Toùm Löôïc Taøi Lieäu Laøm Vieäc
cuûa Thöôïng Hoäi Ñoàng cho Vuøng Amazon
Toùm Löôïc Taøi Lieäu Laøm Vieäc cuûa Thöôïng Hoäi Ñoàng cho Vuøng Amazon.
Vuõ Vaên An
Vatican (VietCatholic News 29-06-2019) - 'Instrumentum Laboris' (Taøi lieäu Laøm vieäc) cuûa Phieân ñaëc bieät cuûa Thöôïng hoäi ñoàng giaùm muïc cho khu vöïc Toaøn - Amazon (Pan-Amazonia) ñöôïc coâng boá taïi Vatican. Thöôïng hoäi ñoàng dieãn ra töø ngaøy 6 ñeán 27 thaùng 10 naêm 2019 vôùi chuû ñeà "Vuøng Amazon: nhöõng neûo ñöôøng môùi cho Giaùo hoäi vaø moät heä sinh thaùi toaøn dieän".
Troïng taâm Taøi lieäu Laøm vieäc cuûa Thöôïng Hoäi Ñoàng laø tieáng keâu cuûa Amazon xin Giaùo hoäi trôû thaønh ñoàng minh cuûa noù ñeå vöôn tay ra vôùi moïi ngöôøi, nhaát laø vôùi ngöôøi ngheøo, khi hoï tìm kieám söï thaønh toaøn chaân thöïc vaø nhaân phaåm trong cuoäc soáng cuûa hoï.
Taøi lieäu laøm vieäc ñaõ ñöôïc trình baøy tröôùc baùo giôùi hoâm Thöù Hai, ngaøy 17 thaùng 6 naêm 2019, bôûi Vaên phoøng Toång Thö kyù Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc. Noù laø keát quaû cuûa moät dieãn trình laéng nghe baét ñaàu töø chuyeán Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ thaêm Puerto Maldonado ôû Peru, vaøo thaùng 1 naêm 2018, vaø tieáp tuïc vôùi caùc cuoäc tham khaûo khaép Vuøng Amazon vaø Cuoäc hoïp laàn thöù hai cuûa Hoäi ñoàng tieàn Thöôïng hoäi ñoàng vaøo thaùng 5 naêm 2018.
Haõy laéng nghe Chuùa, ñeå cuøng vôùi Ngöôøi, chuùng ta coù theå nghe thaáy tieáng keâu cuûa ngöôøi ta; cho ñeán khi hít thôû ñöôïc khao khaùt maø Thieân Chuùa ñang môøi goïi chuùng ta
Vuøng Amazon, ôû trung taâm Nam Myõ, bao goàm moät khu vöïc roäng 7.8 trieäu kiloâ meùt vuoâng. Noù bao goàm laõnh thoå thuoäc 9 quoác gia khaùc nhau: Brazil, Bolivia, Peru, Ecuador, Colombia, Venezuela, Guyana, Suriname vaø French Guyana. Khu röøng nhieät ñôùi roäng 5.3 trieäu kiloâ meùt vuoâng cuûa noù laø khu röøng lôùn nhaát theá giôùi vaø laø nguoàn nöôùc ngoït, oxy vaø ña daïng sinh hoïc khoâng theå thay theá cho haønh tinh naøy.
Haõy nghe baùo caùo cuûa chuùng toâi
"Tieáng noùi Amazon" laø tieâu ñeà cuûa phaàn ñaàu tieân cuûa taøi lieäu vaø noù trình baøy thöïc taïi cuûa laõnh thoå vaø caùc daân toäc cuûa noù. Phaàn naøy taäp chuù vaøo moái lieân heä giöõa söï soáng vaø nöôùc, baèng caùch laøm noåi baät vieäc caùc doøng soâng lôùn chaûy qua khu vöïc naøy chuû yeáu ra sao khoâng nhöõng ñoái vôùi heä thöïc vaät vaø ñoäng vaät cuûa laõnh thoå vaø cuûa traùi ñaát, maø coøn ñoái vôùi sinh keá, vaên hoùa vaø linh ñaïo cuûa haøng ngaøn coäng ñoàng baûn ñòa, caùc nhoùm thieåu soá khaùc vaø caùc noâng daân soáng ôû khu vöïc Amazon.
Söï soáng bò ñe doïa
Söï soáng ôû Amazon bò ñe doïa bôûi söï huûy hoaïi vaø khai thaùc moâi tröôøng, bôûi söï vi phaïm coù heä thoáng caùc nhaân quyeàn caên baûn cuûa ngöôøi daân Amazon: ñaëc bieät laø vi phaïm caùc quyeàn cuûa ngöôøi baûn ñòa, nhö quyeàn ñaát ñai, quyeàn töï quyeát, quyeàn phaân ñònh ñaát ñai, tham khaûo yù kieán vaø söï ñoàng yù tröôùc.
Theo caùc coäng ñoàng tham gia vaøo dieãn trình laéng nghe cuûa Thöôïng Hoäi Ñoàng, söï soáng cuûa hoï bò ñe doïa bôûi lôïi ích kinh teá vaø chính trò cuûa caùc nhoùm thoáng trò trong xaõ hoäi ngaøy nay, ñaëc bieät laø caùc coâng ty khai thaùc moû. Ngoaøi ra, vieäc bieán ñoåi khí haäu vaø söï gia taêng can thieäp cuûa con ngöôøi (phaù röøng, hoûa hoaïn vaø thay ñoåi vieäc söû duïng ñaát) ñaõ khieán Amazon rôi vaøo tình traïng khoâng theå quay trôû laïi, vôùi tyû leä phaù röøng cao, buoäc ngöôøi daân phaûi di dôøi vaø oâ nhieãm khieán heä sinh thaùi cuûa noù gaëp nguy hieåm vaø gaây aùp löïc leân caùc neàn vaên hoùa ñòa phöông.
Tieáng keâu cuûa traùi ñaát vaø cuûa ngöôøi ngheøo
Trong phaàn thöù hai, vieäc phaân tích taøi lieäu ñaõ phaùt sinh vaø cung caáp caùc ñeà nghò lieân quan ñeán neàn sinh thaùi toaøn dieän. Theo caùc baùo caùo cuûa caùc Giaùo hoäi ñòa phöông maø Vaên phoøng Toång thö kyù cuûa Thöôïng hoäi ñoàng ñaõ nhaän ñöôïc, Vuøng Amazon ngaøy nay laø "moät nhan saéc bò thöông vaø bieán daïng, moät nôi ñau ñôùn vaø baïo löïc".
Baïo löïc, hoãn loaïn vaø tham nhuõng traøn lan. Laõnh thoå ñaõ trôû thaønh moät nôi xung ñoät vaø huûy dieät caùc daân toäc, vaên hoùa vaø caùc theá heä
Coù nhöõng ngöôøi bò buoäc rôøi khoûi ñaát ñai cuûa hoï; hoï thöôøng rôi vaøo tay caùc maïng löôùi toäi phaïm, buoân baùn ma tuùy vaø buoân baùn ngöôøi (ñaëc bieät laø phuï nöõ), lao ñoäng treû em vaø maõi daâm. Ñoù laø moät thöïc taïi bi thaûm vaø phöùc taïp, vöôït ra ngoaøi caùc ranh giôùi cuûa luaät phaùp vaø quyeàn lôïi.
Laõnh thoå cuûa hy voïng vaø "soáng toát"
Caùc daân toäc goác Amazon coù nhieàu ñieàu ñeå daïy chuùng ta. Trong haøng ngaøn naêm, hoï ñaõ chaêm soùc ñaát ñai, nöôùc vaø röøng cuûa hoï vaø ñaõ coá gaéng baûo toàn chuùng cho ñeán ngaøy nay ñeå nhaân loaïi coù theå höôûng lôïi töø caùc hoàng phuùc nhöng khoâng do Thieân Chuùa saùng taïo. Nhöõng neûo ñöôøng truyeàn giaûng Tin Möøng môùi phaûi ñöôïc xaây döïng trong ñoái thoaïi vôùi söï khoân ngoan cuûa toå tieân, trong ñoù nhöõng haït gioáng cuûa Lôøi Chuùa ñöôïc bieåu loä.
Thöôïng Hoäi Ñoàng Amazon laø moät daáu hieäu hy voïng cho ngöôøi daân Amazon vaø cho nhaân loaïi
Caùc daân toäc taïi caùc vuøng ngoaïi vi
Taøi lieäu Laøm vieäc cuõng phaân tích tình hình cuûa caùc Daân toäc Baûn ñòa trong Vuøng Coâ laäp Töï nguyeän. Theo döõ lieäu töø caùc ñònh cheá giaùo hoäi chuyeân ngaønh, coù töø 110 ñeán 130 daân toäc baûn ñòa töï nguyeän coâ laäp khaùc nhau, soáng beân leà xaõ hoäi hoaëc chæ tieáp xuùc leû teû vôùi xaõ hoäi. Hoï deã bò thöông toån tröôùc caùc ñe doïa cuûa nhöõng keû buoân baùn ma tuùy, caùc sieâu döï aùn cô sôû haï taàng vaø caùc hoaït ñoäng baát hôïp phaùp lieân keát vôùi kyõ ngheä khai khoaùng.
Ngöôøi daân Amazon ra ñi
Amazon laø moät trong nhöõng khu vöïc coù tính di ñoäng noäi boä vaø quoác teá cao nhaát ôû Myõ Latinh. Theo thoáng keâ, daân soá ñoâ thò cuûa Amazon ñaõ taêng theo caáp soá nhaân; hieän coù khoaûng töø 70 ñeán 80% daân soá soáng ôû caùc thaønh phoá, nôi thöôøng xuyeân nhaän ñöôïc moät soá löôïng lôùn ngöôøi di cö ñeán vaø khoâng theå cung caáp caùc dòch vuï thieát yeáu maø ngöôøi di cö caàn. Maëc duø Giaùo hoäi ñaõ ñoàng haønh vôùi löôïng di cö naøy, nhöng noù ñaõ ñeå laïi nhöõng khoaûng phaân caùch muïc vuï caàn ñöôïc laáp ñaày.
Moät Giaùo hoäi coù tính Tieân tri ôû Amazon: Caùc Thaùch thöùc vaø Hy voïng
Cuoái cuøng, phaàn cuoái cuûa Taøi lieäu Laøm vieäc môøi caùc Nghò phuï Thöôïng hoäi ñoàng Amazon thaûo luaän veà ñieåm thöù hai cuûa chuû ñeà do Ñöùc Giaùo Hoaøng ñeà nghò: nhöõng neûo ñöôøng môùi cho Giaùo hoäi trong khu vöïc.
Caùc coäng ñoàng ñòa phöông caàn moät Giaùo hoäi bieát tham gia, coù maët trong ñôøi soáng xaõ hoäi, chính trò, kinh teá, vaên hoùa vaø sinh thaùi cuûa cö daân; moät Giaùo hoäi bieát chaøo ñoùn söï ña daïng veà vaên hoùa, xaõ hoäi vaø sinh thaùi ñeå coù theå phuïc vuï caùc caù nhaân hoaëc caùc nhoùm khoâng coù baát cöù söï kyø thò naøo; moät Giaùo hoäi coù oùc saùng taïo coù khaû naêng ñoàng haønh cuøng ngöôøi daân cuûa mình trong vieäc thöïc thi caùc ñaùp öùng môùi cho caùc nhu caàu caáp thieát; moät Giaùo hoäi hoøa hôïp nhaèm coå vuõ caùc giaù trò hoøa bình, thöông xoùt vaø hieäp thoâng.
Caùc Bí tích vaø Loøng Ñaïo ñöùc Bình daân
Caùc coäng ñoàng thöôøng gaëp khoù khaên khi cöû haønh Bí tích Thaùnh Theå vì thieáu linh muïc. "Giaùo hoäi ruùt tæa söï soáng cuûa mình töø Bí tích Thaùnh Theå" vaø Bí tích Thaùnh Theå xaây döïng Giaùo hoäi. Vì lyù do naøy, thay vì ñeå caùc coäng ñoàng khoâng coù Bí tích Thaùnh Theå, caùc tieâu chuaån löïa choïn vaø chuaån bò caùc thöøa taùc vieân ñöôïc uûy quyeàn cöû haønh noù neân ñöôïc thay ñoåi. Caùc coäng ñoàng yeâu caàu ñöôïc ñaùnh giaù cao hôn, ñöôïc ñoàng haønh vaø vaø ñöôïc coå vuõ loøng ñaïo ñöùc bình daân nhôø ñoù nhieàu ngöôøi phaùt bieåu ñöùc tin cuûa hoï qua caùc hình aûnh, bieåu töôïng, truyeàn thoáng, nghi leã vaø caùc bí tích khaùc. Ñoù laø söï bieåu loä tuùi khoân vaø linh ñaïo voán taïo neân moät moâi tröôøng thaàn hoïc ñích thöïc vôùi tieàm naêng truyeàn giaùo lôùn lao.
Ñieàu thích hôïp laø xem xeùt laïi yù nieäm naøy: vieäc thi haønh quyeàn taøi phaùn (quyeàn cai quaûn) phaûi ñöôïc lieân keát vôùi moïi lónh vöïc (bí tích, phaùp cheá, haønh chính) vaø moät caùch thöôøng haèng, vôùi Bí tích Truyeàn chöùc thaùnh.
Caùc Thöøa taùc vuï môùi
Ngoaøi tính ña nguyeân vaên hoùa cuûa vuøng Amazon, caùc khoaûng caùch coøn taïo ra moät vaán ñeà muïc vuï nghieâm troïng khoâng theå giaûi quyeát baèng caùc phöông tieän cô hoïc vaø kyõ thuaät maø thoâi. Ñieàu caàn laø coå vuõ caùc ôn goïi baûn xöù ñeå nam giôùi vaø phuï nöõ ñaùp öùng caùc nhu caàu chaêm soùc muïc vuï bí tích; söï ñoùng goùp coù tính quyeát ñònh cuûa hoï heä ôû vieäc thuùc ñaåy truyeàn giaûng Tin Möøng ñích thöïc theo quan ñieåm baûn ñòa, phuø hôïp vôùi phong tuïc vaø taäp quaùn cuûa hoï. Hoï laø nhöõng ngöôøi baûn ñòa rao giaûng cho nhöõng ngöôøi baûn ñòa khaùc vôùi moät kieán thöùc saâu saéc veà vaên hoùa vaø ngoân ngöõ cuûa hoï, coù khaû naêng truyeàn ñaït söù ñieäp Tin Möøng moät caùch maïnh meõ vaø höõu hieäu cuûa nhöõng ngöôøi coù neàn taûng vaên hoùa cuûa chính hoï.
Ñieàu caàn laø chuyeån dòch töø moät "Giaùo hoäi ñi thaêm vieáng" sang moät "Giaùo hoäi ôû laïi nhaø", ñoàng haønh vaø hieän dieän qua caùc thöøa taùc vieân ñòa phöông.
Trong khi khaúng ñònh raèng ñoäc thaân laø moät hoàng aân cho Giaùo hoäi, Taøi lieäu quaû quyeát raèng, ñoái vôùi nhöõng vuøng xa xoâi nhaát trong khu vöïc, khaû theå phong chöùc linh muïc seõ ñöôïc nghieân cöùu ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñaøn oâng ñaõ keát hoân coù gia ñình. Nhaèm baûo ñaûm caùc Bí tích ñeå ñoàng haønh vaø hoã trôï ñôøi soáng Kitoâ höõu, ñieàu khoaûn naøy ñònh roõ raèng nhöõng ngöôøi ñaøn oâng naøy öu tieân phaûi laø nhöõng ngöôøi lôùn tuoåi baûn ñòa ñöôïc coäng ñoàng cuûa hoï toân troïng vaø chaáp nhaän.
Vai troø phuï nöõ
Loaïi thöøa taùc vuï chính thöùc coù theå ñöôïc trao cho phuï nöõ vaãn coøn phaûi ñöôïc nhaän dieän, löu yù ñeán vai troø chính maø ngaøy nay phuï nöõ ñang ñoùng trong Giaùo hoäi ôû Amazon.
Coù ngöôøi yeâu caàu raèng vai troø cuûa phuï nöõ phaûi ñöôïc coâng nhaän, khôûi ñi töø caùc ñaëc suûng vaø taøi naêng cuûa hoï. Hoï yeâu caàu ñöôïc taùi chieám höõu khoâng gian maø Chuùa Gieâsu töøng daønh cho phuï nöõ, "nôi moïi ngöôøi chuùng ta ñeàu coù theå tìm thaáy chính mình". Cuõng coù ñeà nghò phaûi baûo ñaûm ñeå hoï coù quyeàn laõnh ñaïo, cuõng nhö caùc khoâng gian roäng lôùn vaø coù lieân quan nhieàu hôn trong laõnh vöïc ñaøo taïo: thaàn hoïc, giaùo lyù, phuïng vuï vaø tröôøng phaùi ñöùc tin vaø chính trò.
Ñôøi soáng thaùnh hieán
Do ñoù, coù ñeà nghò phaûi coå vuõ moät moâ hình thay theá vaø coù tính tieân tri cho ñôøi soáng thaùnh hieán, coù tính lieân hoäi doøng vaø lieân ñònh cheá. Treân heát, phaûi coù moät caûm thöùc saün saøng "ñeå hieän dieän ôû nôi khoâng ai muoán hieän dieän vaø vôùi ngöôøi khoâng ai muoán hieän dieän vôùi". Coù ñeà nghò cho raèng vieäc ñaøo taïo ñoái vôùi ñôøi soáng tu trì neân bao goàm caùc dieãn trình taäp chuù vaøo tính lieân vaên hoùa, hoäi nhaäp vaên hoùa vaø ñoái thoaïi.
Ñaïi keát
Taøi lieäu naøy cuõng nhaán maïnh moät hieän töôïng quan troïng caàn ñöôïc löu yù, ñoù laø söï phaùt trieån nhanh choùng cuûa caùc giaùo hoäi Tin Laønh gaàn ñaây coù nguoàn goác Nguõ Tuaàn, ñaëc bieät ôû caùc vuøng ngoaïi vi: "Hoï chæ cho chuùng ta moät caùch khaùc ñeå laøm Giaùo Hoäi, nôi moïi ngöôøi caûm thaáy hoï laø nhöõng ngöôøi chuû ñaïo vaø laø nôi tín höõu coù theå töï phaùt bieåu moät caùch töï do khoâng bò kieåm duyeät, khoâng duy giaùo ñieàu hay kyû luaät nghi leã".
Giaùo hoäi vaø quyeàn löïc: neûo ñöôøng thaäp giaù vaø töû ñaïo
Trôû thaønh Giaùo hoäi ôû vuøng Amazon coù nghóa laø tra vaán quyeàn löïc moät caùch tieân tri, vì trong khu vöïc naøy, ngöôøi daân khoâng coù cô hoäi ñeå khaúng ñònh caùc quyeàn cuûa hoï tröôùc caùc doanh nghieäp kinh teá lôùn lao vaø caùc ñònh cheá chính trò. Ngaøy nay, tra vaán quyeàn löïc trong vieäc baûo veä ñaát ñai vaø nhaân quyeàn, coù nghóa laø ñaët söï soáng cuûa ngöôøi ta vaøo theá nguy hieåm, töï môû cho mình "moät neûo ñöôøng thaäp giaù vaø töû ñaïo". Con soá caùc töû ñaïo ôû Amazon raát ñaùng baùo ñoäng (ví duï, chæ rieâng ôû Brazil, töø naêm 2003 ñeán naêm 2017, ñaõ coù 1,119 ngöôøi baûn ñòa bò gieát vì baûo veä ñaát ñai cuûa hoï). Giaùo hoäi khoâng theå thôø ô ñoái vôùi ñieàu naøy; ngöôïc laïi, noù phaûi hoã trôï vieäc baûo veä nhöõng ngöôøi baûo veä nhaân quyeàn vaø töôûng nhôù caùc vò töû ñaïo cuûa noù, bao goàm caû caùc nhaø laõnh ñaïo phuï nöõ, nhö Nöõ tu Dorothy Stang.
Trong thôøi gian caàn thieát ñeå soaïn thaûo Taøi lieäu Laøm vieäc, tieáng noùi Amazon ñaõ ñöôïc laéng nghe döôùi aùnh saùng ñöùc tin; moät noã löïc ñaõ ñöôïc thöïc hieän ñeå ñaùp laïi tieáng keâu cuûa ngöôøi daân vaø cuûa Amazon muoán coù nhöõng neûo ñöôøng môùi cho Giaùo hoäi vaø cho moät heä sinh thaùi toaøn dieän nhaèm phaùt huy khaû naêng noùi tieân tri ôû vuøng Amazon. Nhöõng tieáng noùi Amazon naøy keâu goïi Thöôïng hoäi ñoàng giaùm muïc ñöa ra moät ñaùp öùng môùi cho caùc tình huoáng khaùc nhau vaø tìm nhöõng neûo ñöôøng môùi nhaèm taïo neân moät hoaøng kim thôøi ñaïi (kairos) cho Giaùo hoäi vaø theá giôùi.