Baøi giaûng thöù 5 tuaàn tónh taâm Muøa Chay 2019
tröôùc giaùo trieàu Roâma cuûa cha Cantalamessa
Baøi giaûng thöù 5 tuaàn tónh taâm Muøa Chay 2019 tröôùc giaùo trieàu Roâma cuûa cha Cantalamessa.
J.B. Ñaëng Minh An dòch
Vatican (VietCatholic News 13-04-2019) - Luùc 9 giôø saùng thöù Saùu 12 thaùng 4 naêm 2019, taïi nhaø nguyeän Redeemoris Mater, tröôùc söï hieän dieän cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ, vaø ñoâng ñaûo caùc vò trong giaùo trieàu Roâma, Cha Raniero Cantalamessa, doøng Phanxicoâ Capuchin, giaûng thuyeát vieân Phuû Giaùo Hoaøng ñaõ trình baøy baøi giaûng thöù Naêm cuõng laø baøi giaûng cuoái cuøng trong chöông trình tónh taâm Muøa Chay cuûa giaùo trieàu Roâma.
Chuû ñeà cuûa baøi thuyeát giaûng tuaàn naøy ñöôïc trích töø moät caâu trong thö thöù nhaát cuûa Thaùnh Phaoloâ gôûi daân thaønh Coârinhtoâ: "Thieân Chuùa ñaõ choïn nhöõng gì theá gian cho laø ñieân daïi ñeå haï nhuïc nhöõng keû khoân ngoan" (1 Coâ 1:27)
Döôùi ñaây laø baûn dòch sang Vieät ngöõ:
Thieân Chuùa ñaõ choïn nhöõng gì theá gian cho laø ñieân daïi ñeå haï nhuïc nhöõng keû khoân ngoan
Cha Raniero Cantalamessa, doøng Phanxicoâ Capuchin, giaûng thuyeát vieân Phuû Giaùo Hoaøng
Thaùnh Gioan vaø Thaùnh Phaoloâ: Hai quan ñieåm ña daïng veà Maàu nhieäm Chuùa Kitoâ
Trong Taân Öôùc vaø trong lòch söû thaàn hoïc, coù nhöõng ñieàu khoâng theå hieåu ñöôïc neáu chuùng ta khoâng tính ñeán moät söï kieän cô baûn, ñoù laø hai caùch tieáp caän maàu nhieäm Chuùa Kitoâ khaùc bieät nhöng boå sung cho nhau: ñoù laø caùch tieáp caän cuûa Thaùnh Phaoloâ vaø cuûa Thaùnh Gioan.
Thaùnh Gioan nhìn maàu nhieäm Chuùa Kitoâ töø quan ñieåm Nhaäp theå. Ñoái vôùi thaùnh nhaân, Chuùa Gieâsu, Ngoâi Lôøi nhaäp theå, laø söï maïc khaûi toái cao cuûa Thieân Chuùa haèng soáng, Chuùa Gieâsu laø Ñaáng maø khoâng qua Ngöôøi khoâng ai coù theå ñeán vôùi Chuùa Cha. Ôn cöùu roãi bao goàm nôi vieäc nhaän ra raèng Chuùa Gieâsu "ñaõ hoùa thaønh nhuïc theå" (x. 2 Ga 7) vaø tin raèng Ngaøi "laø Con Thieân Chuùa" (1 Ga 5: 5). "Ai coù Chuùa Con thì coù söï soáng; ai khoâng coù Con Thieân Chuùa thì khoâng coù söï soáng." (1 Ga 5:12). Trung taâm cuûa taát caû moïi thöù, nhö chuùng ta coù theå thaáy, laø "con ngöôøi" cuûa Chuùa Gieâsu, Thieân Chuùa laøm ngöôøi.
Ñieåm ñaëc bieät trong quan ñieåm naøy cuûa Thaùnh Gioan noåi baät leân khi chuùng ta so saùnh vôùi quan ñieåm cuûa Thaùnh Phaoloâ. Ñoái vôùi Thaùnh Phaoloâ, troïng taâm khoâng phaûi laø con ngöôøi cuûa Chuùa Kitoâ, ñöôïc hieåu nhö moät thöïc taïi baûn theå hoïc, nhöng laø coâng vieäc cuûa Chuùa Kitoâ, maàu nhieäm vöôït qua, caùi cheát vaø söï phuïc sinh cuûa Ngöôøi. Ôn cöùu roãi khoâng quaù taäp trung ôû ñieåm tin raèng Chuùa Gieâsu laø Con Thieân Chuùa ñaõ hoùa thaønh nhuïc theå nhöng heä taïi nôi nieàm tin vaøo Chuùa Gieâsu, "Ñaáng ñaõ bò trao noäp vì toäi loãi chuùng ta vaø ñaõ ñöôïc Thieân Chuùa laøm cho soáng laïi ñeå chuùng ta ñöôïc neân coâng chính" (Rm 4:25). Söï kieän trung taâm khoâng phaûi laø bieán coá Nhaäp theå nhöng laø maàu nhieäm Vöôït qua.
Seõ laø moät sai laàm cheát ngöôøi khi xem ñieàu naøy nhö moät söï phaân ñoâi trong chính nguoàn goác Kitoâ giaùo. Baát cöù ai ñoïc Taân Öôùc maø khoâng coù thaønh kieán ñeàu hieåu raèng ñoái vôùi Thaùnh Gioan, bieán coá Nhaäp theå ñöôïc xem xeùt töø quan ñieåm cuûa maàu nhieäm Vöôït qua khi cuoái cuøng Chuùa Gieâsu seõ tuoân ñoå Thaàn khí cuûa Ngaøi leân nhaân loaïi (xem Ga 7:39), cuõng nhö hieåu raèng ñoái vôùi Thaùnh Phaoloâ, maàu nhieäm Vöôït qua bao goàm trong vaø döïa treân maàu nhieäm Nhaäp theå. Ñaáng ñaõ haï mình vaâng phuïc cho ñeán cheát, thaäm chí laø cheát treân thaäp töï giaù, laø Ñaáng "voán dó laø Thieân Chuùa," coù ñòa vò ngang haøng vôùi Thieân Chuùa (xem Phil 2: 5ff). Coâng thöùc veà Chuùa Ba Ngoâi trong ñoù Chuùa Gieâsu Kitoâ ñöôïc ñeà caäp cuøng vôùi Chuùa Cha vaø Chuùa Thaùnh Thaàn laø moät xaùc nhaän raèng ñoái vôùi Thaùnh Phaoloâ, coâng vieäc cuûa Chuùa Kitoâ coù yù nghóa töø ngoâi vò cuûa Ngaøi.
Nhöõng ñieåm nhaán khaùc nhau trong caùc truï coät cuûa maàu nhieäm naøy phaûn aùnh con ñöôøng lòch söû maø ñöùc tin nôi Chuùa Kitoâ ñaõ phaùt trieån sau leã Phuïc sinh. Thaùnh Gioan phaûn aùnh giai ñoaïn naâng cao cuûa ñöùc tin nôi Chuùa Kitoâ, hôn laø luùc baét ñaàu tieán trình bieân soaïn Taân Öôùc. Ngaøi ñang ôû cuoái moät quaù trình trôû veà nhöõng nguoàn maïch maàu nhieäm Chuùa Kitoâ. Chuùng ta coù theå löu yù ñieàu naøy khi quan saùt nôi boán Tin Möøng baét ñaàu. Thaùnh Maùccoâ baét ñaàu Tin Möøng cuûa ngaøi vôùi Bí tích Röûa toäi cuûa Chuùa Gieâsu taïi soâng Gioùcñan; Thaùnh Mattheâu vaø Thaùnh Luca, laø nhöõng ngöôøi ñeán sau, luøi laïi moät böôùc vaø baét ñaàu vôùi nhöõng trình thuaät keå veà Chuùa Gieâsu sinh bôûi Ñöùc Maria ñoàng trinh; Thaùnh Gioan, ngöôøi vieát cuoái cuøng, ñaõ taïo ra moät böôùc nhaûy voït quyeát ñònh hôn nöõa vaø ñaët söï khôûi ñaàu cuûa söï kieän Chuùa Kitoâ khoâng coøn theo thôøi gian nöõa nhöng laø vónh cöûu: "Luùc khôûi ñaàu ñaõ coù Ngoâi Lôøi. Ngoâi Lôøi vaãn höôùng veà Thieân Chuùa, vaø Ngoâi Lôøi laø Thieân Chuùa" (Ga 1: 1).
Lyù do cho söï thay ñoåi chuù yù naøy laø roõ raøng. Ñöùc tin khi ñoù ñaõ tieáp xuùc vôùi vaên hoùa Hy Laïp, voán quan taâm ñeán chieàu kích baûn theå hôn laø chieàu kích lòch söû. Ñieàu quan troïng trong vaên hoùa Hy Laïp khoâng phaûi laø söï môû ra caùc söï kieän cho baèng neàn taûng cuûa caùc söï kieän aáy (arche). Ngoaøi boái caûnh vaên hoùa naøy, coøn coù söï xuaát hieän nhöõng daáu chæ ñaàu tieân cuûa laïc giaùo Docet [doùkesis (Hy Laïp)] ñaët ra nhöõng nghi vaán chung quanh thöïc taïi Nhaäp theå. Tín lyù Kitoâ giaùo veà hai baûn theå hieäp nhaát nôi Chuùa Kitoâ sau naøy gaàn nhö hoaøn toaøn döïa treân quan ñieåm cuûa Thaùnh Gioan veà Ngoâi Lôøi nhaäp theå.
Ñieàu quan troïng laø phaûi tính ñeán ñieàu naøy ñeå hieåu söï khaùc bieät vaø boå sung cuûa thaàn hoïc Ñoâng phöông vaø Taây phöông. Hai quan ñieåm cuûa Thaùnh Phaoloâ vaø Thaùnh Gioan khi hôïp nhaát vôùi nhau (nhö chuùng ta thaáy trong kinh Tin Kính cuûa Coâng Ñoàng Niceâ - Constantinoáp) baûo toàn caùc ñieåm nhaán khaùc nhau cuûa chuùng gioáng nhö caùc doøng soâng chaûy vaøo nhau nhöng baûo toàn ñöôïc caùc maøu saéc khaùc nhau cuûa doøng nöôùc trong moät thôøi gian daøi. Thaàn hoïc vaø linh ñaïo Chính Thoáng Giaùo chuû yeáu döïa treân Thaùnh Gioan; Thaàn hoïc vaø linh ñaïo Taây phöông (ñaëc bieät laø Tin laønh) chuû yeáu döïa vaøo Thaùnh Phaoloâ. Beân trong truyeàn thoáng Hy Laïp, tröôøng phaùi Alexandria nghieâng veà Thaùnh Gioan, coøn tröôøng phaùi Antioâkia nghieâng veà Thaùnh Phaoloâ hôn. Trong tröôøng phaùi thöù nhaát, ôn cöùu roãi heä taïi nôi vieäc thaàn thaùnh hoùa baûn thaân [divinization - apotheosis (Hy Laïp), nhôø aân suûng Chuùa, ngöôøi tín höõu ñöôïc thaùnh hoùa neân gioáng thaàn thaùnh hôn - chuù thích cuûa ngöôøi dòch] vaø trong tröôøng hôïp thöù hai, ôn cöùu roãi heä taïi nôi söï baét chöôùc Chuùa Kitoâ.
Thaäp giaù, söï Khoân ngoan vaø quyeàn naêng cuûa Thieân Chuùa
Giôø ñaây toâi muoán minh hoïa taát caû nhöõng ñieàu naøy coù nghóa laø gì trong cuoäc tìm kieám thieân nhan cuûa Thieân Chuùa haèng soáng. Vaøo cuoái nhöõng baøi suy nieäm trong Muøa Voïng, toâi ñaõ noùi veà Chuùa Kitoâ cuûa Thaùnh Gioan, ngay luùc Ngaøi hoùa thaønh nhuïc theå, ñaõ ñöa söï soáng ñôøi ñôøi vaøo theá giôùi. Vaøo cuoái nhöõng baøi suy nieäm trong Muøa Chay naøy, toâi muoán noùi veà Chuùa Kitoâ cuûa Phaoloâ, Ñaáng treân thaäp giaù, ñaõ thay ñoåi vaän meänh cuûa nhaân loaïi. Chuùng ta haõy laéng nghe ngay vaên baûn maø chuùng ta seõ suy tö trong ñoù vieãn caûnh Thaùnh Phaoloâ xuaát hieän roõ raøng nhaát:
Theá gian ñaõ khoâng duøng söï khoân ngoan maø nhaän bieát Thieân Chuùa ôû nhöõng nôi Thieân Chuùa bieåu loä söï khoân ngoan cuûa Ngöôøi. Cho neân Thieân Chuùa ñaõ muoán duøng lôøi rao giaûng ñieân roà ñeå cöùu nhöõng ngöôøi tin. Trong khi ngöôøi Do Thaùi ñoøi hoûi nhöõng ñieàm thieâng daáu laï, coøn ngöôøi Hy Laïp tìm kieám leõ khoân ngoan, thì chuùng toâi laïi rao giaûng moät Ñaáng Kitoâ bò ñoùng ñinh, ñieàu maø ngöôøi Do Thaùi coi laø oâ nhuïc khoâng theå chaáp nhaän, vaø daân ngoaïi cho laø ñieân roà. Nhöng ñoái vôùi nhöõng ai ñöôïc Thieân Chuùa keâu goïi, duø laø Do Thaùi hay Hy Laïp, Ñaáng aáy chính laø Ñöùc Kitoâ, söùc maïnh vaø söï khoân ngoan cuûa Thieân Chuùa. Vì caùi ñieân roà cuûa Thieân Chuùa coøn hôn caùi khoân ngoan cuûa loaøi ngöôøi, vaø caùi yeáu ñuoái cuûa Thieân Chuùa coøn hôn caùi maïnh meõ cuûa loaøi ngöôøi. (1 Coâ 1: 21-25)
Thaùnh Toâng ñoà ñaõ noùi veà moät söï ñoåi môùi trong haønh ñoäng cuûa Thieân Chuùa, veà moät söï thay ñoåi trong caùch tieáp caän vaø phöông phaùp. Theá gian khoâng hieåu laøm theá naøo ñeå nhaän ra Thieân Chuùa trong söï huy hoaøng vaø khoân ngoan nôi kyø coâng saùng taïo cuûa Ngaøi, vì vaäy Ngaøi quyeát ñònh maïc khaûi chính mình theo moät caùch theá ngöôïc laïi, thoâng qua söï baát löïc vaø söï ñieân roà cuûa thaäp töï giaù. Chuùng ta khoâng theå ñoïc lôøi khaúng ñònh naøy cuûa Thaùnh Phaoloâ maø khoâng nhôù caâu noùi naøy cuûa Chuùa Gieâsu: "Laïy Cha laø Chuùa Teå trôøi ñaát, con xin ngôïi khen Cha, vì Cha ñaõ giaáu khoâng cho baäc khoân ngoan thoâng thaùi bieát nhöõng ñieàu naøy, nhöng laïi maëc khaûi cho nhöõng ngöôøi beù moïn." (Mt 11:25).
Chuùng ta dieãn giaûi söï ñaûo ngöôïc caùc giaù trò nhö theá naøo ñaây? Luther ñaõ noùi veà moät söï maëc khaûi cuûa Thieân Chuùa "sub contraria specie", nghóa laø, thoâng qua ñieàu ngöôïc laïi vôùi nhöõng gì thöôøng ñöôïc mong ñôïi nôi Ngaøi [1]. Ngaøi ñaày quyeàn theá nhöng Ngaøi maïc khaûi chính mình trong söï baát löïc, Ngaøi khoân ngoan nhöng laïi boäc loä baûn thaân trong söï daïi doät, Ngaøi laø vinh quang nhöng maïc khaûi baûn thaân trong söï ñieân roà, Ngaøi giaøu coù nhöng boäc loä mình trong caûnh cô baàn.
Thaàn hoïc bieän chöùng trong nöûa ñaàu theá kyû tröôùc ñaõ ñöa vieãn caûnh naøy ñeán moät keát luaän cöïc ñoan. Theo Karl Barth, giöõa moâ thöùc thöù nhaát vaø thöù hai cuûa söï bieåu loä chính mình cuûa Thieân Chuùa khoâng coù moät söï lieân tuïc maø laø moät söï ñoät phaù [2]. Ñoù khoâng phaûi laø vaán ñeà veà moät söï keá thöøa chæ laø taïm thôøi, nhö giöõa Cöïu Öôùc vaø Taân Öôùc, nhöng laø moät vaán ñeà lieân quan ñeán moät söï ñoái laäp veà baûn theå hoïc. Noùi caùch khaùc, aân suûng khoâng xaây döïng treân töï nhieân nhöng ngöôïc laïi; noù chaïm vaøo theá giôùi "theo caùch maø tieáp tuyeán chaïm vaøo voøng troøn", nghóa laø, noù coï saùt vôùi theá giôùi nhöng khoâng thaám vaøo noù nhö men thaåm thaáu vaøo trong moät cuïc boät. Theo chính Barth, ñaây laø ñieåm khaùc bieät duy nhaát khieán oâng khoâng theå töï goïi mình laø ngöôøi Coâng Giaùo; taát caû nhöõng dò bieät khaùc döôøng nhö khoâng maáy quan troïng khi so saùnh. OÂng ñaët analogia fidei - nghóa laø söï ñoái laäp cuûa lôøi Chuùa choáng laïi taát caû nhöõng gì thuoäc veà theá giôùi - ñoái khaùng vôùi analogia entis, nghóa laø söï hoøa hôïp giöõa theá giôùi vaø aân suûng.
[Analogia (tieáng Hy Laïp) ban ñaàu laø moät thuaät ngöõ toaùn hoïc coù nghóa laø "tyû leä" vaø ñöôïc caùc nhaø trieát hoïc möôïn ñeå chæ moái quan heä giöõa caùc khaùi nieäm coù nhöõng phaàn töông ñoàng nhöng cuõng coù nhöõng phaàn dò bieät. Khaùi nieäm trieát hoïc analogia entis ñöôïc duøng ñeå chæ moät moät caùch tieáp caän vôùi Thieân Chuùa, theo ñoù theá giôùi do Chuùa taïo ra mang ñeán cho chuùng ta, qua nhöõng ñieåm töông ñoàng, moät phöông theá ñeå hieåu ñöôïc Thieân Chuùa. Khoâng coù nhöõng töông ñoàng nhö theá, Thieân Chuùa trôû neân hoaøn toaøn khoâng theå bieát ñöôïc, khoâng theå töôûng töôïng ra ñöôïc. Trích thuaät lôøi Thaùnh Thomas Aquinas "Nihil est in intellectu quod non sit prius in sensu" khoâng coù gì trong taâm trí chuùng ta maø khoâng ñeán tröôùc heát töø caùc giaùc quan, caùc nhaø trieát hoïc tin raèng analogia entis laø phöông tieän ñeå taâm trí coù theå vöôn tôùi söï chieâm ngöôõng Thieân Chuùa. Nhöng Karl Barth quyeát lieät baùc boû analogia entis, cho raèng ñoù laø "quyû keá cuûa teân Phaûn Kitoâ". OÂng chuû tröông raèng chuùng ta nhaän bieát Thieân Chuùa qua Lôøi Chuùa ñöôïc soi saùng bôûi Chuùa Thaùnh Thaàn trôû thaønh ñöùc tin cuûa chuùng ta (analogia fidei). Ñoái vôùi Barth, analogia fidei coù nghóa laø, chuùng ta sôû höõu moät ngoân ngöõ thaàn hoïc, trong ñoù Thieân Chuùa chöù khoâng phaûi con ngöôøi ñaõ mang ñeán yù nghóa cho caùc töø ngöõ. Chuù thích cuûa ngöôøi dòch]
Trong thoâng ñieäp Deus Caritas Est (Thieân Chuùa laø tình yeâu), Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI moâ taû haäu quaû cuûa taàm nhìn khaùc bieät naøy veà phöông dieän tình yeâu [3]. Barth vieát: "Nôi maø tình yeâu Kitoâ giaùo ñi vaøo, luoân luoân ngay laäp töùc baét ñaàu nhöõng tranh caõi khoâng ngôùt giöõa chính noù vaø moïi tình yeâu khaùc.... Chæ coù theå coù xung ñoät chöù khoâng theå coù thoûa hieäp giöõa tình yeâu Kitoâ giaùo vaø ñieàu khaùc vôùi ñieàu naøy." Ngöôïc laïi Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI vieát:
Eros vaø agape - tình yeâu ñi leân vaø ñi xuoáng - khoâng bao giôø taùch bieät nhau hoaøn toaøn... Ñöùc tin Thaùnh Kinh khoâng taïo neân moät theá giôùi beân caïnh hay moät theá giôùi nghòch laïi vôùi hieän töôïng nguyeân thuûy cuûa con ngöôøi laø tình yeâu, nhöng ñoùn nhaän con ngöôøi troïn veïn, can thieäp vaøo söï tìm kieám tình yeâu cuûa hoï ñeå thanh luyeän vaø töø ñoù khai môû cho hoï nhöõng chieàu kích môùi.
Söï ñoái laäp trieät ñeå giöõa thieân nhieân vaø aân suûng, giöõa saùng taïo vaø cöùu chuoäc, ñaõ ñöôïc laøm dòu ñi trong caùc taùc phaåm sau naøy cuûa Barth vaø baây giôø khoâng coøn nhöõng ngöôøi uûng hoä nöõa. Do ñoù, chuùng ta coù theå tieáp caän ñoaïn vaên naøy töø vò Toâng Ñoà vôùi söï an taâm hôn ñeå hieåu nhöõng gì söï ñoåi môùi cuûa thaäp giaù cuûa Chuùa Kitoâ thöïc söï bao haøm.
Treân thaäp töï giaù, Thieân Chuùa toû mình ra, vaâng, "döôùi hình thöùc traùi ngöôïc", nhöng ñoù laø traùi vôùi nhöõng gì con ngöôøi luoân nghó veà Thieân Chuùa, chöù khoâng phaûi laø traùi vôùi nhöõng gì Thieân Chuùa thöïc söï laø. Thieân Chuùa laø tình yeâu vaø treân thaäp giaù chuùng ta ñaõ coù bieåu hieän toät cuøng cuûa tình yeâu Thieân Chuùa ñoái vôùi con ngöôøi. Theo moät nghóa naøo ñoù, chæ ôû ñaây, treân thaäp töï giaù, Thieân Chuùa môùi tieát loä "thaân phaän thöïc söï cuûa mình", thöïc söï nhö Ngaøi laø. Thö Coârinhtoâ thöù nhaát veà yù nghóa cuûa thaäp töï giaù Chuùa Kitoâ caàn phaûi ñöôïc ñoïc döôùi aùnh saùng cuûa moät vaên baûn khaùc töø thaùnh Phaoloâ trong Thö göûi caùc tín höõu thaønh Roâma:
Khi chuùng ta khoâng coù söùc laøm ñöôïc gì, thì theo ñuùng kyø haïn, Ñöùc Kitoâ ñaõ cheát vì loaïi ngöôøi voâ ñaïo chuùng ta. Haàu nhö khoâng ai cheát vì ngöôøi coâng chính, hoaï may coù ai daùm cheát vì moät ngöôøi löông thieän chaêng. Theá maø Ñöùc Kitoâ ñaõ cheát vì chuùng ta, ngay khi chuùng ta coøn laø nhöõng ngöôøi toäi loãi (Rm 5: 6-8)
Nhaø thaàn hoïc Byzantine thôøi trung coå Nicholas Cabasilas (1322-1392) cung caáp cho chuùng ta chìa khoùa toát nhaát ñeå hieåu söï ñoåi môùi trong thaäp giaù cuûa Chuùa Kitoâ bao goàm nhöõng gì. OÂng vieát:
Coù hai ñieàu maïc khaûi veà Ngaøi laø Ñaáng yeâu thöông vaø khieán Ngaøi chieán thaéng - thöù nhaát laø baát cöù khi naøo coù theå, Ngaøi laøm ñieàu thieän cho ñoái töôïng mình yeâu; thöù hai laø neáu caàn, Ngaøi saün saøng chòu ñöïng nhöõng ñieàu khuûng khieáp ñoái vôùi Ngaøi vaø chaáp nhaän chòu ñöïng ñau ñôùn. Trong soá hai ñieàu naøy, ñieàu thöù hai xem ra laø moät baèng chöùng lôùn hôn veà tình baïn so vôùi ñieàu thöù nhaát. Tuy nhieân, ñieàu ñoù laø khoâng theå ñoái vôùi Thieân Chuùa vì [vôùi ñòa vò Thieân Chuùa,] Ngaøi khoâng chòu toån haïi.... Söï vó ñaïi trong tình yeâu cuûa Ngaøi khoâng neân bò che giaáu, nhöng Ngaøi neân ñöa ra baèng chöùng veà tình yeâu vó ñaïi toät cuøng aáy, vaø ñeå theå hieän tình yeâu toät cuøng naøy.. Ngaøi ñaõ nghó ra caùch töï truùt boû mình vaø thöïc hieän ñieàu ñoù, cuõng nhö taïo ra phöông theá naøy [töùc laø baûn tính nhaân loaïi cuûa Chuùa Kitoâ] ñeå Ngaøi coù theå chòu ñöïng nhöõng ñieàu khuûng khieáp vaø nhöõng ñau ñôùn. Khi Ngaøi chöùng minh baèng nhöõng ñieàu Ngaøi phaûi chòu ñöïng raèng Ngaøi thöïc söï yeâu thöông voâ cuøng, Ngaøi ñöa loaøi ngöôøi.. veà vôùi chính mình." [4]
Trong saùng taïo, Thieân Chuùa laáp ñaày chuùng ta vôùi nhöõng aân suûng, nhöng trong nhieäm cuïc cöùu chuoäc, Ngöôøi ñaõ chòu ñau khoå vì chuùng ta. Moái quan heä giöõa hai ñieàu naøy laø moät tình yeâu sinh ôn ích ñaõ trôû thaønh tình yeâu chòu ñau khoå.
Nhöng ñieàu gì ñaõ xaûy ra treân thaäp giaù cuûa Chuùa Kitoâ laïi coù taàm quan troïng ñeán möùc bieán thaäp giaù thaønh thôøi khaéc ñöôïc xem laø ñænh cao söï maëc khaûi cuûa Thieân Chuùa haèng soáng trong Kinh Thaùnh? Con ngöôøi theo baûn naêng tìm kieám Thieân Chuùa theo doøng quyeàn löïc. Danh hieäu ñi keøm vôùi danh Thieân Chuùa haàu nhö luoân luoân laø "toaøn naêng". Nhöng ôû ñaây, vaøo ñaàu saùch Tin Möøng, chuùng ta ñöôïc môøi goïi chieâm ngöôõng söï baát löïc tuyeät ñoái cuûa Thieân Chuùa treân thaäp giaù. Tin Möøng chæ ra raèng söï toaøn naêng thöïc söï cuûa Thieân Chuùa laø söï baát löïc hoaøn toaøn treân ñoài Canveâ. Thu huùt söï chuù yù ñeán baûn thaân mình ñoøi hoûi chuùt noã löïc naøo ñoù, nhöng caàn raát nhieàu söùc maïnh ñeå böôùc sang moät beân, ñeå loaïi boû chính mình. Thieân Chuùa Kitoâ giaùo laø söùc maïnh voâ haïn cuûa vieäc che giaáu chính mình naøy!
Do ñoù, lôøi giaûi thích cuoái cuøng laø: trong moái lieân keát baát khaû phaân ly toàn taïi giöõa tình yeâu vaø söï haï mình. Ngaøi ñaõ haï mình xuoáng vaø vaâng lôøi cho ñeán cheát (Phil 2: 8). Ngaøi töï haï mình, khieán Ngaøi phuï thuoäc vaøo ñoái töôïng tình yeâu cuûa mình. Tình yeâu laø khieâm nhöôøng bôûi vì, töï baûn chaát, noù taïo ra moät söï phuï thuoäc. Chuùng ta thaáy ñieàu naøy, ôû quy moâ nhoû hôn, trong nhöõng gì xaûy ra khi hai ngöôøi yeâu nhau. Chaøng trai, theo nghi leã truyeàn thoáng, quyø xuoáng tröôùc moät coâ gaùi treû ñeå xin ñoùn nhaän baøn tay cuûa naøng, ñang thöïc hieän haønh ñoäng khieâm nhöôøng trieät ñeå nhaát trong cuoäc ñôøi anh ta; anh ta ñang töï bieán mình thaønh keû aên maøy. Cöù nhö theå anh aáy ñang noùi "moät mình toâi khoâng soáng noåi; toâi caàn ñeán em". Söï khaùc bieät cô baûn laø söï phuï thuoäc cuûa caùc taïo vaät vaøo Chuùa ñöôïc naûy sinh thuaàn tuyù töø tình yeâu maø Ngöôøi daønh cho hoï, trong khi söï phuï thuoäc vaøo nhau cuûa caùc taïo vaät phaùt sinh töø nhu caàu hoï daønh cho nhau.
Henri de Lubac vieát raèng "Söï maïc khaûi tình yeâu naøy ñaõ laät ngöôïc taát caû nhöõng gì theá giôùi ñaõ töøng nghó veà baûn tính Thieân Chuùa" [5]. Toâi tin raèng Thaàn hoïc vaø khoa chuù giaûi Kinh thaùnh vaãn coøn laâu môùi ñeà caäp heát ñöôïc moïi heä quaû cuûa vieäc naøy. Moät trong nhöõng heä quaû cuûa ñieàu naøy laø khi Chuùa Gieâsu chòu ñöïng nhuïc hình taøn baïo nhö vaäy treân thaäp töï giaù, Ngaøi khoâng laøm nhö theá chuû yeáu ñeå traû khoaûn nôï khoâng theå traû ñöôïc cuûa con ngöôøi. (Trong caâu chuyeän nguï ngoân veà hai ngöôøi ñaày tôù trong Maùttheâu 18:24-27, Ngaøi ñaõ giaûi thích tröôùc raèng khoaûn nôï 10,000 yeán vaøng ñaõ ñöôïc toân chuû haøo phoùng tha cho!) Khoâng, Chuùa Gieâsu cheát vì bò ñoùng ñinh ñeå tình yeâu cuûa Thieân Chuùa coù theå ñeán vôùi nhaân loaïi ôû ñieåm xa nhaát con ngöôøi ñaõ ñeán trong cuoäc noåi loaïn choáng laïi Ngaøi, cuï theå laø, caùi cheát. Ngay caû caùi cheát baây giôø cuõng coù tình yeâu cuûa Thieân Chuùa. Trong cuoán saùch veà Chuùa Gieâsu thaønh Nagiareùt, Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI ñaõ vieát:
Thöïc taïi cuûa söï aùc, khoâng theå ñôn giaûn laø lôø ñi, ñoù laø sai laàm, khoâng theå ñeå noù ôû ñoù. Noù phaûi ñöôïc giaûi quyeát; noù phaûi ñöôïc khaéc phuïc. Chæ nhö theá môùi laø moät loøng thöông xoùt thöïc söï. Vaø thöïc teá laø Chuùa hieän ñang ñoái ñaàu vôùi chính caùi aùc bôûi vì con ngöôøi khoâng coù khaû naêng laøm ñieàu ñoù, ñieàu naøy cho thaáy loøng nhaân laønh voâ ñieàu kieän cuûa Thieân Chuùa [6].
Ñoäng löïc truyeàn thoáng cuûa vieäc vaïch traàn toäi loãi vaãn giöõ nguyeân taát caû giaù trò cuûa noù, nhö chuùng ta coù theå thaáy, nhöng noù khoâng phaûi laø ñoäng löïc cuoái cuøng. Ñoäng löïc toái thöôïng laø loøng nhaân laønh voâ ñieàu kieän cuûa Thieân Chuùa, laø tình yeâu cuûa Ngaøi.
Chuùng ta coù theå xaùc ñònh ba böôùc treân haønh trình ñöùc tin vaøo maàu nhieäm Phuïc sinh cuûa Giaùo hoäi. Luùc ñaàu chæ coù hai söï kieän traàn truïi: "Ngaøi ñaõ cheát; Ngaøi ñaõ soáng laïi". Pheâroâ khoùc tröôùc ñaùm ñoâng vaøo ngaøy Leã Nguõ Tuaàn, "anh em ñaõ duøng baøn tay keû döõ ñoùng ñinh Ngöôøi vaøo thaäp giaù maø gieát ñi. Nhöng Thieân Chuùa ñaõ laøm cho Ngöôøi soáng laïi" (Tñcv 2: 23-24). Trong giai ñoaïn thöù hai, caâu hoûi laø "Taïi sao Ngöôøi cheát vaø taïi sao Ngöôøi ñaõ soáng laïi?" vaø caâu traû lôøi laø lôøi tuyeân caùo: "Ñöùc Gieâsu chính laø Ñaáng ñaõ bò trao noäp vì toäi loãi chuùng ta vaø ñaõ ñöôïc Thieân Chuùa laøm cho soáng laïi ñeå chuùng ta ñöôïc neân coâng chính." (Rm 4:25). Vaãn coøn moät caâu hoûi nöõa: "Taïi sao Ngöôøi cheát vì toäi loãi cuûa chuùng ta? Ñieàu gì ñaõ khieán Ngöôøi laøm ñieàu ñoù?" Caâu traû lôøi - Thaùnh Phaoloâ vaø Thaùnh Gioan ñeàu nhaát trí veà ñieåm naøy - ñoù laø vì Ngöôøi yeâu thöông chuùng ta. Thaùnh Phaoloâ vieát: "Con Thieân Chuùa laø Ñaáng ñaõ yeâu meán toâi vaø hieán maïng vì toâi" (Gal 2:20) vaø Thaùnh Gioan vieát: "Ngöôøi vaãn yeâu thöông nhöõng keû thuoäc veà mình coøn ôû theá gian, vaø Ngöôøi yeâu thöông hoï ñeán cuøng" (Ga 13: 1).
Ñaùp traû cuûa chuùng ta
Ñaâu laø phaûn öùng cuûa chuùng ta ñoái vôùi maàu nhieäm maø chuùng ta vöøa suy ngaãm vaø phuïng vuï seõ taùi hieän cho chuùng ta trong Tuaàn Thaùnh? Phaûn öùng ñaàu tieân vaø cô baûn laø ñöùc tin. Khoâng chæ laø baát kyø loaïi ñöùc tin naøo, maø laø ñöùc tin chuùng ta thuû ñaéc töø nhöõng gì Chuùa Kitoâ ñaõ ñaït ñöôïc cho chuùng ta, ñoù laø ñöùc tin "chieám laáy Nöôùc Trôøi baèng söùc maïnh" (Mt 11:12). Toâng ñoà Phaoloâ keát luaän thö Coârintoâ maø chuùng ta ñaõ baét ñaàu baèng nhöõng lôøi naøy:
Thieân Chuùa ñaõ laøm cho Ñöùc Kitoâ Gieâsu trôû neân söï khoân ngoan cuûa chuùng ta, söï coâng chính, vaø ôn cöùu chuoäc cuûa chuùng ta "Ai töï haøo thì haõy töï haøo trong Chuùa." (1 Coâ 1: 30-31)
Nhöõng gì Chuùa Kitoâ ñaõ trôû thaønh "cho chuùng ta", ñoù laø söï coâng chính, thaùnh thieän, ôn cöùu chuoäc - thuoäc veà chuùng ta; coøn nhieàu hôn laø neáu chuùng ta ñaõ töï mình ñaït ñöôïc! Toâi khoâng bao giôø meät moûi nhaéc laëp laïi nhöõng gì Thaùnh Bernard ñaõ vieát veà ñieàu naøy:
Toâi töï tin nhaän laáy cho mình (thaäm chí ñoaït laáy!) nhöõng gì toâi thieáu töø loøng traøn ñaày thöông xoùt cuûa Chuùa.... Coâng ñöùc cuûa toâi, do ñoù, ñeán töø loøng thöông xoùt cuûa Chuùa. Toâi chaéc chaén seõ khoâng thieáu coâng ñöùc chöøng naøo Chuùa khoâng thieáu loøng thöông xoùt. Neáu loøng thöông xoùt cuûa Chuùa doài daøo, thì toâi ñöôïc phong phuù veà coâng ñöùc.... Coù leõ toâi seõ haùt veà söï coâng chính cuûa toâi chaêng? "Laïy Chuùa, chæ mình Ngaøi chính tröïc coâng minh". [Xem Tv 71:16]. Ñoù cuõng laø söï coâng chính cuûa con, vì kìa, Chuùa ñaõ trôû thaønh cho con söï coâng chính ñeán töø Thieân Chuùa [xin xem 1 Coâ 1:30][7].
Chuùng ta khoâng neân ñeå Phuïc Sinh troâi qua maø khoâng thöïc hieän, hoaëc ñoåi môùi, moät cuù thay ñoåi taùo baïo ñôøi soáng Kitoâ höõu ñöôïc ñeà xuaát cho chuùng ta bôûi Thaùnh Bernard. Thaùnh Phaoloâ thöôøng khuyeán khích caùc Kitoâ höõu "côûi boû con ngöôøi cuõ cuûa mình" vaø "maëc laáy Chuùa Kitoâ" [8]. Hình aûnh côûi ra vaø maëc laáy khoâng minh ñònh moät tieán trình ñôn thuaàn laø khoå haïnh, bao goàm vieäc töø boû moät soá "quaàn aùo" nhaát ñònh, vaø thay vaøo ñoù baèng nhöõng quaàn aùo môùi, nghóa laø, töø boû nhöõng tính hö neát xaáu vaø ñaït ñeán nhöõng phaåm haïnh. Nhöng, treân heát, ñoù laø moät tieán trình ñöôïc thöïc hieän thoâng qua ñöùc tin. Moät ngöôøi naøo ñoù ñeán tröôùc moät caây thaùnh giaù vaø, nhö moät haønh ñoäng cuûa ñöùc tin, trao laïi cho Chuùa Kitoâ taát caû toäi loãi cuûa mình, taát caû nhöõng raéc roái trong quaù khöù vaø hieän taïi, gioáng nhö moät ngöôøi naøo ñoù côûi boû quaàn aùo cuõ vaø neùm nhöõng mieáng gieû baån thæu ñoù vaøo löûa. Sau ñoù, maëc quaàn aùo laïi nhöng vôùi söï coâng chính maø Chuùa Kitoâ giaønh ñöôïc cho chuùng ta vaø noùi, gioáng nhö ngöôøi thu thueá trong ñeàn thôø "Laïy Chuùa, xin thöông xoùt con laø keû toäi loãi!" vaø ngöôøi ñoù veà nhaø "ñöôïc coâng chính hoùa" (xem Lc 18: 13-14). Ñoù seõ thöïc söï laø "cöû haønh leã Vöôït qua", khi thöïc hieän "haønh trình baêng qua" thaùnh thieän naøy!
Leõ töï nhieân, khoâng phaûi moïi thöù keát thuùc ôû ñaây. Töø chieám höõu ñöôïc chuùng ta caàn chuyeån sang baét chöôùc. Nhö trieát gia Soren Kierkegaard ñaõ chæ ra cho nhöõng ngöôøi baïn Luther cuûa mình, Chuùa Kitoâ khoâng chæ laø "aân suûng cuûa Thieân Chuùa ñeå chaáp nhaän thoâng qua ñöùc tin", maø Ngaøi coøn laø "göông maãu ñeå chuùng ta baét chöôùc trong cuoäc soáng" [9]. Toâi muoán nhaán maïnh moät ñieåm cuï theå laø chuùng ta haõy tìm kieám vieäc baét chöôùc caùch haønh ñoäng cuûa Chuùa, ñoù laø ñieåm ñöôïc ñöôïc Cabasilas laøm noåi baät khi phaân bieät giöõa moät tình yeâu nhaèm thuû lôïi vaø moät tình yeâu ñau khoå.
Trong kyø coâng saùng taïo cuûa Ngaøi, Thieân Chuùa ñaõ theå hieän tình yeâu cuûa Ngöôøi daønh cho chuùng ta baèng caùch laáp ñaày chuùng ta vôùi nhöõng aân suûng: beân ngoaøi chuùng ta, ñoù laø thieân nhieân traùng leä, vaø beân trong chuùng ta laø taát caû nhöõng aân suûng khaùc: trí thoâng minh, trí nhôù, töï do. Nhöng ñieàu ñoù vaãn khoâng ñuû ñoái vôùi Ngöôøi. Nôi Chuùa Kitoâ, Thieân Chuùa muoán chòu ñau khoå vôùi chuùng ta vaø cho chuùng ta. Moät caùi gì ñoù töông töï ñaõ xaûy ra sau ñoù trong moái quan heä giöõa caùc taïo vaät. Khi tình yeâu naûy nôû, ngöôøi ta ngay laäp töùc caûm thaáy caàn phaûi theå hieän ñieàu ñoù baèng caùch taëng quaø cho ngöôøi mình yeâu. Ñoù laø nhöõng gì caùc caëp ñính hoân vôùi nhau thöôøng laøm. Tuy nhieân, chuùng ta bieát ñieàu gì xaûy ra tieáp theo: sau khi hoï keát hoân, nhöõng haïn cheá, khoù khaên vaø nhöõng dò bieät tính tình boäc loä ra. Taëng quaø khoâng coøn ñuû nöõa; ñeå tieán leân vaø giöõ cho cuoäc hoân nhaân ñöôïc toàn taïi, caëp vôï choàng caàn phaûi hoïc caùch "gaùnh chòu nhöõng gaùnh naëng cuûa nhau" (Gal 6: 2), ñeå chòu ñöïng vôùi vaø cho ngöôøi phoái ngaãu. Ñaây laø caùch eros [tình aùi], khoâng nhaït daàn, trôû thaønh agape, tình yeâu töï hieán chöù khoâng chæ laø tình yeâu vì caàn thieát. Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI, trong thoâng ñieäp ñaõ ñöôïc trích daãn, dieãn ñaït nhö theá naøy:
Cho duø khôûi ñaàu eros coøn mang tính chaát ham muoán vaø vöôn leân - haáp daãn vì höùa heïn haïnh phuùc - nhöng khi ñeán vôùi ngöôøi khaùc, con ngöôøi seõ khoâng luoân höôùng veà mình, maø luoân öôùc muoán ñem laïi haïnh phuùc cho ngöôøi khaùc, luoân chaêm soùc ñeán hoï, töï hieán chính mình vaø muoán hieän dieän cho hoï. Ñoù laø luùc agape xen vaøo trong hoï, neáu khoâng nhö theá, con ngöôøi seõ bò huït haãng vaø ñaùnh maát chính baûn chaát cuûa mình. Ngöôïc laïi, con ngöôøi khoâng coøn khaû naêng soáng ñôn thuaàn trong tình yeâu ban taëng vaø ñi xuoáng. Con ngöôøi khoâng theå cho maõi, hoï cuõng phaûi ñoùn nhaän. Ai muoán ban taëng tình yeâu thì chính hoï cuõng ñöôïc laõnh nhaän tình yeâu. (soá 7)
Vieäc baét chöôùc caùch haønh ñoäng cuûa Chuùa khoâng chæ aùp duïng cho hoân nhaân vaø caùc caëp vôï choàng; theo moät nghóa khaùc, noù aùp duïng cho taát caû moïi ngöôøi, ñaëc bieät laø nhöõng tu só taän hieán chuùng ta. Tieán boä, trong tröôøng hôïp cuûa chuùng ta, bao goàm vieäc traùnh xa vieäc laøm quaù nhieàu vieäc cho Chuùa Kitoâ vaø Giaùo hoäi ñeå coù theå chòu ñau khoå vì Chuùa Kitoâ vaø Giaùo hoäi. Nhöõng gì xaûy ra trong ñôøi soáng tu trì laø nhöõng gì xaûy ra trong hoân nhaân, vaø chuùng ta khoâng neân ngaïc nhieân veà ñieàu naøy, vì ñôøi soáng tu trì cuõng lieân quan ñeán moät cuoäc hoân nhaân: ñoù laø cuoäc hoân nhaân vôùi Chuùa Kitoâ.
Coù laàn Meï Teresa ôû Calcutta ñang noùi chuyeän vôùi moät nhoùm phuï nöõ vaø khuyeân hoï mæm cöôøi vôùi choàng. Moät ngöôøi trong soá hoï phaûn ñoái: "Meï aø, Meï noùi theá vì Meï chöa töøng keát hoân vaø Meï chaúng bieát gì veà choàng con". Meï Teresa ñaõ traû lôøi baø aáy "Baïn ñaõ nhaàm. Toâi cuõng ñaõ keát hoân vaø toâi baûo ñaûm vôùi baïn raèng ñoâi khi toâi cuõng khoâng deã daøng mæm cöôøi vôùi ngöôøi phoái ngaãu cuûa mình." Sau khi Meï Teresa qua ñôøi, moïi ngöôøi phaùt hieän ra vò thaùnh naøy muoán aùm chæ ñieàu gì trong nhöõng lôøi naøy. Khi theo ñuoåi ôn goïi phuïc vuï nhöõng ngöôøi ngheøo nhaát trong soá nhöõng ngöôøi ngheøo, Meï ñaõ thöïc hieän coâng vieäc cuûa mình vôùi söï nhieät tình daønh cho Ngöôøi phoái ngaãu thieâng lieâng cuûa Meï, thieát laäp caùc coâng trình gaây kinh ngaïc cho caû theá giôùi.
Tuy nhieân, chaúng maáy choác, nieàm vui vaø söï nhieät tình nhaït daàn, vaø Meï chìm vaøo moät ñeâm toái theo ñuoåi Meï ñeán heát cuoäc ñôøi. Meï ñaâm ra nghi ngôø lieäu mình coøn coù ñöùc tin hay khoâng, ñeán noãi khi nhaät kyù rieâng cuûa Meï ñöôïc xuaát baûn sau khi cheát, moät ngöôøi naøo ñoù hoaøn toaøn khoâng bieát gì veà nhöõng vaán ñeà taâm linh, thaäm chí ñaõ noùi veà "söï voâ thaàn cuûa Meï Teresa". Söï thaùnh thieän ngoaïi thöôøng cuûa Meï Teresa naèm trong thöïc teá raèng Meï ñaõ soáng theo caùch naøy trong söï im laëng tuyeät ñoái vôùi moïi ngöôøi, che giaáu söï hoang vaéng beân trong cuûa mình baèng moät nuï cöôøi khoâng thay ñoåi. ÔÛ Meï chuùng ta thaáy yù nghóa cuûa vieäc ñi töø laøm nhöõng ñieàu cho Chuùa ñeán vieäc ñau khoå cho Chuùa vaø cho Giaùo hoäi.
Ñoù laø moät muïc tieâu khaù khoù khaên, nhöng may maén thay, Chuùa Gieâsu khoâng nhöõng ñaõ chæ ra cho chuùng ta ví duï veà loaïi tình yeâu môùi naøy treân thaäp giaù; maø Ngaøi coøn ban aân suûng cho chuùng ta ñeå bieán noù thaønh cuûa rieâng chuùng ta, ñeå chieám höõu noù thoâng qua ñöùc tin vaø caùc bí tích. Do ñoù, trong Tuaàn Thaùnh, tieáng keâu cuûa Giaùo hoäi phaùt ra töø con tim cuûa chuùng ta: "Adoramus te, Christe, et benedicimus tibi, quia per sanctam crucem tuam redemisti mundum." Chuùng con kính laïy vaø ngôïi khen Chuùa Kitoâ, vì Chuùa ñaõ duøng thaùnh giaù Chuùa maø chuoäc toäi cho thieân haï.
Kính chuùc Ñöùc Thaùnh Cha, caùc vò laõnh ñaïo ñaùng kính vaø anh chò em moät leã Phuïc sinh vui veû vaø thaùnh thieän!
- - - - - - - - - -
1. Xem Martin Luther, On the Bondage of the Will [De servo arbitrario], trans. J. I. Packer and O. R. Johnston (Grand Rapids: Baker Academic, 2012), trang 101ff; xem WA, 18, trang 633, vaø WA 56, caùc trang 392, 446-447.
2. Karl Barth, Church Dogmatics, Vol. 4, Part 2: The Doctrine of Reconciliation, trans. Thomas Forsythe Torrance (New York: T & T Clark, 2004), p. 736. The incompatibility of human love and divine love is the theme of Anders Nygren, Agape and Eros, trans. Philip S. Watson (Philadelphia: Westminster Press, 1953), original Swedish, Eros och Agape, 1930.
3. Benedict XVI, Deus caritas est, nos. 7-8.
4. Nicholas Cabasilas, The Life in Christ, VI, 3, trans. Carmino J. DeCatanzaro (Crestwood, NY: St. Vladimir's Seminary Press, 1974), trang 163.
5. Henri de Lubac, History and Spirit: The Understanding of Scripture by Origen, trans. Anne Englund Nash (San Francisco: Ignatius Press, 2007), trang 277.
6. Joseph Ratzinger [Benedict XVI], Jesus of Nazareth, Part II (San Francisco: Ignatius Press, 2011), trang 133.
7. St. Bernard of Clairvaux, Baøi giaûng veà Dieãm Tình Ca, 61, 4-5 (PL 183, 1072).
8. xem Col 3:9; Rom 13:14; Gal 3:27; Eph 4:24.
9. Soren Kierkegaard, Diary X1, A, 154 (1849).
(Source: Cantalamessa God chose what is foolish in the world to shame the wise)