Pablo Fajardo
ngöôøi noâng daân luaät sö baûo veä Amazon
Pablo Fajardo - ngöôøi noâng daân luaät sö baûo veä Amazon.
Vaên Yeân, SJ - caâu chuyeän cuûa Manuel Cubías - Jean Charles Putzolu
Amazon (Vatican News 12-06-2019) - Tieáp theo loaït baøi veà caâu chuyeän cuûa Vatican News, chuùng toâi xin gôûi ñeán quyù vò caâu chuyeän cuûa moät nhaân vaät lieân quan ñeán ñeà taøi Amazon maø hieän nay Giaùo hoäi ñang chuaån bò cho Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc vaøo thaùng 10 naêm 2019. Duø ñaây laø Thöôïng hoäi ñoàng veà moät vuøng nhöng coù aûnh höôûng ñeán caû theá giôùi.
Caùc coâng ty ña quoác gia thöôøng coi thöôøng nhöõng nöôùc goïi laø theá giôùi thöù ba baèng caùch chieám ñoaït taøi nguyeân cuûa hoï. Cuoäc ñaáu tranh cuûa nhöõng ngöôøi noâng daân vaø ngöôøi daân baûn ñòa choáng laïi nhöõng gaõ khoång loà naøy döôøng nhö luoân thaát baïi nhö laø ñònh meänh. Pablo Fajardo, töø noâng daân ñeán luaät sö, ñaõ ñaûo ngöôïc doøng chaûy naøy.
Nhöõng töø nhö ngheøo ñoùi, noã löïc, daán thaân ñaõ trôû neân moät phaàn caên baûn laøm neân lòch söû chaâu Myõ Latinh. Nhieàu ngöôøi nôi ñaây ñaõ ñaët nieàm tin vaøo thaønh quaû cuûa söï daán thaân neân hoï ñaët caû cuoäc soáng töøng ngaøy cuûa hoï vaøo ñoù ñeå bieán öôùc mô thaønh hieän thöïc cho ñaát nöôùc cuûa hoï hoaëc cho coäng ñoàng ñòa phöông cuûa hoï. Pablo Fajardo laø moät trong nhöõng tröôøng hôïp nhö theá. Tình yeâu cuûa anh daønh cho con ngöôøi vaø vuøng ñaát cuûa anh ñaõ khieán anh trôû thaønh moät luaät sö vaø baûo veä 30,000 cö daân cuûa röøng Amazon, ñeå choáng laïi gaõ khoång loà ngaønh daàu khí bò caùo buoäc gaây oâ nhieãm. Naêm 2011, coâng ty Texaco-Chevron ñaõ bò tuyeân aùn phaûi traû 9 tyû ñoâla ñeå khaéc phuïc nhöõng thieät haïi xaõ hoäi vaø moâi tröôøng.
Moät gia ñình ngheøo
Pablo sinh ra taïi moät laøng queâ treân bôø bieån Ecuador, töø moät gia ñình noâng daân trong ñieàu kieän ñoùi ngheøo cuøng cöïc. Ñieàu kieän soáng naøy ñaõ ñaåy chín anh em Pablo cuøng vôùi cha meï tìm kieám coâng aên vieäc laøm xa nhaø, taïi vuøng Amazon. Moät theá giôùi hoaøn toaøn môùi ñoái vôùi caäu beù Pablo: "Amazon traøn ñaày thaàn thaùi, nheï nhaøng, ñaày höông vò, ñaày nhieät, nöôùc, coân truøng vaø ñoäng vaät, noùi ngaén goïn laø traøn ñaày söùc soáng". Sau ñoù, anh phaùt hieän moät khu röøng khaùc: "moät Amazon khaùc bò oâ nhieãm". Söï töông phaûn naøy ñaõ laøm thay ñoåi vaän meänh ñôøi anh.
Vì lyù do kinh teá, khoâng ai trong soá anh em cuûa Pablo coù theå hoïc ñeán ñaïi hoïc. Chính caùi ngheøo ñaõ quyeát ñònh ai coù theå vaø khoâng theå hoïc. Roài Pablo ñaõ nhaän ñöôïc söï hoã trôï cuûa ngöôøi daân, cuûa caùc cha Doøng Phanxicoâ Capuchin vaø cuûa moät soá laøng. Moïi ngöôøi ñaõ trôû neân moät nôi naâng ñôõ laï thöôøng cho anh ta, caû veà kinh teá laãn tinh thaàn.
Chuyeån ñeán Amazon
Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi Ecuador tìm kieám vieäc laøm thì phía baéc môû ra nhieàu cô hoäi hôn. Theá laø naêm 14 tuoåi, Pablo baét ñaàu laøm coâng vieäc ñaàu tieân cho moät coâng ty phaùt trieån caây coï chaâu Phi, sau ñoù cho moät coâng ty daàu moû. Trong thôøi gian raûnh roãi, anh tham gia giaùo xöù do caùc Cha Phanxicoâ Capuchin coi soùc. Gioáng nhö nhieàu ngöôøi, anh laøm raát nhieàu nhöng laïi ñöôïc nhaän ñoàng löông ít oûi. Anh noùi: "toâi ñaõ nhaän ra coù quaù nhieàu baát coâng vaø boùc loät".
Hai naêm sau khi ñeán Amazon, vôùi söï hoã trôï cuûa giaùo xöù vaø ngöôøi daân, Pablo ñaõ laäp moät ban baûo veä nhaân quyeàn. "Chuùng toâi laøm ñieàu ñoù vì ñaõ coù nhieàu tröôøng hôïp vi phaïm nhaân quyeàn ñoái vôùi ngöôøi baûn ñòa, vôùi phuï nöõ, noâng daân vaø ngöôøi da ñen. Hoï khoâng coù ai ñeå caäy nhôø giuùp ñôõ."
Nhaän ra ôn goïi
Ñöôïc ñaët laøm tröôûng ban, Pablo, möôøi saùu tuoåi, ñi töø laøng naøy sang laøng khaùc vôùi caùc cha Capuchin, ñeå thu thaäp lôøi khai tröïc tieáp veà caùc vi phaïm hoï phaûi chòu. Vaø khi anh ñi cuøng caùc naïn nhaân ñeán chính quyeàn ñeå khieáu kieän, thì caâu traû lôøi nhaän ñöôïc luoân luoân gioáng nhau: hoï ñeà nghò ñi tìm moät luaät sö. "Thöïc teá laø vaøo thôøi ñieåm ñoù khoâng coù luaät sö naøo muoán giuùp chuùng toâi. Moät ngaøy noï toâi töï nhuû: mình seõ trôû thaønh moät luaät sö." Nhöng tieàn khoâng ñuû ñeå chi traû cho vieäc hoïc. Caùc cha Capuchin, Pedro Joseù, Joseù María vaø Charlie Azcona, caùch naøo ñoù ñaõ trôû neân ngöôøi thaân trong gia ñình thöù hai cuûa Pablo, ñaõ quyeân goùp töø nhieàu ngöôøi. Do ñoù, Pablo coù theå ñi hoïc, toát nghieäp vaø trôû thaønh moät luaät sö. Nhöng chaëng ñöôøng gaëp laém choâng gai.
Giaù cuûa söï thoûa hieäp
Pablo keå moät caâu chuyeän ñaùnh daáu cuoäc ñôøi cuûa anh: Moät laàn noï, moät coâng ty daàu khí hoaït ñoäng trong khu vöïc muoán thöïc hieän caùc kieåm tra ñòa chaán. Nhöõng ngöôøi thôï ñaõ vaøo khu vöïc maø khoâng quan taâm ñeán noâng daân vaø taøi saûn cuûa hoï. Pablo ñöùng ra beânh vöïc noâng daân. Vaø ñeå traû thuø, coâng ty ñaõ sa thaûi nhöõng ngöôøi thôï vaø ñoå loãi cho anh luaät sö treû. Nhöõng ngöôøi thôï ñaõ muoán xöû anh, nhöng cuoái cuøng, hoï ñaõ hieåu ñöôïc vaán ñeà vaø cuøng theo anh trong cuoäc chieán phaùp lyù choáng laïi coâng ty.
Naêm 2004, sau moät thôøi gian bò ñaøn aùp vaø ñe doïa, moät ngöôøi anh cuûa Pablo ñaõ bò tra taán daõ man ñeán cheát. Gia ñình cuûa Pablo ñaõ ñöôïc ñöa ñi moät nôi xa ñeå ñaûm baûo an toaøn. Vaø baûn thaân anh, trong nhieàu thaùng, khoâng theå nguû hai ñeâm lieân tieáp ôû cuøng moät nôi. Söï thaät, naïn nhaân khoâng phaûi laø anh trai, maø chính laø Pablo. Nhöõng keû aùm saùt ñaõ bò nhaàm laãn. Caùc moái ñe doïa vaãn chöa keát thuùc. Anh noùi: "Moãi toái, toâi caûm ôn Chuùa vì toâi ñöôïc soáng theâm moät ngaøy nöõa. Vaøo buoåi saùng, toâi caàu nguyeän: Laïy Chuùa, xin baûo veä con ñeå con coù theå tieáp tuïc soáng".
Lieân heä gaén chaët vôùi Amazon
"Sau ba möôi naêm, toâi ñaõ nhaän ra raèng toâi ñaõ hoïc vaø vaãn coøn tieáp tuïc hoïc töø ngöôøi daân baûn ñòa. Hoï coù raát nhieàu ñieàu ñeå daïy cho nhaân loaïi. Ngöôøi baûn ñòa cuûa Amazon laø caùc thö vieän löu ñoäng", Pablo mæm cöôøi noùi. Naêm 2003, khi phieân toøa xeùt xöû choáng laïi coâng ty Chevron baét ñaàu ôû Ecuador, vuøng Lago Agrio, daân chuùng ra ñöôøng moãi ngaøy ñeå bieåu tình. Nhöõng ngöôøi giaø khoâng bao giôø mang giaøy. Moät thanh nieân Myõ ñeán tham döï phieân toøa ñaõ heát söùc ngaïc nhieân khi thaáy nhieàu ngöôøi ñi chaân ñaát. Trong saùu thaùng, anh ñaõ gom goùp ñöôïc naêm ngaøn ñoâi giaøy vaø göûi cho nhöõng ngöôøi thoå daân naøy, tuy nhieân, hoï cuõng chaúng mang. Thöïc teá, nhöõng ngöôøi giaø laõo khoâng ñi giaøy khoâng phaûi vì hoï ngheøo, nhöng vì chieác giaøy laøm ñöùt söï lieân keát giöõa ngöôøi vaø ñaát.
Tröôøng hôïp coâng ty Texaco-Chevron
Trong vuï aùn, ngöôøi baûn ñòa cuøng luaät sö cuûa hoï ñaõ ñöa ra baèng chöùng veà söï oâ nhieãm ñaát vaø nöôùc do nhöõng chaát thaûi ñoäc haïi vaø dö löôïng töø vieäc khai thaùc daàu thoâ. Chaát thaûi huûy dieät caù, ñoäng vaät röøng vaø ngöôøi daân baûn ñòa. Ñoái dieän vôùi thaûm kòch moâi tröôøng naøy, ngöôøi daân caûm thaáy baát löïc vì khoâng bieát phaûi ñoái phoù vôùi gaõ khoång loà daàu moû naøy nhö theá naøo. Döôøng nhö ngay caû nhaø nöôùc cuõng khoâng baûo veä quyeàn cuûa ngöôøi baûn ñòa hoaëc thoâng baùo cho hoï bieát veà nhöõng haäu quaû tieâu cöïc do chuùng gaây ra.
Pablo giaûi thích raèng tröôøng hôïp coâng ty Texaco-Chevron theå hieän söï thieáu hieåu bieát nghieäm troïng vaø thieáu toân troïng ñoái vôùi caùc daân toäc toå tieân ôû ñaây. Ñoàng thôøi, vuï aùn cuõng cho thaáy söï kieân cöôøng ñaáu tranh cuûa caùc daân toäc naøy vì quyeàn lôïi cuûa hoï. "Ñieàu quan troïng laø nhìn xem caùch chuùng toâi thöïc hieän ñeå duy trì söï ñoaøn keát trong cuoäc ñaáu tranh. Saùu daân toäc baûn ñòa vôùi ngoân ngöõ, truyeàn thoáng, phong tuïc vaø laõnh thoå khaùc nhau ñaõ cuøng nhau ñaáu tranh." Nhieàu ngöôøi baûn ñòa ñaõ khoâng ñuû may maén ñeå coù theå hoïc taäp. Gioáng nhö cha cuûa Pablo, nhieàu ngöôøi khoâng bieát ñoïc hoaëc vieát. Hoï khoâng tin caùc taøi lieäu baèng vaên baûn laém, nhöng coi troïng giaù trò cuûa lôøi noùi. Cha cuûa Pablo thöôøng noùi ñieàu naøy khi caùc con oâng coøn nhoû: "tôø giaáy coù theå bò xeù. Coøn lôøi noùi thì khoâng". Ngaøy nay moïi thöù ñaõ thay ñoåi, moïi thöù phaûi ñöôïc ghi cheùp thaønh vaên baûn, kyù teân, ñoùng daáu. Khoâng coù vaên baûn chính thöùc, lôøi noùi khoâng coøn giaù trò. Ñeå baûo veä nhöõng ngöôøi thoå daân baûn ñòa, Pablo laø caàu noái giöõa lôøi noùi cuûa anh, ñöôïc daïy cho ngöôøi thoå daân vaø aùn vaên ñöôïc vieát trong caùc phieân toaø xeùt xöû coâng ty Texaco-Chevron.
Taïi Amazon, cuoäc soáng cuûa caùc daân toäc vaø caùc theá heä töông lai ñang bò ñe doïa: "Coù leõ, nhieàu ngöôøi ôû Myõ, Chaâu AÂu hoaëc nhöõng nôi khaùc treân theá giôùi khoâng nhaän ra Amazon coù yù nghóa theá naøo ñoái vôùi theá giôùi vaø haønh tinh. Cuoäc soáng cuûa caùc theá heä töông lai ñang bò ñe doïa". Nhöõng lôøi keát luaän cuûa Pablo Fajardo, moät noâng daân ñaõ trôû thaønh luaät sö cuûa vaø cho ngöôøi daân, mang laïi hy voïng cho ngöôøi thoå daân: "caû theá giôùi laéng nghe chuùng ta".
Caâu chuyeän veà Pablo Fajardo ñaõ ñöôïc xuaát baûn thaønh moät truyeän tranh do nhaø xuaát baûn Phaùp "Les areønes". Phieân baûn tieáng Anh vaø tieáng Taây Ban Nha ñang ñöôïc chuaån bò xuaát baûn.