Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Amazon
vaø ngöôøi treû tröôùc cuoäc khuûng hoaûng moâi sinh
Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Amazon vaø ngöôøi treû tröôùc cuoäc khuûng hoaûng moâi sinh.
Khaéc Baù, SJ - TNV
Vatican (Vatican News 21-10-2019) - Baét ñaàu töø ngaøy 6 thaùng 10 naêm 2019, Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc (THÑGM) Veà Amazon ñöôïc nhoùm hoïp ôû Roma, vôùi chuû ñeà: Amazon - nhöõng con ñöôøng môùi cho Giaùo Hoäi vaø neàn sinh thaùi hoïc toaøn dieän. Vôùi tinh thaàn caên baûn cuûa thaùi ñoä laéng nghe, döôùi aùnh saùng Tin Möøng, caùc Nghò Phuï höôùng ñeán vieäc naém baét caùc daáu chæ thôøi ñaïi, ñeå ñem nhöõng khuoân maët, tieáng noùi cuûa raát nhieàu thöïc taïi phong phuù khaùc nhau ñeán moät söï hieåu bieát chung, trong khi vaãn ñeå yù ñeán nhöõng neùt phong phuù vaø söï khaùc bieät. Ñoù laø neàn taûng ñeå höôùng ñeán moät söï hoaùn caûi sinh thaùi, cuõng nhö deïp boû chuû nghóa caù nhaân vaø söï thôø ô, voán laø hai thöù che maét khieán chuùng ta khoâng thaáy ñöôïc tính nghieâm troïng cuûa caùc toäi choáng laïi moâi tröôøng, voán töï chuùng laø nhöõng toäi choáng laïi Thieân Chuùa, choáng laïi con ngöôøi, nhaát laø caùc theá heä töông lai.[1]
Maëc duø chuùng ta vaãn ñang chôø ñôïi keát quaû laøm vieäc chính thöùc cuûa Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc, nhöng nhöõng dieãn tieán hieän nay döôøng nhö ñang cho thaáy raèng moät trong nhöõng daáu chæ quan troïng cuûa thôøi ñaïi maø caùc Nghò Phuï höôùng veà chính laø vai troø chuû ñoäng vaø quan troïng cuûa ngöôøi treû trong ñôøi soáng ñöùc tin, ñaëc bieät trong söù maïng baûo veä moâi tröôøng. Vì vaäy, Giaùo hoäi ñang ñaët nieàm hy voïng nôi ngöôøi treû, xem hoï laø caùc nhaân vaät chính cuûa neàn sinh thaùi toaøn dieän.
Coù theå noùi, nieàm hy voïng naøy cuõng laø ñieåm cho thaáy söï tieáp noái giöõa Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Veà Vuøng Amazon vaø Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Veà Giôùi Treû 2018. Thöïc vaäy, Toâng huaán Christus Vivis ñaõ keâu goïi theá heä ngöôøi lôùn trao chuyeån öôùc mô vaø ñaët hy voïng nôi ngöôøi treû, vì "hoï khoâng chæ laø töông lai, maø coøn laø hieän taïi cuûa theá giôùi; thaäm chí ngay luùc naøy, hoï ñang laøm phong phuù noù."[2] Tieáp noái tinh thaàn naøy, trong phieân laøm vieäc ngaøy 7 thaùng 10 naêm 2019, caùc Nghò Phuï Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Veà Vuøng Amazon ñaõ suy tö veà taàm quan troïng cuûa giôùi treû, veà "Vieäc choïn löïa ngöôøi treû" vaø ñoái thoaïi vôùi hoï trong söù maïng daán thaân cho xaõ hoäi vaø baûo veä Coâng Trình Taïo Döïng. Greta Thunberg, nhaø hoaït ñoäng moâi tröôøng treû tuoåi ngöôøi Thuî Ñieån, ñöôïc caùc Nghò Phuï neâu leân nhö moät taám göông saùng.
Vaäy, ñaâu laø nhöõng cô sôû ñeå Giaùo hoäi coù theå neâu leân nieàm nieàm hy voïng naøy, nhaát laø trong söù maïng baûo veä moâi sinh? Thieát töôûng, chuùng ta coù theå tìm thaáy ít nhaát hai ñieåm raát thöïc teá sau:
Thöù nhaát, ngöôøi treû ñang thöïc söï ñoùng vai troø tieân phong vaø tích cöïc trong vieäc baûo veä moâi tröôøng. Trong moät cuoäc phoûng vaán ôû New York, Greta Thunberg ñöôïc hoûi "taïi sao em vaø ngöôøi treû ngaøy nay ñang taäp trung quan taâm vaøo vaán ñeà bieán ñoåi khí haäu? Vaø em coù nghó taïi sao laïi coù moät söï taùch bieät hoaøn toaøn giöõa theá heä ngöôøi lôùn vaø theá heä ngöôøi treû khi noùi veà vaán ñeà moâi tröôøng?" Coâ ñaõ traû lôøi raèng, "caùch naøo ñoù, em caûm thaáy ñang bò ñe doaï caùch tröïc tieáp (bôûi söï bieán ñoåi khí haäu) [...] chuùng em thöïc söï bieát mình seõ phaûi ñoái dieän vôùi nhöõng heä quaû cuûa noù ngay trong cuoäc ñôøi cuûa mình, noù thöïc söï ñang dieãn ra, vaø seõ ngaøy caøng teä theâm [...] nôi ngöôøi treû, moái baän taâm veà moâi tröôøng lôùn hôn."[3] Theo toâi, ñaây chính laø ñieåm maáu choát. Khoâng nhö theá heä lôùn, ngöôøi treû döôøng nhö ñang nhaïy caûm hôn (moät caùch tích cöïc) vôùi söï ñe doaï cuûa khuûng hoaûng moâi tröôøng, vì hoï thöïc söï bò ñuïng chaïm vaø caûm thaáy ñoù laø vaán ñeà mình phaûi ñoái dieän. Toâi khoâng phuû nhaän nhöõng ñoùng goùp vaø daán thaân raát lôùn cho moâi sinh cuûa moät soá ngöôøi lôùn; tuy nhieân, raát nhieàu ngöôøi thuoäc theá heä naøy, nhaát laø caùc chính trò gia vaø nhöõng ngöôøi laøm kinh teá kieåu 'con buoân', chæ xem 'baûo veä moâi tröôøng' nhö moät quaân côø trong vaùn baøi chính trò, kinh teá cuûa hoï. Ñoù laø moät thöïc traïng. Taát nhieân, khoâng vì theá maø chuùng ta cho pheùp theá heä ngöôøi lôùn ñöôïc töï do tieáp tuïc voâ traùch nhieäm, nhöng roõ raøng chuùng ta khoù coù theå chôø mong nhieàu ôû hoï trong söù maïng giaûi quyeát cuoäc khuûng hoaûng moâi sinh hieän nay, maø seõ chôø mong nhieàu hôn ôû ngöôøi treû.
Nhöõng gì noùi treân ñaây veà vai troø cuûa ngöôøi treû khoâng coøn laø lyù thuyeát, maø ñaõ dieãn ra treân thöïc teá. Thaät vaäy, trong nhöõng naêm qua, ñaõ coù raát nhieàu saùng kieán cuûa caùc baïn treû veà baûo veä moâi tröôøng. Ví duï, haøng trai 22 tuoåi ngöôøi Haø Lan Boyan Slat ñaõ saùng cheá ra heä thoáng maùy moùc thu goùp raùc thaûi ôû ngoaøi bieån. Nhieàu baïn treû ñaõ laäp ra caùc phong traøo hay hieäp hoäi hoaït ñoäng moâi tröôøng, vaø ñaõ mang laïi hieäu quaû raát toát. Coù nhöõng baïn treû chöa ñöa ra ñöôïc saùng kieán gì lôùn, nhöng hoï saün saøng daán thaân vaøo tinh thaàn baûo veä moâi tröôøng, baèng caùch hoaø mình vaøo caùc phong traøo gaây yù thöùc. Nhieàu baïn treû cuõng baét ñaàu coù quan nieäm môùi veà loái soáng: thay vì quan nieäm veà moät loái soáng 'ñaúng caáp' theo nghóa coù ñuû caùc tieän ích vaät chaát, hoï quan nieäm veà loái soáng 'ñeïp' theo nghóa giaûn dò, haøi hoaø vôùi thieân nhieân.
Ngay caû ôû Vieät Nam, trong vaøi naêm qua, ñaõ coù nhöõng vieäc laøm baûo veä moâi tröôøng raát thieát thöïc, chuû yeáu do ngöôøi treû khôûi xöôùng. Ví duï, moät soá baïn treû saûn xuaát oáng huùt coû ñeå thay theá cho oáng nhöïa. Nhieàu nhoùm baïn treû cuõng thaønh laäp caùc nhoùm ñi doïn deïp raùc ôû caùc doøng soâng; hay moät nhoùm baïn treû thaønh laäp chöông trình Save Sôn Ñooøng ñeå baûo veä hang ñoäng lôùn nhaát theá giôùi khoûi nhöõng döï aùn khai thaùc noù caùch böøa baõi. Môùi ñaây nhaát, baïn Nguyeãn thò Thu Trang, saùng laäp vaø giaùm ñoác ñieàu haønh WildAct, toå chöùc phi chính phuû hoaït ñoäng trong lónh vöïc baûo toàn ñoäng vaät hoang daõ vaø moâi tröôøng, ñöôïc BBC vinh danh laø moät trong 100 phuï nöõ aûnh höôûng nhaát naêm 2019.[4]
Thöù hai, nhö caùc Nghò Phuï Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc nhaán maïnh, taâm hoàn ngöôøi treû muoán xaây döïng moät theá giôùi toát ñeïp hôn, vì hoï ñaïi dieän cho moät hoïc thuyeát xaõ hoäi ñang chuyeån ñoäng. Giôùi treû ngaøy nay coù khuynh höôùng quan nieäm veà troïng taâm ñôøi soáng xaõ hoäi khaùc vôùi theá heä tröôùc, trong ñoù nhieàu baïn caûm thaáy caàn thieát laäp moái quan heä môùi ñoái vôùi Coâng Trình Taïo Döïng, moät moái quan heä khoâng mang tính khai thaùc, maø chuù yù ñeán noãi thoáng khoå cuûa haønh tinh.[5] Vì theá, chuùng ta hy voïng raèng, khi ñöôïc hoã trôï hôïp lyù, nhaát laø qua ñoái thoaïi vaø bieän phaân, ngöôøi treû coù theå daán thaân maïnh meõ hôn cho vieäc baûo veä Coâng Trình Taïo Döïng, khoâng phaûi theo kieåu khaåu hieäu "xanh vaø hôïp thôøi", maø höôùng ñeán nhöõng thay ñoåi ôû taàm möùc loái soáng vaø cô caáu xaõ hoäi, trong tinh thaàn lieân ñôùi vôùi nhaân loaïi vaø vôùi haønh tinh.
Caâu hoûi ñaët ra: moät caùch cuï theå, laøm sao ñeå giuùp ngöôøi treû coù nhieàu töï do, nguoàn löïc, 'saân chôi', ñeå hoï phaùt huy toái ña tinh thaàn vaø khaû naêng cuûa mình trong vieäc baûo veä moâi tröôøng?
Theo toâi, moät trong nhöõng ñieàu quan troïng nhaát laø phaûi giuùp hoï tieáp caän thoâng tin veà moâi tröôøng. Roõ raøng, baèng caûm quan, ngöôøi treû coù theå caûm nhaän raát roõ nhöõng thay ñoåi vaø taùc ñoäng tieâu cöïc cuûa moâi tröôøng. Tuy nhieân, hoï seõ coù yù thöùc vaø phöông höôùng haønh ñoäng hôn nöõa neáu hoï coù ñöôïc nhöõng thoâng tin cuï theå. Ví duï nhö ôû Vieät Nam hieän nay, beân caïnh vaán ñeà chung laø bieán ñoåi khí haäu, chuùng ta ñang phaûi ñoái dieän vôùi vaán ñeà oâ nhieãm, töø oâ nhieãm khoâng khí, oâ nhieãm nguoàn nöôùc, oâ nhieãm thöùc aên, oâ nhieãm ñaát ñai. Raát nhieàu baïn treû haún ñang quan taâm vaø tìm phöông höôùng giaûi quyeát tröôùc vaán ñeà naøy. Nhöng khoâng deã ñeå hoï coù theå tieáp caän vaø toång hôïp caùc thoâng tin cuï theå lieân quan ñeán noù. Vì theá, caùch giuùp hoï toát nhaát maø theá heä ngöôøi lôùn, nhaát laø caùc quan chöùc, coù theå laøm laø baïch hoaù caùc thoâng tin veà moâi tröôøng. Ví duï, caàn thoâng tin roõ haøng naêm Vieät Nam saûn xuaát vaø nhaäp khaåu bao nhieâu taán thuoác tröø saâu vaø caùc loaïi chaát hoaù sinh khaùc coù khaû naêng gaây haïi cho moâi tröôøng? Chuùng ta coù bao nhieâu maùy coâng nhieäp naëng, thaûi ra nhöõng loaïi khí, buïi naøo?
Ñieàu thöù hai maø ngöôøi lôùn coù theå laøm laø haõy trao 'khoâng gian töï do' cho ngöôøi treû phaùt huy söï daán thaân cuûa hoï, baèng caùch toân troïng nhöõng saùng kieán vaø loái soáng, neáu nhöõng ñieàu ñoù töông hôïp vôùi vieäc baûo veä moâi tröôøng, cho duø chuùng coù theå ñi ngöôïc laïi caùc quan nieäm vaø suy nghó cuûa mình. Neáu chuùng ta khoâng trao caùc nguoàn löïc hoaëc khoâng ñoàng haønh vôùi hoï, thì ít ra chuùng ta haõy ñöøng caûn trôû moái baän taâm vaø loøng daán thaân cho moâi tröôøng cuûa hoï. Coù theå ngöôøi lôùn caûm thaáy ít bò ñuïng chaïm bôûi khuûng hoaûng moâi tröôøng nhö ngöôøi treû, vì cô theå chuùng ta ñaõ ñuû giaø, vì heä mieãn dòch cuûa chuùng ta ñuû maïnh, vaø vì taâm lyù cuûa chuùng ta ñaõ höôùng veà 'trieàn doác beân kia'. Nhöng chuùng ta caàn phaûi ñeå cho mình ñöôïc ñuïng chaïm bôûi noãi ñau cuûa ngöôøi treû, nghe ñöôïc tieáng keâu cuûa hoï tröôùc thaûm traïng moâi tröôøng maø hoï thaáy bò ñuïng chaïm caùch roõ reät.
Veà phía caùc baïn treû: khoâng phaûi taát caû ngöôøi treû ñaõ yù thöùc vaø daán thaân cho söù maïng baûo veä moâi tröôøng, vì vaãn coøn raát nhieàu baïn ñang chaïy theo nhöõng muïc ñích, loái soáng kieåu chuû nghóa tieâu thuï. Nhöng caùc baïn phaûi chaân thaønh vôùi caûm nhaän cuûa mình veà taùc haïi ñích thöïc cuûa khuûng hoaûng moâi tröôøng maø theá heä mình ñang vaø seõ phaûi ñoái dieän; vaø phaûi tin vaøo söùc maïnh töø söï daán thaân cuûa mình tröôùc thöïc traïng naøy. Duø cho caùc baïn chöa ñöôïc trao quyeàn ñaày ñuû, chöa taïo ñöôïc nhöõng chöông trình hoaït ñoäng roõ raøng, thì caùc baïn vaãn coøn moät khí cuï raát hieäu quaû: tieáng noùi. Caùc baïn caàn söû duïng söùc maïnh cuûa noù! Vì theá, ngay caû khi bò thaát voïng vì söï im laëng cuûa ña soá xung quanh mình, nhaát laø cuûa theá heä ngöôøi lôùn, thì caùc baïn cuõng haõy can ñaûm leân tieáng maïnh meõ, nhö khaåu hieäu cuûa coâ gaùi ngöôøi Pakistan Malala Yousafzai, nhaø ñaáu tranh cho quyeàn giaùo duïc phuï nöõ: "khi caû theå giôùi im laëng, thì thaäm chí moät tieáng noùi vang leân cuõng trôû thaønh söùc maïnh."
Caùch rieâng, vôùi Ki-toâ höõu, chuùng ta caàn thöïc hieän moät 'cuoäc hoaùn caûi sinh thaùi'. Nhö suy nghó cuûa caùc nghò phuï THÑGM, söï hoaùn caûi sinh thaùi, tröôùc heát vaø treân heát, laø moät söï hoaùn caûi ñeán vôùi söï thaùnh thieän. Söï thaùnh thieän coù moät söùc maïnh lôùn lao ñeå loâi cuoán ngöôøi treû, nhöõng ngöôøi ñoøi hoûi moät söï muïc vuï ñöôïc ñoåi môùi, naêng ñoäng, vaø chuù taâm.[6] Vì theá, lôøi caàu nguyeän vaø ñôøi soáng hieäp nhaát vôùi Thieân Chuùa vaãn luoân laø neàn taûng cho moïi bieán coá, moïi giaûi phaùp cuûa cuoäc soáng.
- - - - - - -
[1] https://www.masimpress.com/thuong-hoi-dong-amazon-giao-hoi-xung-thu-cac-toi-sinh-thai
[2] Christus Vivis, 64.
[3] https://www.youtube.com/watch?v=rhQVustYV24. Caäp nhaät 15/10/2019.
[4] https://www.bbc.com/news/world-50042279.
[5] https://masimpress.com/thuong-hoi-dong-amazon-nguoi-tre-cac-nhan-vat-chinh-cua-nen-sinh-thai-toan-dien. Caäp nhaät 15/10/2019.
[6] https://www.masimpress.com/thuong-hoi-dong-amazon-giao-hoi-xung-thu-cac-toi-sinh-thai
Khaéc Baù, SJ