Caùc nhaän ñònh veà Töï Saéc
"Caùc con laø aùnh saùng theá gian"
cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ
Caùc nhaän ñònh veà Töï Saéc "Caùc con laø aùnh saùng theá gian" cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ.
Vuõ Vaên An
Vatican (VietCatholic News 11-05-2019) - Ñieàu ñaàu tieân neân bieát laø nhaän ñònh cuûa ngöôøi ñoùng goùp lôùn vaøo vieäc soaïn thaûo töï saéc. Ngöôøi ñoù laø Ñöùc Toång Giaùm Muïc Charles Jude Scicluna cuûa Malta, hieän laø phuï taù toång thö kyù taïi Boä Giaùo Lyù Ñöùc Tin, Boä ñöôïc coi laø "Boä Coù Naêng Quyeàn" haøng ñaàu trong dieãn trình baùo caùo do Töï Saéc döï lieäu. Chính ngaøi ñaõ giôùi thieäu töï saéc vôùi baùo chí taïi Phoøng Baùo Chí Toøa Thaùnh.
Theo Linda Bordoni cuûa VaticanNews, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Scicluna ñaõ duøng moät ngoân töø ñôn giaûn ñeå toùm taét tinh thaàn cuûa Töï Saéc: "Neáu baïn thöïc söï yeâu meán Giaùo Hoäi, baïn caàn baùo caùo taùc phong xaáu; neáu baïn baùo caùo taùc phong xaáu, baïn seõ ñöôïc baûo veä; caùc naïn nhaân neân bieát raèng Giaùo Hoäi coù nghóa vuï laéng nghe hoï, naâng ñôõ hoï, cung caáp cho hoï söï giuùp ñôõ hoï caàn".
Ñöùc Toång Giaùm Muïc cuõng cho hay vaên kieän naøy do moät ñoäi nguõ thuoäc nhieàu boä sôû khaùc nhau cuøng soaïn thaûo "noù laø keát quaû cuûa vieäc laøm theo nhoùm, raát khoå coâng" chöù khoâng phaûi chæ cuûa Boä Giaùo Lyù Ñöùc Tin.
Theo Michael J. O'Loughlin cuûa Taïp chí America, caùc nhaø laõnh ñaïo Coâng Giaùo noùi chung hoan nghinh Töï Saéc cuûa Ñöùc Phanxicoâ. Tuy nhieân, caùc nhoùm tranh ñaáu cho caùc naïn nhaân thì toû ra deø daët hôn.
Trong soá nhöõng vò uûng hoä Töï saéc, ta thaáy coù Ñöùc Hoàng Y Blase Cupich cuûa Chicago, ngöôøi hoài thaùng 11 naêm 2018, ñaõ thaû noåi yù nieäm traùch nhieäm giaûi trình cuûa giaùm muïc (bishop accountability) töông töï nhö ñieàu Vatican vöøa coâng boá. Ngaøi goïi caùc bieän phaùp cuûa Töï Saéc laø "caùch maïng".
Traùi laïi, Anne Barrett Doyle, ñoàng giaùm ñoác cuûa BishopAccountability.org, trong moät tuyeân boá, vieát raèng quy taéc môùi laø "moät böôùc tieán tôùi" ñaëc bieät trong vieäc baûo veä ngöôøi baùo caùo, khoâng ñoøi ngöôøi baùo caùo phaûi giöõ im laëng vaø buoäc caùc giaùm muïc phaûi tieáp nhaän caùc thuû tuïc baùo caùo vi phaïm. Tuy nhieân, coâ cho bieát theâm: "Theá nhöng gaàn nhö khoâng ñuû" vì khoâng noùi tôùi tröøng phaït, khoâng ñeà caäp gì tôùi "zero tolerance" (tuyeät ñoái khoâng dung thöù).
Nhoùm Survivors Network for Those Abused by Priests cuõng ñöa ra lôøi ca ngôïi Töï Saéc ñaõ truyeàn phaûi baùo caùo keå caû caùc laïm duïng ñoái vôùi "ngöôøi lôùn deã bò toån thöông". Tuy nhieân, nhoùm cho raèng maëc duø Töï Saéc ñoøi caùc giaùm muïc phaûi tuaân theo luaät leä daân söï ñòa phöông lieân quan ñeán vieäc baùo caùo caùc laïm duïng, nhöng khoâng ñoøi moïi giaùm muïc phaûi baùo caùo vôùi caûnh saùt.
Nhoùm treân coù caùi nhìn giôùi haïn cuûa caùc quoác gia töï do daân chuû khoâng muoán Giaùo Hoäi giöõ moät soá cuoäc ñieàu tra cho rieâng mình. Hoï baûo: "coù leõ chuùng ta seõ coù aán töôïng nhieàu hôn neáu luaät leä môùi ñoøi caùc vieân chöùc cuûa Giaùo Hoäi, thay theá vaøo ñoù, phaûi baùo caùo cho caûnh saùt vaø caùc coâng toá vieân. Söï giaùm saùt cuûa caùc thaåm quyeàn beân ngoaøi, theá tuïc seõ baûo veä treû em toát hôn vaø ngaên ñe caùc vuï che ñaäy".
Ñieàu aáy khoâng nhaát thieát luùc naøo cuõng ñuùng, nhaát laø khi caùc thaåm quyeàn beân ngoaøi kia caøng ngaøy caøng toû ra muoán trieät haï aûnh höôûng cuûa Giaùo Hoäi. Vaû laïi, Toøa Thaùnh töø laâu voán cho raèng caùc heä thoáng luaät leä khaùc nhau taïi caùc quoác gia khaùc nhau khieán moät luaät leä phoå quaùt veà baùo caùo trôû thaønh baát khaû höõu, vaø vieäc aùp ñaët moät luaät leä nhö theá nhaát ñònh seõ xaâm haïi tôùi giaùo hoäi ôû nhöõng nôi ngöôøi Coâng Giaùo laø moät thieåu soá bò baùch haïi. Ñaøng khaùc, laàn ñaàu tieân trong lòch söû, caùc quy taéc môùi naøy coù döï lieäu vieäc caùc giaùo só phaûi tuaân theo caùc ñoøi hoûi baùo caùo daân söï nôi hoï sinh soáng, vaø nghóa vuï baùo caùo cho Giaùo hoäi khoâng heà phöông haïi ñeán aùc ñoøi hoûi naøy.
Veà phöông dieän minh baïch (transparency), Ñöùc Hoàng Y Cupich cho raèng vieäc tham gia cuûa giaùo daân trong dieãn trình ñieàu tra baûo ñaûm söï minh baïch aáy. Tuy nhieân, Kim Smolik, ngöôøi ñöùng ñaàu toå chöùc Leadership Roundtable, moät nhoùm caûi caùch do giaùo daân laõnh ñaïo nhaèm coå vuõ söï minh baïch vaø vieäc giaûi trình traùch nhieäm trong Giaùo hoäi, tuy goïi luaät leä môùi laø "moät böôùc tieán quan troïng cho ngöôøi Coâng Giaùo khaép theá giôùi" nhöng cho hay: nhieàu ñieàu hôn nöõa caàn ñöôïc thöïc hieän.
Baø cho raèng maëc duø chöa haún döïa vaøo söï thay ñoåi vaên hoùa caàn thieát cho vieäc giaûi quyeát taän goác caùc nguyeân nhaân taïo ra vieäc laïm duïng vaø che ñaäy, nhöng luaät leä môùi ñaõ cung caáp neàn taûng ñeå caùc hoäi ñoàng Giaùm Muïc taïo ra caùc chính saùch giaûi trình traùch nhieäm coù yù nghóa ñoái vôùi khu vöïc cuûa hoï.
Ñöùc Hoàng Y Seaùn O'Malley, trong moät tuyeân boá, vieát raèng ñieàu raát coù yù nghóa laø luaät leä môùi ñaõ bao goàm caùc ngöôøi lôùn "bò vi phaïm tình duïc do baïo löïc hoaëc ñe doïa hay laïm quyeàn" vì caùc naïn nhaân naøy coù theå laø caùc chuûng sinh vaø tu só.
Trong maáy thaùng gaàn ñaây, caû truyeàn thoâng theá tuïc laãn taïp chí phuï nöõ cuûa Toøa Thaùnh ñeàu ñaõ töôøng trình vieäc laïm duïng tình duïc caùc nöõ tu Coâng Giaùo treân theá giôùi. Trong moät tuyeân boá göûi cho taïp chí America, Hoäi Ñoàng Laõnh Ñaïo Caùc Nöõ Tu noùi raèng hoï "haøi loøng khi Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñöa ra moät bieän phaùp tieán boä coù yù nghóa" vaø hoï seõ tieáp tuïc hoïc hoûi Töï Saéc ñeâ hieåu caùc heä luaän cuûa Töï Saéc ñoái vôùi caùc nöõ tu.
Gaàn ñaây cuõng ñaõ coù nhöõng tröôøng hôïp caùc giaùm muïc Myõ bò caùc Toång Giaùm Muïc giaùo tænh ñieàu tra, ñieàu Ñöùc Hoàng Y Cupich cho laø moâ thöùc höõu hieäu. Nhö tröôøng hôïp Toång Giaùm Muïc William Lori cuûa Baltimore ñieàu tra caùc lôøi toá caùo Ñöùc Cha Michael Barndsfield cuûa Taây Virginia coù taùc phong tình duïc xaáu xa. Vaø vuï Ñöùc Hoàng Y Timothy Dolan xöû lyù caùc ñôn toá caùo cöïu Hoàng Y McCarrick döïa vaøo cuoäc ñieàu tra cuûa moät uûy ban giaùo daân cuûa toång giaùo phaän; cuoäc ñieàu tra naøy thaáy caùc lôøi toá caùo ñaõ coù töø maáy thaäp nieân choáng laïi vò cöïu Toång Giaùm Muïc Washington laø ñaùng tin caäy.
Ñöùc Hoàng Y Dolan cuûa New York cho raèng luaät leä môùi laø "moät daáu chæ nöõa cho thaáy yù cuûa Ñöùc Thaùnh Cha muoán thieát laäp vieäc caûi toå, phaùt huy vieäc haøn gaén, vaø baûo ñaûm coâng lyù. Ñaây laø moät böôùc tieán heát söùc caàn thieát vaø cöïc kyø quan troïng ñoái vôùi giaùo hoäi hoaøn vuõ".
Moïi ngöôøi coøn nhôù, thaùng 11 naêm ngoaùi, Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Hoa kyø saép söûa boû phieáu ñeå chaáp thuaän moät soá bieän phaùp roát raùo nhaèm loaïi boû tai tieáng laïm duïng, nhöng ñöôïc Toøa Thaùnh yeâu caàu, caùc ngaøi ñaõ huûy boû cuoäc ñaàu phieáu aáy. Vaø sau ñoù laø Hoäi Nghò thöôïng ñænh veà vieäc baûo veä treû em. Nay, theo nhaän ñònh cuûa Ñöùc Hoàng Y Daniel DiNardo, Chuû tòch Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Hoa Kyø, "khuoân khoå hieän coù taïi Hoa Kyø, bao goàm vieäc vöôn tay ra vôùi caùc naïn nhaân, laäp tröôøng tuyeät ñoái khoâng dung thöù, baùo caùo caùc lôøi toá caùo cho thaåm quyeàn daân söï vaø taøi chuyeân moân cuûa giaùo daân taïi caùc uûy ban duyeät xeùt seõ ñaët chuùng ta vaøo theá saün saøng ñem caùc chæ thò cuûa Ñöùc Thaùnh Cha ra haønh ñoäng".
Ñöùc Hoàng Y Cupich thì cho raèng "ñieàu xaåy ra hoài thaùng 11 giuùp moïi söï coù thôøi gian chín muøi vì lôïi ích cuûa Giaùo Hoäi hoaøn vuõ".
Kyù giaû John Allen cuûa Taïp chí Crux goïi vieäc ban haønh Töï Saéc laø moät vieäc laøm lôùn vì luaät leä môùi laø "moät böôùc theâm nöõa vaø saâu saéc trong vieäc ngaên ngöøa vaø ñaáu tranh choáng laïm duïng".
OÂng cho raèng ñaây laø laàn ñaàu tieân, moïi giaùo phaän treân theá giôùi ñeàu phaûi coù 1 heä thoáng coâng khai ñeå tieáp nhaän caùc lôøi toá caùo laïm duïng vaø che ñaäy, caùc giaùo só vaø tu só coù nghóa vuï baùo caùo vaø khi baùo caùo ñöôïc baûo veä.
Vaø maëc duø luaät leä môùi khoâng ñeà caäp ñeán vieäc baùo caùo toäi laïm duïng vaø che ñaäy cho nhaø caàm quyeàn daân söï, vì ñaây chæ noùi ñeán caùc thuû tuïc cuûa Giaùo Hoäi, nhöng caùc thuû tuïc naøy khoâng heå ngaên caûn caùc nghóa vuï hieän coù döôùi luaät phaùp daân söï.
John Allen cuõng löu yù tôùi moät neùt ñaëc bieät trong vieäc ñoøi baát cöù cô quan giaùo trieàu xöû lyù söï vieäc nhö theá naøo ñeàu coù nghóa vuï phaûi thoâng baùo cho Phuû Quoác Vuï Khanh vaø caùc boä sôû khaùc coù lieân quan bieát ñieàu gì ñang dieãn ra. Trong theá giôùi gaàn nhö phong kieán cuûa Vatican, chia vuøng "laõnh chuùa" rieâng bieät xöa nay, söï phoái hôïp naøy phaûi ñöôïc coi laø caùch maïng.
Tuy nhieân, OÂng cuõng cho raèng taùc duïng cuûa Töï Saéc maïnh meõ nhaát nôi caùc nöôùc beân ngoaøi Phöông Taây. Vì noùi cho cuøng, caùc nöôùc Phöông Taây, haàu nhö nöôùc naøo cuõng ñaõ coù caùc bieän phaùp naøy roài. Vaû laïi, Töï Saéc döôøng nhö muoán cuûng coá vò trí noåi baät cuûa Phuû Quoác Vuï Khanh, moät ñieàu nhieàu ngöôøi voán cho laø gaây trôû ngaïi cho vieäc ñaùnh phaù teä naïn laïm duïng vaø che ñaäy.
Nhöng ñieàu cuõng roõ raøng laø Ñöùc Phanxicoâ nghieâm tuùc ñoái vôùi vieäc dieät tröø tai tieáng laïm duïng vaø che ñaäy laïm duïng trong Giaùo Hoäi.
Theo Ineùs San Martin cuûa taïp chí Crux, trong buoåi hoïp baùo coâng boá Töï Saéc, OÂng Alessandro Gisotti, Giaùm Ñoác laâm thôøi cuûa Phoøng Baùo Chí Toøa Thaùnh, cho raèng ñaây laø "moät ngaøy quan troïng ñoái vôùi vieäc baûo veä caùc vò thaønh nieân trong Giaùo Hoäi" vaø moâ taû luaät leä môùi laø moät ñoùng goùp vaøo vieäc "laøm cho Giaùo Hoäi trôû thaønh caên nhaø an oaøn hôn bao giôø heát cho caùc treû em, ngöôøi yeáu ñuoái vaø deã bò thöông toån cuûa chuùng ta".
Cuõng theo Martin, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Scicluna nhaán maïnh raèng laàn ñaàu tieân trong lòch söû, luaät leä Giaùo Hoäi hoaøn vuõ minh nhieân noùi ñeán "nguyeân taéc coù tính yeáu tính" laø mình khoâng chöùa ñöïng baát cöù ñieàu gì phöông haïi ñeán "caùc quyeàn lôïi vaø nghóa vuï ñöôïc thieát laäp ôû moïi nôi bôûi phaùp luaät nhaø nöôùc".
Theo Martin, vieäc soaïn thaûo vaên kieän naøy do Phuû Quoác Vuï Khanh ñieàu ñoäng nhöng caùc boä sôû khaùc ñöôïc yeâu caàu goùp yù kieán ít nhaát vaøo hai döï thaûo, 1 vaøo ñaàu thaùng Tö vaø 1 vaøo cuoái thaùng aáy. Tieát loä naøy coù lyù hôn vì nhö Allen ñaõ nhaän ñònh, töï saéc coù veû ñeà cao vai troø cuûa Phuû Quoác Vuï Khanh.
Hannah Brockhaus cuûa CNA thì goïi vieäc trao traùch nhieäm ñieàu tra cho vò Toång Giaùm Muïc giaùo tænh laø moâ hình Toång Giaùm Muïc giaùo tænh (Metropolitan Model) do Ñöùc Hoàng Y Cupich ñeà xuaát taïi phieân hoïp hoài thaùng 11 naêm 2018 cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Hoa Kyø vaø taïi Hoäi Nghò Thöôïng Ñænh ôû Vatican hoài thaùng 2 naêm 2019 veà vieäc baûo veä vò thaønh nieân.
Vaø duø Töï Saéc khoâng noùi ñeán caùc hình phaït, nhöng theo Brockhaus, caùc hình phaït ñaõ coù saün trong Giaùo Luaät. ÔÛ cuoái cuoäc ñieàu tra, keát quaû ñöôïc göûi tôùi Boä coù naêng quyeàn vaø Boä naøy seõ aùp duïng caùc hình phaït saün coù trong Boä Giaùo Luaät.
Kurt Martens, giaùo sö thöôøng truù cuûa tröôøng giaùo luaät Ñaïi Hoïc Coâng Giaùo America vaø laø chuû buùt cuûa tôø The Jurist, vieát treân America cho raèng vôùi töï saéc môùi, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ chöùng toû ngaøi raát nghieâm tuùc ñoái vôùi cuoäc khuûng hoaûng laïm duïng. "Luaät leä môùi ban haønh chæ maáy thaùng sau hoäi nghò thöôïng ñænh veà laïm duïng hoài thaùng 2 naêm 2019 taïi Roâma. Thôøi gian vaø gioïng ñieäu cuûa luaät leä môùi quaû coù tính caùch maïng, theá nhöng luaät leä thì ñaët cô sôû vöõng chaéc treân truyeàn thoáng".
OÂng cho raèng ñaây cuõng laø do traûi nghieäm ñau ñôùn vaø ñoâi khi cay ñaéng cuûa Giaùo Hoäi Hoa kyø vaø caùc tieáng noùi cuûa tín höõu hoaøn caàu giuùp ñem ñeán söï thay ñoåi trong thaùi ñoä vaø luaät leä. "Nay khoâng coøn ñöôøng trôû lui, vaø gioïng ñieäu quaû ñaõ ñöôïc ñieàu höôùng veà töông lai".
Martens coi vieäc baûo veä ngöôøi toá caùo coù "tính caùch maïng trong giaùo luaät vaø baûo ñaûm baát cöù naïn nhaân naøo muoán keå laïi caâu truyeän cuûa hoï ñeàu khoâng theå bò im tieáng".
OÂng cuõng cho raèng moät trong caùc ñieàu phi thöôøng cuûa luaät leä môùi laø neáu haønh xöû khoâng toát 1 cuoäc ñieàu tra maø ngaøi chòu traùch nhieäm, vò giaùm muïc coù theå bò ñieàu tra veà toäi che ñaäy.