Phoûng vaán Ñöùc Thaùnh Cha
treân chuyeán bay töø Tokyo veà Roma
Phoûng vaán Ñöùc Thaùnh Cha treân chuyeán bay töø Tokyo veà Roma.
Hoàng Thuûy
Vatican (Vatican News 26-11-2019) - Treân chuyeán bay töø Tokyo veà Roma, Ñöùc Thaùnh Cha taùi khaúng ñònh thoâng ñieäp maïnh meõ cuûa Hiroshima, ngaøi cuõng baøy toû nghi ngôø veà caùc trung taâm haït nhaân cho ñeán khi coù söï an toaøn tuyeät ñoái.
* Nhö thoâng leä, treân chuyeán bay töø thuû ñoâ Tokyo cuûa Nhaät Baûn veà Roma, Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ traû lôøi moät soá caâu hoûi cuûa caùc kyù giaû treân cuøng chuyeán bay vôùi Ñöùc Thaùnh Cha. Sau ñaây chuùng toâi xin göûi ñeán quyù vò phaàn thöù nhaát noäi dung cuûa cuoäc phoûng vaán.
Ñaàu tieân laø caâu hoûi cuûa cha Makoto Yamamoto cuûa baùo Catholic Shimbum:
Chuùng con caùm ôn Ñöùc Thaùnh Cha töø moät nôi xa xoâi ñaõ ñeán thaêm nöôùc Nhaät. Con laø moät linh muïc giaùo phaän ôû gaàn Nagasaki. Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ thaêm Nagasaki vaø Hiroshima, Ñöùc Thaùnh Cha caûm thaáy theá naøo? Xaõ hoäi vaø Giaùo hoäi ôû Ñoâng phöông coù ñieàu gì cho xaõ hoäi vaø Giaùo hoäi Taây phöông hoïc hoûi khoâng thöa Ñöùc Thaùnh Cha?
- Toâi baét ñaàu töø cuoái. Caâu noùi: aùnh saùng ñeán töø phöông Ñoâng, töø phöông Taây xuaát phaùt söï xa hoa, ñaõ soi saùng cho toâi raát nhieàu. AÙnh sang ñeán töø phöông Ñoâng, söï xa hoa, chuû nghóa tieâu thuï ñeán töø phöông Taây. Ñuùng laø coù söï khoân ngoan cuûa phöông ñoâng, noù khoâng chæ laø söï khoân ngoan veà tri thöùc nhöng laø veà thôøi gian, veà suy nieäm. Vieäc hoïc suy chieâm, döøng laïi vaø chieâm ngaém caùc söï vaät nhö moät nhaø thô giuùp raát nhieàu cho xaõ hoäi Taây phöông luoân luoân quaù voäi vaõ cuûa chuùng ta. Ñaây laø yù kieán caù nhaân, nhöng toâi tin raèng ôû Taây phöông coøn thieáu moät tí thi vò. Coù nhöõng ñieàu thi vò tuyeät ñeïp nhöng Ñoâng phöông vöôït treân nhöõng ñieàu ñoù. Ñoâng phöông coù khaû naêng quan saùt söï vaät vôùi ñoâi maét vöôït treân söï vaät, toâi khoâng muoán duøng töø "sieâu vieät" bôûi vì moät soá toân giaùo Ñoâng phöông khoâng ñeà caäp ñeán söï sieâu vieät maø laø moät taàm nhìn vöôït quaù giôùi haïn cuûa söï voâ thöôøng, nhöng khoâng noùi veà söï sieâu vieät. Vì theá toâi duøng caùch dieãn taû nhö thi ca, tìm kieám söï hoaøn haûo trong vieäc aên chay, ñeàn toäi, trong vieäc ñoïc söï khoân ngoan cuûa caùc nhaø hieàn trieát phöông Ñoâng. Toâi tin raèng seõ toát cho ngöôøi phöông Taây chuùng ta döøng laïi moät chuùt vaø daønh thôøi gian cho söï khoân ngoan.
Caû Nagasaki vaø Hiroshima ñeàu bò thöông toån vì bom nguyeân töû vaø ñieàu naøy laøm cho hai thaønh phoá naøy gioáng nhau. Nhöng coù moät ñieàu khaùc. Nagasaki khoâng chæ coù bom nhöng coøn coù caùc Kitoâ höõu. Nagasaki coù coäi reã Kitoâ giaùo, Kitoâ giaùo ñaõ coù töø xa xöa, vieäc baùch haïi Kitoâ höõu xaûy ra ôû khaép nöôùc Nhaät nhöng ôû Nagasaki noù ñaõ xaûy ra khoác lieät. Ngöôøi thö kyù cuûa Toøa Söù thaàn ñaõ taëng cho toâi moät taám baûng baèng goã cuûa thôøi ñoù, treân ñoù coù vieát chöõ "ngöôøi caàn tìm": hoï truy luøng caùc Kitoâ höõu! Neáu anh tìm thaáy moät Kitoâ höõu, haõy toá caùo vaø anh seõ nhaän ñöôïc nhieàu tieàn; neáu anh tìm ra moät linh muïc, haõy toá caùo oâng vaø anh seõ coù nhieàu tieàn. Ñieàu naøy gaây ñau khoå cho Giaùo hoäi, nhieàu theá kyû baùch haïi. Ngöôïc laïi, ñi ñeán Hiroshima chæ ñeå nhaéc laïi veà bom nguyeân töû, bôûi vì noù khoâng phaûi laø moät thaønh phoá Kitoâ giaùo nhö Nagasaki. Ñaây laø lyù do taïi sao toâi muoán ñi ñeán caû hai thaønh phoá, trong caû hai nôi ñeàu coù thaûm hoïa nguyeân töû.
Hiroshima laø moät baøi giaùo lyù thöïc söï cuûa con ngöôøi veà söï taøn aùc, toâi khoâng theå thaêm baûo taøng Hiroshima do haïn cheá veà thôøi gian, bôûi vì ñoù laø moät ngaøy coù chöông trình quaù daøy, nhöng hoï noùi noù khuûng khieáp: caùc thö töø cuûa caùc nguyeân thuû quoác gia, caùc töôùng lónh, giaûi thích laøm theá naøo ñeå coù theå thöïc hieän moät thaûm hoïa lôùn hôn. Ñoái vôùi toâi ñoù laø moät traûi nghieäm ñaùnh ñoäng hôn nhieàu. Vaø ôû ñoù toâi ñaõ nhaéc laïi raèng vieäc söû duïng vuõ khí haït nhaân laø voâ ñaïo ñöùc, ñoù laø lyù do taïi sao noù phaûi ñöôïc ñöa vaøo Giaùo lyù cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo, vaø khoâng chæ laø vieäc söû duïng, thaäm chí laø sôû höõu, bôûi vì moät tai naïn, hoaëc söï ñieân roà cuûa moät keû thoáng trò, söï ñieân roà cuûa moät ngöôøi coù theå huûy dieät nhaân loaïi. Chuùng ta haõy nghó veà caâu noùi cuûa Einstein: "Chieán tranh theá giôùi thöù tö seõ ñöôïc chieán ñaáu baèng gaäy vaø ñaù".
* Caâu hoûi cuûa Shinichi Kawarada, baùo The Asahi Shimbum:
Nhö Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ xaùc ñònh caùch ñuùng ñaén raèng moät neàn hoøa bình beàn vöõng khoâng theå coù neáu khoâng giaûi tröø vuõ khí. Nhaät Baûn laø moät quoác gia coù söï baûo veä bôûi vuõ khí haït nhaân cuûa Hoa Kyø vaø cuõng laø moät nhaø saûn xuaát naêng löôïng haït nhaân, mang theo ruûi ro to lôùn nhö ñaõ xaûy ra ôû Fukushima. Nhaät Baûn coù theå ñoùng goùp cho hoøa bình theá giôùi nhö theá naøo? Noù phaûi ñoùng cöûa taát caû trung taâm haït nhaân?
- Toâi trôû laïi vaán ñeà sôû höõu voõ khí haït nhaân. Moät tai naïn luoân coù theå xaûy ra, 3 thaûm hoïa (ñoäng ñaát, soùng thaàn vaø thaûm hoïa haït nhaân taïi nhaø maùy Fukushima naêm 2011), anh chò em ñaõ coù kinh nghieäm. Naêng löôïng haït nhaân laø moät haïn cheá, chuùng ta haõy loaïi boû caùc vuõ khí bôûi vì ñoù laø moät söï huûy dieät. Vieäc söû duïng naêng löôïng haït nhaân laø ñieàu raát haïn cheá bôûi vì chuùng ta chöa ñaït ñeán möùc an toaøn toái ña. Baïn coù theå noùi vôùi toâi raèng ngay caû ñieän cuõng coù theå taïo neân thaûm hoïa vì söï khoâng an toaøn, nhöng noù chæ laø moät thaûm hoïa nhoû. Thaûm hoïa cuûa moät trung taâm haït nhaân seõ laø moät thaûm hoïa cöïc kyø to lôùn. Vaø an ninh chöa ñöôïc thöïc hieän. Ñaây laø yù kieán caù nhaân, toâi seõ khoâng söû duïng naêng löôïng haït nhaân cho ñeán khi coù söï an toaøn tuyeät ñoái khi söû duïng noù. Moät soá ngöôøi noùi raèng ñoù laø moät ruûi ro cho vieäc chaêm soùc coâng trình saùng taïo vaø phaûi döøng naêng löôïng haït nhaân laïi. Toâi chuù troïng ñeán söï an toaøn. Khoâng coù söï an toaøn ñeå baûo ñaûm raèng khoâng coù thaûm hoïa xaûy ra. Vaâng, cöù möôøi naêm moät laàn treân theá giôùi. Tieáp ñeán laø coâng trình saùng taïo, thaûm hoïa cuûa söùc maïnh haït nhaân ñoái vôùi coâng trình saùng taïo, vôùi con ngöôøi. Coù moät thaûm hoïa ôû Ucraina (ôû Chernobyl, naêm 1986). Chuùng ta phaûi nghieân cöùu veà söï an toaøn ñeå traùnh thaûm hoïa vaø taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng. Veà moâi tröôøng toâi tin raèng chuùng ta ñaõ vöôït quaù giôùi haïn, trong noâng nghieäp vôùi thuoác tröø saâu, trong vieäc nuoâi gaø vôùi caùc baùc só noùi vôùi caùc baø meï ñöøng cho caùc treû em aên nhöõng thöù ñöôïc nuoâi vì chuùng ñöôïc nuoâi baèng hooùc moân vaø coù haïi cho söùc khoûe. Vì vaäy, ngaøy nay coù nhieàu beänh hieám do vieäc söû duïng khoâng toát moâi tröôøng. Chaêm soùc moâi tröôøng laø ñieàu laøm ngaøy hoâm nay, hoaëc khoâng bao giôø. Nhöng trôû laïi vôùi naêng löôïng haït nhaân: xaây döïng, an toaøn vaø chaêm soùc coâng trình saùng taïo.
* Caâu hoûi cuûa Elisabetta Zunica, baùo Kyoto News:
Akamada Iwao laø moät töû tuø ngöôøi Nhaät, ñang ñôïi xem xeùt laïi tieán trình xöû aùn. Iwao coù hieän dieän trong Thaùnh leã taïi Tokyo Dome, nhöng khoâng coù caùch naøo ñeå noùi chuyeän vôùi Ñöùc Thaùnh Cha. Trong chöông trình cuûa Ñöùc Thaùnh Cha coù moät cuoäc gaëp gôõ ngaén vôùi töû tuø naøy khoâng? Vaán ñeà aùn töû hình ñöôïc thaûo luaän roäng raõi ôû Nhaät Baûn. Khoâng laâu tröôùc khi coù söûa ñoåi trong Giaùo lyù veà vaán ñeà naøy, möôøi ba aùn töû hình ñaõ ñöôïc thöïc hieän. Trong caùc baøi phaùt bieåu cuûa Ñöùc Thaùnh Cha khoâng coù ñeà caäp ñeán vaán ñeà naøy. Ñöùc Thaùnh Cha coù noùi veà noù vôùi Thuû töôùng Shinto Abe khoâng?
- Toâi bieát veà tröôøng hôïp töû hình ñoù sau naøy; toâi khoâng bieát ngöôøi ñoù. Toâi ñaõ noùi vôùi Thuû töôùng veà raát nhieàu vaán ñeà, caùc tieán trình, caùc aùn chung thaân khoâng keát thuùc, vôùi caùi cheát hay khoâng cheát. Nhöng toâi noùi veà nhöõng vaán ñeà chung chung, cuõng toàn taïi ôû caùc quoác gia khaùc: nhaø tuø quaù taûi, ngöôøi daân chôø ñôïi ôû moät nhaø giam taïm maø khoâng ñöôïc giaû ñònh laø voâ toäi. Möôøi laêm ngaøy tröôùc toâi ñaõ coù baøi phaùt bieåu taïi hoäi nghò quoác teá veà hình luaät vaø toâi ñaõ noùi chuyeän nghieâm tuùc veà vaán ñeà naøy. Hình phaït töû hình khoâng theå ñöôïc thöïc hieän, noù laø phi ñaïo ñöùc. Ñieàu naøy phaûi ñöôïc keát hôïp vôùi moät yù thöùc phaùt trieån. Ví duï, moät soá quoác gia khoâng theå baõi boû noù do caùc vaán ñeà chính trò, nhöng ñình chæ thi haønh aùn laø moät caùch mang laïi söï soáng trong tuø maø khoâng caàn tuyeân boá. Nhöng baûn aùn phaûi luoân laø ñeå taùi hoøa nhaäp, moät baûn aùn khoâng coù "cöûa soå höôùng veà chaân trôøi" laø phi nhaân. Ngay caû ñoái vôùi tuø chung thaân, chuùng ta phaûi suy nghó veà caùch nhöõng tuø nhaân chung thaân coù theå ñöôïc taùi hoøa nhaäp, trong tuø hay beân ngoaøi. Chò seõ noùi vôùi toâi: nhöng coù nhöõng ngöôøi bò keát aùn vì moät vaán ñeà ñieân roà, beänh hoaïn, khoâng theå söûa ñoåi ñöôïc baûn tính... Phaûi tìm caùch ñeå hoï thöïc hieän caùc hoaït ñoäng khieán hoï caûm thaáy mình laø con ngöôøi. ÔÛ raát nhieàu nôi treân theá giôùi, caùc nhaø tuø quaù ñoâng ñuùc, chuùng laø nhöõng kho thòt ngöôøi, nôi thay vì söùc khoûe ñöôïc phaùt trieån thì nhieàu khi laïi bò huûy hoaïi. Chuùng ta phaûi chieán ñaáu choáng laïi aùn töû hình "töø töø". Coù nhöõng tröôøng hôïp mang laïi cho toâi nieàm vui vì coù nhöõng quoác gia noùi raèng: chuùng toâi chaám döùt. Moät laõnh ñaïo cuûa moät quoác gia, hoài naêm ngoaùi, tröôùc khi nghæ vieäc, ñaõ ñöa ra söï ñình chæ gaàn nhö quyeát ñònh: ñoù laø nhöõng böôùc ñi cuûa löông taâm con ngöôøi. Nhöng moät soá quoác gia vaãn chöa theå gia nhaäp vaøo trong doøng nhaân loaïi naøy.
* Caâu hoûi cuûa Jean-Marie Gueùnois, baùo Le Figaro:
Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ noùi raèng hoøa bình thaät söï chæ coù theå khi giaûi tröø vuõ khí, nhöng maø töï veä chính ñaùng thì sao, khi moät quoác gia bò moät quoác gia khaùc taán coâng? Coù khaû naêng toàn taïi moät cuoäc chieán chính nghóa khoâng? Vaø Ñöùc Thaùnh Cha coù döï aùn vieát moät thoâng ñieäp veà baát baïo ñoäng khoâng?
- Moät döï aùn, Ñöùc Giaùo hoaøng keá tieáp seõ laøm... Coù nhieàu döï aùn ñang naèm trong ngaên baøn. Moät thoâng ñieäp veà hoøa bình ñang ôû ñoù, ñang chín muøi. Toâi seõ laøm ñieàu ñoù khi toâi caûm thaáy ñaõ ñeán luùc. Ví duï, vaán ñeà baét naït laø moät vaán ñeà baïo löïc, toâi ñaõ noùi veà noù vôùi nhöõng ngöôøi treû Nhaät Baûn. Ñoù laø moät vaán ñeà maø chuùng ta ñang coá gaéng giaûi quyeát vôùi raát nhieàu chöông trình giaùo duïc. Ñoù laø moät vaán ñeà baïo löïc. Moät thoâng ñieäp veà baát baïo ñoäng toâi chöa caûm thaáy chín muøi, toâi phaûi caàu nguyeän raát nhieàu vaø phaûi tìm höôùng ñi.
Ngöôøi Roma coù caâu noùi: Neáu baïn muoán hoøa bình, haõy chuaån bò cho chieán tranh. Ñieàu ñoù chuùng ta chöa tröôûng thaønh, caùc toå chöùc quoác teá khoâng thaønh coâng, Lieân Hieäp Quoác thaát baïi, hoï thöïc hieän nhieàu cuoäc hoøa giaûi giaù trò, caùc quoác gia nhö Na Uy luoân saün saøng hoøa giaûi, toâi thích ñieàu ñoù nhöng coøn ít, chuùng ta coøn phaûi laøm nhieàu hôn theá. Anh haõy nghó veà Hoäi ñoàng Baûo an Lieân Hieäp Quoác, neáu coù vaán ñeà veà vuõ khí vaø moïi ngöôøi ñoàng yù giaûi quyeát vaán ñeà ñoù ñeå traùnh nguy cô chieán tranh, moïi ngöôøi ñeàu boû phieáu ñoàng yù, moät ngöôøi coù quyeàn phuû quyeát noùi khoâng vaø taát caû ñeàu döøng laïi. Toâi khoâng theå ñaùnh giaù lieäu noù coù toát hay khoâng, ñoù laø moät yù kieán ##maø toâi ñaõ nghe, nhöng coù leõ Lieân Hieäp Quoác neân tieán tôùi vieäc töø boû quyeàn phuû quyeát cuûa moät soá quoác gia trong Hoäi ñoàng Baûo an. Toâi caûm thaáy ñieàu naøy nhö moät khaû naêng. Trong theá giôùi caân baèng coù nhöõng laäp luaän maø taïi thôøi ñieåm naøy toâi khoâng theå phaùn ñoaùn. Nhöng taát caû nhöõng gì chuùng ta coù theå laøm ñeå ngaên chaën vieäc saûn xuaát vuõ khí, ngaên chaën chieán tranh, ñeå taïo ñieàu kieän cho caùc cuoäc ñaøm phaùn, vôùi söï giuùp ñôõ cuûa nhöõng ngöôøi taïo ñieàu kieân, ñieàu naøy phaûi luoân luoân ñöôïc thöïc hieän vaø cho keát quaû.
Ví duï trong tröôøng hôïp Ucraina-Nga, khoâng phaûi veà vuõ khí, ñoù laø cuoäc ñaøm phaùn ñeå trao ñoåi tuø nhaân, ñieàu naøy laø tích cöïc. ÔÛ Donbass, hoï nghó ñeán vieäc laäp keá hoaïch cho moät cheá ñoä chính phuû khaùc, hoï ñang thaûo luaän veà noù. Ñaây laø moät böôùc tích cöïc. Moät ñieàu toài teä laø "keû trang bò vuõ khí" ñaïo ñöùc giaû. Caùc nöôùc Kitoâ giaùo, caùc nöôùc chaâu AÂu noùi veà hoøa bình vaø soáng baèng vuõ khí, ñaây laø ñaïo ñöùc giaû, moät töø trong Tin Möøng maø Chuùa Gieâsu ñaõ noùi trong chöông 23 cuûa Tin Möøng thaùnh Maùttheâu: caàn keát thuùc söï giaû hình naøy. Caàn phaûi coù can ñaûm ñeå noùi: "Toâi khoâng theå noùi veà hoøa bình, bôûi vì neàn kinh teá cuûa toâi thu lôïi raát nhieàu töø vuõ khí". Chuùng laø taát caû nhöõng thöù khoâng xuùc phaïm vaø khoâng laøm dô baån ñaát nöôùc ñoù, nhöng noùi nhö nhöõng ngöôøi anh em, vì tình huynh ñeä nhaân loaïi: chuùng ta haõy ngöøng laïi vì ñoù laø ñieàu xaáu. ÔÛ moät haûi caûng, moät con taøu ñeán töø moät quoác gia vaø phaûi chuyeån vuõ khí sang moät con taøu khaùc ñeå ñöa ñeán Yemen vaø caùc coâng nhaân beán caûng noùi "khoâng". Hoï laø nhöõng ngöôøi can ñaûm vaø con taøu ñoù trôû veà laïi quoác gia cuûa noù. Ñoù laø moät tröôøng hôïp, nhöng noù daïy chuùng ta laøm theá naøo ñeå ñi theo höôùng naøy. Hoøa bình ngaøy nay raát mong manh, nhöng chuùng ta khoâng ñöôïc naûn loøng. Giaû thuyeát veà töï veä chính ñaùng luoân luoân toàn taïi, noù ñöôïc suy tö ngay caû trong thaàn hoïc luaân lyù, nhöng nhö moät phöông saùch cuoái cuøng. Phöông aùn cuoái cuøng vôùi vuõ khí. Vieäc baûo veä chính ñaùng phaûi ñöôïc thöïc hieän baèng ngoaïi giao, vôùi hoøa giaûi. Phöông aùn cuoái cuøng: phoøng thuû chính ñaùng vôùi vuõ khí. Nhöng toâi nhaán maïnh: ñoù laø bieän phaùp cuoái cuøng! Chuùng ta ñang tieán veà phía tröôùc trong moät söï tieán trieån ñaïo ñöùc maø toâi thích, trong vieäc ñaët caâu hoûi veà taát caû nhöõng ñieàu naøy. Ñieàu naøy thaät ñeïp bôûi vì noù noùi raèng nhaân loaïi tieán böôùc ngay caû vôùi ñieàu toát, khoâng chæ vôùi ñieàu xaáu.
* Caâu hoûi cuûa Cristiana Caricato töø TV 2000:
Ngöôøi ta ñoïc thaáy treân baùo raèng: Toaø Thaùnh ñaõ mua baát ñoäng saûn trò giaù haøng traêm trieäu ôû trung taâm London vaø hôi boái roái veà vieäc söû duïng taøi chính naøy cuûa Vatican, ñaëc bieät laø khi coù lieân quan ñeán Ñoàng Tieàn Thaùnh Pheâroâ (Obolo di San Peter). Ngaøi coù bieát veà caùc giao dòch taøi chính naøy vaø ñaëc bieät, theo Ngaøi, vieäc söû duïng Ñoàng Tieàn Thaùnh Pheâroâ coù ñuùng khoâng? Ngaøi thöôøng noùi raèng tieàn khoâng neân ñöôïc taïo ra baèng tieàn, Ngaøi ñaõ toá caùo vieäc söû duïng taøi chính caùch baát chính, nhöng roài chuùng ta thaáy raèng caùc hoaït ñoäng naøy cuõng lieân quan ñeán Toøa Thaùnh vaø ñieàu naøy gaây tai tieáng. Ngaøi thaáy taát caû söï kieän naøy nhö theá naøo?
- Caûm ôn chò. Tröôùc heát, vieäc quaûn trò toát, bình thöôøng laø khi chò nhaän ñöôïc soá tieàn töø Ñoàng Tieàn Thaùnh Pheâroâ, thì chò phaûi laøm gì? Caát noù vaøo trong ngaên keùo? Khoâng, ñaây laø quaûn trò toài! Toâi tìm caùch ñaàu tö vaø khi naøo toâi caàn cho ñi, khi naøo coù nhöõng nhu caàu, trong moät naêm, thì toâi laáy noù vaø soá voán ñoù khoâng bò maát giaù, giöõ nguyeân hoaëc taêng moät chuùt. Ñaây laø quaûn trò toát. Quaûn trò ngaên keùo laø toài. Nhöng phaûi tìm caùch quaûn trò toát, moät vieäc ñaàu tö toát: ñieàu naøy roõ raøng khoâng? Ngay caû ñaàu tö nhö chuùng ta noùi, "kieåu baø goaù", gioáng nhö caùc baø goùa laøm: hai quaû tröùng ôû ñaây, ba quaû ôû ñoù, naêm ôû kia. Neáu moät choã rôi thì coøn choã khaùc khoâng bò vôõ. Ñoàng thôøi, luoân luoân phaûi an toaøn vaø luoân luoân phaûi hôïp ñaïo ñöùc: neáu baïn ñaàu tö Ñoàng Tieàn Thaùnh Pheâroâ vaøo moät nhaø maùy vuõ khí, thì Ñoàng Tieàn Thaùnh Pheâroâ ôû ñoù khoâng coøn laø Ñoàng Tieàn Thaùnh Pheâroâ nöõa. Neáu baïn ñaàu tö vaø trong nhieàu naêm chaúng ñoäng chaïm gì ñeán ñoàng voán, thì ñieàu ñoù khoâng oån. Ñoàng Tieàn Thaùnh Pheâroâ phaûi ñöôïc chi tieâu trong moät naêm, moät naêm röôõi, cho ñeán ñôït quyeân goùp laàn tôùi töø khaép nôi treân theá giôùi. Vaø ñaây laø quaûn trò toát: phaûi an toaøn... vaø cuõng coù theå mua moät taøi saûn, cho thueâ, roài baùn laïi, nhöng phaûi an toaøn, vôùi taát caû söï ñaûm baûo vì lôïi ích cuûa ngöôøi höôûng Ñoàng Tieàn.
Sau ñoù, nhöõng gì ñaõ xaûy ra ñoù laø moät vuï beâ boái: ngöôøi ta ñaõ laøm nhöõng ñieàu döôøng nhö khoâng saïch seõ. Nhöng vieäc toá giaùc khoâng phaûi töø beân ngoaøi. Vieäc caûi toå veà phöông thöùc kinh teá, ñöôïc baét ñaàu töø thôøi Ñöùc Benedictoâ XVI, ñaõ tieán trieån vaø chính Kieåm toaùn vieân noäi boä ñaõ noùi: ôû ñaây laø moät ñieàu xaáu, coù ñieàu gì ñoù khoâng oån. OÂng ñeán choã toâi vaø toâi hoûi: oâng coù chaéc khoâng? OÂng traû lôøi "chaéc", oâng chæ cho toâi vaø hoûi toâi: "vaäy con phaûi laøm gì?" Vaø toâi traû lôøi: Coù Tö phaùp Vatican. Haõy ñi trình baùo vôùi Coâng toá vieân. Vaø veà ñieàu naøy, toâi raát vui vì chuùng ta thaáy raèng vieäc quaûn trò Vatican hieän taïi coù nguoàn löïc ñeå laøm roõ nhöõng ñieàu xaáu dieãn ra beân trong, nhö tröôøng hôïp naøy, tröôøng hôïp baát ñoäng saûn ôû London - bôûi vì ñieàu naøy vaãn chöa roõ raøng - nhöng ñaõ coù nhöõng tröôøng hôïp tham nhuõng. Coâng toá vieân ñaõ nghieân cöùu söï vieäc, ñaõ thöïc hieän caùc cuoäc tham vaán vaø thaáy raèng coù söï maát caân ñoái trong ngaân saùch. Sau ñoù, oâng ñaõ xin pheùp toâi ñeå thöïc hieän vieäc khaùm xeùt: coù moät giaû thieát veà tham nhuõng, neân oâng noùi vôùi toâi raèng oâng phaûi khaùm xeùt ôû vaên phoøng naøy vaên phoøng kia. Toâi ñaõ kyù giaáy ñoàng yù. Vieäc khaùm xeùt ñöôïc thöïc hieän taïi naêm vaên phoøng vaø ñeán hoâm nay - maëc duø giaû ñònh voâ toäi - coù nhöõng voán khoâng ñöôïc quaûn lyù toát, ngay caû coù tham nhuõng. Toâi tin raèng khoâng ñaày moät thaùng nöõa, caùc cuoäc thaåm vaán veà naêm ngöôøi ñaõ bò ñình chæ seõ baét ñaàu bôûi vì coù nhöõng daáu hieäu tham nhuõng. Chò coù theå hoûi: naêm ngöôøi naøy coù tham nhuõng khoâng? Khoâng, söï giaû ñònh voâ toäi phaûi ñöôïc ñaûm baûo, ñaây laø moät quyeàn cuûa con ngöôøi. Nhöng ngöôøi ta thaáy coù tham nhuõng. Vôùi caùc cuoäc khaùm xeùt, ngöôøi ta seõ thaáy hoï coù toäi hay khoâng. Ñaây laø moät ñieàu toài teä, chaúng hay ho khi xaûy ra ôû Vatican. Nhöng noù ñaõ ñöôïc laøm saùng toû nhôø caùc cô cheá noäi boä ñöôïc baét ñaàu vaän haønh bôûi Ñöùc Giaùo hoaøng Benedictoâ. Toâi caûm ôn Chuùa veà ñieàu naøy. Khoâng phaûi caûm ôn vì tham nhuõng, nhöng caûm ôn vì heä thoáng kieåm soaùt cuûa Vatican hoaït ñoäng toát.
* Caâu hoûi töø Philip Pullella, töø Reuters:
Coù nhöõng lo ngaïi trong nhöõng tuaàn gaàn ñaây veà nhöõng gì ñang xaûy ra veà taøi chính cuûa Vatican vaø theo moät soá ngöôøi, coù moät cuoäc chieán noäi boä veà vieäc ai seõ kieåm soaùt tieàn. Haàu heát caùc thaønh vieân cuûa Hoäi ñoàng quaûn trò cuûa Cô quan Thoâng tin Taøi chính (AIF) ñaõ töø chöùc. Egmont, Hieäp hoäi caùc cô quan taøi chính, ñaõ khoâng cho Vatican tham gia vaøo caùc thoâng tin an toaøn cuûa noù sau vuï khaùm xeùt ngaøy 1 thaùng 10. Giaùm ñoác cuûa AIF vaãn coøn bò ngöng chöùc, nhö ngaøi ñaõ noùi, vaø vaãn chöa coù Toång Kieåm toaùn vieân. Ngaøi coù theå laøm gì hoaëc noùi gì ñeå baûo ñaûm cho coäng ñoàng taøi chính quoác teá vaø caùc tín höõu ñöôïc môøi goïi ñoùng goùp cho Ñoàng Tieàn Thaùnh Pheâroâ, raèng Vatican seõ khoâng laïi bò coi laø "keû ôû ngoaøi" bò loaïi tröø, khoâng ñöôïc tin töôûng, vaø raèng nhöõng caûi caùch seõ tieáp tuïc vaø seõ khoâng trôû laïi nhöõng thoùi quen cuûa quaù khöù?
- Vatican ñaõ ñaït ñöôïc tieán boä trong vieäc quaûn trò cuûa mình: ví duï, Vieän giaùo vuï (IOR - Ngaân haøng Vatican) ngaøy nay ñöôïc taát caû caùc ngaân haøng chaáp nhaän vaø coù theå hoaït ñoäng nhö caùc ngaân haøng YÙ, ñieàu maø caùch ñaây moät naêm ñaõ khoâng xaûy ra. Nhö vaäy ñaõ coù nhöõng böôùc tieán. Keá ñeán, veà nhoùm Egmont: ñaây laø moät nhoùm quoác teá khoâng chính thöùc, ñoù laø moät nhoùm thaønh vieân cuûa AIF vaø vieäc kieåm soaùt quoác teá khoâng leä thuoäc vaøo nhoùm Egmont, laø moät nhoùm tö nhaân duø ñöôïc ñaùnh giaù cao. Moneyval (cô quan choáng röûa tieàn, ndr.) seõ thöïc hieän kieåm tra theo lòch trình cho nhöõng thaùng ñaàu naêm tôùi. Giaùm ñoác AIF bò ñình chæ vì coù nhöõng nghi ngôø veà vieäc khoâng quaûn trò toát. Chuû tòch cuûa AIF, vôùi söï trôï giuùp cuûa nhoùm Egmont, ñaõ noã löïc laáy laïi taøi lieäu (bò taïm giöõ, ndr.), ñieàu maø Tö phaùp (Vatican) khoâng theå laøm. Tröôùc vaán ñeà naøy, toâi ñaõ tham khaûo yù kieán cuûa moät thaåm phaùn cao caáp ngöôøi YÙ: toâi neân laøm gì? Ñöùng tröôùc moät caùo buoäc tham nhuõng thì Tö phaùp laø thaåm quyeàn toái cao ôû moät ñaát nöôùc, khoâng ai coù theå can thieäp vaøo ñoù, khoâng ai coù theå trao giaáy tôø cho nhoùm Egmont. Nhöõng giaáy tôø phaûi ñöôïc nghieân cöùu coù theå ñöa ra aùnh saùng ñieàu döôøng nhö laø quaûn trò toài, theo nghóa laø kieåm soaùt keùm: ñoù laø, döôøng nhö, AIF khoâng kieåm soaùt nhöõng vi phaïm cuûa nôi khaùc. Nhieäm vuï cuûa noù laø kieåm soaùt. Toâi hy voïng ngöôøi ta chöùng minh raèng noù khoâng phaûi vaäy, baây giôø thì giaû ñònh laø voâ toäi. Nhöng hieän taïi thaåm phaùn coù thaåm quyeàn vaø phaûi nghieân cöùu moïi thöù dieãn ra nhö theá naøo, bôûi vì neáu ngöôïc laïi, moät quoác gia seõ coù moät thaåm quyeàn cao hôn can thieäp ñeán thaåm quyeàn cuûa oâng. Chuû tòch cuûa AIF ñaõ heát haïn vaøo ngaøy 19 (thaùng 11, ndr.), toâi ñaõ goïi cho oâng vaøi ngaøy tröôùc vaø oâng ñaõ khoâng ñeå yù veà ñieàu ñoù, sau ñoù oâng noùi vôùi toâi nhö theá. Vaø toâi ñaõ thoâng baùo raèng ngaøy 19 oâng ta seõ rôøi chöùc chuû tòch. Toâi ñaõ tìm ñöôïc ngöôøi thay theá, moät thaåm phaùn cao caáp ôû caáp ñoä quoác gia vaø quoác teá veà phaùp lyù vaø kinh teá, vaø khi toâi veà, oâng seõ ñaûm nhaän chöùc vuï chuû tòch cuûa AIF. Coù veû coù ñieàu maâu thuaãn khi cô quan kieåm soaùt cao hôn nhaø nöôùc. Ñoù khoâng phaûi laø moät ñieàu deã hieåu. Ñieàu hôi lo ngaïi laø nhoùm Egmont, moät nhoùm tö nhaân: noù giuùp nhieàu nhöng noù khoâng phaûi laø cô quan kieåm soaùt Moneyval. Moneyval seõ nghieân cöùu caùc con soá, nghieân cöùu caùc thuû tuïc, nghieân cöùu caùch Coâng toá vieân ñaõ haønh ñoäng vaø caùch caùc thaåm phaùn ñaõ xaùc ñònh vaán ñeà. Toâi bieát raèng trong nhöõng ngaøy naøy, cuoäc thaåm vaán moät soá trong naêm ngöôøi bò ñình chæ seõ baét ñaàu. Khoâng deã, nhöng chuùng ta khoâng ñöôïc ngaây thô, khoâng ñöôïc trôû neân noâ leä. Coù ngöôøi noùi vôùi toâi, nhöng toâi khoâng nghó vaäy, raèng: vôùi vuï vieäc naøy, chuùng ta ñaõ ñuïng ñeán nhoùm Egmont, ngöôøi ta sôï raèng noù laø moät chuùt khuûng boá (taâm lyù, ndr.). Haõy ñeå chuyeän naøy sang moät beân. Chuùng ta tieán böôùc vôùi luaät phaùp, vôùi Moneyval, vôùi chuû tòch môùi cuûa AIF. Vaø giaùm ñoác bò ñình chæ: coù theå anh ta voâ toäi, toâi mong muoán ñieàu ñoù, vì ñieàu toát ñeïp laø moät ngöôøi voâ toäi vaø khoâng phaïm toäi, toâi hy voïng nhö vaäy. Nhöng nhoùm naøy ñaõ taïo ra moät chuùt oàn aøo raèng hoï khoâng muoán caùc giaáy tôø voán thuoäc veà hoï bò ñuïng ñeán.
Ñaây laø laàn ñaàu tieân taïi Vatican, chieác noài ñöôïc môû naép töø beân trong, khoâng phaûi töø beân ngoaøi. Ñaõ nhieàu laàn töø beân ngoaøi, ngöôøi ta noùi vôùi chuùng toâi vaø chuùng toâi raát xaáu hoå ... Nhöng Ñöùc Giaùo hoaøng Benedictoâ raát khoân ngoan, ngaøi baét ñaàu moät tieán trình maø nay ñaõ chaéc chaén, vaø coù caùc ñònh cheá. Nhö vieäc Kieåm toaùn vieân ñaõ can ñaûm toá giaùc baèng vaên baûn ñoái vôùi naêm ngöôøi, neân noù ñang hoaït ñoäng... Thaät söï, toâi khoâng muoán phaûn ñoái nhoùm Egmont vì noù laøm nhieàu ñieàu toát, noù giuùp ích, nhöng trong tröôøng hôïp naøy, quyeàn toái thöôïng cuûa nhaø nöôùc laø coâng lyù, vöôït leân treân quyeàn haønh phaùp. Ñaây laø ñieàu khoâng deã hieåu nhöng toâi xin quyù vò hieåu.
* Caâu hoûi cuûa Roland Juchem, töø CIC:
Thöa Ñöùc Thaùnh Cha, treân chuyeán bay töø Bangkok ñeán Tokyo, ngaøi ñaõ göûi moät böùc ñieän tín tôùi baø Carrie Lam cuûa Hong Kong. Ngaøi nghó gì veà tình hình ôû ñoù, vôùi caùc cuoäc bieåu tình vaø vôùi caùc cuoäc baàu cöû caáp quaän? Vaø khi naøo chuùng toâi coù theå cuøng ngaøi ñeán Baéc Kinh?
- Ñieän tín ñöôïc göûi tôùi taát caû caùc Nguyeân thuû quoác gia, laø ñieàu töï ñoäng ñeå chaøo hoûi vaø cuõng laø moät caùch lòch söï xin pheùp bay qua laõnh thoå cuûa hoï. Ñieàu naøy khoâng coù yù nghóa leân aùn hoaëc uûng hoä. Ñoù laø moät ñieàu maùy moùc maø taát caû caùc maùy bay laøm khi veà maët kyõ thuaät chuùng bay vaøo moät laõnh thoå, chuùng baùo raèng chuùng ñang vaøo vaø chuùng ta laøm ñieàu ñoù vì lòch söï. Ñieàu naøy khoâng coù giaù trò theo nghóa caâu hoûi cuûa anh, noù chæ coù giaù trò lòch söï. Veà ñieàu khaùc maø anh hoûi toâi: neáu chuùng ta nghó ñeán, thì ñoù khoâng chæ laø Hoàng Koâng. Haõy nghó veà Chile, nghó veà Phaùp, nöôùc daân chuû Phaùp: moät naêm vôùi ngöôøi bieåu tình aùo vaøng. Haõy nghó veà Nicaragua, nghó veà caùc quoác gia Myõ Latinh khaùc coù vaán ñeà thuoäc loaïi naøy vaø thaäm chí moät soá nöôùc chaâu AÂu. Ñoù laø moät ñieàu chung. Toøa Thaùnh laøm gì vôùi ñieàu naøy? Keâu goïi ñoái thoaïi, vì hoøa bình, nhöng khoâng chæ Hoàng Koâng, coù nhieàu tình huoáng khaùc nhau vôùi nhöõng vaán ñeà maø toâi khoâng theå ñaùnh giaù ñöôïc taïi thôøi ñieåm naøy. Toâi toân troïng hoøa bình vaø keâu goïi hoøa bình ñoái vôùi taát caû caùc quoác gia coù vaán ñeà, bao goàm caû Taây Ban Nha. Noù coù yù nghóa laø töông ñoái hoùa söï vieäc vaø keâu goïi ñoái thoaïi, vì hoøa bình, ñeå giaûi quyeát vaán ñeà. Vaø cuoái cuøng: Toâi muoán ñeán Baéc Kinh, toâi yeâu Trung Hoa.
* Caâu hoûi cuûa Valentina Alazraki, töø Televisa:
Thöa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ, Myõ Latinh ñang buøng chaùy. Chuùng ta ñaõ thaáy sau nhöõng hình aûnh Venezuela vaø Chile maø chuùng ta khoâng nghó seõ thaáy sau thôøi Pinochet. Chuùng ta ñaõ thaáy tình hình ôû Bolivia, Nicaragua hoaëc caùc quoác gia khaùc: baïo loaïn, baïo löïc ñöôøng phoá, töû vong, thöông tích, caùc nhaø thôø bò ñoát chaùy vaø xuùc phaïm. Ñaâu laø phaân tích cuûa ngaøi veà nhöõng gì ñang xaûy ra ôû caùc nöôùc naøy? Giaùo hoäi vaø caù nhaân ngaøi nhö moät Giaùo hoaøng Myõ Latinh laøm gì vôùi noù?
- Coù ngöôøi ñaõ noùi vôùi toâi ñieàu naøy: phaûi laøm moät phaân tích. Tình hình ngaøy nay ôû Myõ Latinh gioáng nhö nhöõng naêm 1974-1980, taïi Chile, Argentina, Uruguay, Brazil, Paraguay vôùi Str#ssner vaø toâi nghó Bolivia nöõa... ñaõ coù chieán dòch Condor vaøo thôøi ñieåm ñoù... Moät tình huoáng boác löûa, nhöng toâi khoâng bieát noù coù phaûi laø moät vaán ñeà töông töï hay moät vaán ñeà khaùc, toâi thöïc söï khoâng theå laøm phaân tích naøy ngay baây giôø. Ñuùng laø coù nhöõng tuyeân boá chính xaùc laø khoâng coù tính hoøa bình. Ñieàu xaûy ra ôû Chile laøm toâi sôï, bôûi vì Chile ñang thoaùt ra khoûi vaán ñeà laïm duïng ñaõ gaây ra ñau khoå raát nhieàu vaø baây giôø laø moät vaán ñeà thuoäc loaïi naøy maø chuùng ta khoâng hieåu roõ. Nhöng noù ñang buøng chaùy nhö chò noùi, vaø phaûi tìm caùch ñoái thoaïi, cuõng nhö phaân tích. Toâi chöa tìm thaáy moät phaân tích ñöôïc thöïc hieän coâng phu veà tình hình Myõ Latinh vaø cuõng coù nhöõng chính phuû yeáu, raát yeáu, ñaõ khoâng mang laïi traät töï vaø hoøa bình, vaø do ñoù daãn ñeán tình huoáng naøy.
* Caâu hoûi cuûa Valentina Alazraki, töø Televisa:
Evo Morales ñaõ xin ngaøi laøm trung gian chaúng haïn. Nhöõng ñieàu cuï theå ...
- Vaâng, nhöõng ñieàu cuï theå. Venezuela ñaõ xin trung gian vaø Toøa thaùnh luoân saün saøng. Coù moät töông quan toát, moät töông quan thöïc söï toát, chuùng toâi luoân saün saøng giuùp ñôõ khi caàn. Boâlivia ñaõ laøm moät ñieàu gì ñoù nhö theá naøy, hoï ñaõ yeâu caàu Lieân Hôïp Quoác, vaø Lieân Hôïp Quoác ñaõ göûi caùc ñaïi dieän, vaø ngay caû moät soá ngöôøi töø moät soá quoác gia chaâu AÂu. Toâi khoâng bieát Chile ñaõ yeâu caàu trung gian quoác teá chöa, Brazil chaéc chaén laø chöa, nhöng ôû ñoù cuõng coù caùc vaán ñeà. Ñaây laø ñieàu hôi laï, nhöng toâi khoâng muoán noùi theâm lôøi naøo vì toâi khoâng ñuû khaû naêng vaø ñaõ khoâng nghieân cöùu kyõ vaø thaät loøng toâi khoâng hieåu roõ laém.
Toâi taän duïng caâu hoûi cuûa chò ñeå noùi theâm raèng caùc baïn ñaõ noùi raát ít veà Thaùi Lan, moät nöôùc khaùc vôùi Nhaät Baûn, moät vaên hoùa sieâu vieät, moät vaên hoùa vaø caû veû ñeïp khaùc vôùi veû ñeïp cuûa Nhaät Baûn: moät neàn vaên hoùa, ñaát nöôùc coøn ngheøo nhöng raát giaøu veà tinh thaàn. Nhöng cuõng coù moät vaán ñeà ñau loøng khieán chuùng ta nghó veà "Hy Laïp vaø nhöõng nöôùc khaùc", chò laø moät chuyeân gia veà vaán ñeà khai thaùc boùc loät, chò ñaõ nghieân cöùu kyõ caøng, vaø cuoán saùch cuûa chò vieát raát toát. Vaø Thaùi Lan, moät soá nôi ôû Thaùi Lan raát khoù veà ñieàu naøy. Nhöng coù nam Thaùi Lan, vaø cuõng coù baéc Thaùi Lan xinh ñeïp maø toâi khoâng theå ñeán, ñoù laø vuøng boä laïc vaø coù moät neàn vaên hoùa hoaøn toaøn khaùc. Toâi ñaõ ñoùn tieáp khoaûng hai möôi ngöôøi töø khu vöïc ñoù, nhöõng Kitoâ höõu ñaàu tieân, nhöõng ngöôøi chòu pheùp röûa ñaàu tieân, ñaõ ñeán Roma, vôùi moät neàn vaên hoùa khaùc, nhöõng vaên hoùa boä laïc. Vaø Bangkok, nhö chuùng ta ñaõ thaáy, laø moät thaønh phoá huøng maïnh, raát hieän ñaïi, nhöng noù coù nhöõng vaán ñeà khaùc vôùi Nhaät Baûn vaø coù söï giaøu coù khaùc vôùi Nhaät Baûn. Veà vaán ñeà khai thaùc toâi muoán nhaán maïnh noù ñeå caûm ôn chò vì cuoán saùch cuûa chò, cuõng nhö toâi cuõng muoán caûm ôn cuoán saùch "xanh" cuûa Franca Giansoldati: hai phuï nöõ treân maùy bay, moãi ngöôøi ñeàu ñaõ ra moät cuoán saùch ñuïng chaïm ñeán nhöõng vaán ñeà ngaøy nay, vaán ñeà sinh thaùi vaø vaán ñeà huûy hoaïi meï traùi ñaát, moâi tröôøng vaø vaán ñeà khai thaùc con ngöôøi maø chò ñaõ chaïm tôùi. Ngöôøi ta thaáy raèng phuï nöõ laøm vieäc nhieàu hôn nam giôùi vaø hoï coù khaû naêng. Caûm ôn hai chò, caû hai vì söï ñoùng goùp naøy. Vaø toâi cuõng khoâng queân chieác aùo cuûa Rocio (ngaøi muoán noùi ñeán chieác aùo cuûa moät phuï nöõ Mexico bò saùt haïi maø Valentina Alazraki ñaõ taëng cho Ñöùc Thaùnh Cha trong moät cuoäc phoûng vaán video vaøo maáy thaùng tröôùc, ndr.). Vaø caûm ôn vì ñaõ ñaët caâu hoûi tröïc tieáp, ñoù laø ñieàu toát. Xin caàu nguyeän cho toâi. Chuùc böõa tröa ngon mieäng!