Noäi dung toång quaùt Töï saéc
"Vos estis lux mundi" (Caùc con laø aùnh saùng theá gian)
cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ
Noäi dung toång quaùt Töï saéc "Vos estis lux mundi" (Caùc con laø aùnh saùng theá gian) cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ.
Andrea Tornielli - Giaùm Ñoác Bieân Taäp Boä Truyeàn Thoâng
(G. Traàn Ñöùc Anh OP chuyeån yù)
Vatican (Vat. 10-05-2019) - Hoâm 9 thaùng 5 naêm 2019, Töï saéc môùi cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ veà vieäc baøi tröø naïn giaùo só tu só laïm duïng tính duïc treû vò thaønh nieân trong Giaùo Hoäi ñaõ ñöôïc coâng boá vaø seõ baét ñaàu coù hieäu löïc trong toaøn Giaùo Hoäi töø ngaøy 1 thaùng 6 naêm 2019.
Töï saéc mang töïa ñeà "Vos estis lux mundi" (Caùc con laø aùnh saùng theá gian) daøi 10 trang: sau phaàn daãn nhaäp, ñöôïc chia laøm 2 thieân vôùi toång coäng 19 ñieàu khoaûn. Thieân thöù I goàm 5 ñieàu khoaûn trình baøy nhöõng qui ñònh toång quaùt, vaø thieân thöù II lieät keâ trong 14 ñieàu khoaûn nhöõng qui ñònh lieân quan ñeán caùc GM vaø caùc vò töông ñöông.
Nhöõng ñieåm môùi cuûa Vaên Kieän
Qua vaên kieän naøy, ngaøi thieát ñònh caùc qui luaät vaø thuû tuïc môùi veà vieäc trình baùo nhöõng vuï xaùch nhieãu vaø baïo haønh tính duïc treû vò thaønh nieân, ñoàng thôøi cuõng ñaûm baûo sao cho caùc Giaùm Muïc vaø caùc Beà treân doøng töôøng trình traùch nhieäm veà hoaït ñoäng cuûa caùc vò. Töï saéc aán ñònh nghóa vuï buoäc caùc giaùo só vaø tu só phaûi trình baùo caùc vuï laïm duïng. Moãi giaùo phaän phaûi coù moät heä thoáng coù theå ñöôïc daân chuùng lui tôùi, lieân laïc deã daøng ñeå ñoùn nhaän nhöõng lôøi toá giaùc laïm duïng.
Phaàn daãn nhaäp
"Vos estis lux mundi" (Caùc con laø aùnh saùng theá gian). Ñöùc Gieâsu Kitoâ Chuùa chuùng ta keâu goïi moãi tín höõu haõy neâu göông saùng ngôøi veà nhaân ñöùc, lieâm chính vaø thaùnh thieän". Töïa ñeà vaø nhöõng lôøi ñaàu tieân cuûa Töï Saéc môùi cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ruùt töø Tin Möøng theo thaùnh Matheâu noùi veà cuoäc chieán choáng naïn giaùo só vaø tu só laïm duïng tính duïc, cuõng nhö veà nhöõng haønh ñoäng hoaëc söï queân soùt cuûa caùc Giaùm Muïc vaø caùc beà treân doøng "nhaém can thieäp hoaëc traùnh neù" nhöõng cuoäc ñieàu tra veà caùc vuï laïm duïng. Ñöùc Thaùnh Cha nhaéc nhôû raèng "caùc toäi aùc laïm duïng tính duïc xuùc phaïm ñeán Chuùa, gaây ra nhöõng thieät haïi veà theå lyù, taâm lyù vaø tinh thaàn cho caùc naïn nhaân vaø laøm thöông toån coäng ñoàng caùc tín höõu". Ngaøi ñeà caäp ñeán traùch nhieäm ñaëc thuø cuûa caùc vò keá nhieäm caùc Toâng Ñoà trong vieäc phoøng ngöøa caùc toäi phaïm naøy. Vaên kieän môùi cuûa Ñöùc Thaùnh Cha taïo theâm moät thaønh quaû do cuoäc gaëp gôõ hoài thaùng 2 naêm 2019 taïi Vatican veà vieäc baûo veä caùc treû vò thaønh nieân. Töï Saéc aán ñònh caùc qui taéc môùi ñeå baøi tröø nhöõng laïm duïng tính duïc vaø laøm sao ñeå caùc Giaùm Muïc vaø caùc Beà treân doøng traû leõ veà haønh ñoäng cuûa mình. Ñaây laø moät qui luaät phoå quaùt, ñöôïc aùp duïng cho toaøn theå Giaùo Hoäi Coâng Giaùo.
"Moät Vaên phoøng taïi moãi giaùo phaän ñeå nhaän nhöõng lôøi trình baùo"
Trong soá nhöõng ñieàu môùi meû ñöôïc döï truø, coù qui ñònh taát caû caùc giaùo phaän treân theá giôùi, töø nay cho ñeán thaùng 6 naêm 2020 phaûi thieát laäp "moät hoaëc nhieàu heä thoáng vöõng beàn vaø deã lui tôùi ñeå coâng chuùng coù theå trình baùo nhöõng laïm duïng tính duïc do giaùo só vaø tu só, vieäc söû duïng caùc taøi lieäu daâm oâ treû em vaø söï che ñaäy caùc vuï laïm duïng. Qui luaät khoâng xaùc ñònh caùc heä thoáng aáy laø gì, vaø ñeå cho moãi giaùo phaän choïn löïa thi haønh, coù theå khaùc nhau tuøy theo caùc neàn vaên hoùa vaø hoaøn caûnh ñòa phöông. Ñieàu maø Töï Saéc muoán ôû ñaây laø nhöõng ngöôøi ñaõ bò laïm duïng coù theå tìm ñeán Giaùo Hoäi ñòa phöông vaø bieát chaéc mình seõ ñöôïc ñoùn nhaän, tin chaéc mình seõ ñöôïc baûo veä choáng laïi nhöõng haønh ñoäng traû ñuõa vaø nhöõng lôøi toá giaùc cuûa hoï seõ ñöôïc cöùu xeùt heát söùc nghieâm tuùc.
Nghóa vuï phaûi trình baùo
Moät ñieàu môùi meû khaùc, ñoù laø nghóa vuï taát caû caùc giaùo só vaø tu só nam nöõ phaûi "trình baùo kòp thôøi" vôùi giaùo quyeàn taát caû nhöõng tin töùc veà nhöõng vuï laïm duïng maø hoï bieát ñöôïc cuõng nhö nhöõng queân soùt, che ñaäy trong vieäc xöû lyù nhöõng vuï laïm duïng. Cho ñeán nay, nghóa vuï naøy theo moät nghóa naøo ñoù chæ lieân heä tôùi löông taâm caù nhaân, nhöng töø nay trôû thaønh moät giôùi luaät ñöôïc qui ñònh chung cho toaøn theå Giaùo Hoäi. Nghóa vuï naøy chæ ñöôïc qui ñònh cho caùc giaùo só vaø tu só, nhöng taát caû caùc giaùo daân cuõng coù theå vaø ñöôïc khuyeán khích söû duïng heä thoáng ñeå baùo cho nhaø chöùc traùch coù thaåm quyeàn cuûa Giaùo Hoäi veà nhöõng vuï laïm duïng vaø xaùch nhieãu.
Khoâng phaûi chæ coù nhöõng vuï laïm duïng treû vò thaønh nieân
Töï Saéc khoâng phaûi chæ noùi ñeán nhöõng vuï xaùch nhieãu vaø baïo haønh treû vò thaønh nieân vaø nhöõng ngöôøi lôùn deã bò toån thöông, nhöng caû nhöõng vuï hieáp daâm vaø xaùch nhieãu do söï laïm duïng quyeàn bính. Nghóa vuï naøy cuõng bao goàm baát kyø vuï giaùo só naøo haõm hieáp nöõ tu, cuõng nhö tröôøng hôïp nhöõng vuï xaùch nhieãu chuûng sinh hoaëc taäp sinh ñaõ ñeán tuoåi tröôûng thaønh.
"Nhöõng vuï che ñaäy"
Trong soá nhöõng yeáu toá ñaùng keå trong Töï Saéc, coù söï xaùc ñònh thaùi ñoä che ñaäy, nhö moät loaïi haønh ñoäng ñaëc thuø, noù heä taïi "haønh ñoäng hoaëc boû soùt nhaém can thieäp vaøo hoaëc traùnh neù nhöõng cuoäc ñieàu tra daân söï hoaëc ñieàu tra theo giaùo luaät, haønh chaùnh hoaëc hình luaät, ñoái vôùi moät giaùo só hay moät tu só veà caùc toäi aùc "laïm duïng tính duïc". Ñaây laø tröôøng hôïp nhöõng ngöôøi coù vò theá traùch nhieäm ñaëc thuø trong Giaùo Hoäi, thay vì truy toá nhöõng laïm duïng do ngöôøi khaùc phaïm, thì laïi che giaáu, bao che keû bò coi laø coù toäi, thay vì baûo veä caùc naïn nhaân.
Baûo veä nhöõng ngöôøi deã bò toån thöông
Töï Saéc môùi nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa vieäc baûo veä caùc treû vò thaønh nieân - töùc laø nhöõng ngöôøi döôùi 18 tuoåi - vaø nhöõng ngöôøi deã bò toån thöông. Thöïc vaäy, yù nieäm "ngöôøi deã bò toån thöông" khoâng coøn chæ giôùi haïn vaøo nhöõng ngöôøi khoâng söû duïng lyù trí moät caùch bình thöôøng, nhöng coøn ñöôïc nôùi roäng tôùi caû nhöõng tröôøng hôïp khoâng thöôøng xuyeân vaø nhaát thôøi khoâng coù khaû naêng hieåu vaø muoán, cuõng nhö nhöõng khuyeát taät theå lyù. Töï Saéc môùi naøy phaûn aûnh luaät môùi ñaây taïi Vatican (Luaät soá 297 ngaøy 26-3-2019).
Toân troïng caùc luaät leä cuûa quoác gia
Nghóa vuï trình baùo vôùi Baûn quyeàn ñòa phöông hoaëc Beà treân doøng tu khoâng xen mình vaø cuõng khoâng thay ñoåi baát kyø nghóa vuï buoäc phaûi toá giaùc theo caùc luaät leä cuûa moãi quoác gia lieân heä: thöïc vaäy, nhöng qui luaät "ñöôïc aùp duïng khoâng gaây thieät haïi cho caùc quyeàn vaø nghóa vuï ñöôïc luaät phaùp quoác gia thieát ñònh taïi moãi nôi, ñaëc bieät lieân quan ñeán nghóa vuï phaûi trình baùo vôùi nhaø chöùc traùnh daân söï coù thaåm quyeàn".
Baûo veä ngöôøi trình baùo vaø caùc naïn nhaân
Cuõng thaät coù yù nghóa caùc ñoaïn noùi veà vieäc baûo veä nhöõng ngöôøi leân tieáng trình baùo. Töï Saéc qui ñònh raèng nhöõng ngöôøi keå laïi tin töùc veà nhöõng vuï laïm duïng, "khoâng theå bò traû ñuõa hoaëc kyø thò" vì nhöõng gì hoï trình baùo. Cuõng caàn chuù yù ñaëc bieät ñeán vaán ñeà caùc naïn nhaân, trong quaù khöù, ñaõ phaûi im tieáng. Töï Saéc truø ñònh raèng "khoâng theå aùp ñaët cho hoï söï im laëng naøo veà noäi dung vieäc trình baùo". Dó nhieân bí maät toøa giaûi toäi vaãn laø ñieàu tuyeät ñoái vaø baát khaû xaâm phaïm, vaø vì theá khoâng heà ñöôïc baøn ñeán trong qui luaät naøy. Ngoaøi ra Töï Saéc "Caùc con laø aùnh saùng theá gian" naøy qui ñònh raèng caùc naïn nhaân vaø gia ñình hoï phaûi ñöôïc ñoái xöû xöùng ñaùng vaø toân troïng, cuõng nhö phaûi ñöôïc trôï giuùp thích hôïp veà tinh thaàn, y teá vaø taâm lyù.
Nhöõng cuoäc ñieàu tra veà caùc Giaùm Muïc
Töï Saéc thieát laäp qui luaät ñieàu tra caùc GM, caùc Hoàng Y vaø caùc Beà treân doøng vaø nhöõng ngöôøi, vôùi danh nghóa khaùc nhau, duø chæ laø taïm thôøi, ñieàu khieån moät giaùo phaän hoaëc moät Giaùo Hoäi ñòa phöông khaùc. Kyû luaät naøy caàn ñöôïc tuaân haønh khoâng nhöõng khi ñöông söï aáy bò ñieàu tra veà nhöõng vuï laïm duïng tính duïc tröïc tieáp, nhöng caû khi hoï bò toá caùo vì che ñaäy hoaëc khoâng muoán truy toá nhöõng vuï laïm duïng maø hoï bieát ñöôïc, vaø hoï coù nhieäm vuï phaûi choáng laïi.
Vai troø cuûa vò Toång Giaùm Muïc ñöùng ñaàu giaùo tænh
Ñieàu ñaëc bieät môùi meû trong Töï Saéc lieân quan ñeán söï can döï cuûa vò Toång Giaùm Muïc ñöùng ñaàu giaùo tænh vaøo cuoäc ñieàu tra sô khôûi, vò naøy ñöôïc Toøa Thaùnh uûy thaùc söù meänh ñieàu tra trong tröôøng hôïp ngöôøi bò caùo laø moät Giaùm Muïc. Vai troø naøy, theo truyeàn thoáng trong Giaùo Hoäi, ñöôïc cuûng coá hôn vaø chöùng toû yù muoán ñeà cao giaù trò cuûa caùc nhaân söï ñòa phöông veà vaán ñeà ñieàu tra caùc Giaùm Muïc. Ngöôøi ñöôïc giao phoù nhieäm vuï ñieàu tra, sau 30 ngaøy, phaûi chuyeån cho Toøa Thaùnh "thoâng tin veà tình traïng ñieàu tra" vaø phaûi keát thuùc trong voøng 90 ngaøy, - coù theå gia haïn vì nhöõng lyù do chính ñaùng-. Ñieàu naøy thieát ñònh nhöõng thôøi gian chaéc chaén vaø laàn ñaàu tieân yeâu caàu caùc Boä lieân heä hoaït ñoäng mau choùng.
Söï can döï cuûa giaùo daân
Tröng daãn khoaûn giaùo luaät nhaán maïnh söï ñoùng goùp quí giaù cuûa giaùo daân, caùc qui luaät cuûa Töï Saéc döï truø raèng vò Toång Giaùm Muïc ñöùng ñaàu giaùo tænh, khi ñieàu tra, coù theå söû duïng söï giuùp ñôõ "cuûa nhöõng ngöôøi coù khaû naêng" theo nhu caàu tuøy tröôøng hôïp, vaø ñaëc bieät ñeå yù ñeán söï coäng taùc maø caùc giaùo daân coù theå coáng hieán. Ñöùc Thaùnh Cha khaúng ñònh nhieàu laàn raèng nhöõng chuyeân moân vaø khaû naêng chuyeân nghieäp cuûa giaùo daân laø moät nguoàn quan troïng ñoái vôùi Giaùo Hoäi. Nay caùc qui luaät döï truø raèng caùc Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc vaø caùc giaùo daân coù theå chuaån bò danh saùch nhöõng ngöôøi coù khaû naêng saün saøng coäng taùc, nhöng traùch nhieäm cuoái cuøng veà cuoäc ñieàu tra vaãn ñöôïc uûy thaùc cho vò Toång Giaùm Muïc ñöùng ñaàu giaùo tænh.
Giaû ñònh voâ toäi
Töï Saéc taùi khaúng ñònh nguyeân taéc giaû ñònh voâ toäi cuûa ngöôøi bò ñieàu tra, hoï ñöôïc thoâng baùo veà chính cuoäc ñieàu tra khi ñieàu naøy ñöôïc Boä coù thaåm quyeàn yeâu caàu. Thöïc vaäy lôøi caùo buoäc chæ phaûi ñöôïc thoâng tri trong tröôøng hôïp chính thöùc môû cuoäc ñieàu tra, vaø neáu thaáy laø thích hôïp ñeå ñaûm baûo söï toaøn veïn cuûa cuoäc ñieàu tra hoaëc nhöõng baèng chöùng, thì coù theå boû qua trong giai ñoaïn sô boä.
Keát thuùc cuoäc ñieàu tra
Töï Saéc khoâng thay ñoåi nhöõng hình phaït döï truø cho nhöõng toäi aùc, nhöng thieát laäp thuû tuïc ñeå trình baùo vaø thi haønh cuoäc ñieàu tra sô khôûi. Khi keát thuùc cuoäc ñieàu tra, vò Toång Giaùm Muïc chính toøa (hoaëc trong moät soá tröôøng hôïp vò Giaùm Muïc thaâm nieân nhaát trong giaùo tænh) chuyeån keát quaû tôùi Boä coù thaåm quyeàn taïi Vatican vaø chaám döùt nhieäm vuï cuûa mình. Boä thaåm quyeàn tieán haønh theo qui ñònh cuûa luaät nhö ñaõ truø ñònh cho tröôøng hôïp ñaëc thuø, haønh ñoäng döïa treân caùc qui taéc cuûa giaùo luaät hieän haønh. Döïa treân caên baûn keát quaû cuûa cuoäc ñieàu tra sô khôûi, Toøa Thaùnh coù theå töùc khaéc ñeà ra caùc bieän phaùp phoøng ngöøa vaø haïn cheá ñoái vôùi ngöôøi bò ñieàu tra.
Daán thaân cuï theå
Vôùi vaên kieän phaùp lyù môùi naøy, do Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ mong muoán Giaùo Hoäi Coâng Giaùo thi haønh moät böôùc tieán môùi meû vaø quyeát lieät trong vieäc phoøng ngöøa vaø haønh ñoäng choáng laïi nhöõng vuï laïm duïng, baèng nhöõng haønh ñoäng cuï theå. Nhö Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ vieát vaøo ñaàu Töï Saéc: "Ñeå nhöõng hieän töôïng aáy, döôùi taát caû moïi hình thöùc, khoûi xaûy ra nöõa, goùp phaàn vaøo vieäc hoaùn caûi lieân tuïc vaø saâu xa trong taâm hoàn, ñöôïc chöùng thöïc baèng nhöõng haønh ñoäng cuï theå vaø höõu hieäu, coù lieân heä tôùi toaøn theå Giaùo Hoäi."