Vuï taåy chay AirVisual
vaø taâm lyù töï ti daân toäc cuûa nhieàu ngöôøi treû Vieät
Vuï taåy chay AirVisual vaø taâm lyù töï ti daân toäc cuûa nhieàu ngöôøi treû Vieät.
Khaéc Baù, SJ - TNV
Saøigoøn (Vatican News 9-10-2019) - Moät söï kieän thu huùt truyeàn thoâng gaàn ñaây laø ngaøy 06 Thaùng Möôøi naêm 2019, phaàn meàm AirVisual, voán laø moät öùng duïng ño löôøng chaát löôïng khoâng khí noåi tieáng, ñöôïc söû duïng ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi, ñaõ bieán maát khoûi kho öùng duïng ôû Vieät Nam. Nguyeân nhaân laø vì, nhö thoâng baùo cuûa AirVisual, ñaõ coù quaù nhieàu ngöôøi Vieät Nam thöïc hieän report tieâu cöïc, thaäm chí laø chöûi bôùi, veà öùng duïng naøy.
Theo Reuters, vuï taåy chay naøy dieãn ra sau khi moät thaày giaùo daïy Hoaù treân maïng vieát baøi chæ trích vaø keâu goïi taåy chay AirVisual, nghi ngôø tính xaùc thöïc cuûa thoâng tin laãn muïc ñích mang tính lôïi duïng cuûa phaàn meàm.[1] Theo thieån yù ngöôøi vieát, lyù do saâu xa khieán nhieàu ngöôøi treû thöïc hieän theo lôøi keâu goïi naøy laø vì vaøo ngaøy 04 thaùng 10 naêm 2019, AirVisual ñaõ hieån thò soá lieäu raèng Haø Noäi ñang laø thaønh phoá oâ nhieãm nhaát theá giôùi. Chính ñieàu naøy ñaõ baät 'coâng taéc töï ñoäng' caùi taâm lyù töï aùi daân toäc nôi nhieàu ngöôøi treû, khieán hoï saün saøng taåy chay baát cöù ñieàu gì mang thoâng tin gaây 'xaáu maët' nöôùc nhaø. Baøi vieát naøy khoâng baøn ñeán vaán ñeà oâ nhieãm khoâng khí, maø veà hieän töôïng töï aùi daân toäc naøy.
Töï haøo daân toäc hay töï ti daân toäc?
Thöù phaûn öùng nhö treân noùi leân ñieàu gì? Coù nhieàu ngöôøi cho raèng noù laø bieåu hieän cuûa loøng töï haøo daân toäc. Tuy nhieân, ñoù laø moät söï ngoä nhaän. Loøng töï haøo daân toäc ñuùng ñaén khoâng theå bieåu hieän ra nhöõng hình thöùc töï aùi nhö theá ñöôïc, vì noù phaûi chöùa ñöïng söï chaân nhaän vaø yù thöùc veà caùc giaù trò ñuùng ñaén cuûa daân toäc mình. Thieát töôûng, aån ñaèng sau thöù phaûn öùng noùi treân chính laø taâm lyù töï ti daân toäc.
Taâm lyù töï ti daân toäc veà cô baûn baét nguoàn töø vieäc khoâng tin töôûng vaøo daân toäc mình, vaø luoân bò aùm aûnh bôûi söï thua keùm cuûa nöôùc mình so vôùi caùc nöôùc khaùc. Thöù taâm lyù naøy daãn ñeán nhöõng tö duy vaø haønh ñoäng mang tính tieâu cöïc vaø phaù huyû, töø thaùi ñoä caøo baèng, ghen gheùt, deøm pha, chæ trích, cho tôùi loái soáng co cuïm, khoâng môû ra.
Vuï vieäc AirVisual cuõng chæ laø moät ví duï tieâu bieåu trong voâ vaøn nhöõng caùch thöùc theå hieän cuûa taâm lyù naøy. Ví duï, caùch ñaây maáy naêm, moät soá caàu thuû nöôùc ngoaøi theo ñoäi boùng ñeán ñaù giao löu vôùi Vieät Nam ñaõ bò chöûi xoái xaû vì khoâng chòu noùi caâu 'toâi yeâu Vieät Nam' theo lôøi môùm cuûa caùc coå ñoäng vieân; hay moät anh chaøng ngöôøi Myõ, ñang sinh soáng vaø laøm vieäc ôû Vieät Nam, ñaõ bò chöûi bôùi vaø mieät thò thaäm teä khi anh ta ñaêng böùc hình goùp yù veà naïn xaû raùc böøa baõi ôû Vieät Nam.[2]
Moät thöù bieán theå khaùc raát ñaùng baøn cuûa bieåu hieän taâm lyù töï ti daân toäc chính laø taâm lyù sính ngoaïi, trong ñoù coù nhöõng hình thöùc leäch laïc ñeán möùc dò hôïm. Ví duï, nhieàu baïn treû Vieät Nam chen laán, xoâ ñaåy nhau ñeå tieáp caän caùc ngoâi sao giaûi trí ñeán töø nöôùc ngoaøi, hay thaäm chí laø khoùc loùc vaø quyø hoân gheá maø hoï ñaõ ngoài. Chuùng ta cuõng thöôøng xuyeân phaûi chöùng kieán caûnh khaùch ngoaïi quoác ñöôïc höôûng nhöõng söï phuïc vuï aân caàn khi hoï söû duïng caùc loaïi dòch vuï ôû Vieät Nam, trong khi vôùi khaùch ngöôøi Vieät, duø phaûi traû ñoàng giaù, laïi khoâng nhaän ñöôïc söï phuïc vuï nhö vaäy.
Taùc haïi cuûa loøng töï ti daân toäc
Taâm lyù töï ti daân toäc coù theå mang laïi raát nhieàu möùc ñoä taùc haïi, trong ñoù coù nhöõng taùc haïi maø ta coù theå nghieäm ñöôïc caùch roõ raøng. Ví duï ñieån hình chính laø vuï Airvisual vöøa qua. Hieän phía truyeàn thoâng vaãn ñang khai thaùc caâu hoûi: lieäu raèng keát quaû hieån thò maø AirVisual ñöa ra laø hoaøn toaøn chính xaùc hay khoâng chính xaùc? Hay, lieäu raèng nguyeân taéc nghieân cöùu vaø choïn ñieån hình hoaù, töùc ñaët thieát bò ño taïi moät vò trí nhaát ñònh, coù phaûn aùnh chung cuïc veà chaát löôïng khoâng khí cuûa caû moät thaønh phoá? Nhieàu ngöôøi treû cuõng vòn vaøo caùc laäp luaän töø nhöõng caâu hoûi naøy ñeå taåy chay AirVisual. Tuy nhieân, tính töï ti daân toäc ñaõ khieán hoï queân ñi ñieàu coát loõi: cho duø thoâng soá AirVisual khoâng hoaøn toaøn chính xaùc, noù cuõng ñaõ chæ ra ñöôïc thöïc teá laø möùc ñoä oâ nhieãm khoâng khí cuûa Haø Noäi ñaõ ôû möùc raát cao, nhö ñöôïc xaùc nhaän bôûi caùc cô quan ño ñaïc cuûa nhaø nöôùc sau ñoù.[3] Hôn nöõa, cuøng moät soá phaàn meàm khaùc, noù ñaõ ñoùng vai troø tieân phong trong vieäc ñöa thoâng tin caûnh baùo cho daân chuùng, cuõng nhö thuùc ñaåy caùc cô quan höõu traùch phaûi ñoái dieän vaán ñeà oâ nhieãm.
Khi thöïc hieän nhöõng vieäc nhö kieåu taåy chay AirVisual, chuùng ta ñaõ giaùn tieáp loaïi boû nhöõng ñoùng goùp töø beân ngoaøi nhö theá ra khoûi xaõ hoäi. Ñieàu ñoù coù nghóa laø chuùng ta ñaõ trôû neân voâ traùch nhieäm, voâ nhaân ñaïo vôùi chính ñoàng baøo cuûa mình vì ñaõ tìm caùch che daáu nhöõng thoâng tin nguy haïi, cuõng nhö khoâng thuùc eùp nhöõng ngöôøi chöùc traùch haønh ñoäng.
Töông töï, maëc duø taâm lyù sính ngoaïi töï noù chöa haún ñaõ xaáu, nhöng vaán ñeà laø noù ñi lieàn vôùi taâm lyù 'baøi noäi'. Chuùng ta raát thöôøng baét gaëp vieäc nhöõng ngöôøi Vieät, nhaát laø ngöôøi ngheøo, bò ñoái xöû caùch teä baïc, khinh khi bôûi chính ñoàng baøo cuûa mình. Ngay caû nhöõng ngöôøi taøi gioûi, nhöõng ngöôøi laøm ñöôïc vieäc naøy vieäc kia, cuõng coù theå bò cheâ bai, bò 'dìm haøng', chæ vì hoï laø ngöôøi Vieät Nam.
Vaäy, caàn phaûi laøm gì?
Ngöôøi vieát neâu ra hieän töôïng naøy khoâng phaûi ñeå chæ trích giôùi treû, vì haún phaûi coù nhöõng nguyeân nhaân khieán cho raát nhieàu ngöôøi trong caû moät theá heä bò ñaåy ñöa ñeán thöù taâm lyù nhö theá. Trong möùc ñoä naøo ñoù, hoï laø naïn nhaân cuûa raát nhieàu nguyeân nhaân: töø hoaøn caûnh lòch söû, phöông phaùp giaùo duïc, moâi tröôøng hieän taïi, vv. Tuy nhieân, ñieàu quan troïng tröôùc heát laø phaûi nhìn laïi vaø thöøa nhaän thöïc traïng cuûa vaán ñeà. Vieäc tìm phöông höôùng ñeå giaûi quyeát laø moät baøi toaùn khoù khaên vaø daøi hôi, vôùi caâu hoûi thieát yeáu: ñaâu laø nhöõng giaù trò maø giôùi treû Vieät Nam coù theå nhìn vaøo ñeå xaây döïng moät söï tröôûng thaønh ñuùng ñaén veà taâm lyù daân toäc. Ngöôøi vieát khoâng coù tham voïng tìm lôøi giaûi ñaày ñuû. Tuy nhieân, thieát töôûng moät soá ñieåm sau ñaây caàn phaûi ñöôïc löu yù, nhaát laø vôùi nhöõng ngöôøi coù vai troø ñònh höôùng tö töôûng cho ngöôøi treû.
Thöù nhaát, caàn phaûi xem laïi vaán ñeà giaùo duïc, nhaát laø giaùo duïc lòch söû - khoâng phaûi laø thöù lòch söû trình baøy theo thaønh kieán, maø thöù lòch söû chaân thaät. Nhö nhaø pheâ bình vaên hoïc Thuî Khueâ nhaän xeùt, "khi hoïc sinh bieát roõ lòch söû ñích thöïc cuûa daân toäc mình trong 300 naêm nay,... Thì hoï môùi bieát kính troïng ñaát nöôùc vaø tìm caùch soáng sao cho xöùng ñaùng vôùi toå tieân... Khoâng bieát roõ lòch söû nöôùc mình laø moät yeáu keùm, moät baát haïnh, laø keû moà coâi... Taát caû nhöõng söï töï ti maëc caûm, nhöõng söï ngoaïi voïng, ñeàu phaùt xuaát töø vaán ñeà khoâng bieát roõ lòch söû nöôùc mình."[4]
Thöù hai, caàn gôïi laïi caùi chaát, caùi hoàn ñích thöïc cuûa danh tính vaên hoaù Vieät Nam nôi ngöôøi treû. Caùi chaát ñoù khoâng naèm ôû nhöõng coâng trình hay thaønh töïu naøo ñoù, nhö kieåu 'caëp baùnh Trung Thu lôùn nhaát theá giôùi', cuõng khoâng goùi goïn trong maáy bieåu töôïng vaên hoaù nhö noùn laù, aùo daøi, vv. Caùi chaát ñoù chính yeáu naèm ôû taâm hoàn, tö duy, myõ caûm, vaø loái soáng cuûa ngöôøi Vieät Nam. Nhö Mahatma Gandhi phaùt bieåu: "Neàn vaên hoùa cuûa moät quoác gia naèm trong traùi tim vaø taâm hoàn cuûa nhaân daân." Vì theá, neáu cha oâng chuùng ta ñaõ choïn moät loái soáng thaám ñaãm nhöõng neùt ñeïp raát Vieät Nam, thì theá heä treû hieän nay caàn ñöôïc coå voõ ñaøo saâu vaø phaùt huy nhöõng neùt ñeïp ñoù. Thieát töôûng, trong nhöõng neùt ñeïp tieâu bieåu, phaûi keå ñeán söï hieáu thaûo, loøng yeâu queâ höông, tính gaén keát coäng ñoàng, tính caàn cuø, loøng nhaân aùi, tinh thaàn hieáu khaùch.
Vuï vieäc AirVisual vöøa qua ñaõ cho thaáy loã hoång lôùn veà maët taâm lyù daân toäc nôi raát nhieàu ngöôøi treû Vieät Nam hieän nay. Nhöng noù cuõng laø cô hoäi ñeå chuùng ta coù theå giuùp nhau höôùng ñeán moät taàm möùc tröôûng thaønh hôn, vôùi ít nhaát hai bieåu hieän sau ñaây: moät maët, ngöôøi treû coù theå thoaùt ñöôïc thöù taâm lyù 'töï toân daân toäc', bôûi noù haøm yù ñaët baûn thaân mình leân vò trí cao hôn caùc daân toäc khaùc, khieán chuùng ta deã töï haøo moät caùch hôïm hónh, tròch thöôïng, ñeán möùc bò thao tuùng bôûi caù nhaân hay bôûi ñaùm ñoâng naøo ñoù; maët khaùc, hoï cuõng khoâng töï ti ñeán möùc quî luî khi tieáp xuùc vôùi baát cöù moät söï kieän naøo, hay vôùi neàn vaên hoaù khaùc. Tröôûng thaønh veà taâm lyù daân toäc seõ khieán chuùng ta bieát toân troïng chính mình, toân troïng ñoàng baøo mình, ñoàng thôøi cuõng toân troïng moïi con ngöôøi vaø moïi daân toäc treân theá giôùi. Ñoù haún laø öôùc mô cuûa baát cöù ai muoán ñöôïc nhìn thaáy moät quoác gia phaùt trieån ñích thaät!
- - - - - -
[1] https://www.reuters.com/article/us-vietnam-pollution-airvisual/air-quality-app-under-coordinated-attack-in-vietnam-amid-heavy-hanoi-smog-idUSKBN1WM18U.
[2] https://www.dkn.tv/khac/nguoi-nuoc-ngoai-bi-mang-chui-khi-gop-y-ve-nan-xa-rac-bua-bai-o-viet-nam.html. Caäp nhaät 06/10/2019.
[3] Xem https://tuoitre.vn/khong-khi-ha-noi-o-nhiem-toi-nguong-gay-hai-cho-suc-khoe-20190930215413255.htm. Caäp nhaät ngaøy 06/10/2019.
[4] http://thuykhue.free.fr/stt/h/HaThuyNguyen-PhongVan1.html.