Ai caàn xin loãi
Ai caàn xin loãi.
Vuõ Vaên An
Vatican (VietCatholic News 03-01-2020) - Caàn noùi ngay raèng bieán coá Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ taùt tay ngöôøi ñaøn baø ôû quaûng tröôøng Nhaø thôø Thaùnh Pheâroâ ñeå töï giaûi thoaùt ngaøi khoûi baøn tay níu keùo cuûa baø ta dieãn ra vaøo ngaøy cuoái naêm 2019. Vaø ñeán ñaàu naêm 2020, ngaøi leân tieáng xin loãi veà bieán coá aáy. Nhö theá thì ñieàu tieâu cöïc dieãn ra trong naêm cuõ, vaø ñieàu tích cöïc dieãn ra trong naêm môùi. Thieån nghó ñaây laø daáu hieäu toát, khoâng haún daáu hieäu xaáu.
Ñöùc Giaùo Hoaøng xin loãi coâng khai cho moät haønh vi coâng khai. Ñieàu caân xöùng naøy töôûng ñaõ ñuû ñeå noùi leân thieän chí cuûa ngaøi. Nhöng nhieàu ngöôøi khoâng thaáy ñoù laø ñuû vaø hoï theâu deät ñuû thöù giaû thieát töø chính trò ñeán bình ñaúng giôùi tính.
Sau 2, 3 ngaøy nghó laïi, töôûng neân ñaët caâu hoûi: ai môùi laø ngöôøi caàn xin loãi trong bieán coá naøy. Coù ngöôøi cho raèng khoù maø traû lôøi caâu hoûi naøy vì noäi dung cuoäc ñaøm thoaïi hay "ñaáu khaåu" giöõa ngöôøi ñaøn baø taïm goïi laø haønh höông vaø vò Giaùo Hoaøng 83 tuoåi, cho ñeán nay, chöa ai "döïng" laïi ñöôïc moät caùch chính xaùc. Thaäm chí caû quoác tòch cuûa ngöôøi ñaøn baø cuõng chöa thaáy ai quan taâm xaùc ñònh.
Nhöng cöù döïa vaøo caùc töôøng thuaät truyeàn thoâng cho ñeán nay thì roõ raøng ngöôøi ñaøn baø "haønh höông" ñaõ ñi ñeán choã quaù trôùn baèng caùch keùo giaät vò Giaùo Hoaøng 83 tuoåi, mang nhieàu ñieàu kieän khoâng sung maõn bao nhieâu veà söùc khoûe, sau moät buoåi sinh hoaït heát söùc meät moûi, khieán ngaøi ñau ñôùn, ñeán queân heát moïi deø daët, chæ coøn laïi phaûn öùng phaûn xaï töï baûo veä baèng duøng tay ñaùnh maïnh vaøo tay ngöôøi ñaøn baø ñeå töï giaûi thoaùt mình.
Quan ñieåm aáy ñöôïc Kyù giaû John Allen cuûa taïp chí Crux noùi ñeán (xin xem baøi Take-Aways from the Pope's "Great Swat" of New Year's 2020). Kyù giaû naøy toùm löôïc bieán coá nhö sau: "khi Ñöùc Phanxicoâ ra khoûi Vöông cung Thaùnh ñöôøng Thaùnh Pheroâ vaøo toái voïng Naêm Môùi ñeå vieáng Caûnh Giaùng Sinh theo truyeàn thoáng taïi quaûng tröôøng vaø sau ñoù laøm moät voøng thaêm hoûi khaùch haønh höông doïc theo caùc haøng raøo caûn, moät phuï nöõ quaù hung haõn [aggressive] ñaõ tuùm laáy baøn tay ngaøi vaø nhaát ñònh khoâng chòu buoâng tha, khieán cho vò Giaùo Hoaøng giaän döõ troâng thaáy phaûi quay laïi, ñaäp vaøo tay baø naøy vaøi laàn vaø la maéng baø ta".
John Allen xaùc nhaän chính oâng ta cuõng khoâng theå xaùc ñònh Ñöùc Phanxicoâ ñaõ noùi gì trong luùc noùng naåy ñoù, nhöng chaéc chaén khoâng phaûi laø "Happy New Year" (Chuùc möøng Naêm môùi). Kyù giaû naøy nhaän ñònh: "Ñoái vôùi nhöõng ai töøng theo doõi saùt nuùt Ñöùc Phanxicoâ, thì vieäc tieát loä ngöôøi ñaøn oâng AÙ Caên Ñình 83 tuoåi coù tính noùng naåy laø ñieàu chaúng seùt ñaùnh chi, vì chuùng ta töøng thaáy ñieàu aáy nhieàu laàn tröôùc ñaây. Tuy nhieân, cuoán video taû laïi bieán coá ñaõ truyeàn ñi nhanh hôn vi khuaån vaø trôû thaønh moät tin chaán ñoäng treân internet.
Veà vieäc xin loãi cuûa Ñöùc Phanxicoâ vaøo hoâm sau, Allen cho laø ñieàu oaùi oaêm vì baøi giaûng leã hoâm ñoù ñöôïc Ñöùc Phanxicoâ daønh cho ñeà taøi baïo löïc choáng phuï nöõ vôùi nhaän ñònh saâu saéc raèng caùch ta ñoái xöû vôùi phuï nöõ chính laø thöôùc ño nhaân tính cuûa ta.
Vaäy taïi sao laïi ñi ñaùnh tay moät ngöôøi ñaøn baø duø laø ñeå töï giaûi thoaùt mình khoûi moät côn ñau ñieáng? ÔÛ ñaây, John Allen ñöa ra moät giaûi thích nghe khaù laï tai nhöng khoâng haún laø voâ giaù trò. Ngay ñaàu baøi baùo, John Allen ñaõ cho raèng Ñöùc Phanxicoâ laø ngöôøi khoâng thieáu trí töôûng töôïng khi muoán bieán caùc khoaûnh khaéc cao ñieåm cuûa ngaøi treân dieãn ñaøn coâng coäng trôû thaønh loâi cuoán. Dòp nghæ ñaàu naêm 2020, ngaøi ñaõ taïo ra moät höôùng hoaøn toaøn baát ngôø cho moät caâu chuyeän maø chuùng ta coù theå goïi laø "Cuù ñaäp Lôùn" (Great Swat). Höôùng ñoù ñöôïc Allen goïi laø höôùng cuûa Coâng Ty Giao teá Nhaân söï naëng tuùi ôû Madison Avenue: söù ñieäp maïnh meõ veà baïo löïc choáng phuï nöõ vaøo dòp nghæ heø haøng naêm, luùc ngöôøi ta löu yù tôùi nhieàu chuyeän khaùc vui veû hôn thì ai maø nghe, phöông tieän truyeàn thoâng naøo maø chuù yù tôùi. Theá nhöng thoâng ñieäp ngaøy ñaàu naêm cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ veà chính ñeà taøi quaù quen thuoäc aáy, thaäm chí quaù nhaøm tai aáy, ñaõ ñöôïc caùc phöông tieän truyeàn thoâng nhaéc ñeán. Allen chöùng minh baèng caâu chuyeän chính oâng chöùng kieán: "Toâi thöïc hieän moät soá bieán coá ñaùng löu yù cho CNN vaøo Ngaøy Ñaàu Naêm, vaø ñeán moät luùc, moät soá anh em chuùng toâi coøn laïi ôû phoøng tin ôû ñaây, ôû Rome, ñeà caäp ñeán baøi giaûng cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng. Moät ñoàng nghieäp leân tieáng 'caùc anh thaáy khoâng, ñaây quaû laø moät baøi giaûng thöïc söï maïnh meõ, ngaøi quaû ñeà caäp tôùi moät soá vaán ñeà quan troïng'. Im laëng moät luùc, toâi leân tieáng hoûi 'ñuùng, nhöng hoâm nay, khi phaùt soùng, lieäu chuùng ta coù neân noùi ñeán noù maø khoâng noùi gì ñeán cuù ñaäp tay hay khoâng?' Khoâng chaàn chöø, moïi caùi ñaàu ôû trong phoøng ñeàu noùi khoâng".
Allen keát luaän: "hieån nhieân, Ñöùc Giaùo Hoaøng coù leõ khoâng luoân muoán nhö theá, nhöng trong tröôøng hôïp naøy, ngöôøi ta cho raèng ngaøi ñaõ tìm ñöôïc caùch ñeå naém ñöôïc soá ngöôøi nghe maø neáu khoâng khoù coù theå naém ñöôïc".
Veà chính vieäc xin loãi, Allen cho raèng caùc nhaân vaät coâng thöôøng thaáy mình phaûi xin loãi vì vieäc naøy vieäc noï, nhöng thöôøng thöôøng lôøi xin loãi cuûa hoï khoâng maáy coù hieäu quaû, thöôøng bò coi laø coâng thöùc vaø thieáu thaønh thöïc, nhaèm chöõa chaïy hôn laø hoái haän thöïc söï.
Tuy nhieân, Ñöùc Phanxicoâ khaù ñöôïc khen ngôïi khi leân tieáng xin loãi ngay ngaøy hoâm sau, ngaøy Ñaàu Naêm, moät caùch lòch thieäp vaø ñaày tính muïc vuï. Allen cho raèng "tính hieäu naêng cuûa lôøi xin loãi thay ñoåi tyû leä thuaän vôùi vieäc lieäu phaàn lôùn ngöôøi ta coù tin laø baïn thöïc söï coù ñieàu gì ñeå phaûi xin loãi hay khoâng"
Ñoái vôùi Allen, "Trung thöïc maø noùi, ai coi chieáu laïi caûnh aáy coù leõ ñeàu nghó raèng neáu coù ai ñoù phaûi xin loãi, thì ngöôøi ñoù haún phaûi laø ngöôøi ñaøn baø tuùm tay chöù khoâng phaûi Ñöùc Giaùo Hoaøng. Duø sao, chuùng ta ñang noùi tôùi cuï giaø 80 tuoåi töøng chòu chöùng ñau thaàn kinh toïa, maø baøn tay bò giaät maïnh bôûi moät ngöôøi roõ raøng khoâng hieåu luùc naøo caàn phaûi buoâng ra".
Allen cho raèng neáu Ñöùc Phanxicoâ laøm ñieàu gì ñoù quaù ñaùng hôn, thì lôøi xin loãi môùi khoâng ñuû. Ñaøng naøy, chæ ñôn giaûn phaûn öùng theo caùch phaàn ñoâng ngöôøi ta vaãn phaûn öùng trong cuøng hoaøn caûnh, thì quaû ngaøi ñaõ chuyeån ñoåi vieäc thieáu kieân nhaãn thaønh moät ñieàu tích cöïc laøm taêng danh tieáng lòch thieäp vaø tao nhaõ nhaân baûn.
Phaàn ñoâng ngöôøi ta ôû ñaây ñöôïc Allen hieåu laø nhöõng ngöôøi bình thöôøng khoâng maáy löu yù tôùi nhöõng ñieàu xaåy ra cho moät vò Giaùo Hoaøng. Trong noäi boä Coâng Giaùo, leõ dó nhieân, phaûn öùng coù khuynh höôùng dieãn ra trong ñöôøng ranh yù thöùc heä, trong ñoù, caùc ngöôøi duy truyeàn thoáng ñaëc bieät thích thuù la leân "thaáy khoâng, maët naï ñaõ rôi xuoáng!".
Traû lôøi caâu hoûi: ai nhanh choùng leân tieáng beânh vöïc Ñöùc Phanxicoâ? Allen noùi raèng ñoù laø "moät soá baïn beø Roâma cuûa toâi, nhöõng ngöôøi laùi xe taxi, chuû tieäm aên... nhöõng ngöôøi luùc naøo cuõng phaûi ñöông ñaàu vôùi caùc du khaùch hung haõn, moät soá coøn khích leä Ñöùc Phanxicoâ ñaùnh maïnh hôn theá".
Cuõng nhaân dòp naøy, Allen noùi ñeán traùch nhieäm cuûa caùc nhaân vieân an ninh cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng. OÂng cho hay moät ngöôøi chuû chöông trình cuûa CNN töøng hoûi oâng "An ninh cuûa Vatican ôû ñaâu khi moïi chuyeän naøy xaåy ra?". Thöïc vaäy, moät chuyeän nhö theá khoù maø xaåy ra cho moät toång thoáng Hoa Kyø. Caùc nhaân vieân an ninh chìm ñöôïc huaán luyeän ñeå ñoïc neùt maët ngöôøi ta luùc caùc vò voïng giao tieáp vôùi daân chuùng doïc caùc raøo caûn (rope lines), ñeå nhaän dieän nhöõng ngöôøi quaù gaén boù (clingy) hay hung haõn, vaø tìm caùch "caét caàu chì" caùc tình huoáng tröôùc khi chuùng xaåy ra. Tröôøng hôïp Ñöùc Phanxicoâ, raát tieác tröôûng an ninh laâu naêm cuûa ngaøi, Domenico Giani, ñaõ töø chöùc vì vuï rì roû taøi lieäu ôû Vatican maáy thaùng tröôùc ñaây. Coù oâng, coù theå khoâng xaåy ra bieán coá ñaùng tieác vaøo ngaøy cuoái naêm. Hy voïng vò tröôûng an ninh môùi, Gauzzi Broccoletti, seõ cho nhaân vieân hoïc hoûi kinh nghieäm töø bieán coá naøy ñeå traùnh caùc ñaùng tieác trong töông lai.
Thöïc ra, Allen cho hay: suoát 25 naêm laøm vieäc ôû Vatican, oâng thaáy haøng raøo an ninh baûo veä caùc vò Giaùo Hoaøng sô saøi hôn haøng raøo baûo veä an ninh cho caùc nhaø laõnh ñaïo theá giôùi khaùc. Moät phaàn, vì caùc vò Giaùo Hoaøng, nhaát laø Ñöùc Phanxicoâ, nghó mình nhö caùc muïc töû vaø khoâng muoán caùch ngaên vôùi thöôøng daân. Hôn nöõa, coøn an ninh naøo hôn baøn tay Quan Phoøng. Allen cuõng cho raèng moät phaàn taïi vaên hoùa, ngöôøi YÙ vaãn thö giaõn veà phöông dieän naøy hôn ngöôøi khaùc.