Caûi tieán Hieäp Öôùc Hang Toaïi Ñaïo,
öu tieân choïn ngöôøi ngheøo vaø baûo veä moâi tröôøng
Chuyeän beân leà Thöôïng Hoäi Ñoàng Amazon: Caûi tieán Hieäp Öôùc Hang Toaïi Ñaïo, öu tieân choïn ngöôøi ngheøo vaø baûo veä moâi tröôøng.
Vuõ Vaên An
Vatican (VietCatholic News 20-10-2019) - Vatican News hoâm nay loan tin: moät nhoùm Nghò Phuï Thöôïng Hoäi Ñoàng laëp laïi "Hieäp Öôùc Hang Toaïi Ñaïo". Trang tin naøy cho hay, theo chaân moät soá Nghò Phuï Coâng Ñoàng (Vatican II) naêm 1965, moät nhoùm tham döï vieân taïi Thöôïng Hoäi Ñoàng Amazon ñaõ tôùi Hang Toaïi Ñaïo Domitilla ñeå taùi khaúng ñònh phöông thöùc thôøi danh "öu tieân choïn ngöôøi ngheøo".
Coøn nhôù ngaøy 16 thaùng 11 naêm 1965, chæ maáy ngaøy tröôùc khi beá maïc Coâng Ñoàng Vatican II, 42 Nghò Phuï Coâng ñoàng ñaõ cöû haønh moät Thaùnh Leã taïi Hang Toaïi Ñaïo Domitilla, khaån xin Thieân Chuùa ban ôn "trung thaønh vôùi tinh thaàn cuûa Chuùa Gieâsu" trong vieäc phuïc vuï ngöôøi ngheøo. Sau khi cöû haønh Thaùnh Leã aáy, caùc ngaøi ñaõ kyù "Hieäp Öôùc Toaïi Ñaïo veà Moät Giaùo Hoäi Ngheøo vaø Phuïc Dòch". Sau ñoù, hôn 500 Nghò Phuï Coâng Ñoàng ñaõ ghi teân caùc ngaøi vaøo Hieäp Öôùc.
Theo chaân caùc Nghò Phuï Coâng Ñoàng, phaùc thaûo caùc neûo ñöôøng môùi
Hôn 50 naêm sau, di saûn cuûa caùc Nghò Phuï Coâng ñoàng ñaõ ñöôïc noái tieáp bôûi moät nhoùm tham döï vieân taïi Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc cho vuøng Toaøn-Amazon, moät Thöôïng Hoäi Ñoàng ñang taäp chuù vaøo chuû ñeà "Nhöõng neûo ñöôøng môùi cho Giaùo hoäi vaø cho moät heä sinh thaùi toaøn dieän". Ñöùc Hoàng Y Claudio Hummes, Toång töôøng trình vieân cuûa Thöôïng hoäi ñoàng, ñaõ chuû trì thaùnh leã taïi hang toaïi ñaïo, sau ñoù, caùc Nghò phuï Thöôïng hoäi ñoàng ñaõ kyù moät "Hieäp öôùc Toaïi Ñaïo môùi veà Ngoâi nhaø chung. Veà moät Giaùo hoäi coù khuoân maët Amazon, ngöôøi ngheøo vaø ngöôøi phuïc dòch, tieân tri vaø Samaritanoâ".
Ñöùc Hoàng Y Hummes: Thöôïng hoäi ñoàng laø hoa traùi cuûa Coâng ñoàng
Trong baøi giaûng, Ñöùc Hoàng Y Hummes nhaéc laïi raèng caùc Hang Toaïi Ñaïo laø nhöõng nghóa trang coå xöa nôi caùc Kitoâ höõu choân caát caùc vò töû ñaïo cuûa hoï. Ngaøi noùi, "Ñaây thöïc söï laø ñaát thaùnh". Ngaøi noùi theâm, nôi naøy nhaéc nhôû chuùng ta veà thôøi kyø ñaàu tieân cuûa Giaùo hoäi: thôøi kyø khoù khaên, ñöôïc ñaùnh daáu bôûi söï baùch haïi nhöng cuõng bôûi vieäc traøn ñaày ñöùc tin. Ñöùc Hoàng Y Hummes noùi, Giaùo hoäi, "phaûi luoân trôû veà coäi nguoàn cuûa noù ôû ñaây vaø ôû Gieârusalem".
Ñöùc Hoàng Y sau ñoù ñaõ khaúng ñònh, Thöôïng hoäi ñoàng laø hoa traùi cuûa Coâng ñoàng Vatican II. Nhöõng caùch thöùc môùi meû ñang ñöôïc tìm kieám ñeå thöïc hieän söù meänh loan baùo Lôøi Chuùa. Roài ngaøi nhaán maïnh, caùc teä naïn lôùn cuûa theá giôùi laø do tieàn baïc nuoâi döôõng tham nhuõng, xung ñoät, doái traù. Ñöùc Hoàng Y Hummes keát luaän, Giaùo hoäi phaûi luoân luoân "caàu nguyeän".
Hieäp öôùc Toaïi ñaïo veà Ngoâi nhaø Chung
Trong taøi lieäu ñöôïc kyù hoâm Chuùa Nhaät, caùc tham döï vieân Thöôïng Hoäi Ñoàng Amazon nhaéc laïi raèng caùc ngaøi chia seû nieàm vui ñöôïc soáng giöõa nhieàu ngöôøi daân baûn ñòa, cö daân caùc bôø soâng, di daân vaø caùc coäng ñoàng ngoaïi oâ. Vôùi hoï, caùc ngaøi ñaõ traûi nghieäm "söùc maïnh cuûa Tin Möøng hoaït ñoäng nôi nhöõng ngöôøi nhoû beù nhaát". Taøi lieäu vieát, "cuoäc gaëp gôõ vôùi nhöõng daân toäc naøy thaùch thöùc chuùng ta vaø môøi goïi chuùng ta böôùc vaøo moät cuoäc soáng ñôn giaûn hôn ñeå chia seû vaø cho ñi nhöng khoâng". Nhöõng vò kyù teân vaøo taøi lieäu cam keát seõ "ñoåi môùi phöông thöùc öu tieân choïn ngöôøi ngöôøi ngheøo", töø boû "moïi loaïi naõo traïng vaø tö theá thöïc daân" vaø coâng boá "söï môùi laï giaûi phoùng cuûa Tin Möøng Chuùa Gieâsu Kitoâ". Hoï cuõng cam keát coâng nhaän "caùc thöøa taùc vuï Giaùo Hoäi hieän ñaõ coù saün trong caùc coäng ñoàng" vaø tìm "caùc neûo ñöôøng môùi cho haønh ñoäng muïc vuï".
Caùc cam keát khaùc trong "Hieäp öôùc Toaïi Ñaïo veà Ngoâi nhaø Chung" bao goàm caùc cam keát "böôùc ñi trong tinh thaàn ñaïi keát vôùi caùc coäng ñoàng Kitoâ giaùo khaùc" vaø "ñaûm nhieäm moät loái soáng haïnh phuùc ñaïm baïc hôn tröôùc traän tuyeát lôû cuûa chuû nghóa tieâu thuï". Caùc nghò phuï kyù teân cuõng höùa seõ thöøa nhaän "caùc thöøa taùc vuï giaùo hoäi ñaõ ñang hieän dieän trong caùc coäng ñoàng" vaø tìm kieám "nhöõng neûo ñöôøng môùi cho haønh ñoäng muïc vuï".
Caùc vò kyù teân tuyeân boá, "YÙ thöùc ñöôïc söï yeáu ñuoái cuûa chuùng ta, söï ngheøo naøn vaø nhoû beù cuûa chuùng ta tröôùc caùc thaùch ñoá lôùn lao vaø nghieâm troïng ñeán theá, chuùng toâi cam keát caàu nguyeän cho Giaùo hoäi".
Ngöôøi ngheøo vaø thieân nhieân
Phöông thöùc "öu tieân choïn ngöôøi ngheøo" voán laø cuûa "Hieäp Öôùc Toaïi Ñaïo" 1965. Vaø ngöôøi daãn ñaàu phöông thöùc aáy, theo John Allen cuûa taïp chí Crux, laø Ñöùc Hoàng Y Giacomo Lercaro cuûa Bologna, YÙ, ngöôøi voán cho raèng Giaùo Hoäi seõ huy hoaøng nhaát luùc bò loät heát moïi neùt phuø vaân theá traàn.
Hieäp Öôùc treân cam keát "seõ coá gaéng soáng theo caùch thoâng thöôøng cuûa daân chuùng chuùng toâi trong taát caû nhöõng gì lieân quan ñeán nhaø ôû, thöïc phaåm, [vaø] phöông tieän di chuyeån... Chuùng toâi töø boû maõi maõi veû beà ngoaøi vaø thöïc chaát cuûa giaàu coù, nhaát laø trong loái aên maëc... vaø caùc bieåu töôïng laøm baèng quùy kim".
Allen cho raèng kieán truùc sö cuûa Hieäp Öôùc laø Ñöùc Toång Giaùm Muïc Heùlder Caâmara cuûa Olinda vaø Recife ôû Ba Taây, ngöôøi sau naøy trôû thaønh cha ñôõ ñaàu cuûa thaàn hoïc giaûi phoùng. Tuy nhieân, ngöôøi gaây caûm höùng cho noù laø Ñöùc Hoàng Y Lercaro, vò Hoàng Y ñaõ laøm caû Coâng Ñoàng Vatican II nhö bò ñieän giaät vôùi baøi dieãn vaên naêm 1962 trong ñoù, ngaøi nhaán maïnh raèng ñöùc khoù ngheøo vaø phöông thöùc öu tieân choïn ngöôøi ngheøo cuûa Giaùo Hoäi phaûi laø nguyeân lyù toå chöùc cuûa toaøn boä Coâng ñoàng.
Ñöùc Cha Luigi Bettazzi laø Giaùm Muïc Phuï Taù cuûa Ñöùc Hoàng Y Lercaro vaøo naêm 1965 khi ngaøi kyù teân vaøo Hieäp öôùc Toaïi Ñaïo, cho thaáy söï uûng hoä cuûa Ñöùc Hoàng Y. Naêm nay 95 tuoåi, Ñöùc Cha laø vò kyù thöï Hieäp öôùc Toaïi Ñaïo duy nhaát coøn soáng.
Theo Allen, nhöõng ngöôøi nghieân cöùu lòch söû Vatican II cho baïn hay trong nhöõng naêm tieáp sau Vatican II, phaàn lôùn ngöôøi ta moâ taû coâng ñoàng naøy nhö laø nhöõng cuoäc tranh luaän noäi boä giöõa phe caáp tieán muoán caûi toå tín lyù, phuïng vuï, luaân lyù tính duïc nhieàu hôn, vaø phe baûo thuû sôï raèng caùc caûi toå kia ñi quaù xa.
Nhöng Ñöùc Hoàng Y Lercaro khoâng vöôùng vaøo hai thaùi cöïc aáy, ngaøi ñeà nghò phöông thöùc thöù ba: ít tranh chaáp noäi boä, nhieàu dieãn ñaøn hôn cho ngöôøi ngheøo vaø nhöõng ngöôøi bò chaø ñaïp treân theá giôùi.
Theo Allen, hoài aáy, moät chuû tröông nhö vaäy nghe nhö thieân coäng vaø choáng tö baûn Phöông Taây thaùi quaù! Nhöng noù laïi tìm ñöôïc ñöøông thaåm thaáu vaøo Chaâu Myõ La Tinh, nôi noù "bieán thaùi" thaønh nhieàu hình thöùc khaùc nhau, khoâng chæ laø thaàn hoïc giaûi phoùng cuûa Dom Heùlder maø coùn teología del pueblo (thaàn hoïc nhaân daân) ôû AÙ Caên Ñình, raát gaây aûnh höôûng tôùi vò linh muïc treû Doøng Teân coù teân laø Jorge Mario Bergoglio.
Nhöng khi leân ngoâi Giaùo Hoaøng, vò linh muïc treû treân ñaõ khai trieån theâm phöông thöùc "öu tieân choïn ngöôøi ngheøo" baèng caùch noái noù vôùi "öu tieân baûo veä Ngoâi Nhaø Chung cuûa chuùng ta" töùc moâi tröôøng.
Chöõ moâi tröôøng cuõng coù theå bò hieåu laàm neân ngaøi ñaõ choïn moät chuû ñeà heát söùc cuï theå, chuyeân bieät vaø roõ nhö ban ngaøy ñeå noái keát ngöôøi ngheøo vaø thieân nhieân: Röøng Amazon. ÔÛ ñaáy, caû ngöôøi ngheøo vaø thieân nhieân ñeàu ñaùng ñöôïc baûo veä nhö nhau. Xeùt cho cuøng thieân nhieân ôû Amazon laø moät thieân nhieân traàn truïi chöa bò ñoåi thay bôûi caùc caûi taân kyõ thuaät vaø do ñoù traàn truïi chæ coù trôøi maây soâng nöôùc ñaát ñai cuøng caây coái daõ thuù vaø... ngöôøi ngheøo. Ngöôøi ngheøo chæ coù nhöõng nôi nhö theá ñeå soáng. Thieân nhieân chöa bò loøng tham con ngöôøi khai thaùc traàn truïi gioáng nhö hoï. Söï noái keát naøy môùi laø taäp chuù cuûa Thöôïng Hoäi Ñoàng Amazon.
Nhöng khi loan baùo trieäu taäp Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc veà Amazon, moät cuoäc tranh luaän gay gaét trong noäi boä Giaùo Hoäi laïi ñöôïc phaùt ñoäng, laùi noù veà phía tín lyù, luaân lyù tính duïc... queân haún noái keát voâ cuøng quan yeáu treân.
Chaéc chaén vì theá maø coù vieäc canh taân "Hieäp Öôùc Toaïi Ñaïo" döôùi söï höôùng daãn cuûa chính Toång Töôøng Trình Vieân Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc veà Amazon, ngöôøi chòu traùch nhieäm soaïn thaûo Taøi Lieäu Sau Cuøng, baèng caùch theâm vieäc baûo veä Ngoâi nhaø Chung. Höôùng ñi ñuùng cuûa Thöôïng Hoäi Ñoàng Amazon vì theá chaéc chaén ñöôïc duy trì.