Phuï nöõ Coâng Giaùo Vieät Nam ôû Hoàng Koâng
Chuyeän giôø môùi keå
Phuï nöõ Coâng Giaùo Vieät Nam ôû Hoàng Koâng - Chuyeän giôø môùi keå.
John Baptist, SVD
Hong Kong (Hong Kong 21-07-2019) - (Baøi vieát nhö moät lôøi caûm ôn chaân thaønh cuûa chuùng toâi göûi ñeán coäng ñoaøn caùc anh chò em Vieät Nam taïi Hoàng Koâng - Coäng ñoaøn Hy Voïng - caùch rieâng taát caû caùc chò em trong coäng ñoaøn - Tu só John Baptist, SVD)
Thaám thoaùt cuõng ñaõ möôøi maáy naêm sinh soáng ôû Hoàng Koâng. Kyû nieäm buoàn vui ñeàu coù caû. Nhieàu khi "töùc caûnh" maø "sinh tình" cuõng muoán vieát maáy doøng cho ra veû trí thöùc, nhöng vieát gì môùi ñöôïc chöù? Suy ñi nghó laïi, thoâi thì vieát veà ngöôøi phuï nöõ Coâng Giaùo Vieät Nam ôû Hoàng Koâng vaäy. AÁy baäy, ñi tu maø vieát veà ngöôøi phuï nöõ aø! Khoâng sôï loãi "ñöùc trong veo" aø! Thì cöù vieát ñaïi, daãu sao caùc chò em cuõng laø ngöôøi nhaø mình caû, neáu coù lôõ lôøi coøn mong ñöôïc ñaïi xaù, vieát veà ngöôøi Hoàng Koâng lôõ lôøi thì bieát phaûi aên noùi sao vôùi ngöôøi ta. Noùi vieát veà phuï nöõ Coâng Giaùo Vieät Nam ôû Hoàng Koâng, nhöng thænh thoaûng chuùng toâi cuõng coù ñaù qua quyù "phuï nam" ñoâi chuùt.
Taïi sao toâi laïi choïn vieát veà ngöôøi phuï nöõ Coâng Giaùo Vieät Nam ôû Hoàng Koâng? Bôûi ñeán vôùi coäng ñoaøn cuûa chò em coù nhöõng ñieàu laøm chuùng toâi ngaïc nhieân, khaâm phuïc, roài neå troïng vaø coøn phaûi hoïc hoûi.
Nhöõng ngaøy xa xöa aáy...
Ñaët chaân tôùi Hoàng Koâng vaøo thaùng 08 naêm 2005, ñieàu ñaàu tieân chuùng toâi nghó ngay laø: Khoâng bieát coù ngöôøi Vieät Nam naøo sinh soáng ôû ñaây khoâng? Neáu nhö coù ñöôïc vaøi ngöôøi thì cuõng ñôõ ñi ñöôïc caûnh nhôù nhaø, laïi coù theå hoïc hoûi ñöôïc ñoâi chuùt kinh nghieäm soáng giöõa ngöôøi Hoàng Koâng. Moät tuaàn, roài laïi moät tuaàn troâi qua,... trong voâ voïng. Roài moät hoâm, Chuùng toâi ñi thaêm maáy cha trong doøng ñang laøm vieäc ôû caùc giaùo xöù ngöôøi Hoa. Caùc vò baûo tröôùc ñaây ôû nhaø thôø beân caïnh cuõng coù moät thaùnh leã tieáng Vieät, nhöng khoâng bieát nay coøn nöõa hay khoâng. Vaäy laø coù hy voïng roài! Coù leã vieät aét seõ coù ngöôøi Vieät, khoâng leõ ngöôøi Hoàng Koâng noùi tieáng Vieät aø!
Tra xeùt ñòa chæ cuï theå, veõ sô ñoà haún hoi, saùng Chuùa Nhaät chuùng toâi ñaùnh lieàu baét xe ñi doø la tin töùc. Ñuùng nhö sô ñoà, chuùng toâi xuoáng xe moø vaøo trong nhaø thôø, gaëp ngay baø gaùc coång. Baø naøy khoâng bieát tieáng Anh, coøn chuùng toâi laïi chöa bieát tieáng Quaûng, gaø vòt moät hoài thì baø cuõng ñoaùn ra hai chöõ Vieät Nam, baø lieàn daãn toâi vaøo gaëp ngöôøi Vieät. Trôøi ôi, möøng! Coù ngöôøi Vieät roài! Caû moät coäng ñoaøn chöù ñaâu phaûi ít. Töø möøng toâi chuyeån sang ngaïc nhieân. Quaùi laï, caû moät coäng ñoaøn maø khoâng coù daùng moät anh ñaøn oâng Vieät naøo. Laùc ñaùc coù hai ba maïng thì ñeàu laø ñaøn oâng Hoàng Koâng caû.
Tröø oâng cha ñöùng giöõa baøn thôø, bao quanh toaøn laø phuï nöõ: Phuï nöõ lôùn, "phuï nöõ beù", phuï nöõ giuùp leã, phuï nöõ ñoïc baøi ñoïc, phuï nöõ ca ñoaøn, "phuï nöõ" ñang beá treân tay, "phuï nöõ" vöøa môùi chaøo ñôøi ñang naèm trong xe noâi... Laï thaät, caùi coäng ñoaøn naøy sao maø hay theá, "saûn xuaát" toaøn laø phuï nöõ! Theá "Phuï nam" ñi ñaâu heát? Môùi ñaàu toâi cöù töôûng hoâm ñoù coù söï kieän gì ñaëc bieät neân caùnh ñaøn oâng ñi vaéng. Nhöng sau roài toâi môùi bieát, caùi coäng ñoaøn naøy noù vaãn theá töø thôøi naøo chöù rieâng gì hoâm nay ñaâu! ÔÛ caùi xöù naøy coù nhieàu ñaøn oâng Vieät laém. Nghe ñaâu, nhoùm ñaøn oâng coù ñaïo cuõng ñöôïc khaù khaù, song le quyù oâng baän coâng to vieäc lôùn caû.
Tröø moät soá coù "hoä khaåu" thöôøng truù ôû "caùc traïi" vaø moät soá voán coù "moái thuø truyeàn kieáp" vôùi caûnh saùt ra thì khoâng tính. Phaàn coøn laïi caùnh ñaøn oâng Vieät ôû ñaây ñeàu coù lyù do, giaù coù raûnh rang ñi chaêng nöõa thì khoù loøng maø ñi leã ñöôïc. Lí do gì thì chæ coù Chuùa bieát, maáy oâng bieát vôùi nhau, vôï con caùc oâng bieát, ngöôøi ngoaøi thì keû bieát ngöôøi khoâng! Bôûi vaäy neân chuùng toâi khoâng daùm aên khoâng noùi thöøa cho nhöõng ngöôøi chöa bieát laø toát hay xaáu ñöôïc! Chæ bieát thi thoaûng gaëp ñöôïc hoï thì hoï baûo baän tuùi buïi. Baän bòu nhö theá thì sao maø ñeán nhaø thôø ñöôïc! Thoâi thì ñaønh caùo loãi vôùi Chuùa vaøi chuïc naêm ñaõ sao naøo!?
Hoài töôûng laïi muoân vaøn kyû nieäm...
Bôûi caùnh ñaøn oâng baän, neân vieäc nhaø Chuùa taát nhieân laø khoaùn traéng cho chò em phuï nöõ. Do ñoù khoâng laï gì khi ñoäi nguõ Ban Haønh Giaùo toaøn laø phuï nöõ. ÔÛ Vieät Nam ta quen goïi caùc vò trong Ban Haønh Giaùo laø: oâng Truøm (oâng Chaùnh Tröông hoaëc Chuû Tòch); oâng thö kyù, oâng thuû quyõ hay oâng ca ñoaøn tröôûng, v.v. Bôûi leõ töø Nam chí Baéc coù maáy khi nhöõng chöùc vuï naøy rôi vaøo tay caùc baø ñaâu. Nhöng coäng ñoaøn naøy khoâng bieát phaûi goïi laøm sao cho khoâng chæ coù "vaên hoùa" maø coøn ñuùng "thôøi trang" nöõa.
Goïi baø Truøm, baø Thuû quyõ, baø Ca ñoaøn tröôûng,... nghe xuoâi tai vaø sang thaät ñaáy, nhöng coi chöøng "phuø moû", bôûi khoâng "thôøi trang" chuùt naøo. Chò em ngöôøi ta coøn treû theá kia maø goïi baø ñöôïc haû! Coøn goïi baèng "em truøm", "em thuû quyõ", "em ca ñoaøn tröôûng" thì hôi nhoät caùi loã tai vaø coù veû caûi löông quaù. Chæ coøn goïi baèng chò laø an toaøn hôn caû, tuy nhieân, cuõng coøn tuøy vaøo "thôøi tieát" maø goïi! Bôûi ñoâi khi cao höùng chuùng toâi goïi maáy chò em trong ban ñieàu haønh laø "baø", thì ngay laâp töùc coù nhöõng caùi "nguyùt" saéc nhö dao phoùng töø ñaøng xa laïi, ñuùng laø oâng baø mình daïy "uoán löôõi baûy laàn tröôùc khi noùi" quaû khoâng sai!
Hoài ôû nhaø cöù moãi laàn ñeán kyø baàu Ban haønh giaùo laø chuùng toâi thaáy moãi laàn loâi thoâi. Coù nhöõng nôi nhö choã xöù chuùng toâi, ñoâi khi phe naøy noãi leân choáng phe kia, coù vieát caû truyeàn ñôn chöûi nhau oûm toûi. AÁy vaäy maø khi truùng cöû ra laøm vieäc, laém luùc cha xöù phaûi gaøo khan caû coå coâng vieäc môùi chaïy cho. Coøn vôùi chò em thì naøo thaáy baàu baùn gì phöùc taïp ñaâu. Chò em ngoài laïi vôùi nhau, chò laøm vieäc naøy em laøm vieäc kia... theá laø xong, coâng vieäc ñaâu ra ñaáy caû.
Ñieàu ngaïc nhieân nöõa laø chaúng coù cha xöù tröïc tieáp laõnh ñaïo, chi em töï baøn tính vôùi nhau, tuaàn tôùi, thaùng tôùi leã gì, môøi cha naøo laøm leã; tieàn baïc chi tieâu laøm sao; con caùi ai röûa toäi, caëp naøo cöôùi hoûi... ñöôïc söï ñoàng yù cuûa cha phuï traùch, roài chò em cöù vaäy maø laøm. Theá ñaáy, nhöng kinh haït leã laïc raäp raøng, traät töï vaø vaãn long troïng nhö thöôøng. Laïi coøn mang ñaäm baûn saéc vaên hoùa Vieät Nam nöõa chöù: leã laïy chò em cuõng maëc aùo daøi chænh teà, cuõng röôùc, cuõng daâng hoa, daâng cuûa leã,... noùi chung, ôû Vieät Nam laøm sao thì ôû ñaát Hoàng Koâng naøy chò em ngöôøi ta cuõng toå chöùc ñöôïc laøm vaäy. Chuùng toâi thaáy ñaây laø moät hình thöùc töï quaûn raát toát vaø hieäu quaû.
Coù leõ trong taát caû caùc nhaø thôø trong giaùo phaän Hoàng Koâng thì caùi coäng ñoaøn naøy laø nhieàu treû con nhaát. Cöù ñeán Chuùa Nhaät laø meï naøo con ñoù daét díu nhau ñeán nhaø thôø. Coù chò mang tôùi hai, ba ñöùa con, ñöùa daét ñöùa beá, ñöùa naèm trong xe noâi, tung taêng ñeán nhaø thôø troâng thaät laø deã thöông. Vì ñoâng treû em neân coäng ñoaøn luùc naøo cuõng roän raøng vui töôi. Caùc baø meï cöù phaûi vöøa giöõ leã, vöøa phaûi ñeå maét troâng chöøng con caùi.
Thaät laø caûm ñoäng khi thaáy chò em daét nhöõng ñöùa nhoû con 2, 3 tuoåi laïi caïnh gieáng nöôùc thaùnh, caàm tay ñöùa nhoû nhuùng vaøo gieáng roài daïy con laøm daáu Thaùnh Giaù, daïy con cuùi ñaàu chaøo Chuùa. Nhìn thaáy nhöõng hình aûnh naøy chuùng toâi chôït nghó veà ngöôøi meï cuûa mình, veà nhöõng baøi hoïc raát vôõ loøng maø meï ñaõ daïy. Neáu khoâng coù nhöõng gôïi yù vaø nhaéc baûo nho nhoû nhö theá naøy cuûa meï töø taám beù thì khoâng bieát ngaøy aáy vaø giôø ñaáy chuùng toâi coù bieát Chuùa laø ai khoâng nöõa?
Cöù moãi Thaùnh Leã ngaøy Chuùa Nhaät, ñeán phaàn daâng cuûa leã laø moãi em beù ñöôïc caùc chò chuaån bò cho moät boâng hoa töôi, roài caùc em ñi nghieâm trang thaønh hai haøng leân daâng cho Chuùa. Nhìn nhöõng em beù böôùc ñi coøn chaäp chöõng tay caàm caønh hoa ai ai cuõng phaûi móm cöôûi trìu meán. Toâi nghó ñaây laø hình aûnh ñeïp nhaát vaø deã thöông nhaát maø chò em ñaõ nghó ra ñöôïc. Treû em thì ñöùa naøo troâng cuõng thaät hôùn hôû. Chuùng khoâng thaáy buoàn khi theo meï ñeán nhaø thôø.
Theá ñaáy, coäng ñoaøn cuûa chò em luoân coù nhöõng caùi khang khaùc raát deã thöông khieán cho nhöõng ai môùi ñeán tham döï cuõng phaûi ngaïc nhieân.
Ta thöôøng thaáy ñaây ñoù treân baùo chí coù nhöõng taám göông saùng cuûa ngöôøi phuï nöõ Vieät Nam trong caùc laõnh vöïc hoïc thuaät, thöông maïi hoaëc nhöõng nganh ngheà naøo ñoù. Ñieàu ñoù thaät xöùng ñaùng cho ta töï haøo. Coøn chò em phuï nöõ Vieät Nam ôû coäng ñoaøn naøy thì sao? Coù ñaáy, cuõng coù nhöõng ngöôøi thaät thaønh coâng trong coâng vieäc laøm aên buoân baùn, hoaëc caùc lónh vöïc khaùc, nhöng nhöõng caùi ñoù khoâng laøm cho chuùng toâi aán töôïng ñeå vieát ngay baøi naøy.
Ngaøy xöa nhöõ nhöõng Thieân Thaàn...
Ñieàu maø khieán chuùng toâi raát möøng vaø voâ cuøng khaâm phuïc laø daàu tröôûng thaønh nôi ñaát khaùch queâ ngöôøi (ña soá chò em khoâng coù cha meï ôû gaàn beân keàm caëp, chæ daïy, baûo ban) aáy vaäy maø baây giôø ñeán tuoåi laøm meï caùi baûn chaát toát ñeïp cuûa ngöôøi phuï nöõ Vieät Nam nôi chi em vaãn theá: "raát Vieät Nam." Chò em vaãn laø nhöõng ngöôøi vôï taûo taàn chòu thöông chòu khoù, ngöôøi meï heát möïc thöông yeâu con caùi, hieáu thaûo vôùi cha meï vaø soáng coù traùch nhieäm vôùi anh em ruoät thòt ôû queâ nhaø. Coù leõ caùi ñöùc tính naøy ñaõ laøm neân neùt ñeïp raát rieâng cuûa ngöôøi phuï nöõ Vieät Nam nôi ñaây, nhöng cuõng chính caùi ñöùc tính toát naøy noù trôû thaønh nhö moät thöù "nghieäp chöôùng" coät chaët vaøo cuoäc ñôøi caùc chò, vaø cöù theá ñôøi caùc chò phaûi khoå. Giaù nhö cöù nhö ngöôøi ta, voâ lo, ích kyû, chæ bieát soáng höôûng thuï, soáng cheát maëc ai, thi coù leõ ñôøi caùc chò noù ñaõ khaùc, ít ra cuõng khoâng phaûi khoå theá naøy.
Thaät vaäy, neáu chæ nhìn caùi beà ngoaøi yeáu ñuoái mong manh cuûa chò em, ít ai nghó raèng chò em phaûi vaát vaû cöïc nhoïc. Nhöng, thaät nhaàm to. Coù theå noùi ñöôïc ôû caùi ñaát Hoàng Koâng naøy, nhöõng ngöôøi cöïc nhoïc, vaát vaû nhaát vaãn laø chò em phuï nöõ mình.
Hoàng Koâng laø nôi maø ngöôøi phuï nöõ vaø treû em coù nhieàu öu ñaõi thì ñaùng ra chò em mình coù quyeàn ñöôïc soáng sung söôùng hôn môùi phaûi, nhöng nhöõng caùi öu ñaõi vaø sung söôùng ñoù döôøng nhö laø thöù xa xæ phaåm, coøn xa vôøi vôùi chò em mình laém. Hoï chaúng coøn giôø ñaâu ñeå taän höôûng nhöõng öu ñaõi ñoù. Moät naêm möôøi hai thaùng ñaàu taét maët toái quaàn quaät vôùi coâng vieäc, nhieàu khi aên coøn khoâng coù giôø ñeå aên cho töû teá thì coøn giôø ñaâu maø nghó tôùi öu ñaõi!
May maén cho chò em naøo laáy ñöôïc anh choàng Hoàng Koâng töû teá bieát ñôõ ñaàn vôï con thì cuoäc ñôøi ñoâi khi coøn coù chuùt an uûi. Nhöng khoå noãi ña phaàn chò em mình "gaùnh goàng" choàng con. Höøm! Toaøn laø keát baèng daáu chaám than (!) hình gioït nöôùc maét caû! Lí do taïi sao thì muoân vaøn caùi ñeå noùi. Neáu coù dòp vaø ñöôïc pheùp chuùng toâi seõ ñeà caäp ñeán vaán ñeà naøy moät caùch daøi doøng hôn. Vì khoâng khoâng maø noùi ra ñieàu naøy chuùng toâi sôï chaïm ñeán veát thöông loøng cuûa chò em.
Sôû dó chuùng toâi ñeà caäp ñeán ñieàu naøy ôû ñaây laø chæ muoán ñöôïc baøy toû loøng khaâm phuïc saâu xa ñoái vôùi chò em phuï nöõ mình, nhöõng ngöôøi ñaõ coá ñeå soáng, ñaáu tranh ñeå toàn taïi ôû caùi ñaát maø cuûa chæ coù moät baùt trong khi ngöôøi thì haøng vaïn naøy! Moät söï thöïc ñaùng möøng laø chò em mình ñaõ chieán thaéng soá phaän ñeå trôû thaønh coâng daân chính thöùc cuûa Hoàng Koâng, moät thaønh phoá ñaét ñoû coù theå ví ñöôïc laø taác ñaát taác kim cöông, chöù chaúng phaûi taác vaøng nhö oâng baø mình thöôøng noùi. Thuù thaät, neáu ñaët chuùng toâi vaøo choã cuûa caùc chò thì chuùng toâi khoâng bieát phaûi xoay xôû theá naøo ñeå soáng.
Baây giôø laøm taøi töû Hoàng Koâng...
Coøn chò em mình thì coù theå noùi boû ñaâu cuõng soáng ñöôïc bôûi chaúng neà haø coâng vieäc. Ña phaàn chò em choïn nhöõng vieäc laøm thaät naëng nhoïc beân ngaønh xaây döïng. Noùi xaây döïng laø noùi cho noù vaên hoa vaäy, chöù thöïc tình thì lam luõ laém! Môùi nghe, toâi quaû thaät giaät mình. Vì cöù nghó caùc chò noùi ñuøa. Troâng chò em coøn treû, voùc ngöôøi nhoû nhaén mong manh theá kia ma laïi caùng ñaùng coâng vieäc cuûa caùnh ñaøn oâng, nhö xaây döïng coâng tröôøng, ñaäp ñaù vaù thaønh... thaät khoù tin. Töôûng caùc chò cuõng laøm vaên phoøng hay buoân baùn gì môùi phaûi. AÁy vaäy maø nhieàu chò cuõng chinh chieán vôùi ngheà möôøi maáy naêm coù thöøa.
Coù laàn chuùng toâi hoûi caùc chi taïi sao khoâng ñoûi ngheà cho ñôõ vaát vaû. Chò em baûo laøm caùi ngheà naøy tuy vaát vaû nhöng ñöôïc caùi töï do, thu nhaäp cuõng oån ñònh hôn, maø thu nhaäp coù oån ñònh thì môùi giuùp ñöôïc gia ñình ôû Vieät Nam, vaø Chuùa Nhaät nghæ ñeå ñi leã nhaø thôø cuõng deã. Laøm caùc ngheà khaùc khoâng deã gì ñöôïc nghó vaøo Chuùa Nhaät vaø caùc ngaøy leã ñeå ñeán nhaø thôø ñaâu. Ñaáy, moïi ngöôøi nghe vaäy coù phuïc saùt ñaát khoâng kia chöù! Khoâng phaûi nghæ ñeå ñi chôi, maø ñeå ñi nhaø thôø!
Ngaøy ngaøy phaûi thöùc khuya daäy sôùm lo cho con caùi chuyeän aên chuyeän hoïc, suoát tuaàn lao ñoäng cöïc nhoïc, ñöôïc ngaøy nghæ Chuùa Nhaät (ña phaàn quyù oâng nhaø mình naèm phôi ra nguû, leã laïy khoâng caàn thieát) coøn chò em mình vaãn daét dìu con caùi ñeán nhaø thôø. Coù khi nhaø xa ñi xe buyùt caû vaøi tieáng ñoàng hoà nhöng tuaàn naøo cuõng nhö tuaàn naáy, möa cuõng nhö naéng ñeàu ñaën vieáng thaêm Chuùa. Ñuùng laø chò em muoân naêm!
Boû leã, boû nhaø thôø vaø gaàn nhö suyn suyùt boû Chuùa, suyn suyùt choái Chuùa vaãn laø caùnh ñaøn oâng mình nhieàu! Toâi thì toâi cöù noùi thaúng nhö vaäy!
Noùi tôùi chuyeän ñi ñaïo boû ñaïo chuùng toâi laïi caøng phaûi nghieâng mình tröôùc quyù chò em, laáy choàng Hoàng Koâng khoâng coù ñaïo, nhöng coá naøi næ choàng ñi ñaïo, cho con caùi ñöôïc hoïc ñaïo röûa toäi haún hoi. Giaùo phaän Hoàng Koâng coù theâm ngöôøi ñi ñaïo cuõng moät phaàn coâng lao nho nhoû cuûa chò em ta. Coâng baèng maø noùi, coäng ñoaøn Vieät Nam ôû Hoàng Koâng naøy coù ñöôïc, toàn taïi ñöôïc cuõng laø nhôø quyù chò. Neáu ñeå cho caùnh ñaøn oâng mình thì khoâng chæ khoâng coù coäng ñoaøn naøy, maø neáu coù thì cuõng chæ daêm böõa nöõa thaùng roài cuõng giaûi taùn, vì coù ma naøo ñi leã ñaâu. Ai lo vieäc "ñaïi söï" cho caùc oâng ñeå caùc oâng coù giôø ñi leã!
Vôùi caùc chò ôû ñaây, khoâng nhöõng lo vieäc ñaïo nghóa cho con caùi khoâng thoâi, maø coøn lo cho con caùi ñöôïc hoïc chöõ Vieät, laøm quen vôùi vaên hoùa Vieät. Neáu baây giôø coù ñöùa treû Vieät Nam naøo coøn noùi ñöôïc tieáng vieät, coøn vieát ñöôïc tieáng vieät, bieát leã nghóa cuûa ngöôøi Vieät ñeàu do moät tay caùc chò lo caû. Nhaø naøo maø boá laø ngöôøi Vieät, meï laø ngöôøi Hoàng Koâng thì con caùi coi nhö "ñui" tieáng vieät luoân. Moãi laàn oâng baø, anh em, ngöôøi thaân ôû queâ sang thaêm, caùc chaùu chæ nhìn ngöôøi thaân baèng caëp maét "tröøng tröøng", keøm maáy caâu uù ôù khoâng bieát laø chuùng ñang noùi baèng thöù tieáng gì, roài lao vaøo phoøng ñoùng saäp cöûa laïi, naèm im thin thít trong ñoù khoâng daùm ra nöõa! Nhieàu luùc cuõng khoâng phaûi taïi caùc chaùu muoán baát lòch söï, nhöng khoå noãi tuïi noù coù noùi ñöôïc tieáng vieät ñaâu maø ngoài tieáp chuyeän chöù, toát nhaát laø vaøo phoøng chôi cho yeân chuyeän.
Ñaïo nghóa leã laïy coi nhö chuyeän trong tieåu thuyeát, chaúng bieát moät tí gì. Neáu oâng baø, coâ baùc coù hoûi taïi sao, thì oâng boá phaân bua moät caùch raát "hieän ñaïi" raèng ôû beân naøy töï do, treû em noù theá, khoâng nhö ôû Vieät Nam! Boá noù cuõng theá thì laøm sao con noù khoâng theá! Thoâi thì keä tuïi maøy, ñaïo khoâng ñaïo thì ñôøi, tieáng vieät tieáng veït laøm gì cho raéc roái, mieãn coù côm ngaøy ba böõa. Coøn khoâng bieát tieáng vieät chaúng ai cheát caû, neáu caàn thì ñaõ coù boá maøy laøm phieân dòch. Boá maøy maø nhôû coù "hai caùi naêm möôi" (qua ñôøi), thì toát nhaát ñöøng veà Vieät Nam nöõa, veà chæ toå toán tieàn chöù ñöôïc gì!
OÂi noùi ra thì baûo laø chuùng toâi noùi xaáu caùnh ñaøn oâng mình, nhöng ñoù laø söï thaät. Taát nhieân chò em cuõng coù caùi xaáu, caùi yeáu keùm, nhöng ñoù laø nhöõng tröôøng hôïp caù bieät, coøn ña phaàn chò em mình khoâng cheâ vaøo ñaâu ñöôïc! ÔÛ ñaâu thì chuùng toâi khoâng bieát, nhöng ôû caùi coäng ñoaøn cuûa chò em ñaây neáu coøn chuùt phong tuïc taäp quaùn naøo cuûa ngöôøi Vieät thì ñeàu nhôø chò em maø coù.
Thöôøng ôû ñoøi ngöôøi ta neå troïng ngöôøi coù chöùc coù quyeàn, hay ít ra cuõng laø baäc cao nieân, ñieàu naøy taát nhieân roài, nhöng ôû ñaây chuùng toâi muoán noùi ñeán vieäc neå troïng caùc chò em phuï phuï nöõ Coâng Giaùo ôû Hoàng Koâng.
Caùc Chò laøm ñieäu neø...
Taïi sao phaûi neå troïng hoï? Cuõng nhö nhieàu ngöôøi khaùc, môùi ñaàu chuùng toâi cöù nghó: oà, thì caùc baø ham giaøu sang phuù quyù neân boû queâ cha ñaát toå maø ñi thoâi! Nhöng khoâng, chuùng toâi ñaõ nhaàm to! Thaät laø hoà ñoà vaø voâ cuøng boá laùo neáu coù ai nghó nhö vaäy! Hoï, caùc chò em ôû Hoàng Koâng, ra ñi vì haïnh phuùc cuûa ngöôøi khaùc. Taát caû cuõng chæ vì thöông cha thöông meï, thöông anh chò em ngheøo khoå maø chò em phaûi lieàu lónh ra ñi. Chò em ra ñi chaúng phaûi vì ham giaøu sang phuù quyù hay vì moät ñoäng cô chính trò chính trieác gì caû. Taát caû chæ vì caùi ñoùi, caùi khoå cuûa nhöõng naêm (sau giaûi phoùng) luoân rình raäp huø doïa, ñaõ thuùc duïc hoï phaûi ra ñi.
Ñoù laø thôøi gian kinh hoaøng vaø haõi huøng cuûa nhöõng ngaøy thaùng leânh ñeânh treân bieån; soáng cheát chæ trong gang taác. Ñoù laø nhöõng ngaøy cuûa tuûi nhuïc vaø nöôùc maét...! Söï kieän ra ñi cuûa nhöõng ngaøy ñoù giôø coøn ñeå laïi nhöõng veát thöông loøng maõn tính nôi chò em maø khoâng thuoác gì chöõa khoûi. Moãi laàn coù ai voâ tình nhaéc laïi laø veát thöông aáy laïi ræ maùu, aùc moäng vaø haõi huøng laïi soáng daäy, vaø theá laø nöôùc maét laïi ñöôïc dòp tuoân traøo.
Moãi chò em nôi ñaây laø moät pho chuyeän ñôøi töï baïch, laø chöùng minh cho moät giai ñoaïn lòch söû haõi huøng vaø laàm than cuûa con daân ñaát Vieät noùi chung vaø chò em ôû Hoàng Koâng noùi rieâng! Taát caû chæ vì tình thöông boá meï vaø anh chò em ngheøo khoå ñaõ thoâi thuùc maø caùc chò lieàu ra ñi.
Thaät vaäy, neáu khoâng nghó ñeán boá meï anh chò em ôû queâ nhaø ngheøo khoå thì chaúng ai ngu gì, sung söôùng gì maø hy sinh tuoåi thanh xuaân, tình caûm gia ñình, baïn beø vaø nhaát laø tình yeâu löùa ñoâi chæ ñeå ñoåi laáy khoå cöïc, coâ ñôn vaø caû tuûi nhuïc... ñaùnh ñoåi taát caû ñeå chæ baùm truï caùi maûnh ñaát ngöôøi thì quaù khoân maø cuûa thì quaù khoù naøy!
Vaø cuõng chính caùi tình thöông boá meï anh chò em heát möïc ñoù ñaõ troãi daäy nhö moät baûn naêng thoâi thuùc caùc chò em chaáp nhaän bieán mình thaønh thaân tî naïn, roài thaønh "coâ daâu may ruûi", roài laøm baø meï baât ñaéc dó. Taát caû vôùi caùc chò em hoâm nay ñoù laø chuyeän ñaõ roài khoâng bao giôø thay ñoåi ñöôïc, ñaõ roài cuûa moät quaù khöù nöôùc maét nhieàu hôn nuï cöôøi. Nuï cöôøi neáu coù cuõng laø nuï cöôøi meáu maùo hay göôïng gaïo maø thoâi.
Theá nhöng trong môù boøng bong cuûa tuûi nhuïc vaø nöôùc maét aáy aån chöùa nhòp ñaäp thoån thöùc cuûa nhöõng traùi tim bieát thöông yeâu vaø veû ñeïp cuûa nhöõng taám loøng hieáu thaûo. Moãi laàn nhaéc ñeán ñieàu naøy laø moät laàn töï saâu trong ñaùy loøng chuùng toâi khoâng theå khoâng neå troïng chò em.
Chuùng toâi neå troïng chò em khoâng chæ laø chuyeän cuûa hoâm qua khoâng thoâi maø caû nhöõng gì hoï ñang soáng, ñang laøm vaø mong muoán laøm ñöôïc. Neáu ai coù dòp ñeán Hoàng Koâng, ñi thaêm töøng nhaø chò em thi seõ thaáy. Chò em mình chaúng giaøu coù gì. Noùi caùch khaùc, chò em chaúng daùm mua saém, tieâu pha gì, chaét boùp töøng ñoàng, nhöng khoâng phaûi ñeã göûi vaøo ngaân haøng laøm giaøu cho rieâng mình, maø ñeå göûi veà giuùp gia dình ôû Vieät Nam - giuùp boá meï, giuùp anh giuùp chò, coù khi giuùp caû beân noäi laãn beân ngoaïi,... Vôùi nhöõng mong öôùc heát söùc thöïc teá: mong boá meï ñôõ khoå, coù caùi nhaø töû teá ñeå ôû, anh chò em coù caùi voán laøm aên.
Daêm böõa nöûa thaùng laïi thaáy coù chò em nöôùc maét ngaén nöôùc maét daøi, hoûi taïi laøm sao thì môùi hay laïi laø chuyeän ôû queâ nhaø khi thì boá beänh, luùc thì meï ñau, coù khi thì ñöùa em ham chôi bò tai naïn xe maùy, teä hôn coù luùc thaèng em vì nghieän ngaäp, côø baïc maø dính vaøo voøng lao lung tuø ñaøy. Moïi chuyeän laïi ñoå leân ñaàu chò em. Cöù heã ôû nhaø coù chuyeän laø coù ñieän thoaïi goïi sang. Nhieàu chò em coøn nöûa ñuøa nöûa thaät: cöù moãi laàn coù ñieän thoaïi beân nhaø ñieän sang laø moät laàn lo, vì khoâng coù chuyeän gì thì chaúng coù ai khoâng khoâng laïi ñieän sang cho toán tieàn.
Theá ñaáy, buoàn böïc, vaát vaû quaù thì chò em doãi maø noùi vaäy thoâi, trong loøng thì khoâng phaûi vaäy, chò em chaúng maáy khi töø choái giuùp gia ñình bao giôø. Nhieàu chò em thöïc söï chaúng coù tieàn ñeå giuùp cuõng coá chaïy vaïy, vay baïn beø ñeå göûi veà cho beân nhaø lo vieäc.
Naøo caùc baäc cha meï, caùc anh caùc chò, quyù anh em hoï haøng coù hay chaêng, coù hieåu cho ñöùa con gaùi, ngöôøi chò, ngöôøi em, ngöôøi chaùu gaùi mình vaãn phaûi soáng khoå, soáng taèn tieän, soáng trong lo toan vaát vaû, ñoâi khi soáng trong nôï naàn chæ vì chuùng mình chaêng? Thaät ñau loøng neáu moät khi nhöõng ñoàng tieàn töø lao nhoïc, taèn tieän maø coù ñöôïc göûi veà Vieät Nam bò söû duïng sai muïc ñích, hoaëc laøm côù cho nhöõng cheånh maûng vaø hö hoûng cuûa ngöôøi thaân!
Chuùng toâi laïi caøng neå troïng khi moät soá chò em vì duyeân soá vaãn coøn moät taám "choàng" ôû Vieät Nam, vì lí do naøy noï chöa theå ñoaøn tuï ñöôïc, moät mình taàn taûo nuoâi con vaø vaãn moät loøng chung thuûy. Thaät neáu nhöõng hy sinh naøy ñeàn buø baèng moät ngöôøi "choàng" töû teá, nhöôïc baèng vôù phaûi anh chaøng traéc neát suoát ngaøy ñaøng ñieám, thì noãi ñau coøn hôn xaùt muoái vaøo loøng. Ña soá loøng chung thuûy cuûa chò em bò laïm duïng baèng nhieàu hình thöùc, ñeán luùc phaùt hieän ra ñöôïc thì moïi caùi döôøng nhö ñaõ quaù muoän maøng.
Cuoäc ñôøi ñoâi khi thaät trôù treâu, duyeân soá ñöa ñaåy laøm sao maø chò em luoân gaëp phaûi nhöõng ñöùc oâng "choàng" trôøi ôi ñaát hôõi caû! Theá nhöng, "choàng" khoâng ra gì ñaõ laø moät leõ, coù ñöôïc anh "choàng" beân nhaø töû teá moät chuùt laïi cuõng laø moät caùi khoå, bôûi vì boû thì thöông maø vöông thì "heùo quaét" thoâi! Do chính saùch nhaäp cö khaét khe cuûa Hoàng Koâng maø chò em mình ñaønh ñaønh phaûi oâm caûnh anh ôû trôøi Taây em ôû trôøi Ñoâng vaäy.
Thöû töôûng töôïng möôøi maáy naêm trôøi cöù troâng cho ñeán ngaøy leã, ngaøy heø con caùi ñöôïc nghæ hoïc, laø nhieàu chò em lo gom goùp tieàn baïc, khaên goùi veà Vieät Nam thaêm "choàng". Thaêm "choàng" ñöôïc naêm böõa nöûa thaùng laïi phaûi laät ñaät laày ñaày trôû laïi Hoàng Koâng cho con ñi hoïc, meï ñi laøm kieám tieàn ñeå trang traûi cuoäc soáng vaø laïi goùp nhoùp ñeå chuaån bò cho ngaøy veà thaêm "choàng" keá tieáp. Cöù theá caùi ñieäp khuùc "Ngöu Lang Chöùc Nöõ" khoâng bieát ñeán bao giôø môùi chaám döùt! Con caùi thì saép laáy choàng roài maø boá meï vaãn chæ maõi "yeâu nhau", vaãn haøng ñeâm oâm ñieän thoaïi haùt hoaøi ñieäp khuùc "anh ôû ñaàu soâng em cuoái soâng".
Bôûi vaäy neân ñôøi caùc chò vaãn khoå maõi khoâng bieát cho ñeán bao giôø. Thöôøng khoå quaù thì ngöôøi ta hay quaån maø laøm ñieàu sai, theá nhöng vôùi chò em thì khoâng. Ñaïo lyù cuûa cha oâng vaãn ñöôïc chò em soáng vaø daïy con caùi cuøng soáng vaø gìn giöõ. Moät trong nhöõng ñaïo lyù caên baûn ñoù laø ñaïo bieát ôn nhöõng ngöôøi ñaõ giuùp ñôõ minh.
Hieåu bieát ñaïo lyù laø moät chuyeän, maø soáng ñaïo lyù laïi laø moät chuyeän khaùc. ÔÛ ñaây chuùng toâi khoâng chaéc laø chò em ta hieåu ñöôïc heát caùi ñaïo lyù laøm ngöôøi maø cha oâng minh ñaõ daïy khoâng, nhöng soáng caùi ñaïo lyù ñoù thò ñöôïc laém, ñaùng khen laém!
Cöù moãi dòp leã teát laø chuùng toâi laïi thaáy chò em, khoâng ai baûo ai ruû nhau ñi thaêm hoûi vaø chuùc teát quyù cha vaø quyù sô. Hoûi ra thì môùi bieát laø maáy vò naøy hoài xöa töøng giuùp ngöôøi Vieät trong Traïi Caám (caùch chò em goïi traïi ti naïn). Moãi laàn ñi caùc chò cuõng khoâng queân daét con caùi theo, nhieàu chò coøn keùo caû anh choàng ñi. Sôû dó caùc chò laøm theá laø vì muoán cho choàng con cuõng ñöôïc bieát caùi phong tuïc taäp quaùn cuûa ngöôøi Vieät vaø ñaëc bieät laø hoïc caùi ñaïo "aên quaû nhôù ngöôøi troâng caây." Coù leõ nhôø vaäy maø quyù cha, quyù sô cuõng caûm kích maø gaén boù nhieàu hôn vôùi coäng ñoaøn; heã ñieàu kieän cho pheùp laø caùc vò laïi veà thaêm con caùi mình. Noùi chung, caùc vò luoân luoân giaønh cho con caùi Vieät moät tình caûm ñaëc bieät hôn caû.
Caùc ngaøi thöông coäng ñoaøn moät phaàn laø duyeän nôï vôùi ngöôøi Vieät, moät phaàn vì thöông con caùi Vieät bô vô, nhöng phaàn quan troïng laø nhôø chò em trong coäng ñoaøn bieát soáng coù tình coù nghóa, laïi bieát ñoaøn keát thöông yeâu nhau. Giaû söû caùc vò coù duyeân nôï vôùi coäng ñoaøn bao nhieâu ñi nöõa, coù thöông coäng ñoaøn ñeán maáy ñi nöõa maø chò em soáng khoâng ra gì thì roài cuõng khoâng ai muoán ñeán. Ngay caû chuùng toâi cuõng vaäy, luoân xem coäng ñoaøn nhö laø nhaø cuûa mình vaäy, moãi ngöôøi trong coäng ñoaøn laø anh chò em mình cuõng laø vì nhìn thaáy chò em soáng vôùi nhau coù tình, moïi ngöôøi ñeàu coá gaéng chung tay xaây döïng coäng ñoaøn, töï giaùc lo vieäc nhaø Chuùa.
Chuùng toâi cuõng thaät aán töôïng khi thaáy coù moät coù moät cha naøo tröôùc ñaây ñaõ töøng giuùp coäng ñoaøn maø phaûi ñieàu ñi xa, nay coù dòp quay trôû laïi thaêm coäng ñoaøn laø nhaát ñònh caùc chò cuõng tìm gaëp cho baèng ñöôïc, roài thay phieân nhau ñöa ñoùn, lo nôi aên choán ôû cho caùc ngaøi thaät chu ñaùo.
Noùi leân ñieàu naøy coù leõ nhöõng ngöôøi ngoaøi cuoäc seõ thaáy nhaït nheõo vì quaù bình thöôøng, nhöng ôû caùi Hoàng Koâng naøy thì khoâng deã chuùt naøo. Caùc chò em ôû ñaây laøm ñöôïc nhöõng ñieàu naøy laø caû moät coá gaéng lôùn, vì naøo caùc chò coù raûnh rang gì, ñoâi khi vöøa tan taàm, maët maøy chöa kòp röõa, quaàn aùo chöa kòp thay, ñaõ voäi voäi vaøng vaøng ñi laøm nhieäm vuï maø coäng ñoaøn trao, coù khi con caùi phaûi göûi ngöôøi khaùc troâng hoä.
Caùi ñaïo lyù bieát ôn ngöôøi ñaõ giuùp mình cuûa chò em noù khoâng chæ theå hieän qua vieäc tìm cô hoäi ñeå ñeàn ñaùp coâng ôn nhöõng ngöôøi ñaõ giuùp mình, maø coøn laø nhöõng chia seõ trong ñieàu kieän coù theå vôùi ngöôøi ngheøo, ngöôøi khoâng may maén ví nhö quyeân goùp tieàn giuùp ñôõ ñoàng baøo bò baõo luït, nuoâi caùc treû moà coâi, xaây döïng nhaø thôø, nhaø nguyeän, # ôû Vieät Nam. Caùi ly leõ maø caùc chò ñöa ra ñeå laøm vieäc thieän thaät ñôn giaûn: khi mình khoå thì ngöôøi khaùc giuùp mình, giôø mình ñôõ khoå chuùt ít roài mình phaûi coù traùch nhieäm giuùp laïi ngöôøi khaùc vaäy. AÂu cuõng laø moät caùch tích ñöùc cho con chaùu sau naøy.
Hôn ai heát, nhöõng ngöôøi ñang daán thaân theo Chuùa nhö chuùng toâi cuõng caûm thaáy mình phaûi coá gaéng nhieàu hôn, vì giaùo daân nhö caùc chò coøn laøm ñöôïc nhieàu vieäc toát nhö theá, vaäy taïi sao tu só chuùng toâi laïi sôï khoù, sôï khoå, sôï thieät thoøi maø töø choái lôøi môøi goïi cuûa Chuùa!
Roõ raøng nhöõng ngöôøi ñi tu nhö chuùng toâi khoâng coá yù choïn vaøo con ñöôøng naøy ñeå ñöôïc phuïc vuï, ñeå ñöôïc ngöôøi ta kính troïng; vaø söï thaät chuùng toâi chaúng coù quyeàn ñeå ñoøi hoûi baát cöù ñieàu gì töø giaùo daân caû. Theá nhöng loøng kính troïng vaø quan taâm giuùp ñôõ ñeán nhöõng ngöôøi khoâng moät 'taác ñaát caém duøi', khoâng moät choã ñöùng cuï theå trong xaõ hoäi nhö chuùng toâi töø phía giaùo daân nhö quyù chò, quaû laø moät nguoàn ñoäng vieân lôùn ñoái vôùi ñôøi soáng tinh thaàn cuûa chuùng toâi. Veà ñieàu naøy chuùng toâi thaät laáy laøm bieát ôn coäng ñoaøn Coâng Giaùo Vieät Nam taïi Hoàng Koâng, maø chuùng toâi quen goïi laø "Coäng ñoaøn cuûa caùc chò em."
Nhö moät lôøi keát
Maáy naêm tröôùc ñaøi truyeàn hình Hoàng Koâng ñaõ cöõ moät nhoùm phoùng vieân laøm moät phim phoùng söï veà ñôøi ngöôøi Vieät ôû Hoàng Koâng. Coäng ñoaøn Coâng Giaùo nhoû beù cuûa chò em laø moät ñòa ñieåm ñöôïc ñoaøn laøm phim chuù yù khaù ñaëc bieät. Vì caû Hoàng Koâng duy chæ coù nôi ñaây laø coù ngöôøi Vieät taäp trung thaønh coäng ñoaøn, cuõng chæ coù nôi ñaây môùi thaáy ñöôïc neùt sinh hoaït rieâng, vaên hoùa rieâng cuûa ngöôøi Vieät. Nhôø vaäy coäng ñoaøn chò em laïi ñöôïc dòp ñeå dieãn xöôùng (trình baøy) nhöõng phong tuïc taäp quaùn cuûa cha oâng, cuûa toå tieân truyeàn laïi thaønh lôøi noùi nhö töï giôùi thieäu veà sinh hoaït vaø neáp soáng cuûa ngöôøi Vieät thoâng qua ngaøy leã ngaøy teát; thaønh nhöõng hoaït ñoäng thaùnh thieâng nhö vieäc tham giöõ thaùnh leã haøng tuaàn; thaønh nhöõng moùn aên ngon mieäng trong ngaøy leã teát nhö baùnh chöng, baùnh teùt, nem, gioø, chaû, v.v.
Chuùng toâi may maén ñöôïc tieáp xuùc vôùi ñoaøn laøm phim ngay töø khi phoùng söï chöa ñöôïc trình chieáu. Hoï ñaùnh giaù khaù laïc quan veà khaû naêng hoäi nhaäp vaøo nhòp soáng ôû Hoàng Koâng cuûa ngöôøi Vieät noùi chung vaø coäng ñoaøn Coâng Giaùo noùi rieâng. Hoï cho bieát, nhìn chung, so vôùi caùc nhoùm thieåu soá khaùc, ngöôøi Vieät mình hoäi nhaäp nhanh hôn caû. Noùi ñeán hoäi nhaäp nhanh vaøo moâi tröôøng soáng môùi phaûi noùi ñeán vai troø cuûa ngöôøi phuï nöõ haøng ñaàu!
Thöïc söï coù leõ töø khi ngöôøi Vieät mình coù maët taïi Hoàng Koâng tôùi nay thì ñaây laø laàn ñaàu tieân ngöôøi Vieät ñöôïc leân truyeàn hình vôùi tö caùch khaù ñaøng hoaøng vaø taïo aân töôïng ñeïp trong long ngöôøi daân baûn ñòa. Phoùng söï do ñaøi truyeàn hình Hoàng Koâng thöïc hieän ñaõ giuùp ngöôøi Vieät töï tin hôn trong cuoäc soáng; noùi hoä nhöõng ñieàu baáy laâu nay chaát chöùa trong loøng ngöôøi Vieät maø chöa ñöôïc dòp ñeå noùi ra; phoùng söï coøn laø moät lôøi khaúng ñònh ngöôøi Vieät ôû Hoàng Koâng laø moät boä phaän khoâng theå taùch rôøi cuûa coäng ñoàng daân cö Ñaëc khu töï trò naøy. Ñieàu ñaùng löu yù ñaëc bieät laø thaønh coâng cuûa thieân phoùng söï coù moät phaàn ñoùng goùp khoâng nhoû cuûa chò em Coäng Ñoaøn Hy Voïng... Vaâng, vaãn laïi laø coâng cuûa chò em ta caû!
Fr. John Baptist. SVD.