Toùm löôïc Taøi Lieäu Cuoái Cuøng
cuûa Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc
veà Vuøng Amazon
Toùm löôïc Taøi Lieäu Cuoái Cuøng cuûa Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc veà Vuøng Amazon.
Vuõ Vaên An
Vatican (VietCatholic News 27-10-2019) - Vatican News, ngaøy 26 thaùng 10 naêm 2019, cung caáp baûn toùm löôïc sau ñaây veà Taøi Lieäu Cuoái Cuøng cuûa Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc veà Vuøng Amazon vöøa keát thuùc vôùi phieân hoïp cuoái cuøng chieàu thöù Baåy, 26 thaùng 10 naêm 2019, vaø Thaùnh Leã Beá Maïc saùng Chuùa Nhaät 27 thaùng 10 naêm 2019.
Naêm chöông, coäng vôùi phaàn giôùi thieäu vaø phaàn keát luaän ngaén goïn: Taøi lieäu cuoái cuøng cuûa Phieân hoïp ñaëc bieät cuûa Thöôïng hoäi ñoàng giaùm muïc cho Vuøng Toaøn-Amazon ñöôïc phaùt haønh vaøo toái ngaøy 26 thaùng 10 naêm 2019, theo yù chí roõ raøng cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng. Taøi lieäu naøy ñeà caäp ñeán nhieàu chuû ñeà khaùc nhau, bao goàm truyeàn giaùo, hoäi nhaäp vaên hoùa, sinh thaùi toaøn dieän, baûo veä caùc daân toäc baûn ñòa, nghi leã Amazon, vai troø cuûa phuï nöõ vaø caùc thöøa taùc vuï môùi, ñaëc bieät laø taïi caùc khu vöïc thieáu tieáp caän vôùi Bí tích Thaùnh Theå.
Hoaùn caûi: ñaây laø sôïi chæ xuyeân suoát taøi lieäu cuoái cuøng cuûa Thöôïng hoäi ñoàng Toaøn Vuøng Amazon. Hoaùn caûi ñöôïc phaùt bieåu vôùi caùc nhaán maïnh khaùc nhau: toaøn dieän, muïc vuï, vaên hoùa, sinh thaùi vaø ñoàng nghò (synodal). Baûn vaên naøy laø keát quaû cuûa cuoäc trao ñoåi "côûi môû, töï do vaø toân troïng" ñöôïc thöïc hieän trong ba tuaàn laøm vieäc cuûa Thöôïng hoäi ñoàng, ñeå keå laïi caâu truyeän caùc thaùch ñoá vaø tieàm naêng cuûa vuøng Amazon, voán laø "traùi tim sinh hoïc cuûa theá giôùi", traûi roäng treân chín quoác gia vaø coù hôn 33 trieäu ngöôøi sinh soáng, trong ñoù coù khoaûng 2.5 trieäu ngöôøi baûn ñòa. Tuy nhieân, vuøng naøy, theo dieän tích voán deã bò toån thöông nhaát treân theá giôùi vì söï thay ñoåi khí haäu do con ngöôøi gaây ra, ñang "taän löïc chaïy ñua ñeán caùi cheát". Vaø do ñoù, Taøi lieäu nhaéc laïi raèng moät höôùng ñi môùi laø ñieàu caàn thieát ñeå cöùu noù, ñeå traùnh moät taùc ñoäng thaûm khoác treân toaøn haønh tinh.
Chöông I - Hoaùn caûi Toaøn dieän
Ngay töø ñaàu, taøi lieäu ñaõ khuyeân chuùng ta böôùc vaøo moät "cuoäc hoaùn caûi toaøn dieän thöïc söï", vôùi moät cuoäc soáng ñôn giaûn vaø ñaïm baïc, theo caùch cuûa Thaùnh Phanxicoâ Assisi, ñeå daán thaân vaøo vieäc lieân keát haøi hoøa vôùi "ngoâi nhaø chung", voán laø coâng trình saùng taïo cuûa Thieân Chuùa. Söï hoaùn caûi nhö vaäy seõ daãn daét Giaùo hoäi trôû thaønh moät Giaùo hoäi "luoân di ñoäng", böôùc vaøo traùi tim cuûa moïi daân toäc Amazon. Tieáng noùi Amazon laø moät thoâng ñieäp veà söï soáng ñöôïc phaùt bieåu qua moät thöïc taïi ña saéc toäc vaø ña vaên hoùa, ñöôïc töôïng tröng nôi nhöõng khuoân maët ña daïng soáng trong ñoù. "Soáng toát", vaø "laøm toát" laø loái soáng cuûa ngöôøi daân Amazon. Ñieàu naøy coù nghóa laø soáng hoøa hôïp vôùi chính mình, vôùi ngöôøi khaùc vaø vôùi ñaáng toái cao, trong moät lieân thoâng ñaït duy nhaát giöõa toaøn boä vuõ truï, ñeå taïo ra moät döï aùn soáng troïn veïn cho moïi ngöôøi.
Noãi ñau khoå cuûa Amazon: tieáng keâu cuûa ñaát vaø tieáng keâu cuûa ngöôøi ngheøo
Tuy nhieân, baûn vaên khoâng queân nhieàu noãi buoàn vaø baïo löïc lôùn hieän ñang laøm toån thöông vaø bieán daïng Amazon, ñe doïa chính söï soáng cuûa noù: tö höõu hoùa caùc cuûa caûi töï nhieân; caùc moâ hình saûn xuaát coù tính traán loät; naïn phaù röøng ñaõ aûnh höôûng ñeán 17% toaøn vuøng; oâ nhieãm töø caùc ngaønh coâng nghieäp khai khoaùng; thay ñoåi khí haäu; buoân baùn ma tuùy; nghieän ngaäp; buoân laäu; vieäc keát toäi caùc nhaø laõnh ñaïo vaø baûo veä laõnh thoå; caùc nhoùm vuõ trang baát hôïp phaùp. Treân cô sôû roäng lôùn hôn, coù caâu truyeän cay ñaéng veà di daân ôû Amazon ôû nhieàu bình dieän khaùc nhau: tính di ñoäng truyeàn thoáng cuûa caùc nhoùm baûn ñòa trong laõnh thoå cuûa hoï; buoäc daân cö baûn ñòa phaûi di cö; di daân quoác teá vaø ngöôøi tò naïn. Taát caû caùc nhoùm naøy caàn ñöôïc chaêm soùc muïc vuï xuyeân bieân giôùi, bao goàm quyeàn ñöôïc töï do ñi laïi. Chuùng ta ñoïc thaáy, vaán ñeà di daân neân ñöôïc ñoái ñaàu moät caùch coù phoái hôïp bôûi caùc Giaùo hoäi ôû bieân giôùi. Ngoaøi ra, moät coâng vieäc chaêm soùc muïc vuï thöôøng tröïc phaûi ñöôïc xem xeùt cho caùc di daân ñang trôû thaønh caùc naïn nhaân cuûa naïn buoân ngöôøi. Taøi lieäu Thöôïng Hoäi Ñoàng cuõng môøi chuùng ta chuù yù ñeán vieäc di cö cöôõng böùc cuûa caùc gia ñình baûn ñòa ôû caùc trung taâm ñoâ thò, nhaán maïnh raèng hieän töôïng naøy ñoøi "moät ñaùp öùng muïc vuï chung" ôû caùc khu ngoaïi vi. Do ñoù, coù lôøi khuyeân thaønh laäp caùc nhoùm truyeàn giaùo, phoái hôïp vôùi caùc giaùo xöù, seõ coù theå ñoái phoù vôùi khía caïnh naøy, cung öùng caùc neàn phuïng vuï hoäi nhaäp vaên hoùa vaø taïo ñieàu kieän deã daøng cho vieäc hoäi nhaäp caùc coäng ñoàng naøy vaøo caùc thaønh phoá.
Chöông II - Hoaùn caûi muïc vuï
Nhaéc laïi baûn chaát truyeàn giaùo cuûa Giaùo hoäi laø ñieàu chuû yeáu. Baûn vaên noùi, truyeàn giaùo khoâng phaûi laø moät ñieàu tuøy choïn, bôûi vì Giaùo hoäi laø truyeàn giaùo, vaø haønh ñoäng truyeàn giaùo laø moâ hình cho moïi vieäc laøm cuûa Giaùo hoäi. ÔÛ Vuøng Amazon, Giaùo hoäi phaûi laáy Ngöôøi Samaritanoâ nhaân haäu laøm maãu möïc, nghóa laø Giaùo Hoäi phaûi ra ngoaøi ñeå gaëp gôõ moïi ngöôøi. Giaùo Hoäi phaûi laø Mañaleâna, ñöôïc yeâu thöông vaø hoøa giaûi ñeå vui möøng loan baùo Chuùa Kitoâ Phuïc sinh, vaø phaûi laø "Maria", nghóa laø Giaùo Hoäi phaûi sinh ra nhöõng ñöùa con trong ñöùc tin, nhöng cuõng phaûi ñöôïc hoäi nhaäp vaên hoùa nôi caùc daân toäc ñöôïc Giaùo Hoäi phuïc vuï. Do ñoù, ñieàu quan troïng laø phaûi chuyeån töø moät thöøa taùc vuï "vieáng thaêm" sang moät thöøa taùc vuï coù maët thöôøng tröïc. Vì lyù do naøy, Taøi lieäu Thöôïng Hoäi Ñoàng gôïi yù raèng caùc Tu hoäi tu só treân toaøn theá giôùi thieát laäp ít nhaát moät tieàn ñoàn truyeàn giaùo taïi moät trong caùc quoác gia cuûa vuøng Amazon.
Söï hy sinh cuûa caùc vò töû ñaïo truyeàn giaùo
Thöôïng hoäi ñoàng khoâng queân nhieàu nhaø truyeàn giaùo ñaõ daønh caû cuoäc ñôøi cuûa hoï ñeå truyeàn baù Tin Möøng ôû Amazon; nhöõng trang vinh quang nhaát trong lòch söû ñoù ñaõ ñöôïc caùc vò töû ñaïo vieát. Ñoàng thôøi, Taøi lieäu nhaéc nhôù raèng vieäc loan baùo Chuùa Kitoâ trong vuøng thöôøng ñöôïc thöïc hieän trong thoâng ñoàng vôùi caùc quyeàn löïc ñaøn aùp ngöôøi daân. Vì lyù do naøy, ngaøy nay, Giaùo hoäi coù "cô hoäi lòch söû töï taùch mình" khoûi "caùc theá löïc thöïc daân môùi, baèng caùch laéng nghe caùc daân toäc Amazon vaø thöïc hieän moät caùch minh baïch hoaït ñoäng tieân tri cuûa mình".
Ñoái thoaïi ñaïi keát vaø lieân toân
Trong boái caûnh naøy, caû ñoái thoaïi ñaïi keát laãn lieân toân ñeàu raát quan troïng. Baûn vaên vieát, ñoù laø "neûo ñöôøng truyeàn giaûng tin möøng khoâng theå thieáu ôû Amazon". Moät maët, noù phaûi laáy ñieåm xuaát phaùt töø Lôøi Chuùa ñeå khôûi dieãn nhöõng neûo ñöôøng hieäp thoâng thöïc söï. Maët khaùc, lieân quan ñeán ñoái thoaïi lieân toân, Taøi lieäu khuyeán khích söï hieåu bieát lôùn hôn veà caùc toân giaùo vaø giaùo phaùi baûn ñòa, ñeå caùc Kitoâ höõu vaø ngöôøi ngoaøi Kitoâ giaùo, coù theå cuøng nhau haønh ñoäng ñeå baûo veä ngoâi nhaø chung cuûa hoï. Vì lyù do naøy, nhöõng khoaûnh khaéc gaëp gôõ, nghieân cöùu vaø ñoái thoaïi giöõa caùc Giaùo Hoäi Amazon vaø caùc tín ñoà cuûa caùc toân giaùo baûn ñòa ñöôïc ñeà nghò.
Nhu caàu caáp thieát cho thöøa taùc muïc vuï baûn ñòa vaø thöøa taùc vuï giôùi treû
Taøi lieäu tieáp tuïc nhaéc nhôù söï caàn thieát cuûa moät neàn muïc vuï baûn ñòa, moät neàn muïc vuï seõ coù moät vò trí chuyeân bieät trong Giaùo hoäi: thöïc theá, ñieàu caàn thieát laø phaûi taïo ra vaø duy trì "vieäc öu tieân choïn caùc saéc daân baûn ñòa", vaø taïo ra moät xung löïc truyeàn giaùo lôùn hôn nôi caùc ôn goïi baûn ñòa, ñeå Amazon coù theå ñöôïc chính ngöôøi Amazon truyeàn giaûng tin möøng.
Hôn nöõa, phaûi daønh choã cho tuoåi treû Amazon, vôùi caû aùnh saùng laãn boùng toái cuûa hoï: ñang bò chia reõ giöõa truyeàn thoáng vaø canh taân; ñang ñaém chìm trong cuoäc khuûng hoaûng döõ doäi veà caùc giaù trò; naïn nhaân cuûa nhöõng thöïc taïi ñaùng buoàn nhö ngheøo ñoùi, baïo löïc, thaát nghieäp, caùc hình thöùc noâ leä môùi vaø khoù tieáp caän giaùo duïc. Baûn vaên nhaän ñònh raèng hoï thöôøng keát thuùc trong tuø, hoaëc töï töû. Tuy nhieân, nhöõng ngöôøi Amazon treû tuoåi coù cuøng öôùc mô vaø hy voïng nhö nhöõng ngöôøi treû tuoåi khaùc treân theá giôùi - vaø Giaùo hoäi, ñöôïc keâu goïi trôû thaønh söï hieän dieän tieân tri, phaûi ñoàng haønh vôùi hoï treân haønh trình cuûa hoï, ñeå ngaên chaën vieäc danh tính vaø loøng töï troïng cuûa hoï khoûi bò nguy haïi hoaëc bò phaù huûy. Ñaëc bieät, Taøi lieäu gôïi yù "moät thöøa taùc vuï tuoåi treû ñoåi môùi vaø can ñaûm", vôùi moät thöøa taùc muïc vuï luoân tích cöïc, taäp chuù vaøo Chuùa Gieâsu. Thöïc vaäy, nhöõng ngöôøi treû tuoåi laø moät nguoàn cöù lieäu thaàn hoïc (theological "locus") vaø laø caùc nhaø tieân tri cuûa hy voïng, hoï muoán trôû thaønh nhöõng ngöôøi chuû ñaïo, vaø Giaùo hoäi Amazon muoán thöøa nhaän choã ñöùng cuûa hoï. Do ñoù, coù lôøi môøi coå vuõ caùc hình thöùc truyeàn giaûng tin möøng môùi, bao goàm caû vieäc söû duïng caùc phöông tieän truyeàn thoâng xaõ hoäi, vaø giuùp ñôõ nhöõng ngöôøi baûn ñòa treû tuoåi ñaït ñöôïc tính lieân vaên hoùa laønh maïnh.
Chaêm soùc muïc vuï taïi caùc thaønh phoá vaø gia ñình
Baûn vaên cuoái cuøng cuûa Thöôïng hoäi ñoàng sau ñoù ñeà caäp ñeán chuû ñeà thöøa taùc muïc vuï thaønh thò, ñaëc bieät chuù yù ñeán gia ñình. ÔÛ caùc khu ngoaïi vi ñoâ thò, hoï phaûi chòu caûnh ngheøo ñoùi, thaát nghieäp, thieáu nhaø ôû, cuõng nhö voâ soá vaán ñeà veà söùc khoûe. Do ñoù, ñieàu trôû neân caàn thieát laø baûo veä quyeàn cuûa moïi ngöôøi ñeå moïi ngöôøi ñeàu coù quyeàn truy caäp nhö nhau caùc lôïi ích maø thaønh phoá phaûi cung caáp treân cô sôû caùc nguyeân taéc beàn vöõng, daân chuû vaø coâng baèng xaõ hoäi. Baûn vaên vieát, ñieàu caàn thieát laø chieán ñaáu, ñeå trong "caùc thò traán buøn laày nöôùc ñoïng", caùc quyeàn caên baûn coù theå ñöôïc baûo ñaûm. Thieát laäp "moät thöøa taùc vuï chaøo ñoùn" cuõng neân ñöôïc coi coù tính trung taâm, vì tình lieân ñôùi huynh ñeä vôùi di daân, ngöôøi tò naïn vaø ngöôøi voâ gia cö soáng trong boái caûnh ñoâ thò. Trong lónh vöïc naøy, söï trôï giuùp hôïp leä coù theå phaùt xuaát töø caùc coäng ñoàng giaùo hoäi cô baûn, voán laø "hoàng phuùc cuûa Thieân Chuùa ban cho caùc Giaùo hoäi ñòa phöông cuûa vuøng Amazon". Ñoàng thôøi, caùc chính saùch coâng nhaèm caûi thieän phaåm chaát cuoäc soáng ôû caùc vuøng noâng thoân cuõng ñöôïc keâu goïi, ñeå traùnh vieäc ngöôøi daân di chuyeån khoâng kieåm soaùt vaøo caùc thaønh phoá.
Chöông III - Hoaùn caûi vaên hoùa
Taøi lieäu vieát tieáp, hoäi nhaäp vaên hoùa vaø lieân vaên hoùa laø ñieàu quan troïng, ñeå ñaït ñöôïc moät söï hoaùn caûi vaên hoùa daãn caùc Kitoâ höõu ra ngoaøi ñeå gaëp gôõ ngöôøi khaùc vaø hoïc hoûi töø hoï. Thöïc theá, ngöôøi daân Amazon vôùi "muøi höông coå xöa" cuûa hoï - moät muøi höông cho thaáy söï töông phaûn giöõa söï tuyeät voïng maø ngöôøi ta hít thôû treân luïc ñòa, vôùi caùc giaù trò hoã töông, lieân ñôùi vaø yù thöùc coäng ñoàng cuûa hoï - cung öùng nhieàu giaùo huaán veà söï soáng vaø moät vieãn kieán toaøn dieän veà thöïc taïi coù khaû naêng hieåu raèng troïn boä saùng theá ñöôïc noái keát vôùi nhau ; vaø, do ñoù, baûo ñaûm moät neàn quaûn trò beàn vöõng. Baûn vaên Thöôïng Hoäi Ñoàng laëp laïi, Giaùo hoäi cam keát lieân minh vôùi caùc saéc daân baûn ñòa, ñaëc bieät trong vieäc toá caùo caùc cuoäc taán coâng vaøo cuoäc soáng cuûa hoï, caùc döï aùn thöông maïi traán loät, chính saùch dieät chuûng vaø dieät sinh thaùi, vaø vieäc keát toäi caùc phong traøo xaõ hoäi.
Baûo veä ñaát ñai vaø baûo veä söï soáng
Baûn vaên vieát, vieäc baûo veä ñaát ñai "khoâng coù muïc ñích naøo khaùc ngoaøi vieäc baûo veä söï soáng", vaø ñaët caên baûn treân nguyeân taéc tin möøng baûo veä phaåm giaù con ngöôøi. Do ñoù, caàn phaûi toân troïng caùc quyeàn töï quyeát, phaân ñònh laõnh thoå cuûa hoï vaø tham khaûo yù kieán tröôùc cuûa ngöôøi daân baûn ñòa veà vieäc söû duïng ñaát ñai cuûa hoï. Moät ñieåm chuyeân bieät ñöôïc daønh rieâng cho caùc saéc daân baûn ñòa trong caùc vuøng coâ laäp töï nguyeän, maø con soá leân khoaûng 130 ôû Amazon ngaøy nay. Thöôøng laø naïn nhaân cuûa thanh loïc saéc toäc, Giaùo hoäi phaûi thöïc hieän hai loaïi haønh ñoäng, moät coù tính muïc vuï vaø loaïi kia aùp duïng aùp löïc ñeå caùc chính quyeàn quoác gia chòu baûo veä quyeàn lôïi vaø tính baát khaû xaâm phaïm cuûa caùc laõnh thoå cuûa nhöõng daân toäc naøy.
Thaàn hoïc baûn ñòa vaø loøng ñaïo ñöùc bình daân
Do ñoù, theo quan ñieåm hoäi nhaäp vaên hoùa - nghóa laø nhaäp theå Tin Möøng vaøo caùc neàn vaên hoùa baûn ñòa - neàn thaàn hoïc baûn ñòa ñaõ ñöôïc daønh choã vaø caû loøng ñaïo ñöùc bình daân nöõa, maø caùc caùch phaùt bieåu cuûa noù phaûi ñöôïc ñaùnh giaù cao, ñoàng haønh, phaùt huy vaø ñoâi khi phaûi "thanh taåy", vì chuùng laø nhöõng khoaûnh khaéc öu haïng cuûa vieäc truyeàn giaûng tin möøng, moät söï truyeàn giaûng phaûi daãn ñeán moät cuoäc gaëp gôõ vôùi Chuùa Kitoâ. Vieäc loan baùo Tin Möøng khoâng phaûi laø moät dieãn trình huûy dieät, maø laø moät dieãn trình taêng tröôûng vaø cuûng coá nhöõng "haït gioáng cuûa Lôøi Chuùa" trong caùc neàn vaên hoùa. Töø ñoù, coù söï baùc boû maïnh meõ "loái truyeàn giaûng tin möøng theo phong caùch thuoäc ñòa" vaø "duy caûi ñaïo" ñeå tieáp nhaän loái loan baùo hoäi nhaäp vaên hoùa nhaèm coå vuõ moät Giaùo Hoäi coù boä maët Amazon, bieát toân troïng vaø bình ñaúng troïn veïn vôùi lòch söû, vaên hoùa vaø loái soáng cuûa ngöôøi daân ñòa phöông. Veà phöông dieän naøy, Taøi lieäu cuûa Thöôïng Hoäi Ñoàng ñeà nghò raèng caùc trung taâm nghieân cöùu trong Giaùo hoäi neân nghieân cöùu vaø thu thaäp caùc truyeàn thoáng, ngoân ngöõ, tín ngöôõng vaø khaùt voïng cuûa ngöôøi baûn ñòa, khuyeán khích neàn giaùo duïc döïa treân baûn saéc vaø vaên hoùa cuûa chính hoï.
Taïo ra moät maïng löôùi truyeàn thoâng giaùo hoäi Toaøn Vuøng Amazon
Taøi lieäu vieát tieáp, caû trong lónh vöïc chaêm soùc söùc khoûe, döï aùn giaùo duïc naøy neân coå vuõ kieán thöùc coå xöa veà y hoïc coå truyeàn trong moïi neàn vaên hoùa. Ñoàng thôøi, Giaùo hoäi cam keát cung caáp dòch vuï chaêm soùc söùc khoûe ôû nhöõng nôi maø caùc chöông trình chaêm soùc söùc khoûe quoác gia khoâng vôùi tôùi. Ngoaøi ra coøn coù lôøi keâu goïi maïnh meõ phaûi coù vieäc giaùo duïc veà tình lieân ñôùi, ñaët caên baûn treân yù thöùc veà nguoàn goác chung vaø töông lai chung cuûa moïi ngöôøi, cuõng nhö moät neàn vaên hoùa truyeàn thoâng nhaèm coå vuõ ñoái thoaïi, gaëp gôõ vaø chaêm soùc "ngoâi nhaø chung". Moät caùch chuyeân bieät, baûn vaên cuûa Thöôïng Hoäi Ñoàng ñeà nghò taïo ra moät maïng löôùi truyeàn thoâng giaùo hoäi Toaøn-Vuøng Amazon; moät maïng löôùi hoïc thuaät veà giaùo duïc song ngöõ vaø caùc hình thöùc giaùo duïc môùi, vaø thaäm chí caû hoïc haøm thuï nöõa.
Chöông IV - Hoaùn caûi sinh thaùi
Tröôùc "moät cuoäc khuûng hoaûng moâi tröôøng xaõ hoäi chöa töøng coù", Thöôïng Hoäi Ñoàng keâu goïi moät Giaùo hoäi Amazon coù khaû naêng coå vuõ moät heä sinh thaùi toaøn dieän vaø moät söï hoaùn caûi sinh thaùi, theo ñoù, moïi "ñieàu ñöôïc noái keát vôùi nhau".
Sinh thaùi toaøn dieän, con ñöôøng duy nhaát coù theå coù
Hy voïng raèng nhôø vieäc thöøa nhaän "caùc veát thöông do con ngöôøi gaây ra" cho laõnh thoå, ngöôøi ta coù theå tìm ra caùc moâ hình phaùt trieån döïa treân coâng lyù vaø tình lieân ñôùi. Ñieàu naøy dieãn dòch thaønh moät thaùi ñoä bieát lieân keát vieäc chaêm soùc muïc vuï cho thieân nhieân vôùi coâng lyù cho nhöõng ngöôøi ngheøo nhaát vaø thieät thoøi nhaát treân theá giôùi. Sinh thaùi toaøn dieän khoâng neân ñöôïc hieåu nhö moät con ñöôøng nöõa maø Giaùo hoäi coù theå choïn cho töông lai, maø laø con ñöôøng duy nhaát coù theå coù ñeå cöùu vuøng naøy khoûi söï khai khoaùng traán loät, khoûi söï ñoå maùu voâ toäi vaø khoûi vieäc keát toäi nhöõng ngöôøi baûo veä Amazon. Giaùo hoäi, trong tö caùch laø "thaønh phaàn cuûa tình lieân ñôùi quoác teá", neân phaùt huy vai troø trung taâm cuûa sinh quaàn Amazon trong vieäc duy trì söï caân baèng cuûa haønh tinh vaø khuyeán khích coäng ñoàng quoác teá cung caáp caùc nguoàn löïc kinh teá môùi ñeå baûo veä noù, taêng cöôøng caùc coâng cuï cuûa quy öôùc khung veà khí haäu.
Vieäc baûo veä nhaân quyeàn vaø caùc ñoøi hoûi cuûa ñöùc tin
Hôn caû moät boån phaän chính trò vaø nghóa vuï xaõ hoäi, baûo veä vaø coå vuõ nhaân quyeàn coøn laø nhöõng ñieàu ñöôïc Ñöùc tin cuûa chuùng ta ñoøi hoûi. Tröôùc nghóa vuï Kitoâ giaùo naøy, Taøi lieäu toá caùo söï vi phaïm nhaân quyeàn, cuõng nhö söï phaù huûy khai khoaùng; trong lieân minh vôùi caùc Giaùo Hoäi khaùc, tieáp nhaän vaø hoã trôï caùc chieán dòch choáng ñaàu tö vaøo caùc coâng ty khai khoaùng gaây thieät haïi veà xaõ hoäi vaø sinh thaùi cho Amazon; ñeà nghò moät söï chuyeån ñoåi naêng löôïng trieät ñeå vaø tìm kieám caùc hình thöùc naêng löôïng khaùc ñeå thay theá; vaø cuõng ñeà nghò vieäc phaùt trieån caùc chöông trình ñaøo taïo ñeå chaêm soùc "ngoâi nhaø chung". Caùc quoác gia ñöôïc yeâu caàu ngöøng nghó vuøng naøy nhö moät nguoàn taøi nguyeân voâ taän, vaø cuõng coù vò hy voïng coù ñöôïc moät "moâ hình môùi veà vieäc phaùt trieån beàn vöõng" bieát keát hôïp khoa hoïc vaø y hoïc coå truyeàn. Coù kieán nghò cho raèng khoâng ñöôïc ñaët caùc quan taâm thöông maõi leân treân moái quan taâm ñoái vôùi moâi tröôøng vaø nhaân quyeàn.
Moät Giaùo hoäi lieân minh vôùi caùc coäng ñoàng Amazon
Lôøi keâu goïi nhaän traùch nhieäm: taát caû chuùng ta ñöôïc keâu goïi baûo veä coâng trình cuûa Thieân Chuùa. Caùc nhaân vaät chuû ñaïo cuûa vieäc chaêm soùc vaø baûo veä cuõng nhö beânh vöïc caùc daân toäc laø chính caùc coäng ñoàng Amazon. Giaùo hoäi laø ñoàng minh cuûa hoï, cuøng böôùc ñi vôùi hoï, maø khoâng aùp ñaët moät caùch haønh ñoäng ñaëc thuø naøo; nhìn nhaän söï khoân ngoan cuûa caùc daân toäc lieân quan ñeán tính ña daïng sinh hoïc, vaø choáng laïi baát cöù hình thöùc cöôùp ñoaït sinh hoïc (biopiracy) naøo. Coù lôøi yeâu caàu raèng caùc taùc nhaân muïc vuï vaø caùc thöøa taùc vieân thuï phong ñöôïc ñaøo taïo veà söï nhaïy caûm ñoái vôùi moâi tröôøng xaõ hoäi naøy, theo göông cuûa caùc vò töû ñaïo Amazon. YÙ töôûng laø taïo ra caùc thöøa taùc vuï ñeå chaêm soùc ngoâi nhaø chung.
Baûo veä söï soáng
Trong Taøi lieäu, cam keát cuûa Giaùo hoäi laø baûo veä söï soáng "töø khi thuï thai ñeán luùc keát thuùc töï nhieân cuûa noù", vaø coå vuõ ñoái thoaïi lieân vaên hoùa vaø ñaïi keát, ñeå choáng laïi caùc cô caáu cuûa söï cheát, toäi loãi, baïo löïc vaø baát coâng. Hoaùn caûi sinh thaùi vaø baûo veä söï soáng ôû Amazon, ñoái vôùi Giaùo hoäi, laø moät lôøi keâu goïi "hoïc boû, hoïc hoûi vaø hoïc hoûi laïi ñeå vöôït qua baát cöù xu höôùng naøo nghieâng veà caùc moâ hình thöïc daân töøng gaây haïi trong quaù khöù".
Toäi loãi sinh thaùi vaø quyeàn coù nöôùc uoáng ñöôïc
Ñònh nghóa "toäi sinh thaùi" nhö "moät haønh ñoäng hoaëc moät thieáu soùt choáng laïi Thieân Chuùa, choáng laïi ngöôøi laân caän cuûa mình, choáng laïi coäng ñoàng, moâi tröôøng", caùc theá heä töông lai vaø ñöùc coâng baèng ñaõ ñöôïc ñeà nghò. Ñeå traû moùn nôï sinh thaùi maø caùc quoác gia voán nôï cuûa Amazon, Taøi lieäu ñeà nghò taïo ra moät quyõ hoaøn caàu cho caùc coäng ñoàng Amazon, ñeå baûo veä hoï khoûi nhöõng ham muoán traán loät cuûa caùc coâng ty quoác gia vaø ña quoác gia.
Thöôïng hoäi ñoàng nhaéc nhôù "nhu caàu caáp baùch phaûi khai trieån caùc chính saùch naêng löôïng nhaèm giaûm thieåu ñaùng keå löôïng khí thaûi carbon dioxide vaø caùc loaïi khí khaùc lieân quan ñeán vieäc bieán ñoåi khí haäu"; coå vuõ caùc loaïi naêng löôïng saïch; vaø taäp trung söï chuù yù vaøo vieäc coù nöôùc uoáng ñöôïc, moät quyeàn caên baûn cuûa con ngöôøi vaø laø moät ñieàu kieän ñeå thöïc hieän caùc nhaân quyeàn khaùc.
Baûo veä traùi ñaát coù nghóa laø khuyeán khích vieäc taùi söû duïng vaø taùi bieán cheá; giaûm thieåu vieäc söû duïng nhieân lieäu hoùa thaïch vaø chaát nhöïa; söûa ñoåi caùc thoùi quen aên uoáng nhö tieâu thuï quaù nhieàu thòt vaø caù; aùp duïng loái soáng ñaïm baïc; troàng caây.
Trong boái caûnh naøy, coù moät ñeà nghò thieát laäp moät Vaên phoøng Muïc vuï Xaõ hoäi Amazon, laøm vieäc hôïp löïc vôùi CELAM, CLAR, Caritas, REPAM, caùc Hoäi ñoàng Giaùm muïc, caùc Giaùo hoäi ñòa phöông, caùc tröôøng ñaïi hoïc Coâng Giaùo vaø caùc thöïc theå phi giaùo hoäi. Vieäc taïo laäp moät vaên phoøng Amazon taïi Thaùnh boä Coå vuõ vieäc Phaùt trieån Con ngöôøi Toaøn dieän cuõng ñaõ ñöôïc ñeà nghò.
Chöông V - Nhöõng caùch hoaùn caûi môùi coù tính ñoàng nghò
Vöôït qua chuû nghóa giaùo só trò vaø caùc aùp ñaët ñoäc ñoaùn; cuûng coá neàn vaên hoùa ñoái thoaïi, laéng nghe vaø bieän phaân taâm linh; ñaùp öùng caùc thaùch ñoá muïc vuï: ñoù laø nhöõng ñaëc ñieåm maø vieäc hoaùn caûi ñoàng nghò phaûi döïa vaøo; moät söï hoaùn caûi maø Giaùo hoäi ñöôïc keâu goïi phaûi tieán böôùc trong söï haøi hoøa, döôùi söï thuùc ñaåy cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn ban söï soáng vaø vôùi söï taùo baïo cuûa tin möøng.
Tính ñoàng nghò, thöøa taùc vuï, vai troø tích cöïc cuûa giaùo daân vaø ñôøi soáng thaùnh hieán
Thaùch ñoá laø dieãn giaûi caùc daáu hieäu cuûa thôøi ñaïi döôùi aùnh saùng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, vaø nhaän dieän neûo ñöôøng phaûi ñi theo ñeå phuïc vuï keá hoaïch cuûa Thieân Chuùa. Caùc hình thöùc thi haønh tính ñoàng nghò raát ña daïng vaø phaûi ñöôïc phaân quyeàn, chuù yù ñeán caùc dieãn trình ñòa phöông, maø khoâng laøm suy yeáu caùc moái daây noái keát vôùi caùc Giaùo hoäi chò em vaø vôùi Giaùo hoäi hoaøn caàu. Lieân tuïc vôùi Coâng ñoàng Vatican II, tính ñoàng nghò, ñöôïc dieãn dòch thaønh tính ñoàng traùch nhieäm vaø thöøa taùc vuï cuûa moïi ngöôøi; baèng caùch ñaëc bieät chuù yù ñeán söï tham gia cuûa giaùo daân, caû nam vaø nöõ, ñöôïc coi laø "caùc dieãn vieân öu tuyeån". Taøi lieäu giaûi thích, söï tham gia cuûa giaùo daân, caû veà tham khaûo laãn laãn vieäc ra quyeát ñònh trong cuoäc soáng vaø söù meänh cuûa Giaùo hoäi, phaûi ñöôïc taêng cöôøng vaø môû roäng, baét ñaàu vôùi vieäc coå vuõ vaø trao quyeàn caùc thöøa taùc vuï "cho nam giôùi vaø nöõ giôùi theo nguyeân taéc coâng baèng".
Taøi lieäu ñeà nghò raèng caùc Giaùm muïc "coù theå uûy thaùc, trong moät thôøi gian chuyeân bieät, khi khoâng coù linh muïc, vieäc thi haønh chaêm soùc muïc vuï cuûa caùc coäng ñoàng cho moät ngöôøi khoâng ñöôïc trao ban phaåm tính linh muïc, nhöng laø thaønh vieân cuûa coäng ñoàng". Taøi lieäu quy ñònh roõ, traùch nhieäm ñoái vôùi coäng ñoàng vaãn thuoäc veà vò muïc töû.
Thöôïng hoäi ñoàng sau ñoù ñeà nghò ñôøi soáng thaùnh hieán "neân coù khuoân maët Amazon", baét ñaàu vôùi vieäc cuûng coá caùc ôn goïi baûn xöù. Beân trong ñeà nghò naøy laø vieäc nhaán maïnh ñeán tính haønh trình (itinerancy) cuûa nhöõng ngöôøi thaùnh hieán ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ngheøo khoå vaø bò loaïi tröø nhaát. Taøi lieäu cuõng yeâu caàu raèng vieäc ñaøo taïo phaûi taäp trung vaøo tính hoäi nhaäp vaên hoùa, vieäc hoäi nhaäp vaên hoùa vaø ñoái thoaïi giöõa caùc neàn linh ñaïo vaø caùc vuõ truï quan cuûa Amazon.
Moät khoaûnh khaéc thuaän lôïi cho phuï nöõ
Moät khoâng gian roäng raõi trong Taøi lieäu ñaõ ñöôïc daønh cho söï hieän dieän cuûa phuï nöõ. Nhö söï khoân ngoan cuûa caùc baäc toå tieân ñaõ cho thaáy, meï ñaát coù khuoân maët nöõ tính; vaø trong theá giôùi baûn ñòa, phuï nöõ laø "moät hieän dieän soáng ñoäng vaø coù traùch nhieäm trong vieäc phaùt huy con ngöôøi". Thöôïng hoäi ñoàng yeâu caàu tieáng noùi cuûa phuï nöõ ñöôïc laéng nghe, hoï ñöôïc hoûi yù kieán, hoï ñöôïc tham gia moät caùch cöông quyeát hôn vaøo vieäc ñöa ra quyeát ñònh, hoï coù theå ñoùng goùp vaøo tính ñoàng nghò cuûa giaùo hoäi, vaø naém quyeàn laõnh ñaïo maïnh meõ hôn trong Giaùo hoäi, trong caùc hoäi ñoàng muïc vuï, hay "ngay caû trong caùc laõnh vöïc cai quaûn". Laø caùc nhaân vaät chuû ñaïo vaø nhöõng ngöôøi baûo veä saùng theá vaø cuûa ngoâi nhaø chung, phuï nöõ thöôøng laø "naïn nhaân cuûa baïo löïc theå xaùc, luaân lyù vaø toân giaùo, bao goàm caû naïn dieät nöõ [feminicide]". Baûn vaên taùi khaúng ñònh cam keát cuûa Giaùo Hoäi trong vieäc baûo veä caùc quyeàn lôïi cuûa hoï, ñaëc bieät ñoái vôùi caùc phuï nöõ di cö. Ñoàng thôøi, noù coâng nhaän caùc thöøa taùc vuï ñöôïc Chuùa Gieâsu giao phoù cho phuï nöõ vaø keâu goïi "duyeät laïi Töï Saéc Ministeria quaedam cuûa Thaùnh Phaoloâ VI, ñeå, khi ñöôïc ñaøo taïo vaø chuaån bò thoûa ñaùng, phuï nöõ cuõng coù theå nhaän ñöôïc caùc thöøa taùc vuï giuùp leã (acolyte) vaø ñoïc saùch, song song vôùi caùc thöøa taùc vuï khaùc hoï voán ñaõ thi haønh.
Moät caùch chuyeân bieät, trong nhöõng boái caûnh trong ñoù caùc coäng ñoàng Coâng Giaùo ñöôïc höôùng daãn bôûi phuï nöõ, taøi lieäu yeâu caàu thaønh laäp moät thöøa taùc vuï coâng nhaän phuï nöõ laø nhaø laõnh ñaïo cuûa coäng ñoàng. Thöôïng hoäi ñoàng nhaän ñònh raèng nhieàu cuoäc tham vaán veà Amazon muoán coù "chöùc phoù teá vónh vieãn cho phuï nöõ", moät chuû ñeà hieän dieän raát nhieàu trong dieãn trình laøm vieäc cuûa Thöôïng hoäi ñoàng taïi Vatican. Taøi lieäu baøy toû mong muoán cuûa nhöõng ngöôøi tham gia Thöôïng hoäi ñoàng ñöôïc chia seû kinh nghieäm cuûa hoï vaø caùc suy tö ñaõ xuaát hieän töø tröôùc ñeán nay vôùi "UÛy ban nghieân cöùu veà chöùc phoù teá Phuï nöõ", ñöôïc thaønh laäp naêm 2016 bôûi Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ vaø "chôø ñôïi keát quaû".
Caùc phoù teá vónh vieãn
Vieäc coå vuõ, huaán luyeän vaø hoã trôï caùc phoù teá vónh vieãn ñöôïc moâ taû laø khaån caáp. Phoù teá, döôùi quyeàn cuûa Ñöùc Giaùm Muïc, laø ñeå phuïc vuï coäng ñoàng, vaø ngaøy nay coù nghóa vuï coå vuõ sinh thaùi toaøn dieän, phaùt trieån con ngöôøi, chaêm soùc veà muïc vuï vaø xaõ hoäi vaø phuïc vuï nhöõng ngöôøi gaëp phaûi tình huoáng deã bò toån thöông vaø ngheøo ñoùi, khieán hoï gioáng nhö Chuùa Kitoâ. Do ñoù, caàn phaûi nhaán maïnh vaøo söï ñaøo taïo lieân tuïc, ñöôïc ñaùnh daáu baèng hoïc taäp hoïc thuaät vaø thöïc haønh muïc vuï, trong ñoù vôï vaø con caùi öùng vieân cuõng tham gia. Thöôïng hoäi ñoàng quy ñònh roõ, giaùo trình ñaøo taïo neân bao goàm caùc chuû ñeà uûng hoä ñoái thoaïi ñaïi keát, lieân toân giaùo vaø lieân vaên hoùa; lòch söû Giaùo hoäi taïi Amazon; caûm giôùi vaø tính duïc; vuõ truï quan baûn ñòa; vaø sinh thaùi toaøn dieän. Noù khuyeán nghò raèng caùc ñoäi ñaøo taïo goàm caùc thöøa taùc vieân thuï phong vaø haøng giaùo daân vaø vieäc ñaøo taïo caùc phoù teá vónh vieãn trong töông lai trong caùc coäng ñoàng baûn ñòa soáng doïc theo caùc doøng soâng ñöôïc khuyeán khích.
Vieäc ñaøo taïo caùc linh muïc
Vieäc ñaøo taïo caùc linh muïc neân ñöôïc hoäi nhaäp vaên hoùa: caàn phaûi chuaån bò caùc muïc töû bieát soáng Tin Möøng; bieát giaùo luaät; bieát caûm thöông, theo göông Chuùa Gieâsu; soáng gaàn guõi vôùi moïi ngöôøi; coù khaû naêng laéng nghe, chöõa laønh vaø an uûi, maø khoâng tìm caùch aùp ñaët baûn thaân; bieåu loä söï dòu daøng cuûa Chuùa Cha. Trong lónh vöïc ñaøo taïo chöùc linh muïc, Taøi lieäu hy voïng bao goàm caùc moân hoïc nhö sinh thaùi toaøn dieän, thaàn hoïc sinh thaùi, thaàn hoïc saùng theá, thaàn hoïc baûn ñòa, linh ñaïo sinh thaùi, lòch söû Giaùo hoäi Amazon vaø nhaân chuûng hoïc vaên hoùa Amazon. Thöôïng hoäi ñoàng khuyeán caùo raèng caùc trung taâm ñaøo taïo, thích ñaùng hôn, neân ñöôïc ñöa vaøo thöïc teá cuûa Amazon, vaø nhöõng ngöôøi treû khoâng phaûi ngöôøi Amazon neân coù cô hoäi tham gia vaøo vieäc ñaøo taïo nhö vaäy ôû khu vöïc Amazon.
Tham döï bí tích Thaùnh Theå vaø vieäc phong chöùc linh muïc
Vieäc tham döï Thaùnh Theå laø trung taâm cuûa coäng ñoàng Kitoâ giaùo. Theá nhöng, Thöôïng hoäi ñoàng nhaän ñònh, nhieàu coäng ñoàng giaùo hoäi trong laõnh thoå Amazon gaëp khoù khaên raát lôùn trong vieäc tieáp caän Bí tích Thaùnh Theå. Coù theå caû nhieàu thaùng hoaëc thaäm chí caû nhieàu naêm, moät linh muïc môùi coù theå trôû laïi coäng ñoàng ñeå cöû haønh Thaùnh leã hoaëc ban caùc Bí tích Hoøa giaûi vaø Xöùc daàu. Taøi lieäu taùi khaúng ñònh vieäc ñaùnh giaù cao luaät soáng ñoäc thaân nhö moät hoàng phuùc cuûa Thieân Chuùa, vì noù cho pheùp linh muïc coáng hieán troïn veïn con ngöôøi cuûa ngaøi cho vieäc phuïc vuï coäng ñoàng, vaø taøi lieäu laøm môùi laïi lôøi caàu xin cho coù nhieàu ôn goïi vaøo loái soáng ñoäc thaân. Nhìn nhaän raèng, "kyû luaät naøy khoâng ñöôïc yeâu caàu bôûi chính baûn chaát cuûa chöùc linh muïc"; vaø xem xeùt khoaûng roäng meânh moâng cuûa laõnh thoå Amazon vaø söï khan hieám caùc thöøa taùc vieân thuï phong, Taøi lieäu cuoái cuøng ñeà nghò "caùc thaåm quyeàn coù naêng quyeàn thieát laäp caùc tieâu chuaån vaø tö thaùi, trong khuoân khoå cuûa Lumen gentium 26, ñeå phong chöùc linh muïc cho nhöõng ngöôøi ñaøn oâng phuø hôïp, nhöõng ngöôøi ñaõ taïo laäp hôïp phaùp moät gia ñình oån ñònh, ñöôïc coäng ñoàng toân troïng, nhöõng ngöôøi ñaõ soáng chöùc phoù teá vónh vieãn moät caùch coù hieäu quaû vaø laø nhöõng ngöôøi ñaõ nhaän ñöôïc moät söï ñaøo taïo thoûa ñaùng veà chöùc linh muïc ñeå duy trì ñôøi soáng cuûa coäng ñoàng Kitoâ giaùo qua vieäc rao giaûng Lôøi Chuùa vaø cöû haønh caùc Bí tích ôû nhöõng vuøng xa xoâi nhaát cuûa Amazon. Taøi lieäu xaùc ñònh raèng, veà phöông dieän naøy, "moät soá vò uûng hoä phöông thöùc phoå quaùt hôn ñoái vôùi chuû ñeà".
Moät cô caáu giaùo hoäi vuøng haäu Thöôïng hoäi ñoàng, vaø moät ñaïi hoïc Amazon
Thöôïng hoäi ñoàng ñeà nghò taùi cô caáu hoùa caùc Giaùo hoäi ñòa phöông theo quan ñieåm Toaøn Vuøng Amazon, thay ñoåi kích thöôùc caùc khu vöïc ñòa lyù roäng lôùn cuûa nhieàu giaùo phaän; gom thaønh nhoùm caùc Giaùo hoäi ñaëc thuø hieän ñang coù maët trong cuøng moät khu vöïc; vaø taïo ra moät Quyõ Amazon cho muïc ñích truyeàn giaûng tin möøng. YÙ töôûng taïo ra moät cô caáu giaùo hoäi vuøng haäu Thöôïng Hoäi Ñoàng, ñöôïc toå chöùc cuøng vôùi REPAM vaø CELAM, ñeå tieáp nhaän nhieàu ñeà nghò xuaát hieän taïi Thöôïng hoäi ñoàng. Trong lónh vöïc giaùo duïc, coù ñeà nghò thaønh laäp moät tröôøng ñaïi hoïc Coâng Giaùo vuøng Amazon, döïa treân nghieân cöùu lieân ngaønh, hoäi nhaäp vaên hoùa vaø ñoái thoaïi lieân vaên hoùa, vaø Kinh thaùnh trong khi toân troïng caùc phong tuïc vaø truyeàn thoáng cuûa ngöôøi baûn ñòa.
Moät nghi leã Amazon
Ñeå ñaùp öùng theo phong caùch Coâng Giaùo ñích thöïc yeâu caàu cuûa coäng ñoàng Amazon muoán thích nghi phuïng vuï baèng caùch söû duïng vieãn kieán cuûa hoï veà theá giôùi, caùc truyeàn thoáng, bieåu töôïng vaø nghi thöùc goác cuûa hoï, cô caáu giaùo hoäi noùi ôû treân ñöôïc yeâu caàu thieát laäp moät uûy ban coù naêng quyeàn uûy nhieäm moät cuoäc nghieân cöùu veà vieäc khai trieån moät nghi leã Amazon coù theå "phaùt bieåu gia taøi phuïng vuï, thaàn hoïc, kyû luaät vaø linh ñaïo cuûa Amazon". Moät nghi leã nhö vaäy seõ laø moät boå sung cho 23 nghi leã rieâng bieät ñaõ coù trong Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, laøm phong phuù theâm coâng vieäc truyeàn giaûng tin möøng; khaû naêng phaùt bieåu nieàm tin vaøo neàn vaên hoùa cuûa rieâng mình; vaø caûm thöùc phaân quyeàn vaø tính hôïp ñoaøn maø Giaùo Hoäi Coâng Giaùo coù theå phaùt bieåu. Gôïi yù cuõng ñöôïc ñöa ra laø moät nghi leã giaùo hoäi nhö vaäy seõ boå sung cho caùch thöùc trong ñoù ngöôøi Amazon chaêm soùc laõnh thoå vaø lieân quan ñeán nguoàn nöôùc cuûa hoï. Cuoái cuøng, ñeå khuyeán khích dieãn trình hoäi nhaäp vaên hoùa ñöùc tin, Thöôïng hoäi ñoàng baøy toû nhu caàu caáp thieát phaûi thaønh laäp caùc uûy ban ñeå dòch thuaät vaø soaïn thaûo caùc baûn vaên Kinh thaùnh vaø phuïng vuï baèng caùc ngoân ngöõ ñòa phöông, "duy trì chaát theå caùc bí tích vaø thích nghi chuùng vôùi moâ thöùc, maø khoâng queân ñieàu chuû yeáu". AÂm nhaïc vaø ca haùt cuõng neân ñöôïc khuyeán khích ôû bình dieän phuïng vuï.
Trong phaàn keát luaän Taøi lieäu, caùc Nghò phuï Thöôïng Hoäi Ñoàng khaån caàu söï baûo veä cuûa Trinh nöõ Amazon, Meï cuûa Amazon, ñöôïc toân suøng döôùi nhieàu danh hieäu khaùc nhau trong vuøng.