Ñöùc Giaùo Hoaøng hoïp baùo treân khoâng:
Seõ ñöa vieäc khoâng söû duïng vuõ khí haïch nhaân
vaøo Saùch Giaùo Lyù
Ñöùc Giaùo Hoaøng hoïp baùo treân khoâng: Seõ ñöa vieäc khoâng söû duïng vuõ khí haïch nhaân vaøo Saùch Giaùo Lyù.
Vuõ Vaên An
Vatican (VietCatholic News 26-11-2019) - Theo Vatican News, trong cuoäc hoïp baùo treân khoâng treân ñöôøng töø Tokyo veà Roâma, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaõ traû lôøi nhieàu caâu hoûi cuûa caùc kyù giaû veà nhieàu vaán ñeà khaùc nhau, töø vieäc söû duïng vaø sôû höõu voâ luaân caùc vuõ khí haïch nhaân ñeán cuoäc ñieàu tra veà taøi chaùnh taïi Vatican.
Sau ñaây laø baûn dòch khoâng chính thöùc noäi dung cuoäc hoïp baùo do Vatican News phoå bieán:
Ñöùc Giaùo Hoaøng ngoû lôøi vôùi caùc kyù giaû: "Toâi caùm ôn caùc baïn vì vieäc laøm cuûa caùc baïn, vì cuoäc haønh trình cao ñoä vôùi söï thay ñoåi baét buoäc: Thaùi Lan laø moät chuyeän maø Nhaät Baûn laïi laø moät chuyeän khaùc. Caùc baïn khoâng theå ñaùnh giaù hai nôi naøy baèng cuøng caùc phaïm truø nhö nhau. Caùc thöïc taïi phaûi ñöôïc löôïng giaù trong cuøng moät phaïm truø. Nhaät Baûn vaø Thaùi Lan laø hai thöïc taïi hoaøn toaøn khaùc nhau. Ñoù laø lyù do coâng vieäc trôû thaønh gaáp ñoâi, vaø toâi caùm ôn caùc baïn veà ñieàu ñoù, ngay trong nhöõng ngaøy baän suoát buoåi, toâi vaãn caûm thaáy gaàn guõi caùc baïn trong coâng vieäc naøy.
Cha Makoto Yamamoto, Coâng Giaùo Shimbum: Caûm ôn Ñöùc Thaùnh Cha raát nhieàu vì ñaõ ñeán Nhaät Baûn töø raát xa. Con laø moät linh muïc giaùo phaän. Con soáng gaàn Nagasaki. Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ thaáy Nagasaki vaø Hiroshima. Ñöùc Thaùnh Cha caûm thaáy theá naøo? Giaùo hoäi vaø xaõ hoäi ôû phöông Taây coù gì ñeå hoïc hoûi töø Giaùo hoäi vaø xaõ hoäi ôû phöông Ñoâng khoâng?
Ñöùc Thaùnh Cha: Toâi seõ baét ñaàu vôùi caâu hoûi cuoái cuøng. Caâu noùi "lux ex Oriente, ex Occidente luxus" ñaõ truyeàn caûm höùng cho toâi raát nhieàu. AÙnh saùng ñeán töø phöông Ñoâng, söï sa sæ, chuû nghóa tieâu duøng, ñeán töø phöông Taây. Ñoù laø loaïi khoân ngoan phöông Ñoâng, loaïi khoân ngoan khoâng nhöõng veà hieåu bieát, nhöng coøn veà thôøi gian, veà chieâm nieäm. Seõ raát höõu ích cho xaõ hoäi phöông Taây cuûa chuùng ta, voán luoân luoân heát söùc voäi vaøng, ñeå hoïc caùch chieâm nieäm, haønh vi bieát döøng laïi vaø nhìn söï vaät moät caùch thi vò. Ñaây chæ laø yù kieán baûn thaân thoâi, nhöng toâi nghó phöông Taây neân laøm nhieàu thô hôn moät chuùt. Coù moät soá ñieàu ñeïp ñeõ veà thi ca, nhöng phöông Ñoâng vöôït xa. Phöông Ñoâng coù khaû naêng nhìn söï vaät baèng con maét vöôït leân treân. Toâi khoâng muoán söû duïng haïn töø "sieâu vieät" vì moät soá toân giaùo phöông Ñoâng khoâng ñeà caäp ñeán sieâu vieät, nhöng coù moät vieãn kieán vöôït quaù giôùi haïn cuûa noäi taïi tính, nhöng hoï khoâng noùi ñeán tính sieâu vieät. Ñoù laø lyù do taïi sao toâi duøng caùc kieåu noùi nhö thi ca, dö traøn [gratuitaø],tìm söï hoaøn thieän qua aên chay, ñeàn toäi, hoïc ñöùc khoân ngoan cuûa caùc nhaø hieàn trieát phöông Ñoâng. Toâi tin raèng ngöôøi phöông Taây neân döøng laïi moät chuùt vaø daønh thì giôø cho ñöùc khoân ngoan.
Caû Nagasaki laãn Hiroshima ñeàu phaûi ñau khoå [do haäu quaû cuûa] bom nguyeân töû, vaø ñieàu naøy khieán hoï xem ra töông töï nhau. Nhöng coù moät söï khaùc bieät: Nagasaki khoâng chæ traûi nghieäm bom maø coøn coù caùc Kitoâ höõu. Nagasaki coù nguoàn goác Kitoâ giaùo. Kitoâ giaùo coù laâu tröôùc ñoù. Coù moät cuoäc ñaøn aùp Kitoâ höõu treân khaép Nhaät Baûn, nhöng noù raát maïnh ôû Nagasaki. Thö kyù cuûa Toøa Söù Thaàn ñaõ ñöa cho toâi moät baûn cheùp baèng goã coù haøng chöõ "Taàm Naõ" thôøi ñoù in treân ñoù: Taàm naõ caùc Kitoâ höõu! Neáu baïn tìm thaáy moät teân, haõy naïp teân ñoù vaø baïn seõ nhaän ñöôïc moät phaàn thöôûng. Neáu baïn tìm thaáy moät linh muïc haõy naïp oâng ta, vaø baïn seõ nhaän ñöôïc moät phaàn thöôûng lôùn. Ñieàu gaây aán töôïng laø: ñaõ coù nhieàu theá kyû baùch haïi nhö theá. Ñaây laø moät hieän töôïng Kitoâ giaùo phaàn naøo ñaõ "töông ñoái hoùa" bom nguyeân töû, theo nghóa toát cuûa haïn töø naøy. Ngöôïc laïi, ñeán Hiroshima chæ ñeå töôûng nieäm vuï ñaùnh bom nguyeân töû, vì ñaây khoâng phaûi laø moät thaønh phoá Kitoâ giaùo nhö Nagasaki. Ñoù laø lyù do taïi sao toâi muoán ñi ñeán caû hai nôi. Coù thaûm hoïa nguyeân töû ôû caû hai nôi.
Hiroshima laø moät baøi giaùo lyù thöïc söï cuûa con ngöôøi veà söï taøn aùc. Toâi khoâng theå ñeán thaêm vieän baûo taøng Hiroshima vì thôøi gian khoâng cho pheùp, vì ñoù laø moät ngaøy thôøi tieát khoù khaên. Nhöng hoï noùi noù thaät kinh khuûng. Coù nhöõng laù thö cuûa caùc Nguyeân thuû quoác gia, caùc töôùng laõnh giaûi thích moät thaûm hoïa lôùn hôn coù theå ñöôïc taïo ra nhö theá naøo. Traûi nghieäm naøy caûm ñoäng hôn nhieàu ñoái vôùi toâi. Vaø ôû ñoù toâi ñaõ nhaéc laïi raèng vieäc söû duïng vuõ khí haïch nhaân laø voâ luaân, ñoù laø lyù do taïi sao noù phaûi ñöôïc theâm vaøo Saùch Giaùo lyù cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo. Khoâng nhöõng vieäc söû duïng chuùng, maø coøn caû vieäc sôû höõu chuùng nöõa: vì moät tai naïn hoaëc söï ñieân roà cuûa moät soá nhaø laõnh ñaïo chính phuû, moät söï ñieân cuoàng cuûa moät ngöôøi coù theå huûy dieät caû loaøi ngöôøi. Nhöõng lôøi cuûa Einstein hieän leân trong taâm trí: "Theá Chieán thöù tö seõ ñöôïc chieán ñaáu baèng gaäy vaø ñaù".
Shinichi Kawarada, Asahi Shimbum: Nhö ngaøi ñaõ chæ ra moät caùch ñuùng ñaén, hoøa bình laâu daøi khoâng theå ñaït ñöôïc neáu khoâng giaûi giaùp. Nhaät Baûn laø moät quoác gia ñöôïc höôûng söï baûo veä haïch nhaân cuûa Hoa Kyø, vaø cuõng laø nöôùc saûn xuaát naêng löôïng haïch nhaân, coù theå gaây ra ruûi ro lôùn, nhö ñaõ xaûy ra taïi Fukushima. Nhaät Baûn coù theå ñoùng goùp cho hoøa bình theá giôùi nhö theá naøo? Caùc nhaø maùy ñieän haïch nhaân coù neân ngöøng hoaït ñoäng khoâng?
Ñöùc Thaùnh Cha: Quay trôû laïi vieäc sôû höõu caùc nhaø maùy ñieän haïch nhaân: tai naïn luoân coù theå xaûy ra. Baïn ñaõ traûi qua thaûm hoïa ba maët [1]. Naêng löôïng haïch nhaân coù giôùi haïn (haõy taïm gaùc vuõ khí haïch nhaân vì chuùng phaù hoaïi). Vieäc söû duïng naêng löôïng haïch nhaân coù giôùi haïn vì chuùng ta chöa ñaït ñöôïc söï an toaøn tuyeät ñoái. Baïn coù theå noùi vôùi toâi raèng ngay caû ñieän cuõng coù theå gaây ra thaûm hoïa vì thieáu an toaøn, nhöng ñoù seõ chæ laø moät thaûm hoïa raát nhoû. Moät thaûm hoïa do nhaø maùy ñieän haïch nhaân seõ laø moät thaûm hoïa raát lôùn. Caùc heä thoáng an toaøn chöa coù ñaày ñuû. Ñoù laø yù kieán caù nhaân cuûa toâi, nhöng toâi seõ khoâng söû duïng naêng löôïng haïch nhaân cho ñeán khi vieäc söû duïng noù hoaøn toaøn an toaøn. Moät soá ngöôøi noùi raèng ñoù laø moät ruûi ro cho vieäc chaêm soùc saùng theá vaø vieäc söû duïng naêng löôïng haïch nhaân phaûi ñöôïc ngaên chaën. Toâi xin döøng laïi ôû chuyeän an toaøn. Khoâng coù chi baûo ñaûm raèng thaûm hoïa seõ khoâng xaûy ra. Vaâng, cöù möôøi naêm moät laàn treân theá giôùi. Roài, coøn saùng theá nöõa. Thaûm hoïa nhaø maùy naêng löôïng haïch nhaân gaây ra cho saùng theá, cho con ngöôøi. Ñaõ coù thaûm hoïa ôû Ukraine [2]. Chuùng ta phaûi tieán haønh cuoäc nghieân cöùu veà an toaøn, caû ñeå traùnh thaûm hoïa vaø vì haäu quaû moâi tröôøng. Toâi tin raèng chuùng ta ñaõ vi phaïm giôùi haïn lieân quan ñeán moâi tröôøng - vôùi thuoác tröø saâu trong noâng nghieäp, vôùi vieäc nuoâi gaø maø caùc baùc só khuyeân caùc baø meï khoâng neân cho con aên vì chuùng ñöôïc cung caáp hormone vaø coù haïi cho söùc khoûe cuûa baïn. Ngaøy nay coù raát nhieàu beänh hieám gaëp do söû duïng moâi tröôøng khoâng ñuùng caùch. Moät laø chaêm soùc moâi tröôøng phaûi dieãn ra ngaøy hoâm nay, hai laø noù seõ khoâng bao giôø dieãn ra. Nhöng xin trôû veà vôùi naêng löôïng haïch nhaân: xaây döïng, an toaøn vaø chaêm soùc saùng theá.
Elisabetta Zunica, Kyoto News: Akamada Iwao laø moät ngöôøi Nhaät Baûn bò keát aùn töû hình vaø ñang chôø xem xeùt laïi baûn aùn. OÂng coù maët trong Thaùnh leã taïi Tokyo Dome, nhöng khoâng coù cô hoäi noùi chuyeän vôùi ngaøi. Lieäu coù moät cuoäc hoïp ngaén nguûi vôùi ngaøi ñaõ ñöôïc döï hoaïch? ÔÛ Nhaät Baûn, vaán ñeà aùn töû hình ñang ñöôïc thaûo luaän raát nhieàu. Möôøi ba baûn aùn töû hình ñaõ ñöôïc thöïc hieän ngay tröôùc khi söûa ñoåi Saùch Giaùo lyù veà vaán ñeà naøy. Trong baøi phaùt bieåu cuûa ngaøi, khoâng thaáy nhaéc ñeán vieäc ñoù. Lieäu Ngaøi ñaõ coù cô hoäi hay khoâng ñeå thaûo luaän ñieàu naøy vôùi Thuû töôùng Shinto Abe?
Ñöùc Thaùnh Cha: Toâi ñaõ nghe veà tröôøng hôïp ñoù lieân quan ñeán aùn töû hình sau naøy. Toâi khoâng bieát veà ngöôøi ñoù. Toâi ñaõ noùi veà nhieàu vaán ñeà vôùi Thuû töôùng: caùc phieân toøa, caùc baûn aùn khoâng bao giôø keát thuùc, duø coù hay khoâng coù töû hình. Toâi ñaõ noùi veà nhöõng vaán ñeà toång quaùt hieän cuõng ñang coù ôû caùc quoác gia khaùc: caùc nhaø tuø quaù ñoâng, nhieàu ngöôøi cöù phaûi chôø trong khi bò giam caàm phoøng ngöøa maø khoâng coù söï suy ñoaùn voâ toäi. Möôøi laêm ngaøy tröôùc ñaây, toâi ñaõ coù moät baøi phaùt bieåu taïi Hoäi nghò Quoác teá veà Luaät Hình vaø toâi ñaõ noùi nghieâm tuùc veà vaán ñeà naøy. AÙn töû hình khoâng ñöôïc thi haønh, noù voâ luaân. Ñieàu naøy phaûi ñöôïc lieân keát vôùi söï phaùt trieån yù thöùc. Ví duï, moät soá quoác gia khoâng theå baõi boû noù vì caùc vaán ñeà chính trò, nhöng hoï ñình chæ noù, ñoù laø moät caùch keát aùn ai ñoù bò tuø chung thaân maø khoâng tuyeân boá nhö vaäy. Nhöng baát cöù baûn aùn naøo cuõng phaûi luoân luoân cho pheùp taùi hoäi nhaäp, moät baûn aùn khoâng coù moät tia hy voïng laø voâ nhaân ñaïo. Ngay caû khi bò keát aùn tuø chung thaân, ngöôøi ta phaûi nghó laøm theá naøo ngöôøi thi haønh baûn aùn chung thaân coù theå ñöôïc taùi hoäi nhaäp, beân trong hoaëc beân ngoaøi. Baïn seõ baûo toâi: nhöng coù nhöõng ngöôøi bò keát aùn vì nhöõng vaán ñeà nhö ñieân khuøng, beänh taät, baát trò veà di truyeàn ... Trong tröôøng hôïp ñoù, phaûi tìm cho ra moät caùch laøm cho hoï caûm thaáy hoï laø ngöôøi. Caùc nhaø tuø quaù ñoâng ôû nhieàu nôi treân theá giôùi; chuùng laø nhöõng nhaø kho cuûa nhaân loaïi. Thay vì trôû neân toát hôn, nhieàu khi hoï thaønh hö hoûng. Chuùng ta phaûi töø töø chieán ñaáu choáng aùn töû hình. Coù nhöõng tröôøng hôïp khieán toâi haïnh phuùc vì moät soá quoác gia noùi: chuùng toâi seõ döøng laïi. Naêm ngoaùi, tröôùc khi rôøi nhieäm sôû, moät Thoáng ñoác Tieåu bang ñaõ ñình chæ gaàn nhö döùt khoaùt, ñaây laø nhöõng böôùc ñöôïc thöïc hieän bôûi löông taâm con ngöôøi. Nhöng moät soá quoác gia vaãn chöa thaønh coâng trong vieäc hoäi nhaäp mình vaøo loái suy nghó nhaân ñaïo naøy".
Jean-Marie Gueùnois, Le Figaro: Thöa Ñöùc Thaùnh Cha, xin chuùc Ñöùc Thaùnh Cha moät ngaøy toát ñeïp. Ñöùc Thaùnh Cha noùi raèng hoøa bình ñích thöïc chæ coù theå toàn taïi neáu laø moät neàn hoøa bình "ñöôïc giaûi giaùp". Nhöng coøn vieäc töï veä hôïp phaùp thì sao, khi moät quoác gia bò taán coâng bôûi moät quoác gia khaùc? Trong tröôøng hôïp ñoù, khaû theå "chieán tranh chính ñaùng" coù coøn toàn taïi khoâng? Moät caâu hoûi nhoû... ngöôøi ta ñang noùi tôùi moät thoâng ñieäp veà baát baïo doäng. Ñöùc Thaùnh Cha vaãn ñaët keá hoaïch cho moät thoâng ñieäp veà baát baïo ñoäng? Hai caâu hoûi ... Caûm ôn, Ñöùc Thaùnh Cha.
Ñöùc Thaùnh Cha: Vaâng, keá hoaïch coù ñoù, nhöng vò Giaùo hoaøng tieáp theo seõ thöïc hieän... Coù nhöõng döï aùn khaùc ñang leo leùt. Moät trong soá ñoù laø hoøa bình. Noù ñang chín muoài. Toâi caûm thaáy toâi seõ thöïc hieän noù khi ñeán luùc. Ví duï, vaán ñeà baét naït laø moät vaán ñeà baïo löïc. Toâi ñaëc bieät noùi veà vaán ñeà naøy vôùi giôùi treû Nhaät Baûn. Ñaây laø vaán ñeà chuùng toâi ñang coá gaéng giaûi quyeát baèng nhieàu chöông trình giaùo duïc. Ñaây laø moät vaán ñeà baïo löïc. Toâi chöa caûm thaáy saün saøng ñeå vieát thoâng ñieäp veà baát baïo ñoäng, toâi phaûi caàu nguyeän raát nhieàu vaø tìm caùch.
Coù caâu noùi cuûa ngöôøi La Maõ, "Si vis pacem para bellum" [Neáu baïn muoán hoøa bình thì haõy chuaån bò chieán tranh]. Chuùng toâi chöa ñaït ñöôïc tieán boä ôû ñoù: caùc toå chöùc quoác teá khoâng thaønh coâng, Lieân hieäp quoác khoâng thaønh coâng. Hoï laøm trung gian thöôøng xuyeân vaø toát ñeïp: caùc quoác gia nhö Na Uy luoân saün saøng laøm trung gian. Toâi thích ñieàu ñoù, nhöng noù khoâng ñuû, chuùng ta caàn phaûi laøm nhieàu hôn nöõa. Haõy laáy ñieån hình Hoäi ñoàng Baûo an Lieân Hieäp Quoác: neáu coù vaán ñeà vôùi vieäc trang bò vuõ khí vaø moïi ngöôøi ñoàng yù giaûi quyeát vaán ñeà naøy ñeå traùnh xung ñoät, moïi ngöôøi ñeàu boû phieáu "Ñoàng yù". Moät quoác gia coù quyeàn phuû quyeát boû phieáu "khoâng ñoàng yù", vaø theá laø moïi söï ñeàu döøng laïi. Toâi khoâng theå phaùn xöû lieäu vieäc ñoù coù phaûi laø moät yù töôûng toát hay khoâng, nhöng toâi ñaõ nghe noùi raèng coù leõ Lieân Hieäp Quoác neân tieán moät böôùc nöõa vaø loaïi boû quyeàn phuû quyeát cuûa moät soá quoác gia trong Hoäi ñoàng Baûo an. Toâi nghe noùi ñaây laø moät khaû theå. Coù nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán traïng thaùi caân baèng quoác teá maø toâi khoâng theå phaân xöû ngay baây giôø. Nhöng moïi ñieàu coù theå laøm ñeå ngöøng saûn xuaát vuõ khí, ngaên chaën chieán tranh, khuyeán khích ñaøm phaùn, vôùi söï giuùp ñôõ cuûa caùc trung gian, phaûi luoân luoân ñöôïc thöïc hieän, vaø taïo ra keát quaû. Ví duï, tröôøng hôïp cuûa Ukraine vaø Nga khoâng phaûi laø veà vuõ khí, nhöng veà vieäc ñaøm phaùn trao ñoåi tuø nhaân, vaø ñieàu naøy laø tích cöïc. ÔÛ Donbass, hoï ñang nghó veà vieäc leân keá hoaïch cho moät cheá ñoä cai trò khaùc. Caùc cuoäc thaûo luaän ñang ñöôïc tieán haønh. Ñaây laø moät böôùc tích cöïc.
Söï giaû hình xaáu xa cuûa vieäc buoân baùn vuõ khí. Caùc nöôùc Kitoâ giaùo, caùc nöôùc chaâu AÂu noùi veà hoøa bình nhöng laïi soáng nhôø vuõ khí. Ñaây laø ñaïo ñöùc giaû, moät haïn töø trong caùc saùch Tin möøng: Chuùa Gieâsu ñaõ noùi ñieàu ñoù trong Maùttheâu, Chöông 23. Chuùng ta phaûi ngaên chaën söï giaû hình naøy. Caàn phaûi coù can ñaûm ñeå noùi: "Toâi khoâng theå noùi veà hoøa bình, bôûi vì neàn kinh teá cuûa toâi kieám ñöôïc raát nhieàu qua vieäc baùn vuõ khí". Ñaây laø taát caû nhöõng ñieàu chuùng ta caàn noùi, maø khoâng xuùc phaïm vaø phæ baùng baát cöù quoác gia naøo, nhöng noùi nhö anh chò em, Vì lôïi ích cuûa tình huynh ñeä cuûa con ngöôøi: chuùng ta phaûi döøng laïi vì ñaây laø moät ñieàu khuûng khieáp. Moät con taøu ñeán caûng töø moät quoác gia, ñöôïc cho laø seõ giao vuõ khí cho moät con taøu khaùc seõ ñeán Yemen, vaø caùc nhaân vieân ôû haûi caûng noùi "khoâng". Hoï ñaõ laøm moät ñieàu toát vaø con taøu trôû veà nhaø. Ñoù laø moät tröôøng hôïp, nhöng noù cho chuùng ta thaáy chuùng ta caàn ñi theo höôùng naøo. Hoâm nay, hoøa bình raát yeáu nhöng chuùng ta khoâng ñöôïc naûn loøng. YÙ töôûng phoøng veä chính ñaùng luoân coù giaù trò; ngay neàn thaàn hoïc luaân lyù cuõng cho pheùp noù, nhöng nhö phöông saùch cuoái cuøng. Vieäc söû duïng vuõ khí laø phöông saùch cuoái cuøng. Vieäc Phoøng thuû hôïp phaùp phaûi thoâng qua ngoaïi giao, trung gian. Vieäc phoøng thuû hôïp phaùp baèng vuõ khí laø phöông saùch cuoái cuøng. Toâi nhaán maïnh: phöông saùch cuoái cuøng! Chuùng ta ñaõ thöïc hieän ñöôïc tieán boä ñaïo ñöùc maø toâi chaáp thuaän, tra vaán taát caû nhöõng ñieàu naøy. Ñieàu tuyeät vôøi veà vieäc naøy laø noù khaúng ñònh loaøi ngöôøi ñang höôùng tôùi ñieàu toát, khoâng höôùng veà ñieàu aùc.
Cristiana Caricato, TV2000: Ngöôøi ta ñang ñoïc treân caùc tôø baùo raèng Toøa Thaùnh ñaõ mua taøi saûn vôùi giaù haøng traêm trieäu euro ôû trung taâm Luaân Ñoân. Moïi ngöôøi hôi boái roái tröôùc vieäc Vatican söû duïng taøi chính, nhaát laø khi coù lieân quan tôùi Ñoàng Xu Thaùnh Pheâroâ. Ñöùc Thaùnh Cha coù bieát veà caùc hoaït ñoäng taøi chính naøy khoâng, vaø treân heát, theo yù kieán cuûa Ñöùc Thaùnh Cha, vieäc söû duïng Ñoàng Xuu Thaùnh Pheâroâ coù ñuùng khoâng? Ñöùc Thaùnh Cha thöôøng noùi raèng tieàn khoâng neân ñöôïc taïo ra baèng tieàn, Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ toá caùo vieäc söû duïng taøi chính caùch baát caån, nhöng roài chuùng ta thaáy raèng Toøa Thaùnh lieân heä ñeán caùc hoaït ñoäng naøy, vaø chuùng ta bò soác. Ñöùc Thaùnh Cha coi toaøn boä söï vieäc naøy ra sao?
Ñöùc Thaùnh Cha: Caûm ôn coâ. Tröôùc heát, quaûn trò toát: khi tieàn töø Ñoàng Xu Thaùnh Pheâroâ xung vaøo quõy, toâi phaûi laøm gì, caát noù vaøo ngaên keùo? Khoâng, ñoù laø loái quaûn trò toài. Toâi coá gaéng ñaàu tö noù, vaø khi toâi muoán cho ñi, khi coù nhu caàu, trong moät naêm, toâi laáy noù ra, vaø voán ñaõ khoâng maát giaù, noù vaãn giöõ nguyeân, hoaëc taêng leân moät chuùt. Ñoù laø quaûn trò toát. 'Boû tieàn vaøo ngaên keùo' laø quaûn trò toài. Ñieàu chuùng ta caàn laø quaûn trò toát, ñaàu tö toát. Roõ raøng chöù? Ngay caû ñieàu, ôû Argentina, chuùng toâi goïi laø "ñaàu tö theo kieåu baø goùa": caùch caùc goùa phuï ñeå hai quaû tröùng ôû ñaây, ba quaû ôû ñaây, naêm quaû ôû kia. Neáu moät quaû vôõ, thì coøn quaû khaùc vaø khoâng coù gì bò huûy hoaïi caû. Noù luoân luoân an toaøn vaø luoân luoân hôïp luaân lyù. Neáu coâ ñaàu tö Ñoàng Xu Thaùnh Pheâroâ vaøo moät nhaø maùy vuõ khí, thì ñoù khoâng phaûi laø nôi maø Ñoàng Xu Thaùnh Pheâroâ neân ôû. Neáu coâ thöïc hieän ñaàu tö vaø khoâng ñuïng ñeán voán trong nhieàu naêm, thì ñoù laø ñieàu khoâng ñuùng. Ñoàng Xu Thaùnh Pheâroâ phaûi ñöôïc chi tieâu trong voøng moät naêm, hoaëc moät naêm röôõi, cho ñeán khi laàn quyeân tieáp theo ñöôïc thöïc hieän treân toaøn theá giôùi. Ñoù laø quaûn trò toát, moät loái quaûn trò an toaøn. Vaø ñuùng, coâ coù theå mua moät taøi saûn, thueâ noù vaø sau ñoù baùn noù, nhöng luoân phaûi an toaøn, thöïc hieän taát caû caùc bieän phaùp caàn thieát cho thieän ích cuûa ngöôøi ta vaø cuûa Ñoàng Xu Thaùnh Pheâroâ. Luùc aáy, chuyeän gì xaûy ra, ñaõ xaûy ra. Moät tai tieáng. Hoï ñaõ laøm nhöõng ñieàu döôøng nhö khoâng ñöôïc saïch seõ. Nhöng lôøi buoäc toäi khoâng phaùt xuaát töø beân ngoaøi. Cuoäc caûi toå kinh teá, ñöôïc daãn nhaäp bôûi Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI, ñaõ ñöôïc thöïc hieän, vaø chính Thanh lyù vieân noäi boä ñaõ noùi: moät ñieàu gì ñoù toài teä ñang dieãn ra ôû ñaây, moät caùi gì ñoù khoâng ñuùng. OÂng ñeán gaëp toâi vaø toâi hoûi oâng ta: OÂng coù chaéc khoâng? OÂng traû lôøi "Chaéc" vaø oâng ta cho toâi xem caùc soá lieäu. OÂng hoûi "con phaûi laøm gì? Toâi noùi vôùi oâng raèng coù heä thoáng tö phaùp cuûa Vatican vaø oâng neân ñi baùo caùo ñieàu naøy vôùi Coå ñoäng Vieân Tö Phaùp (Promoter of Justice). Toâi haøi loøng veà ñieàu naøy vì noù cho thaáy heä thoáng quaûn trò cuûa Vatican hieän coù caùc nguoàn löïc ñeå laøm saùng toû nhöõng ñieàu toài teä xaûy ra trong noäi boä, nhö trong tröôøng hôïp naøy. Vaø neáu ñoù khoâng phaûi laø tröôøng hôïp cuûa vuï mua taøi saûn Luaân Ñoân - vì ñieàu naøy vaãn chöa roõ raøng - thì duø sao cuõng coù thoái naùt. Coå ñoäng vieân Tö phaùp ñaõ nghieân cöùu noù, tieán haønh tham khaûo vaø thaáy coù vaán ñeà treân baûng caân ñoái keá toaùn. Sau ñoù oâng xin pheùp toâi ñeå tieán haønh cuoäc luïc soaùt. Giaû ñònh thoái naùt coù ñoù vaø oâng noùi vôùi toâi nhöõng gì oâng seõ phaûi laøm taïi vaên phoøng naøy, vaên phoøng noï. Toâi ñaõ kyù giaáy cho pheùp. Naêm vaên phoøng ñaõ bò luïc soaùt. Hieän nay, maëc duø coù söï suy ñoaùn voâ toäi, ñaõ coù nhöõng nguoàn voán khoâng ñöôïc quaûn lyù toát, thaäm chí laø tham nhuõng. Toâi tin raèng trong moät thaùng, caùc vieäc giaùng chöùc seõ baét ñaàu vôùi naêm ngöôøi, voán ñaõ bò ngöng chöùc vì coù baèng chöùng. Coâ coù theå hoûi toâi: "Nhöng naêm ngöôøi naøy coù tham nhuõng khoâng?" Khoâng. Giaû ñònh voâ toäi laø moät baûo ñaûm, moät nhaân quyeàn. Nhöng coù tham nhuõng. Chuùng ta coù theå thaáy noù. Keát quaû cuoäc luïc soaùt seõ cho thaáy lieäu hoï coù toäi hay khoâng. Ñieàu ñoù thaät teä, thaät khoâng toát khi nhöõng ñieàu naøy xaûy ra beân trong Vatican. Nhöng chuùng ñang ñöôïc giaûi quyeát bôûi caùc cô cheá noäi boä maø Ñöùc Giaùo Hoaøng Beâneâñíctoâ XVI ñaõ daãn khôûi, vaø ñieàu ñoù ñang baét ñaàu hoaït ñoäng. Toâi caûm ôn Chuùa vì ñieàu naøy. Toâi khoâng caûm ôn Ngöôøi vì söï tham nhuõng, nhöng vì heä thoáng kieåm soaùt Vatican hoaït ñoäng toát.
Philip Pullella, Reuters: Trong maáy tuaàn gaàn ñaây, ñaõ coù söï lo ngaïi ñoái vôùi caùc khai trieån trong neàn taøi chính cuûa Vatican vaø moät soá ngöôøi noùi raèng coù moät cuoäc chieán noäi boä lieân quan ñeán vieäc ai kieåm soaùt tieàn baïc. Haàu heát caùc thaønh vieân cuûa AIF (Cô quan taøi chính Vatican) ñaõ töø chöùc. Nhoùm Egmont, moät hieäp hoäi caùc cô quan taøi chính, ñaõ ngöng vieäc cho Vatican tham gia caùc thoâng tin an toaøn cuûa hoï sau cuoäc luïc soaùt ngaøy 1 thaùng Möôøi. Giaùm ñoác AIF vaãn coøn bò ngöng chöù, nhö ngaøi noùi, vaø vaãn khoâng coù Toång Thanh lyù vieân. Ngaøi coù theå laøm gì hoaëc noùi gì ñeå baûo ñaûm vôùi coäng ñoàng taøi chính quoác teá vaø caùc tín höõu ñöôïc keâu goïi ñoùng goùp cho Ñoàng Xu Thaùnh Pheâroâ raèng Vatican seõ khoâng moät laàn nöõa bò coi laø moät keû haï caáp (pariah) ñeå bò loaïi tröø vaø khoâng ñöôïc tin töôûng, vaø caùc caûi caùch seõ tieáp tuïc vaø seõ khoâng coù chuyeän trôû veà vôùi caùc caùch laøm vieäc quaù khöù?
Ñöùc Thaùnh Cha: Vatican ñaõ thöïc hieän tieán boä trong vieäc quaûn trò cuûa mình: ví duï, ngaøy nay IOR [3] hieän ñaõ ñöôïc taát caû caùc ngaân haøng chaáp nhaän vaø coù theå hoaït ñoäng nhö caùc ngaân haøng YÙ, moät ñieàu chöa coù moät naêm tröôùc ñaây, do ñoù ñaõ coù tieán boä. Roài, lieân quan ñeán Nhoùm Egmont, ñaây laø moät nhoùm quoác teá khoâng chính thöùc, moät nhoùm maø AIF ñaõ thuoäc veà vaø vieäc kieåm soaùt quoác teá khoâng phuï thuoäc vaøo Nhoùm Egmont, voán laø moät nhoùm tö nhaân duø ñöôïc ñaùnh giaù cao. Moneyval seõ tieán haønh vieäc thanh tra döï ñònh vaøo caùc thaùng ñaàu naêm tôùi; noù seõ laøm ñieàu ñoù. Giaùm ñoác cuûa AIF ñaõ bò ñình chæ vì coù nhöõng nghi ngôø veà quaûn trò keùm. Chuû tòch cuûa AIF ñaõ coá laáy laïi caùc taøi lieäu [bò yeâu caàu ñeå rieâng ra] vôùi söï giuùp ñôõ cuûa Nhoùm Egmont, moät ñieàu maø heä thoáng tö phaùp [cuûa Vatican] khoâng theå laøm. Ñöùng tröôùc vieäc naøy, toâi ñaõ hoûi yù kieán moät thaåm phaùn ngöôøi YÙ coù tieáng taêm veà vieäc phaûi laøm gì. Coâng lyù tröôùc moät caùo buoäc tham nhuõng laø moät ñieàu heä troïng ñoái vôùi moät quoác gia, khoâng ai coù theå can thieäp vaøo ñoù, khoâng ai coù theå ñöa giaáy tôø cho Nhoùm Egmont. Caùc giaáy tôø coù theå ñöa ra aùnh saùng ñieàu döôøng nhö laø vieäc quaûn trò toài, theo nghóa giaùm saùt xaáu, phaûi ñöôïc nghieân cöùu. Coù veû nhö AIF ñaõ khoâng kieåm soaùt ñöôïc toäi aùc cuûa ngöôøi khaùc. Nhieäm vuï cuûa noù laø giaùm saùt. Toâi hy voïng raèng ngöôøi ta seõ chöùng minh raèng ñaây khoâng phaûi laø tröôøng hôïp. Ngay baây giôø coù söï suy ñoaùn voâ toäi. Hieän luùc naøy, thaåm phaùn laø toái cao vaø phaûi nghieân cöùu nhöõng gì ñaõ xaûy ra, neáu khoâng moät quoác gia seõ phaûi chòu moät vieäc quaûn trò cao hôn gaây toån haïi ñeán chuû quyeàn cuûa mình. Nhieäm vuï cuûa Chuû tòch AIF ñaõ heát haïn vaøo ngaøy 19 [thaùng 11]. Toâi ñaõ goïi cho oâng ta vaøi ngaøy tröôùc ñoù vaø oâng ta khoâng bieát ñieàu ñoù, oâng noùi vôùi toâi sau ñoù nhö vaäy. Toâi ñaõ coâng boá raèng oâng aáy seõ rôøi chöùc vuï vaøo ngaøy 19. Toâi ñaõ tìm ñöôïc ngöôøi keá vò oâng, moät thaåm phaùn, ñöôïc quùy meán cao ôû caùc bình dieän phaùp lyù vaø kinh teá, caû trong nöôùc laãn quoác teá. Khi toâi trôû veà, oâng ta seõ ñaûm nhaän chöùc vuï Chuû tòch cuûa AIF. Seõ laø moät maâu thuaãn neáu cô quan giaùm saùt coù chuû quyeàn treân Nhaø nöôùc. Ñaây khoâng phaûi laø moät ñieàu deã hieåu. Ñieàu hôi ñaùng lo ngaïi laø Nhoùm Egmont, moät nhoùm tö nhaân: noù giuùp ích raát nhieàu nhöng noù khoâng coù thaåm quyeàn kieåm soaùt cuûa Moneyval. Moneyval seõ nghieân cöùu caùc con soá, caùc thuû tuïc, caùch Coå ñoäng vieân Tö phaùp haønh ñoäng vaø caùch thaåm phaùn vaø caùc thaåm phaùn xaùc ñònh vaán ñeà. Toâi bieát raèng trong nhöõng ngaøy naøy, cuoäc thaåm vaán moät soá trong naêm ngöôøi bò ngöng chöùc seõ baét ñaàu. Ñieàu ñoù khoâng deã daøng, nhöng chuùng ta khoâng neân ngaây thô, chuùng ta khoâng ñöôïc laøm noâ leä. Coù ngöôøi noùi vôùi toâi: "Nhöng toâi khoâng tin ñieàu ñoù: söï kieän veà Nhoùm Egmont ñaõ ñöôïc neâu leân, ngöôøi ta sôï raèng ñoù laø moät thöù khuûng boá [taâm lyù]". Ta haõy ñeå chuyeän naøy qua moät beân. Chuùng ta tieán haønh vôùi phaùp luaät, vôùi Moneyval vaø vôùi Chuû tòch AIF môùi. Coøn giaùm ñoác bò ñình chæ: ta haõy hy voïng oâng aáy voâ toäi, toâi muoán nhö vaäy bôûi vì thaät toát khi moät ngöôøi voâ toäi vaø khoâng coù toäi, toâi hy voïng nhö vaäy. Nhöng moät soá tieáng oàn aøo ñaõ ñöôïc taïo ra lieân quan ñeán Nhoùm naøy, nhöõng ngöôøi khoâng muoán caùc giaáy tôø lieân quan ñeán nhoùm bò ñuïng chaïm.
Ñaây laø laàn ñaàu tieân ôû Vatican, chieác noài ñöôïc môû vung töø beân trong, khoâng phaûi töø beân ngoaøi. Nhieàu laàn töø beân ngoaøi roài. Hoï ñaõ noùi vôùi chuùng toâi nhieàu laàn vaø ñieàu ñoù thöïc söï ñaùng xaáu hoå ... Nhöng Ñöùc Giaùo Hoaøng Beâneâñíctoâ raát khoân ngoan, ngaøi ñaõ baét ñaàu moät dieãn trình raát chín chaén, vaø baây giôø coù caùc ñònh cheá. Vieäc thanh lyù vieân coù can ñaûm vieát tôø khieáu naïi choáng laïi naêm ngöôøi, [cho thaáy] noù hoaït ñoäng ... Toâi thöïc söï khoâng muoán xuùc phaïm Nhoùm Egmont vì nhoùm ñoù laøm nhieàu ñieàu raát toát, hoï giuùp ích, nhöng trong tröôøng hôïp naøy, chuû quyeàn cuûa Nhaø nöôùc laø vaán ñeà coâng lyù, nhaø nöôùc coù chuû quyeàn hôn laø nhöõng ngöôøi chaáp phaùp. Ñieàu ñoù khoâng deã hieåu nhöng toâi yeâu caàu oâng hieåu ñieàu ñoù.
Roland Juchem, CIC: Thöa Ñöùc Thaùnh Cha, treân chuyeán bay töø Bangkok ñeán Tokyo, Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ göûi moät böùc ñieän tín tôùi Carrie Lam cuûa Hoàng Koâng. Ñöùc Thaùnh Cha nghó gì veà tình hình ôû ñoù, vôùi caùc cuoäc bieåu tình vaø cuoäc baàu cöû thaønh phoá? Vaø khi naøo chuùng con coù theå thaùp tuøng Ñöùc Thaùnh Cha ñeán Baéc Kinh?
Ñöùc Thaùnh Cha: Nhöõng böùc ñieän tín ñöôïc göûi ñeán taát caû caùc nguyeân thuû quoác gia, ñaây laø moät thö chaøo thaêm töï ñoäng; vaø ñoù cuõng laø moät caùch lòch söï ñeå xin pheùp bay qua laõnh thoå cuûa hoï. Ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø leân aùn hoaëc uûng hoä. Ñoù laø moät ñieàu maùy moùc maø taát caû caùc maùy bay ñeàu laøm khi chuùng ñi vaøo veà phöông dieän kyõ thuaät, vaø chuùng coâng boá raèng chuùng ñang ñi vaøo, vaø chuùng toâi laøm ñieàu ñoù vì pheùp lòch söï. Ñieàu naøy khoâng thöïc söï traû lôøi caâu hoûi cuûa oâng; ñieän tín chæ laø moät pheùp lòch söï.
Lieân quan ñeán caâu hoûi khaùc maø oâng ñaõ hoûi toâi: khi chuùng ta nghó veà noù, ñaây khoâng chæ laø Hoàng Koâng. Haõy nghó ñeán Chile, nghó ñeán Phaùp, nöôùc Phaùp daân chuû: moät naêm cuûa aùo khoaùc maøu vaøng. Haõy nghó ñeán Nicaragua, nghó ñeán caùc nöôùc Myõ Latinh khaùc cuõng coù vaán ñeà nhö theá naøy, vaø thaäm chí caû moät soá nöôùc chaâu AÂu. Ñoù laø moät vaán ñeà toång quaùt. Toøa thaùnh xöû lyù vaán ñeà naøy nhö theá naøo? Toøa thaùnh keâu goïi ñoái thoaïi, hoøa bình. Nhöng khoâng phaûi chæ coù Hoàng Koâng, coù nhieàu tình huoáng raéc roái maø toâi khoâng theå ñaùnh giaù vaøo luùc naøy ñöôïc. Toâi toân troïng hoøa bình vaø toâi caàu xin hoøa bình cho taát caû caùc quoác gia coù vaán ñeà naøy, caû Taây Ban Nha nöõa. Toát hôn neân ñaët moïi ñieàu trong vieãn töôïng vaø keâu goïi ñoái thoaïi, hoøa bình, ñeå caùc vaán ñeà coù theå ñöôïc giaûi quyeát. Vaø cuoái cuøng: Toâi muoán ñeán Baéc Kinh, toâi yeâu Trung Quoác".
Valentina Alazraki, Televisa: Thöa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ, Myõ Latinh ñang buøng chaùy. Chuùng ta ñaõ thaáy sau nhöõng hình aûnh cuûa Venezuela vaø Chile, chuùng ta khoâng nghó raèng chuùng ta seõ thaáy sau Pinochet. Chuùng ta ñaõ thaáy tình hình ôû Boâlivia, Nicaragua hoaëc caùc quoác gia khaùc: caùc cuoäc noåi daäy, baïo löïc treân ñöôøng phoá, töû vong, thöông tích, thaäm chí caùc nhaø thôø bò chaùy, vi phaïm. Phaân tích cuûa ngaøi veà nhöõng gì ñang xaûy ra ôû caùc nöôùc naøy? Giaùo hoäi - vaø caù nhaân ngaøi nhö moät Giaùo hoaøng Myõ Latinh - coù seõ laøm gì khoâng?
Ñöùc Thaùnh Cha: Moät soá ngöôøi noùi vôùi toâi ñieàu naøy: Caàn phaûi thöïc hieän moät cuoäc phaân tích. Tình hình ngaøy nay ôû Chaâu Myõ Latinh gioáng nhö naêm 1974-1980, ôû Chile, Argentina, Uruguay, Brazil, Paraguay vôùi Str#ssner vaø thaäm chí caû Bolivia, toâi nghó... hoï coù Cuoäc Haønh quaân Condor vaøo thôøi ñieåm ñoù. Moät tình huoáng boác löûa, nhöng toâi khoâng bieát ñoù cuøng laø moät vaán ñeà hay laø vaán ñeà khaùc. Thaønh thaät maø noùi, taïi thôøi ñieåm naøy, toâi khoâng theå thöïc hieän moät cuoäc phaân tích veà ñieàu naøy. Ñuùng laø coù nhöõng tuyeân boá khoâng heà coù tính hoøa bình. Ñieàu ñang xaûy ra ôû Chile laøm toâi khieáp sôï, vì Chile ñang thoaùt khoûi vaán ñeà laïm duïng, töøng gaây ra nhieàu ñau khoå, vaø baây giôø coù moät loaïi vaán ñeà maø chuùng ta khoâng hieåu roõ. Nhöng quaû ñang boác löûa nhö coâ noùi, vaø phaûi tìm kieám ñoái thoaïi, cuõng nhö phaân tích. Toâi vaãn chöa tìm thaáy moät cuoäc phaân tích toát naøo veà tình hình ôû Myõ Latinh. Vaø cuõng coù nhöõng chính phuû yeáu, raát yeáu, nhöõng chính phuû ñaõ khoâng coù khaû naêng thieát laäp traät töï vaø hoøa bình; vaø vì lyù do naøy, chuùng ta ñaõ gaëp tình huoáng naøy".
Evo Morales ñaõ yeâu caàu ngaøi laøm trung gian, chaúng haïn. Moät ñieàu cuï theå...
Ñöùc Thaùnh Cha: Coù, moät ñieàu cuï theå. Venezuela ñaõ yeâu caàu trung gian, vaø Toøa thaùnh luoân saün saøng. Coù moät moái lieân heä toát, thöïc söï laø moät moái lieân heä toát, chuùng toâi coù maët ôû ñoù ñeå giuùp ñôõ khi caàn thieát. Boâlivia ñaõ laøm moät ñieàu gioáng nhö theá, ñaõ yeâu caàu Lieân Hieäp Quoác, nôi ñaõ göûi caùc ñaïi dieän ñeán, vaø moät ai ñoù töø moät soá quoác gia chaâu AÂu nöõa. Toâi khoâng bieát lieäu Chile coù ñöa ra moät yeâu caàu hoøa giaûi quoác teá naøo khoâng; Brazil, chaéc chaén khoâng, nhöng cuõng coù moät soá vaán ñeà ôû ñoù nöõa. Hôi laï, nhöng toâi khoâng muoán noùi theâm lôøi naøo nöõa vì toâi khoâng ñuû ñieàu kieän vaø toâi ñaõ khoâng nghieân cöùu kyõ veà noù, vaø thaät loøng toâi cuõng khoâng hieåu ñieàu ñoù laém.
Toâi lôïi duïng caâu hoûi cuûa coâ ñeå noùi theâm raèng coâ ñaõ noùi moät chuùt veà Thaùi Lan, moät nöôùc khaùc vôùi Nhaät Baûn, moät neàn vaên hoùa sieâu vieät, cuõng laø moät neàn vaên hoùa cuûa veû ñeïp, nhöng khaùc vôùi veû ñeïp cuûa Nhaät Baûn: moät neàn vaên hoùa, raát nhieàu ngheøo ñoùi, nhöng laïi raát nhieàu phong phuù taâm linh. Nhöng cuõng coù moät vaán ñeà ñau loøng, khieán chuùng ta nghó ñeán "Hy Laïp vaø nhöõng ngöôøi khaùc". Coâ laø moät chuyeân gia veà vaán ñeà khai thaùc naøy, coâ ñaõ nghieân cöùu kyõ veà noù vaø cuoán saùch cuûa coâ ñaõ laøm raát nhieàu ñieàu toát. Vaø Thaùi Lan, moät soá nôi ôû Thaùi Lan, raát khoù khaên veà phöông dieän naøy. Nhöng coù mieàn nam Thaùi Lan, vaø cuõng coù mieàn baéc Thaùi Lan xinh ñeïp, nôi toâi khoâng theå ñeán, ñoù laø vuøng boä laïc vaø coù moät neàn vaên hoùa hoaøn toaøn khaùc. Toâi ñaõ tieáp khoaûng hai möôi ngöôøi töø khu vöïc ñoù, caùc Kitoâ höõu ñaàu tieân, ñöôïc röûa toäi ñaàu tieân, hoï ñaõ ñeán Rome, vôùi moät neàn vaên hoùa khaùc, caùc neàn vaên hoùa boä laïc. Coøn Bangkok, chuùng ta thaáy, laø moät thaønh phoá lôùn, raát hieän ñaïi, nhöng coù moät soá vaán ñeà khaùc vôùi Nhaät Baûn, vaø coù caùc hình thöùc giaøu coù khaùc vôùi caùc hình thöùc cuûa Nhaät Baûn. Toâi muoán nhaán maïnh vaán ñeà khai thaùc ñeå caûm ôn veà cuoán saùch cuûa coâ, cuõng nhö toâi cuõng muoán caûm ôn Franca Giansoldati vì cuoán saùch "Xanh" cuûa coâ aáy: hai ngöôøi phuï nöõ treân maùy bay, moãi ngöôøi ñaõ vieát moät cuoán saùch, xöû lyù caùc vaán ñeà hieän ñaïi. : vaán ñeà sinh thaùi vaø vaán ñeà huûy dieät meï ñaát, moâi tröôøng; vaø vaán ñeà khai thaùc cuûa con ngöôøi maø coâ ñaõ baøn tôùi. Ñieàu naøy chöùng toû raèng phuï nöõ laøm vieäc nhieàu hôn nam giôùi vaø coù khaû naêng. Caûm ôn caùc coâ, caû hai coâ, vì söï ñoùng goùp naøy. Vaø toâi vaãn chöa queân chieâc aùo sô mi cuûa Rocio [4] ".
Vaø caûm ôn caùc baïn ñaõ ñaët caâu hoûi tröïc tieáp, ñieàu ñoù thaät toát. Haõy thöôûng thöùc cho toâi. Haõy thöôûng thöùc böõa tröa cuûa caùc baïn.
- - - - - -
Ghi chuù
[1] Ghi chuù cuûa Bieân taäp vieân: traän ñoäng ñaát, soùng thaàn vaø thaûm hoïa haïch nhaân cuûa nhaø maùy ñieän Fukushima vaøo naêm 2011.
[2] Ghi chuù cuûa Bieân taäp vieân: ôû Chernobyl, naêm 1986.
[3] Ghi chuù cuûa bieân taäp vieân: Vieän caùc coâng trình toân giaùo, thöôøng ñöôïc goïi laø Ngaân haøng Vatican.
[4] Ghi chuù cuûa bieân taäp vieân: Coù yù nhaéc ñeán chieác aùo cuûa moät phuï nöõ Mexico bò saùt haïi maø Valentina Alazraki ñaõ taëng cho Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ trong moät cuoäc phoûng vaán video gaàn ñaây.