Tónh taâm Muøa Voïng 2019
cuûa giaùo trieàu Roâma:
Baøi ca Magnificat cuûa Ñöùc Meï
Tónh taâm Muøa Voïng 2019 cuûa giaùo trieàu Roâma: Baøi ca Magnificat cuûa Ñöùc Meï.
J.B. Ñaëng Minh An dòch
Vatican (VietCatholic News 14-12-2019) - Luùc 9g saùng thöù Saùu 13 thaùng 12 naêm 2019, taïi nhaø nguyeän Meï Ñaáng Cöùu Chuoäc trong ñieän Toâng Toøa cuûa Vatican, Ñöùc Thaùnh Cha vaø giaùo trieàu Roâma ñaõ tham döï buoåi tónh taâm Tuaàn thöù Hai Muøa Voïng. Vò giaûng thuyeát laø cha Raniero Cantalamessa, thaàn hoïc gia, vaø laø giaûng thuyeát vieân Phuû Giaùo Hoaøng.
Chuû ñeà cuûa caùc baøi thuyeát giaûng trong cuoäc tónh taâm Muøa Voïng laø moät caâu töø Phuùc AÂm theo Thaùnh Mattheâu "Hoï vaøo nhaø, thaáy Haøi Nhi vôùi thaân maãu laø baø Maria, lieàn saáp mình thôø laïy Ngöôøi."
Trong phaàn thöù nhaát, cha Raniero Cantalamessa giaûng thuyeát veà baøi ca Magnificat, khi Ñöùc Meï ñi thaêm baø EÂlisabeùt. Phaàn thöù hai baøn veà baøi ca Magnificat trong yù höôùng truyeàn giaùo vaø hoaùn caûi.
Döôùi ñaây laø baûn dòch toaøn vaên sang Vieät Ngöõ:
Baøi ca Magnificat cuûa Ñöùc Meï
Trong baøi suy nieäm naøy, chuùng ta cuøng ñi vôùi Ñöùc Maria ñeán moät "thaønh mieàn nuùi" vaø vaøo nhaø baø EÂlisabeùt. Ñöùc Maria noùi moät caùch thaân tình vôùi töøng ngöôøi chuùng ta qua baøi vinh tuïng ca cuûa Meï, baøi Magnificat. Hoâm nay, Giaùo Hoäi Coâng Giaùo cöû haønh Kim Khaùnh linh muïc cuûa ngöôøi keá vò Thaùnh Pheâroâ vaø baøi ca cuûa Ñöùc Maria laø lôøi caàu nguyeän xuaát phaùt töø traùi tim moät caùch töï nhieân trong hoaøn caûnh nhö theá naøy. Thieát töôûng, moät baøi suy nieäm veà baøi ca naøy laø moät caùch ñôn sô cuûa chuùng ta ñeå kyû nieäm söï kieän ñoù.
Ñeå hieåu ñöôïc vò trí vaø yù nghóa cuûa baøi thaùnh ca cuûa Ñöùc Maria, chuùng ta caàn noùi ít ñieàu veà caùc baøi ca vònh noùi chung. Trong caùc trình thuaät Phuùc AÂm veà thôøi thô aáu cuûa Chuùa Gieâsu, caùc ca vònh - Benedictus, Magnificat, Nunc dimittis - ñöôïc duøng ñeå giaûi thích nhöõng gì xaûy ra moät caùch sieâu nhieân, nghóa laø, ñeå taêng cöôøng yù nghóa cuûa caùc söï kieän Truyeàn tin, Thaêm vieáng, vaø Giaùng sinh, laøm cho caùc bieán coá naøy trôû thaønh moät hình thöùc tuyeân xöng ñöùc tin vaø ngôïi khen [taùn tuïng Chuùa]. Caùc baøi ca aáy nhaán maïnh ñeán yù nghóa tieàm taøng cuûa caùc söï kieän caàn phaûi ñöôïc ñöa ra aùnh saùng.
Nhö theá, caùc ca vònh laø moät phaàn khoâng theå thieáu trong trình thuaät lòch söû vaø khoâng chæ laø caùc ñoïan xen keõ hay caùc ñoaïn rieâng bieät, bôûi vì moïi söï kieän lòch söû ñöôïc taïo thaønh töø hai yeáu toá: söï kieän vaø yù nghóa cuûa söï kieän. Coù lôøi cheùp raèng "Phuïng vuï Kitoâ giaùo baét ñaàu baèng nhöõng ca vònh veà thôøi thô aáu [cuûa Chuùa Gieâsu]". (H. Sch#rmann). Noùi caùch khaùc, nhöõng ca vònh naøy chöùa ñöïng phuïng vuï Giaùng sinh trong moät giai ñoaïn phoâi thai. Chuùng laø söï hoaøn thaønh caùc yeáu toá thieát yeáu cuûa phuïng vuï, voán laø moät cöû haønh haân hoan cuûa ñöùc tin trong bieán coá cöùu ñoä.
Theo caùc hoïc giaû Kinh Thaùnh, ñeán nay vaãn coøn nhieàu vaán ñeà vaãn chöa ñöôïc giaûi quyeát veà caùc ca vònh naøy: chaúng haïn nhö nhöõng ai laø caùc taùc giaû thöïc söï, nhöõng nguoàn goác, vaø caáu truùc. May maén thay, chuùng ta coù theå ñeå laïi taát caû nhöõng vaán ñeà naøy cho caùc nhaø pheâ bình tieáp tuïc nghieân cöùu chuùng. Chuùng ta khoâng caàn phaûi chôø ñôïi nhöõng ñieåm toái nghóa naøy ñöôïc giaûi quyeát maø vaãn coù theå ñöôïc soi saùng bôûi nhöõng ca vònh naøy. Ñieàu naøy khoâng phaûi vì nhöõng vaán ñeà naøy khoâng quan troïng, nhöng vì coù moät xaùc tín khieán cho taát caû nhöõng ñieàu khoâng chaéc chaén aáy trôû neân ít quan troïng hôn. Thaùnh Söû Luca ñaõ chaáp nhaän nhöõng ca vònh naøy trong Phuùc AÂm cuûa ngaøi vaø Giaùo Hoäi ñaõ chaáp nhaän Phuùc AÂm cuûa Thaùnh Luca trong Giaùo Luaät cuûa mình. Nhöõng ca vònh naøy laø "Lôøi Chuùa" ñöôïc linh höùng bôûi Chuùa Thaùnh Thaàn.
Baøi Magnificat laø baøi ca cuûa Ñöùc Maria vì Chuùa Thaùnh Thaàn ñeà caäp ñeán Meï vaø ñieàu naøy laøm cho ca vònh naøy laø "cuûa Meï" coøn maïnh meõ hôn caû yeáu toá laø lieäu Meï coù thöïc söï töï vieát ra ca vònh naøy hay khoâng! Treân thöïc teá, chuùng ta khoâng thöïc söï quan taâm ñeán vieäc lieäu Ñöùc Maria coù saùng taùc ra baøi Magnificat hay khoâng nhöng laø lieäu Meï coù saùng taùc ca vònh aáy theo caûm höùng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn hay khoâng. Cho duø chuùng ta coù chaéc chaén raèng Ñöùc Maria ñaõ saùng taùc ra baøi naøy ñi nöõa, chuùng ta seõ khoâng quan taâm ñeán ñieàu ñoù cho baèng söï kieän laø Chuùa Thaùnh Thaàn noùi vôùi chuùng ta qua baøi ca naøy.
Ca vònh cuûa Ñöùc Maria laø moät caùch môùi ñeå nhìn Thieân Chuùa vaø theá giôùi. Trong phaàn ñaàu tieân bao goàm caùc caâu töø 46 ñeán 50, theo sau nhöõng gì ñaõ xaûy ra nôi Meï, aùnh maét Ñöùc Maria höôùng veà phía Thieân Chuùa; trong phaàn thöù hai bao goàm nhöõng caâu thô coøn laïi, aùnh maét cuûa Meï höôùng veà theá giôùi vaø lòch söû.
Moät caùi nhìn môùi veà Thieân Chuùa
Ñoäng thaùi ñaàu tieân trong Magnificat laø höôùng veà Thieân Chuùa; Thieân Chuùa coù tính öu vieät tuyeät ñoái so vôùi moïi thöù khaùc. Ñöùc Maria khoâng chaäm treã trong vieäc ñaùp laïi lôøi chaøo cuûa baø EÂlisabeùt, Meï cuõng khoâng tham gia vaøo cuoäc thaûo luaän vôùi con ngöôøi, nhöng vôùi Thieân Chuùa. Meï hoài töôûng laïi baûn thaân vaø ñaém mình trong Thieân Chuùa voâ haïn. Moät kinh nghieäm khoân saùnh veà Thieân Chuùa ñaõ ñöôïc "chænh söûa" trong Magnificat cho moïi thôøi ñaïi. Ñoù laø ví duï tuyeät vôøi nhaát cuûa caùi goïi laø ngoân ngöõ sieâu nhieân. Ngöôøi ta thaáy raèng khi moät thöïc taïi thieâng lieâng ñöôïc maïc khaûi cho moät linh hoàn, noù thöôøng taïo ra hai tình caûm traùi ngöôïc nhau: sôï haõi vaø yeâu meán, ngôõ ngaøng vaø cuoán huùt. Thieân Chuùa maïc khaûi chính Ngaøi nhö moät maàu nhieäm "uy nghi vaø haáp daãn", "uy nghi vì söï vó ñaïi cuûa Ngaøi", "haáp daãn vì loøng nhaân haäu cuûa Ngaøi". Khi aùnh saùng cuûa Thieân Chuùa laàn ñaàu tieân chieáu vaøo ngaøi, Thaùnh Augustinoâ thuù nhaän: "Toâi run raåy vì tình yeâu vaø noãi sôï" vaø thaäm chí caû nhöõng tieáp xuùc sau ñoù vôùi Chuùa cuõng khieán ngaøi "vöøa run raåy vöøa röïc chaùy". [1]
Chuùng ta tìm thaáy moät caùi gì ñoù töông töï nôi baøi ca cuûa Ñöùc Maria, ñöôïc theå hieän baèng Kinh thaùnh, thoâng qua caùc töôùc hieäu ñöôïc söû duïng. Thieân Chuùa ñöôïc goïi laø Adonai [tieáng Heâbrô, nghóa laø Ñöùc Chuùa - chuù thích cuûa ngöôøi dòch] (coù yù nghóa hôn nhieàu so vôùi thuaät ngöõ "Lord" chuùng ta duøng ñeå dòch), hay "Ñöùc Chuùa", hay Ñaáng Toaøn Naêng, vaø treân heát laø Qadosh [tieáng Heâbrô, nghóa laø Ñaáng Chí Toân Chí Thaùnh - chuù thích cuûa ngöôøi dòch], danh Ngöôøi thaät chí thaùnh chí toân! Tuy nhieân, cuøng luùc ñoù, Thieân Chuùa thaät linh thieâng vaø toaøn naêng ñöôïc moïi ngöôøi tin töôûng, ñöôïc xem nhö laø "Ñaáng Cöùu Ñoä toâi", laø moät Ñaáng nhaân haäu vaø ñaùng yeâu, moät Thieân Chuùa "cuûa rieâng ta", moät Thieân Chuùa ñoái vôùi moïi loaøi thuï taïo cuûa Ngaøi. Treân heát, chính söï nhaán maïnh ñeán loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa ñaõ laøm saùng toû loøng nhaân töø vaø söï gaàn guõi cuûa Ngöôøi vôùi loaøi ngöôøi chuùng ta. Loøng thöông xoùt cuûa Chuùa töø ñôøi naøy ñeán ñôøi khaùc: nhöõng töø naøy cho thaáy yù töôûng veà loøng thöông xoùt cuûa Chuùa nhö moät doøng soâng huøng vó chaûy suoát lòch söû loaøi ngöôøi.
Kieán thöùc veà Thieân Chuùa gôïi leân, nhö moät phaûn öùng vaø moät söï töông phaûn, moät nhaän thöùc vaø kieán thöùc vöøa môùi meû vöøa chaân thöïc veà chính mình vaø baûn ngaõ cuûa rieâng mình. Baûn ngaõ chæ ñöôïc nhaän ra tröôùc Coram Deo, nghóa laø tröôùc Nhan Thaùnh Chuùa. Ñaây laø nhöõng gì xaûy ra trong Magnificat. Ñöùc Maria caûm thaáy ñöôïc Chuùa "nhìn ñeán"; Meï böôùc vaøo caùi nhìn ñoù vaø thaáy mình nhö Chuùa thaáy Meï. Vaø Meï nhìn thaáy mình theá naøo trong aùnh saùng thaùnh thieâng naøy? Thöa, nhö laø ngöôøi nöõ tì "heøn moïn" (ôû ñaây, "söï khieâm nhöôøng" coù nghóa laø söï nhoû beù vaø thaáp heøn thaät söï chöù khoâng phaûi laø nhaân ñöùc khieâm nhöôøng!). Meï thaáy mình laø "moät nöõ tì" cuûa Chuùa. Meï thaáy mình chaúng laø gì ñeå Chuùa ñoaùi thöông nhìn ñeán. Ñöùc Maria khoâng cho raèng söï löïa choïn cuûa Chuùa laø vì ñöùc tính khieâm nhöôøng cuûa mình, nhöng vì aân suûng cuûa Chuùa. Nghó khaùc ñi seõ coù nghóa laø tieâu dieät söï khieâm nhöôøng cuûa Ñöùc Maria. Ñöùc tính naøy coù moät caùi gì ñoù raát ñaëc bieät: ta coù ñöùc tính naøy khi nghó raèng mình khoâng coù, vaø ta khoâng coù ñöùc tính naøy khi nghó raèng mình coù noù.
Töø nhaän thöùc naøy veà Thieân Chuùa, veà chính Meï vaø veà chaân lyù, buøng leân nieàm vui vaø nieàm haân hoan: thaàn trí toâi hôùn hôû vui möøng... nieàm vui cuûa söï thaät buøng noå, nieàm vui tröôùc kyø coâng Chuùa, moät nieàm vui cuûa lôøi taùn tuïng thuaàn khieát vaø nhöng khoâng. Ñöùc Maria taùn döông Thieân Chuùa vì chính Ngaøi, cho duø Meï ca ngôïi Chuùa vì nhöõng gì Ngaøi ñaõ laøm nôi Meï; Meï taùn döông Thieân Chuùa vì kinh nghieäm caù nhaân cuûa rieâng mình, nhö taát caû nhöõng ngöôøi thôø phöôïng noåi baät ñöôïc nhaéc ñeán trong Kinh thaùnh. Nieàm haân hoan cuûa Ñöùc Maria laø moät söï haân hoan caùnh chung cho haønh ñoäng coù tính quyeát ñònh cuûa Thieân Chuùa vaø ñoù laø söï haân hoan cuûa taïo vaät vì ñöôïc Ñaáng Taïo Hoùa cuûa mình yeâu thöông, ñoù laø nieàm vui ñöôïc phuïc vuï Ñaáng Thaùnh, tình yeâu, veû ñeïp, söï vónh cöûu. Ñoù laø söï vieân maõn cuûa nieàm vui.
Thaùnh Boânaventura, ngöôøi ñaõ tröïc tieáp traûi nghieäm nhöõng taùc ñoäng bieán ñoåi ñoái vôùi moät linh hoàn ñöôïc Thieân Chuùa vieáng thaêm, ñaõ moâ taû söï xuaát hieän cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn tröôùc Ñöùc Maria taïi thôøi ñieåm Truyeàn tin nhö moät ngoïn löûa bao truøm toaøn boä Ñöùc Meï:
Ngaøi vieát: "Chuùa Thaùnh Thaàn ngöï xuoáng treân Meï nhö moät ngoïn löûa thaàn thaùnh thoåi vaøo taâm trí Meï vaø thaùnh hoùa thaân xaùc Meï, ban cho Meï moät söï thuaàn khieát hoaøn haûo nhaát.... OÀ, giaù maø baïn coù theå caûm nhaän ñöôïc ôû moät möùc ñoä naøo ñoù ngoïn löûa töø trôøi rôi xuoáng uy nghi vaø tuyeät vôøi nhö theá naøo, cuõng nhö söï töôi maùt maø löûa aáy mang laïi. Giaù maø baïn coù theå nghe thaáy baøi thaùnh ca töng böøng cuûa Ñöùc Trinh Nöõ." [2]
Ngay caû nhöõng nhaø khoa hoïc nghieâm khaéc vaø chính xaùc nhaát cuõng nhaän thöùc ñöôïc raèng chuùng ta ñang ñoái dieän vôùi nhöõng töø khoâng theå hieåu ñöôïc thoâng qua caùc phöông thöùc phaân tích trieát hoïc thoâng thöôøng, vaø thöøa nhaän raèng: "Baát cöù ai ñoïc nhöõng doøng naøy ñeàu ñöôïc môøi goïi ñeå chia seû trong haân hoan; chæ coù coäng ñoàng cöû haønh cuûa nhöõng ngöôøi tin vaøo Chuùa Kitoâ vaø nhöõng ai trung tín vôùi Ngöôøi môùi coù theå hieåu ñöôïc nhöõng vaên baûn naøy." Noù ñöôïc noùi "trong Thaàn Khí" vaø khoâng theå hieåu ñöôïc neáu khoâng ôû trong Thaàn Khí.
Moät caùi nhìn môùi veà theá giôùi
Nhö toâi ñaõ noùi, Magnificat ñöôïc taïo thaønh töø hai phaàn. Nhöõng gì thay ñoåi giöõa phaàn thöù nhaát vaø phaàn thöù hai khoâng phaûi laø ngoân ngöõ ñöôïc söû duïng, cuõng chaúng phaûi laø aâm ñieäu. Töø quan ñieåm ñoù, baøi ca naøy laø moät doøng chaûy khoâng bò giaùn ñoaïn, khoâng coù söï phaù vôõ; caùc ñoäng töø tieáp tuïc ôû thì quaù khöù töôøng thuaät laïi nhöõng gì Chuùa ñaõ laøm hay ñuùng hôn laø nhöõng gì Ngaøi "ñaõ baét ñaàu laøm". Chæ coù boái caûnh haønh ñoäng Thieân Chuùa ñaõ thay ñoåi; töø nhöõng gì Ngaøi ñaõ thöïc hieän "nôi Meï", chuùng ta chuyeån sang nhöõng gì Ngaøi ñaõ laøm cho theá giôùi vaø cho lòch söû. Noùi caùch khaùc, phaàn tieáp theo ñeà caäp ñeán nhöõng taùc ñoäng töø vieäc Chuùa quyeát ñònh toû mình ra vaø ñieàu ñoù aûnh höôûng theá naøo ñoái vôùi nhaân loaïi vaø lòch söû.
ÔÛ ñaây, chuùng ta coù moät ñaëc ñieåm thöù hai cuûa söï khoân ngoan ñöôïc ñeà caäp ñeán trong Kinh Thaùnh, trong ñoù keát hôïp söï tænh taùo trong caùch nhìn theá giôùi vôùi söï say söa do söï tieáp xuùc vôùi Thieân Chuùa mang ñeán, vaø caân baèng söï haân hoan vaø phoù thaùc cho Thieân Chuùa vôùi chuû nghóa hieän thöïc pheâ phaùn ñoái vôùi lòch söû vaø con ngöôøi. Trong phaàn thöù hai cuûa Magnificat, sau khi vui möøng trong Chuùa, Ñöùc Maria höôùng aùnh maét saâu saéc cuûa mình vaøo nhöõng gì ñang xaûy ra treân theá giôùi.
Söû duïng moät loaït caùc ñoäng töø maïnh meõ ôû thôøi baát ñònh, töø caâu 51 trôû ñi, Ñöùc Maria moâ taû moät söï keùo xuoáng vaø ñaûo ngöôïc trieät ñeå caùc vò trí cuûa con ngöôøi: keû bò haï beä, ngöôøi ñöôïc naâng leân; ngöôøi ñöôïc ban cuûa ñaày dö, keû bò ñuoåi veà tay traéng. Moät böôùc ngoaët baát ngôø vaø khoâng theå ñaûo ngöôïc moïi thöù bôûi vì ñoù laø coâng vieäc cuûa Thieân Chuùa vaø Thieân Chuùa khoâng bao giôø thay ñoåi hoaëc phaûn laïi lôøi noùi cuûa chính mình nhö con ngöôøi. Trong söï thay ñoåi naøy, hai nhoùm khaùc nhau xuaát hieän; moät beân laø nhöõng keû giaøu coù kieâu haõnh, vaø beân kia laø nhöõng ngöôøi ñoùi khaùt khieâm nhöôøng. Ñieàu quan troïng laø phaûi hieåu söï ñaûo ngöôïc naøy vaø noù baét ñaàu töø ñaâu neáu chuùng ta muoán traùnh nhöõng hieåu laàm veà toaøn boä baøi thaùnh ca naøy vaø cuøng vôùi noù laø caùc moái phuùc thaät coù theå ñöôïc döï ñoaùn ôû ñaây trong gaàn nhö cuøng nhöõng töø ngöõ töông töï.
Chuùng ta haõy nhìn vaøo lòch söû: nhöõng gì thöïc söï ñaõ xaûy ra khi bieán coá ñöôïc Ñöùc Maria neâu leân trong baøi ca baét ñaàu ñöôïc thöïc hieän? Phaûi chaêng seõ coù moät cuoäc caùch maïng xaõ hoäi beân ngoaøi qua ñoù ngöôøi giaøu ñoät nhieân bò baàn cuøng hoùa vaø ngöôøi ngheøo ñoùi ñöôïc nhaän laõnh ñaày nhöõng ñieàu toát ñeïp? Phaûi chaêng seõ coù moät söï phaân phoái coâng baèng hôn giöõa caùc taàng lôùp xaõ hoäi? Khoâng. Khoâng phaûi ñaâu. Phaûi chaêng keû quyeàn theá thöïc söï bò keùo xuoáng khoûi ngai vaøng vaø ngöôøi khieâm nhöôøng ñöôïc naâng leân? Khoâng. Heâroâñeâ tieáp tuïc ñöôïc goïi laø "Ñöùc Vua" trong khi vì chính oâng ta maø Ñöùc Maria vaø Thaùnh Giuse phaûi chaïy troán sang Ai Caäp.
Neáu nhöõng gì ñöôïc mong ñôïi chæ laø moät söï thay ñoåi xaõ hoäi ôû beà ngoaøi, thì lòch söû ñaõ daïy chuùng ta raèng ñieàu ñoù khoâng ñuùng. Vaäy thì, söï ñaûo ngöôïc naøy ñaõ dieãn ra ôû ñaâu (vì noù ñaõ dieãn ra)? Thöa, noù ñaõ dieãn ra trong ñöùc tin! Vöông quoác cuûa Thieân Chuùa ñaõ theå hieän ra mang laïi moät cuoäc caùch maïng thaàm laëng nhöng trieät ñeå. Nhö theå coù thöù gì ñoù ñoät nhieân ñöôïc phaùt hieän gaây ra söï ñaûo loän giaù trò baát ngôø. Ngöôøi giaøu gioáng nhö nhöõng ngöôøi ñaõ tích luõy ñöôïc khoái taøi saûn lôùn nhöng khi thöùc daäy vaøo moät buoåi saùng, hoï thaáy mình ngheøo khoå vì söï maát giaù ñeán moät traêm phaàn traêm ñaõ dieãn ra chæ sau moät ñeâm. Traùi laïi, ngöôøi ngheøo vaø ngöôøi ñoùi khaùt ñöôïc höôûng lôïi vì hoï saün saøng chaáp nhaän tình huoáng môùi naøy vaø khoâng sôï söï thay ñoåi maø noù seõ mang laïi: traùi tim cuûa hoï ñaõ saün saøng.
Nhö toâi ñaõ ñeà caäp, söï ñaûo ngöôïc ñöôïc Ñöùc Maria ñeà caäp ñeán trong baøi haùt cuûa Meï töông töï nhö nhöõng gì Chuùa Gieâsu coâng boá trong Caùc Moái Phuùc Thaät vaø trong duï ngoân veà ngöôøi ñaøn oâng giaøu coù. Ñöùc Maria noùi veà söï giaøu coù vaø ngheøo khoù baét ñaàu töø Thieân Chuùa; moät laàn nöõa Meï noùi Coram Deo, tröôùc Nhan Thaùnh Chuùa; Thieân Chuùa, chöù khoâng phaûi con ngöôøi, laø thöôùc ño cuûa Meï. Meï thieát laäp nguyeân taéc caùnh chung coù tính chung cuoäc. Do ñoù, khi noùi raèng chuùng ta ñang ñoái dieän vôùi moät söï ñaûo ngöôïc "trong ñöùc tin", thì ñieàu ñoù khoâng coù nghóa laø noù khoâng thöïc teá vaø trieät ñeå, hoaëc khoâng nghieâm chænh; noù nhieàu hôn nhö theá raát nhieàu. Ñaây khoâng phaûi laø moät moâ hình ñöôïc taïo ra bôûi nhöõng con soùng treân caùt maø con soùng tieáp theo seõ cuoán troâi ñi. Ñoù laø moät söï giaøu coù vónh cöûu vaø moät söï ngheøo ñoùi cuõng vónh cöûu nhö theá.
Baøi ca Magnificat, tröôøng truyeàn giaùo
Nhaän xeùt veà bieán coá Truyeàn tin, Thaùnh Ireâneâ (Irenaeus) noùi raèng "Ñöùc Maria, loøng ñaày haân hoan, ñaõ thoát leân moät caùch tieân tri nhaân danh Hoäi Thaùnh: Linh hoàn ngôïi khen Chuùa." [3] Ñöùc Maria gioáng nhö ngheä só ñoäc taáu baét ñaàu moät giai ñieäu maø daøn hôïp xöôùng phaûi haùt theo. Ñieàu naøy giaûi thích dieãn ñaït "Ñöùc Maria, moâ hình cuûa Giaùo Hoäi" (typus Ecclesiae), ñöôïc caùc Giaùo Phuï söû duïng vaø ñöôïc Coâng ñoàng Vatican II (LG 63) coâng nhaän. Noùi raèng "Ñöùc Maria laø moâ hình cuûa Giaùo Hoäi", coù nghóa laø Meï laø söï nhaân caùch hoùa cuûa Giaùo Hoäi, laø ñaïi dieän deã nhaän bieát cuûa moät thöïc taïi taâm linh; ñieàu ñoù coù nghóa laø Meï laø moâ hình göông maãu cuûa Giaùo Hoäi theo nghóa laø yù töôûng veà Giaùo Hoäi ñöôïc thöïc hieän hoaøn haûo tröôùc heát nôi Meï, ñoàng thôøi Meï laø thaønh vieân chính, laø goác reã vaø traùi tim cuûa Giaùo Hoäi.
Nhöng "Giaùo Hoäi" coù yù nghóa gì ôû ñaây vaø ôû choã maø Thaùnh Ireâneâ noùi Ñöùc Maria haùt baøi Magnificat nhaân danh Hoäi Thaùnh? Khoâng phaûi nhaân danh Giaùo Hoäi veà maët danh nghóa, nhöng laø nhaân danh moät Giaùo Hoäi thöïc söï, nghóa laø khoâng phaûi moät Giaùo Hoäi tröøu töôïng, nhöng laø moät Giaùo Hoäi cuï theå, bao goàm nhöõng ngöôøi vaø nhöõng linh hoàn taïo neân Giaùo Hoäi. Magnificat khoâng chæ ñöôïc ñoïc maø coøn ñöôïc soáng. Moãi ngöôøi trong chuùng ta neân bieán noù thaønh cuûa rieâng mình; thaønh baøi thaùnh ca cuûa chuùng ta. Khi chuùng ta noùi: "Linh hoàn toâi ngôïi khen Chuùa", thì chöõ "toâi" aáy phaûi laø moät tham chieáu tröïc tieáp. Thaùnh Ambroâsioâ ñaõ vieát: "Xin cho linh hoàn Ñöùc Maria ôû trong anh chò em ñeå anh chò em haân hoan trong Chuùa.... Ñuùng laø veà phöông dieän theå lyù Meï cuûa Chuùa Kitoâ chæ coù moät, nhöng taát caû caùc linh hoàn ñeàu coù Chuùa Kitoâ trong ñöùc tin bôûi vì moãi tín höõu ñeàu ñoùn nhaän vaøo chính mình Lôøi cuûa Thieân Chuùa." [4]
Döôùi aùnh saùng cuûa nhöõng nguyeân taéc naøy, baây giôø chuùng ta haõy coá gaéng aùp duïng baøi ca cuûa Ñöùc Maria cho chính chuùng ta, cho Giaùo Hoäi vaø caùc linh hoàn, ñeå hoïc bieát nhöõng gì chuùng ta phaûi laøm ñeå coù theå "neân gioáng nhö" Ñöùc Maria khoâng chæ trong lôøi noùi maø coøn trong haønh ñoäng.
Khi Ñöùc Maria loan baùo vieäc haï beä nhöõng ngöôøi quyeàn theá vaø kieâu haõnh, baøi Magnificat nhaéc nhôû Giaùo Hoäi veà thoâng ñieäp thieát yeáu maø Giaùo Hoäi phaûi coâng boá vôùi theá giôùi. Baøi ca aáy daïy Giaùo Hoäi phaûi coù tính "tieân tri". Giaùo Hoäi soáng vaø thöïc haønh baøi thaùnh ca cuûa Ñöùc Trinh Nöõ khi Giaùo Hoäi laëp laïi cuøng vôùi Ñöùc Maria: "Chuùa haï beä nhöõng ai quyeàn theá, ngöôøi giaøu coù, laïi ñuoåi veà tay traéng!" Giaùo Hoäi laëp laïi ñieàu naøy vôùi ñöùc tin, taïo ra söï khaùc bieät giöõa ñieàu naøy vaø taát caû caùc lôøi loan baùo khaùc, Giaùo Hoäi cuõng coù quyeàn keâu goïi söï chuù yù ñeán coâng lyù, hoøa bình vaø traät töï xaõ hoäi vì Giaùo Hoäi laø thoâng dòch vieân veà luaät töï nhieân ñöôïc coâng nhaän vaø laø ngöôøi baûo veä caùc leänh truyeàn cuûa Chuùa Kitoâ veà tình huynh ñeä.
Hai taàm nhìn [veà Thieân Chuùa vaø veà theá giôùi] tuy khaùc bieät, nhöng chuùng khoâng taùch bieät vaø coù aûnh höôûng töông taùc vôùi nhau. Vieäc tuyeân xöng ñöùc tin veà nhöõng gì Thieân Chuùa ñaõ laøm trong lòch söû cöùu ñoä (taàm nhìn veà Thieân Chuùa trong Magnificat) trôû thaønh daáu chæ toát nhaát veà nhöõng gì con ngöôøi ñeán löôït mình phaûi laøm trong lòch söû caù nhaân cuûa mình, vaø, ñuùng hôn laø nhöõng gì baûn thaân Giaùo Hoäi, veà phöông dieän baùc aùi, phaûi laøm ñoái vôùi nhöõng ngöôøi giaøu coù, lieân quan ñeán ôn cöùu roãi cuûa hoï. Magnificat khoâng phaûi laø lôøi "kích ñoäng vieäc haï beä nhöõng keû quyeàn theá khoûi ngai vaøng cuûa hoï nhaèm naâng leân nhöõng ngöôøi khieâm nhöôøng", nhöng ñoù laø lôøi caûnh baùo laønh maïnh daønh cho ngöôøi giaøu coù vaø quyeàn theá veà nguy cô to lôùn maø hoï gaëp phaûi nhö trong caâu chuyeän nguï ngoân veà oâng phuù hoä, ñöôïc Chuùa Gieâsu ñöa ra sau naøy.
Do ñoù, Magnificat khoâng phaûi laø caùch duy nhaát ñeå ñoái maët vôùi vaán ñeà maø ngaøy nay coù theå caûm nhaän roõ reät hôn bao giôø laø giaøu coù vaø ngheøo ñoùi, laø ñoùi khaùt vaø thöøa möùa. Coù nhöõng caùch hôïp phaùp khaùc ñeán vôùi chuùng ta töø lòch söû, chöù khoâng phaûi töø ñöùc tin, maø caùc Kitoâ höõu hoã trôï vaø Giaùo Hoäi phaân ñònh. Nhöng caùch theá ñöôïc neâu trong Kinh thaùnh phaûi ñöôïc Giaùo Hoäi coâng boá luoân luoân cho taát caû moïi ngöôøi nhö laø moät nhieäm vuï ñaëc thuø cuûa mình vaø qua ñoù Giaùo Hoäi hoã trôï nhöõng noã löïc chung cuûa taát caû nhöõng ngöôøi thieän chí. Ñieàu naøy luoân luoân coù giaù trò phoå quaùt vaø coù lieân quan. Neáu tình côø coù moät luùc, moät nôi naøo ñoù khoâng coøn baát coâng hay baát bình ñaúng xaõ hoäi giöõa con ngöôøi vôùi nhau, moïi ngöôøi ñeàu giaøu coù vaø haøi loøng, thì Giaùo Hoäi vaãn phaûi tuyeân boá, nhö Ñöùc Maria ñaõ laøm, raèng ngöôøi giaøu coù, Chuùa ñuoåi veà tay traéng. Treân thöïc teá, Giaùo Hoäi coøn phaûi coâng boá ñieàu ñoù vôùi moät nhieät tình thaäm chí coøn lôùn hôn nöõa. Magnificat coù lieân quan ôû caùc nöôùc giaøu coù cuõng nhö ôû caùc nöôùc thuoäc Theá giôùi thöù ba.
Coù nhöõng keá hoaïch vaø nhöõng khía caïnh cuûa cuoäc soáng chæ coù theå naém baét ñöôïc vôùi söï trôï giuùp cuûa moät aùnh saùng ñaëc bieät, maét traàn thoâi thì khoâng ñuû; chuùng ta caàn tia hoàng ngoaïi hoaëc tia cöïc tím. Hình aûnh maø aùnh saùng ñaëc bieät naøy mang laïi raát khaùc bieät vaø ñaùng ngaïc nhieân ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ quen nhìn thaáy nhöõng hieän töôïng töông töï trong aùnh saùng töï nhieân. Nhôø lôøi cuûa Thieân Chuùa, Giaùo Hoäi coù moät hình aûnh khaùc veà tình hình theá giôùi, laø hình aûnh duy nhaát laâu daøi, bôûi vì noù coù ñöôïc nhôø aùnh saùng cuûa Thieân Chuùa vaø ñoù laø hình aûnh maø chính Thieân Chuùa coù. Giaùo Hoäi khoâng theå caát giaáu hình aûnh naøy. Nhöng Giaùo Hoäi phaûi truyeàn baù noù moät caùch khoâng meät moûi, laøm cho noù ñöôïc moïi ngöôøi bieát ñeán vì phaàn soá ñôøi ñôøi cuûa hoï ñang bò ñe doïa. Ñoù laø hình aûnh seõ coøn laïi khi "khuoân maãu cuûa theá giôùi" naøy qua ñi. Ñoâi khi Giaùo Hoäi phaûi laøm saùng toû ñieàu naøy qua nhöõng töø ñôn giaûn, tröïc tieáp vaø tieân tri, gioáng nhö nhöõng lôøi maø Ñöùc Maria ñaõ söû duïng; qua ñoù, chuùng ta baøy toû nhöõng ñieàu maø chuùng ta tin töôûng moät caùch maät thieát vaø thanh thaûn. Ñieàu naøy phaûi ñöôïc thöïc hieän ngay caû vôùi giaù phaûi traû laø theá gian, theo yù kieán vaø quan ñieåm phoå bieán cuûa thôøi ñaïi, xem chuùng ta laø nhöõng keû daïi khôø vaø bò taùch bieät khoûi theá giôùi naøy.
Saùch Khaûi Huyeàn cho chuùng ta moät ví duï veà ngoân ngöõ tieân tri tröïc tieáp vaø taùo baïo naøy, trong ñoù söï thaät thaùnh thieâng traùi ngöôïc laïi vôùi yù kieán cuûa con ngöôøi: "Ngöôi noùi: 'Toâi giaøu coù, toâi ñaõ laøm giaøu, toâi chaúng thieáu thoán chi'; nhöng ngöôi khoâng bieát raèng ngöôi laø keû khoán naïn, ñaùng thöông, ngheøo khoå, ñui muø vaø traàn truoàng." (Kh 3:17).
Haõy nghó veà caâu chuyeän noåi tieáng cuûa Andersen, trong ñoù moät soá keû löøa ñaûo ñaõ khieán moät vò vua tin raèng coù moät chaát lieäu ñeïp ñeõ seõ khieán nhöõng ngöôøi maëc noù trôû neân voâ hình tröôùc nhöõng keû ngu si vaø ñaàn ñoän, vaø chæ ngöôøi khoân ngoan môùi coù theå nhìn thaáy ñöôïc. Tröôùc heát, baûn thaân nhaø vua khoâng nhìn thaáy ñieàu ñoù nhöng oâng ta sôï noùi nhö vaäy thì seõ bò coi laø moät trong nhöõng keû ngu si ñaàn ñoän vaø taát caû caùc vaên voõ baù quan cuõng nhö thaàn daân cuûa oâng ta cuõng cö xöû theo cuøng moät caùch nhö theá. Vì vaäy, gaàn nhö hoaøn toaøn khoûa thaân, nhaø vua dieãu haønh qua ñöôøng phoá vaø moïi ngöôøi, ñeå khoâng töï phaûn boäi chính mình, giaû vôø chieâm ngöôõng chieác aùo choaøng ñeïp ñeõ cuûa oâng ta cho ñeán khi vang leân tieáng treû con trong ñaùm ñoâng: "Nhöng nhaø vua khoâng maëc gì heát kia kìa!", ñieàu ñoù ñaõ ñaët moät daáu chaám heát cho troø naøy, vaø moïi ngöôøi cuoái cuøng cuõng coù can ñaûm thöøa nhaän raèng nhöõng chieác aùo choaøng noåi tieáng khoâng heà toàn taïi.
Giaùo Hoäi phaûi gioáng nhö gioïng noùi treû con ñoù. Ñoái vôùi moät theá giôùi meâ ñaém söï thònh vöôïng cuûa chính mình vaø vôùi nhöõng ai cho thaáy hoï khoâng tin vaøo mình, Giaùo Hoäi laëp ñi laëp laïi nhöõng lôøi cuûa saùch Khaûi Huyeàn: "Ngöôi khoâng bieát raèng ngöôi laø keû traàn truoàng!" Ñieàu naøy cho thaáy Ñöùc Maria ñaõ thöïc söï "thoát leân moät caùch tieân tri nhaân danh Hoäi Thaùnh" trong baøi ca Magnificat: baét ñaàu töø Thieân Chuùa, Meï laø ngöôøi ñaàu tieân vaïch traàn söï cô baàn cuøng cöïc cuûa nhöõng keû giaøu coù trong theá giôùi naøy. Chính baøi ca Magnificat bieän minh cho danh hieäu "AÙnh sao truyeàn giaùo", maø Thaùnh Giaùo Hoaøng Phaoloâ Ñeä Luïc xöng tuïng Ñöùc Maria trong Toâng huaán "Evangelii nuntiandi" - nghóa laø "Loan Baùo Tin Möøng" - cuûa ngaøi.
Baøi ca Magnificat, tröôøng hoïc hoaùn caûi
Tuy nhieân, giôùi haïn phaàn noùi veà keû kieâu haõnh vaø ngöôøi khieâm nhöôøng, keû giaøu coù vaø ngöôøi ngheøo ñoùi cuûa baøi ca Magnificat trong phaïm vi nhöõng gì Giaùo Hoäi vaø caùc tín höõu phaûi thuyeát giaûng cho theá giôùi seõ gaây ra moät söï hieåu nhaàm hoaøn toaøn baøi ca naøy. Chuùng ta khoâng chæ ñoái dieän vôùi moät caùi gì ñoù phaûi ñöôïc rao giaûng nhöng treân heát, phaûi ñöôïc thöïc haønh. Ñöùc Maria coù theå coâng boá moái phuùc cho ngöôøi khieâm toán vaø ngheøo khoå vì baûn thaân Meï laø ngöôøi khieâm toán vaø thanh baàn. Söï ñaûo ngöôïc ñöôïc Meï ñeà caäp ñeán phaûi dieãn ra ñaëc bieät laø trong traùi tim cuûa baát cöù ai noùi veà baøi ca Magnificat vaø caàu nguyeän qua baøi ca naøy. Ñöùc Maria noùi: Chuùa deïp tan phöôøng kieâu caêng "trong loøng trí taâm hoàn hoï".
Thaät baát ngôø, chuû ñeà chuyeån töø ngoaøi vaøo trong, töø caùc cuoäc thaûo luaän thaàn hoïc trong ñoù moïi ngöôøi ñeàu ñuùng sang nhöõng suy nghó cuûa con tim maø moïi ngöôøi ñeàu sai. Nhöõng ai soáng cho baûn thaân mình, coi mình laø thaàn minh cuûa chính mình, chöù khoâng phaûi Chuùa, thì nhöõng ngöôøi aáy ñang töï xaây döïng ngai vaøng cho mình ngoài leân ra leänh cho ngöôøi khaùc. Giôø ñaây, Ñöùc Maria noùi, Chuùa ñaõ haï beä nhöõng ngöôøi aáy xuoáng khoûi ngai vaøng cuûa hoï; Ngaøi ñaõ vaïch traàn söï thieáu vaéng chaân lyù vaø söï baát coâng cuûa hoï. Coù moät theá giôùi noäi taâm ñöôïc taïo thaønh töø nhöõng suy nghó, yù chí, mong muoán vaø ñam meâ, maø theo Thaùnh Giacoâbeâ, luoân gaây ra caùc cuoäc chieán vaø xung ñoät, baát coâng vaø laïm duïng trong anh em (xem Gb 4: 1) vaø khi khoâng ai coá gaéng thay ñoåi tình traïng naøy töø goác, seõ khoâng coù gì thöïc söï thay ñoåi treân theá giôùi; vaø neáu coù caùi gì ñoù thay ñoåi ñi chaêng nöõa thì chæ sau moät thôøi gian ngaén noù laïi taùi taïo moät tình traïng töông töï nhö tröôùc ñaây.
Nhö theá, chuùng ta caûm ñoäng ñeán möùc naøo tröôùc baøi ca cuûa Ñöùc Maria, baøi ca aáy xem xeùt kyõ löôõng chuùng ta nhö theá naøo vaø "chaët ñöùt caùc coäi reã" trieät ñeå bieát bao. Toâi seõ ngu ngoác vaø baát nhaát ñeán möùc naøo neáu haøng ngaøy, trong caùc giôø Kinh Chieàu, toâi laëp laïi cuøng vôùi Ñöùc Maria raèng "Chuùa haï beä nhöõng ai quyeàn theá" trong khi ñoù toâi laïi tieáp tuïc khao khaùt quyeàn löïc, moät vò trí cao hôn, thaêng quan tieán chöùc, moät söï nghieäp toát hôn vaø ñaùnh maát ñi söï bình an noäi taâm neáu toâi khoâng thaønh coâng; vaø moãi ngaøy toâi tuyeân boá cuøng vôùi Ñöùc Maria raèng ngöôøi giaøu coù, Chuùa ñuoåi veà tay traéng, nhöng ñoàng thôøi toâi laïi khao khaùt khoâng meät moûi söï giaøu coù vaø cuûa caûi cuøng nhöõng thöù caøng luùc caøng thöôïng haïng hôn; vaø roài toâi cuõng thích traéng tay tröôùc maët Chuùa hôn laø traéng tay tröôùc maét theá gian. Toâi seõ ngu ngoác ñeán möùc naøo neáu toâi tieáp tuïc noùi vôùi Ñöùc Maria raèng Chuùa "naâng cao moïi keû khieâm nhöôøng", Ngaøi gaàn guõi vôùi hoï, xa laùnh phöôøng kieâu caêng vaø nhöõng keû giaøu coù, nhöng toâi laïi laøm ñieàu ngöôïc laïi. Trong baøi bình luaän veà baøi ca Magnificat, Martin Luther vieát,
Moãi ngaøy chuùng ta thaáy raèng moïi ngöôøi ñeàu nhaém quaù cao, vaøo caùc vò trí danh döï, quyeàn theá, söï giaøu coù, quyeàn thoáng trò, moät cuoäc soáng thoaûi maùi hôn, vaø vaøo baát cöù ñieàu gì mang laïi cho hoï taàm quan troïng. Vaø taát caû chuùng ta ñeàu thích laøm baïn vôùi nhöõng ngöôøi nhö vaäy; chuùng ta chaïy theo hoï, saün loøng phuïc vuï hoï, chia seû söï vó ñaïi cuûa hoï. Khoâng ai muoán nhìn xuoáng nhöõng nôi thaáp hôn, laø nhöõng nôi ñang ngöï trò ngheøo ñoùi, oâ nhuïc, tuùng quaãn, phieàn naõo vaø thoáng khoå. Thay vaøo ñoù, chuùng ta ñaûo maét khoûi nhöõng ñieàu nhö vaäy. Chuùng ta troán traùnh vaø traùnh xa nhöõng ngöôøi ñang gaëp raéc roái vaø ñeå maëc hoï ra sao thì ra. Khoâng ai nghó ñeán vieäc giuùp ñôõ hoaëc chìa ra moät baøn tay cho hoï hoaëc laøm baát cöù ñieàu gì ñeå giuùp hoï trôû thaønh moät caùi gì ñoù; hoï phaûi ôû laïi baäc thang thaáp heøn vaø bò coi thöôøng [5].
Ñöùc Maria noùi raèng Chuùa laøm ñieàu ngöôïc laïi; Ngaøi xa laønh phöôøng kieâu caêng vaø naâng daäy nhöõng ai khieâm nhöôøng vaø khoâng quan troïng; Ngaøi saün saøng gaàn guõi hôn vôùi nhöõng ngöôøi ngheøo khoå vaø ñoùi khaùt ñang quaáy raày Ngaøi vôùi nhöõng lôøi caàu xin vaø caùc thænh caàu hôn laø vôùi nhöõng ngöôøi giaøu coù vaø haøi loøng, nhöõng ngöôøi khoâng caàn ñeán Ngaøi vaø khoâng xin söï gì nôi Ngaøi. Vì theá, vôùi söï dòu daøng töø maãu, Ñöùc Maria khuyeân chuùng ta baét chöôùc Chuùa vaø bieán löïa choïn cuûa Ngaøi thaønh löïa choïn cuûa chính chuùng ta. Meï daïy chuùng ta ñöôøng loái Chuùa. Magnificat thöïc söï laø moät tröôøng hoïc tuyeät vôøi cuûa söï khoân ngoan theo Kinh thaùnh, vaø laø moät tröôøng hoaùn caûi lieân tuïc.
Thoâng qua söï hieäp thoâng cuûa caùc thaùnh trong Nhieäm Theå, toaøn boä di saûn to lôùn naøy giôø ñaây gaén boù vôùi baøi ca Magnificat. Ñaây laø caùch baøi ca naøy phaûi ñöôïc haùt, ñoù laø ñoàng ca vôùi taát caû caùc tín höõu trong Giaùo Hoäi. Ñaây laø caùch laøm cho Chuùa vui thích. Ñeå trôû thaønh moät phaàn cuûa daøn ñoàng ca ñaõ phaùt trieån trong suoát nhieàu theá kyû, taát caû nhöõng gì chuùng ta phaûi laøm laø daâng leân Thieân Chuùa tình caûm vaø yù höôùng muoán chuyeån taûi cuûa Ñöùc Maria, laø ngöôøi ñaàu tieân haùt leân "nhaân danh Giaùo Hoäi", nhaân danh caùc hoïc giaû ñaõ nhaän xeùt veà baøi ca naøy, nhaân danh nhöõng nhaïc só ñaõ phoå nhaïc ca vònh aáy trong ñöùc tin, nhaân danh nhöõng ngöôøi moä ñaïo vaø nhaân danh nhöõng ngöôøi khieâm nhöôïng trong loøng ñaõ soáng baøi ca aáy. Nhôø coù baøi thaùnh ca tuyeät vôøi naøy, Ñöùc Maria tieáp tuïc taùn döông Chuùa cho taát caû caùc theá heä. Tieáng haùt cuûa Meï, nhö tieáng haùt cuûa moät ngöôøi daãn haùt, hoã trôï vaø mang theo cuøng tieáng haùt cuûa Meï tieáng haùt cuûa Giaùo Hoäi.
Vònh gia môøi taát caû chuùng ta cuøng tham gia: "Haõy cuøng toâi ngôïi khen Ñöùc Chuùa," (Tv 34: 4). Ñöùc Maria laëp laïi nhöõng lôøi töông töï vôùi chuùng ta, laø con caùi cuûa Meï. Neáu toâi ñöôïc pheùp dieãn giaûi taâm trí cuûa Ñöùc Thaùnh Cha trong ngaøy Kim Khaùnh linh muïc naøy cuûa ngaøi, thì ngaøi cuõng noùi cuøng chuùng ta: "Haõy cuøng toâi ngôïi khen Ñöùc Chuùa!" Vaø chuùng ta höùa seõ laøm ñieàu ñoù.
- - - - - - - - -
[1] x. Thaùnh Augustinoâ, Töï Thuù, VII, 16; XI, 9.
[2] Thaùnh Bonaventure, Lignum vitae - Röøng söï soáng, I, 3.
[3] Thaùnh Ireâneâ, Adv. Haer., III, 10, 2 (SCh 211, trang 118).
[4] x. Thaùnh Ambroâsioâ, Luaän veà caùc trinh nöõ, I, 31 (PL 16, 208).
[5] Weimar ed., 7, tr. 547.
(Source: RANIERO CANTALAMESSAMy Soul Proclaims the Greatness of the Lord)