân nhöõng aùng vaên ñeå laïi daáu aán ñöôïc. Chæ khi sôû höõu nhöõng 'voán soáng' sinh ñoäng, ñieàu hoï vieát ra môùi coù theå deã daøng ñi vaøo loøng ngöôøi, vì noù dieãn taû ñieàu maø ngöôøi ñoïc deã daøng baét gaëp töø chính cuoäc soáng cuûa hoï.
Khi gaëp nhöõng traéc trôû, nhöõng thaùch ñoá trong ñôøi soáng, taïi sao coù nhöõng ngöôøi deã daøng vöôït qua ñöôïc, vaø coù nhöõng ngöôøi thì khoâng? Thöôøng thì nhöõng ngöôøi coù 'voán soáng', töøng coù nhöõng traûi nghieäm veà caùc khoù khaên tröôùc ñoù, töøng kinh qua caùc böôùc thaêng traàm, seõ deã daøng vöôït qua nhöõng cuù soác cuûa hieän taïi, vì taâm trí vaø tinh thaàn cuûa hoï ñaõ ñöôïc toâi luyeän vöõng vaøng roài. Ngöôïc laïi, chuùng ta seõ khoâng deã daøng vöôït qua nhöõng khoù khaên, neáu mình chöa heà coù nhöõng kinh nghieäm 'ñau thöông' naøo tröôùc ñoù.
Chuùng ta taïm goïi caùch chung taát caû nhöõng daáu aán kinh nghieäm saâu ñaäm veà ñôøi soáng nhö theá laø kyù öùc. Kyù öùc raát quan troïng, duø nhieàu khi ta khoâng ñeå yù. Ngoaøi nhöõng giaù trò mang tính thaønh töïu caù nhaân, hay nhöõng lôïi theá khi ñoái dieän vôùi nhöõng ñieàu baát öng trong cuoäc soáng, kyù öùc coøn laø moät nguoàn löïc ñaëc bieät giuùp chuùng ta deã daøng hoaø nhaäp vaøo ñôøi soáng xaõ hoäi, vaø xaây döïng caùc töông quan phong phuù vôùi tha nhaân.
Tính caùch con ngöôøi thì muoân maøu muoân veû. Coù nhöõng ngöôøi höôùng noäi, vaø coù nhöõng ngöôøi höôùng ngoaïi. Nhöng, duø thuoäc veà tính caùch naøo, neáu muoán deã daøng hoaø nhaäp hôn vaøo ñôøi soáng chung cuûa xaõ hoäi, ñaëc bieät laø trong vieäc töông quan vôùi tha nhaân, chuùng ta caàn phaûi coù 'kyù öùc' veà nhöõng neàn taûng chung. Thaät theá, ta seõ deã daøng hôn trong vieäc baét chuyeän vôùi baïn beø, trong vieäc hoaø mình vaøo nhöõng coâng vieäc taäp theå, neáu taâm trí ta toàn taïi nhöõng ñoàng caûm, voán coù ñöôïc töø nhöõng kinh nghieäm chung nhaát ñònh naøo ñoù. Ví duï, trong moät böõa tieäc, khi nhöõng ngöôøi ñoàng baøn chia seû moät caàu chuyeän trong quaù khöù, nhaát laø nhöõng caâu chuyeän lieân quan ñeán 'thuôû haøn vi', neáu baûn thaân ta cuõng töøng coù nhöõng traûi nghieäm nhaát ñònh veà noù, thì ta seõ haøo höùng vaø deã daøng 'nhaäp cuoäc'; ta coù ñuû voán lieáng 'tri thöùc thöïc teá' ñeå coù theå tham gia caâu chuyeän vôùi nhöõng chia seû, kieåu: "nhöõng thaùng naêm ñoù, toâi vaø baïn beø phaûi laøm ñieàu naøy ñieàu kia..." Vaø ngöôïc laïi, ta seõ trôû thaønh ngöôøi ôû 'beân leà' neáu baûn thaân mình khoâng coù baát cöù moät kyù öùc naøo noái keát vôùi boái caûnh cuûa nhöõng caâu chuyeän nhö theá.
Neáu quan saùt nhöõng ngöôøi giaø, chuùng ta cuõng thaáy moät hieän töôïng töông töï: coù nhöõng oâng cuï, baø cuï raát deã baét chuyeän vôùi moïi ngöôøi, soáng an vui, hieàn hoaø vaø thö thaùi, duø ngöôøi ngoaøi nhìn vaøo coù theå nghó hoï gaëp nhieàu khoù khaên veà ñôøi soáng vaät chaát hay thaäm chí caû ñôøi soáng gia ñình. Lyù do laø vì hoï ñaõ traûi qua nhieàu cung baäc khaùc nhau trong cuoäc soáng, neân taâm trí hoï ñuû roäng ñeå coù theå nhìn thaáy nhöõng chaân trôøi xa hôn, nghieäm roõ ñöôïc nhöõng hoaøn caûnh khaùc nhau cuûa kieáp ngöôøi, vaø taâm hoàn hoï ñuû môû ñeå coù theå caûm thoâng vôùi tha nhaân.
Coù leõ phaàn ña soá trong caùc theá heä sinh ra töø ñaàu thaäp nieân 90 trôû veà tröôùc ñeàu coù voán lieáng gia saûn kyù öùc khaù doài daøo, vì ña soá ñeàu traûi qua nhöõng thôøi kyø khoù khaên vaø phöùc taïp cuûa ñaát nöôùc. Hôn nöõa, thôøi ñoù chöa coù Internet, neân hoï ñaõ soáng phaàn lôùn thôøi gian cho 'theá giôùi thöïc'. Tuy nhieân, theá heä treû baây giôø laïi khaùc. Phaàn nhieàu thôøi gian cuûa caùc em chuû yeáu ñöôïc daønh cho vieäc hoïc (lyù thuyeát) vaø cho khoâng gian maïng Internet. Ngay caû caùc thanh nieân cuõng vaäy: vì nhòp soáng caïnh tranh khoác lieät cuûa thôøi ñaïi, ñieàu chi phoái chính yeáu ñôøi soáng cuûa hoï chính laø coâng vieäc vaø tieàn baïc. Thaät khoù ñeå hoï coù nhöõng traûi nghieäm khaùc beân ngoaøi nhöõng thöù naøy!
Vì theá, thieát töôûng chuùng ta caàn ñeå yù trong vieäc giaùo duïc con caùi vaø trong vieäc ñònh höôùng loái soáng cho caùc baïn treû. Caùc em caàn phaûi ñöôïc giuùp ñeå coù ñuû haønh trang böôùc vaøo moät ñôøi soáng phong phuù vaø côûi môû, chöù khoâng bò ñoùng khung trong moät vaøi khía caïnh naøo ñoù. Noùi caùch khaùc, chuùng ta caàn ñònh höôùng cho caùc em bieát caùch laøm giaøu ñôøi soáng baèng voán lieáng cuûa kyù öùc soáng. Ñoù laø moät caùch ñaàu tö töông lai khoân ngoan vaø hieäu quaû. Ñöøng ñeå töông lai cuûa con em mình ngheøo naøn tôùi möùc chæ sôû höõu tieàn baïc! Muoán theá, tröôùc heát chuùng ta phaûi giuùp caùc em coù caùch nhìn khaùc veà nhöõng khía caïnh ña daïng cuûa cuoäc soáng, raèng nhöõng gian khoå khoâng haún luoân laø ñieàu teä haïi, vaø nhöõng khoù khaên khoâng phaûi luoân laø ñieàu caàn phaûi traùnh.
Khi coù ñöôïc söï thay ñoåi trong caùch nhìn nhö theá, chuùng ta haõy khuyeán khích vaø giuùp caùc em vun ñaép kyù öùc soáng, baèng nhöõng traûi nghieäm thöïc teá. Ví duï, neáu coù theå, haõy cho caùc em tham gia nhöõng chöông trình thieän nguyeän, hay daønh nhöõng khoaûng thôøi gian nhaát ñònh ñeå soáng vaø laøm vieäc chung vôùi caùc baïn ôû nhöõng ñòa phöông khoù khaên, nhö caùc tröôøng noäi truù mieàn nuùi, vv. Moät ñieàu khaùc maø chuùng ta cuõng neân laøm, laø haõy taïo ñieàu kieän cho caùc em ñöôïc tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi thieân nhieân. Thieân nhieân laø moùn quaø voâ giaù maø Thöôïng Ñeá ban cho ta, ñeå khoâng chæ cung caáp moâi tröôøng vaø caùc saûn vaät nuoâi soáng cô theå, maø coøn giuùp ta khaùm phaù vaø ñuïng chaïm vaøo söï thieän haûo nôi chính Meï Thieân Nhieân, nhôø ñoù taâm hoàn ta ñöôïc nuoâi döôõng vaø thieän tính ñöôïc môû roäng. Vì vaäy, caàn giuùp treû em tieáp xuùc vaø hoaø mình vaøo moâi tröôøng thieân nhieân, ñeå caùc em bieát traân quyù vaø chaêm soùc söï soáng cuûa töøng sinh meänh beù nhoû.
Nhöõng voán soáng ñoù khoâng chæ laø haønh trang xa cho caùc em trong töông lai, maø coøn laø taøi saûn ñeå söû duïng trong hieän taïi. Chính nhöõng kinh nghieäm phong phuù vaø quyù baùu ñoù cuûa cuoäc soáng seõ giuùp caùc em coù taàm nhìn xa hôn caùi voøng troøn cuûa ñoàng tieàn, vaø bieân cöông taâm hoàn caùc em seõ khoâng bò giôùi haïn bôûi nhöõng haû heâ thaéng lôïi cuûa caùc cuoäc tranh ñoaït, bôûi nhöõng ngoùn tay chæ troû cuûa quyeàn löïc, hay bôûi nhöõng ganh tò do thua keùm. Söï roäng môû cuûa taàm nhìn vaø taâm hoàn nhö theá laø moät ñieàu kieän thieát yeáu ñeå chuùng ta bieát ñoái nhaân xöû theá thích hôïp trong tö caùch laø moät con ngöôøi. Ôn goïi laøm ngöôøi khoâng chæ laø ñeå soáng cho mình, maø coøn laø soáng chung vaø soáng cho tha nhaân; vì theá, ñoù cuõng laø ôn goïi chaêm soùc vaø baûo veä laãn nhau, cuøng nhau ñi tôùi trong cuoäc löõ haønh döông theá naøy.
Söï roäng môû ñoù cuõng laø moät ñieàu kieän quan troïng ñeå soáng ñöùc tin caùch naêng ñoäng vaø tröôûng thaønh. Noù giuùp ta coù khaû naêng höôùng tôùi nhöõng taàng yù nghóa xa hôn vaø saâu hôn phaïm vi cuûa boái caûnh hieän taïi, töùc bieát truy vaán vaø tìm kieám nhöõng khaû theå yù nghóa toái haäu cho cuoäc hieän höõu naøy, ñoàng thôøi bieát theå hieän hoaù nhöõng truy vaán ñoù baèng chính ñôøi soáng yeâu thöông vaø traùch nhieäm vôùi tha nhaân vaø vôùi taïo thaønh. Ñoù laø moät böôùc ñi quan troïng ñeå ta bieát môû loøng ñoùn nhaän Thieân Chuùa, Ñaáng voán luoân tìm kieám vaø chôø ñôïi chuùng ta trong moïi hoaøn caûnh.